Της Νελλης Aμπραβανελ – Καθημερινή
Ο Μαρκ Αμέρικα έγινε γνωστός το 1997 με το έργο του Grammatron. Θεωρήθηκε αμέσως ένας από τους πρωτοπόρους της διαδικτυακής τέχνης (net art), αφού έμοιαζε να αντιλαμβάνεται το Ιντερνετ όχι μόνον σαν μια μηχανή ανασύνθεσης, ενημέρωσης και προβολής, αλλά και σαν μια πλατφόρμα για πειραματισμό και για δημιουργία εννοιολογικής τέχνης. Σήμερα, το Grammatron, όπως και τα μετέπειτα έργα του Phone: E: Me (1999) και Filmtext (2002), μπορεί εύκολα κανείς να τα δει και να τα βιώσει online, από τον καναπέ του σπιτιού του, διαμορφώνοντας τη δική του άποψη για τον καλλιτέχνη. Ακόμα καλύτερα, όμως, μπορεί να επισκεφθεί και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, όπου αυτή τη στιγμή, τα τρία παλαιότερα έργα του είναι προσβάσιμα μέσω υπολογιστών στο μεσοπάτωμα του μουσείου, στο πλαίσιο της πρώτης στην Ελλάδα αναδρομικής έκθεσης του Αμερικανού καλλιτέχνη.
Οπως μαρτυρούν τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση, πέραν της διαδικτυακής τέχνης, ο Αμέρικα έχει ασχοληθεί τα τελευταία χρόνια με την έννοια της μεταπαραγωγής (postprodu-ction) και του ρεμίξ, φλερτάροντας με τις οπτικοακουστικές δυνατότητες που προσφέρουν οι πλατφόρμες DJ και VJ αλλά και με την εξέλιξη νέων τεχνολογιών, όπως η βιντεοσκόπηση μέσω κινητού τηλεφώνου. Στην εποχή όμως του You Tube και της άμεσης και απεριόριστης πρόσβασης στο Ιντερνετ και στις νέες τεχνολογίες, τι σημαίνει να είναι κανείς πρωτοπόρος της διαδικτυακής και ψηφιακής τέχνης; Ο Μαρκ Αμέρικα απαντά στην «Κ» μία μέρα μετά τα εγκαίνια της έκθεσής του και λίγες ώρες πριν παραδώσει ένα κλειστό σεμινάριο σε 30 Ελληνες καλλιτέχνες, ερευνητές και φοιτητές, που εστιάζουν στο χώρο της ψηφιακής τέχνης και κουλτούρας…
– Τι σημαίνει να είναι κανείς σήμερα καλλιτέχνης της μεταπαραγωγής;
– Είναι υπέροχο! Σήμερα, όλοι είναι καλλιτέχνες της μεταπαραγωγής. Ανεξαρτήτως του μέσου με το οποίο δουλεύει κανείς, δεν μπορεί παρά να συμμετάσχει σε αυτήν τη διαδικασία. Προσωπικά, όμως, αντιλαμβάνομαι τη μεταπαραγωγή και το ρεμίξ σαν φιλοσοφία, σαν μια προσέγγιση ενός τρόπου ζωής, κάτι που διαφέρει από το να αναγνωρίζεις απλά ότι η τεχνολογία μπορεί να σε διευκολύνει στο να χρησιμοποιείς, π. χ., ψηφιακό υλικό με σκοπό να μιξάρεις τραγούδια δύο καλλιτεχνών. Αντιλαμβάνομαι επίσης την έννοια της μεταπαραγωγής πολύ διαφορετικά από τον Νικολά Μπουριό, ο οποίος αναφέρεται σε μια ριζοσπαστική πλευρά της μεταστροφής στις πρακτικές των σύγχρονων καλλιτεχνών που βασίζονται στο ρεμίξ ή στη μεταπαραγωγή.
Η μεταπαραγωγή
Για μένα, η μεταπαραγωγή σημαίνει κάτι παραπάνω. Εχει να κάνει με το πώς ζούμε σε καθημερινή βάση, έχοντας συνεχή πρόσβαση σε πηγές από διάφορες ιστορικές περιόδους, συμπεριλαμβανομένου και του παρόντος. Το αποτέλεσμα είναι μια μεταπαραγωγή του παρόντος σε πραγματικό χρόνο.
– Οπότε δεν σας απασχολεί απαραίτητα η δημιουργία νέου νοήματος;
– Δεν έχει να κάνει τόσο με το νέο, όσο με το ανανεωμένο και το ανανεώσιμο. Κατά κάποιον τρόπο, θα έλεγε κανείς ότι η όλη διαδικασία θυμίζει ένα ζήτημα πρωτίστως περιβαλλοντικό, αυτό της ανανεώσιμης ενέργειας. Στη δική μας περίπτωση, η λογοτεχνία, και γενικότερα η τέχνη από την αρχαιότητα έως και το μεταμοντερνισμό, επαναχρησιμοποιούνται για τη δημιουργία νέων μορφών τέχνης.
– Θα μπορούσατε να μας δώσετε ένα παράδειγμα;
– Το έργο Immobilit� (το μεγαλύτερο και πιο πρόσφατο έργο στην έκθεση, που γυρισμένο από κινητό τηλέφωνο προβάλλεται στο ισόγειο του μουσείου και διαρκεί 75 λεπτά) έχει πολλές επιρροές από το σινεμά τέχνης (αρτ σίνεμα). Οταν όμως οι αίθουσες που προβάλλουν τέτοιες ταινίες τείνουν να εξαφανιστούν, αυτές οι πειραματικές αφηγήσεις βρίσκουν νέους χώρους «προβολής» όπως το μουσείο, το Διαδίκτυο, οι ζωντανές περφόρμανς, ακόμα και διαφημιστικές γιγαντοοθόνες στο κέντρο της πόλης (Αυστραλία, Βραζιλία, Μιλάνο), ή εφαρμογές του κινητού τηλεφώνου. Και ενώ σε αυτή την περίπτωση το Immobilit� έχει σχέση με τον κινηματογράφο, παύει να είναι κινηματογραφική ταινία. Μετατρέπεται σε κάτι άλλο…
– Πιστεύετε τότε ότι οι νέες τεχνολογίες σάς προσφέρουν ένα άνοιγμα για τη δημιουργία μιας νέας αισθητικής;
– Ολοι αντιλαμβανόμαστε το Ιντερνετ σαν ένα μέσο διανομής υλικού. Αυτό όμως που μας ενδιέφερε περισσότερο στις αρχές της δεκαετίας του ’90, ήταν να δημιουργήσουμε έργα ειδικά για το Ιντερνετ, έργα που δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν έξω από αυτό. Το αποτέλεσμα ήταν κάτι εμπειρικό και διαδραστικό. Και το πιο σημαντικό, δεν είχε να κάνει απλά με την κατανάλωση ενός προϊόντος.
Νέα αισθητική
Ενα έργο όπως το Grammatron, π. χ., δεν θα μπορούσε να υπάρχει σε μορφή βιβλίου, εφόσον στηρίζεται σε ένα δίκτυο συνδέσεων (λινκ) που σε στέλνει σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Η εμφάνιση, λοιπόν, μιας νέας αισθητικής βγαίνει σχεδόν αυτόματα μέσα από την ίδια τη διαδικασία, που δεν μπορεί να υπάρξει εκτός της νέας τεχνολογίας.
– Η πρόσβαση σε έργα της διαδικτυακής τέχνης είναι απεριόριστη. Ποια η σημασία αυτού του τεράστιου κοινού στη δουλειά σας;
– Φροντίζω να προσφέρω στο κοινό διαφορετικές διόδους για να βιώσουν του έργο μου. Στην περίπτωση του Immobilite, μπορούν να καθίσουν να δουν το έργο από την αρχή μέχρι το τέλος. Μπορούν όμως και να εξερευνήσουν την ιστοσελίδα που έχω δημιουργήσει ειδικά για το έργο, ή να «παίξουν» με την αντίστοιχη εφαρμογή στο iphone τους. Υπάρχει κάτι για όλους…
– Στο Chromo Hack (2005) κυριαρχούν εικόνες από την 11η Σεπτεμβρίου. Θα μπορούσε γενικότερα κανείς να περιγράψει το έργο σας ως πολιτικό;
– Και ναι και όχι… Το έργο μου ταλαντεύεται ανάμεσα στο αισθητικό, το πολιτικό, το εννοιολογικό και το ερμηνευτικό. Ενα κομμάτι σαν το Chromo Hack μπορεί εκ πρώτης όψεως να μοιάζει πολιτικό λόγω του ότι χρησιμοποίησα εικόνες από τα κανάλια της καλωδιακής μου τηλεόρασης την ημέρα των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου. Δεν έχει να κάνει όμως τόσο με την πολιτική της 11ης Σεπτεμβρίου, όσο με το χειρισμό των μέσων μαζικής ενημέρωσης, ώστε να βγει προς τα έξω μια συγκεκριμένη εκδοχή της πραγματικότητας, για την οποία όλοι εκ των υστέρων συμφωνούν. Ενα από τα θέματα στα οποία επικεντρώνομαι είναι οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι ή ομάδες ανθρώπων εκμεταλλεύονται το Ιντερνετ και άλλα είδη νέων τεχνολογιών με σκοπό να δημιουργήσουν τις δικές τους πραγματικότητες. Και είναι πολύ εύκολο να το κάνεις αυτό σήμερα…
Mark Amerika «Unrealtime», Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, έως 3 Ιανουαρίου 2010, επιμέλεια της Δάφνης Δραγώνα (Βασ. Γεωργίου Β΄ 17-19 και Ρηγίλλης)
Άρθρα (RSS)