Terra Computerata

Ο «συνωστισμός της Σμύρνης» θα γίνει «διωγμός», αφού αυτή είναι η λέξη που θα αντικαθιστά την επίμαχη, στο νέο βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού, αλλάζοντας την παράγραφο εκείνη λόγω της οποίας το βιβλίο (από τη συγγραφική ομάδα με επικεφαλής την πανεπιστημιακό κ. Μαρία Ρεπούση) ξεσήκωσε αντιδράσεις, με αποτέλεσμα να αποσυρθεί το 2007. Βέβαια, το νέο βιβλίο θα παραδοθεί στα σχολεία το 2010 και… αν. Η διαδικασία επιλογής ενός νέου βιβλίου είναι χαρακτηριστικά βραδεία, τόσο επειδή υπήρξε απροθυμία στην ανάληψη του έργου συγγραφής όσο και επειδή… «όποιος καεί στο χυλό φυσάει και το γιαούρτι». Ετσι, η συγγραφή του γίνεται με μεγάλη προσοχή.

Οπως ανέφερε στην «Κ» ο πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου κ. Σωτήρης Γκλαβάς, έως τώρα έχουν σταλεί στη συγγραφική ομάδα οι επισημάνσεις των κριτών του Π. Ι. για το πρώτο μέρος του βιβλίου και αναμένονται οι διορθώσεις από τη συγγραφική ομάδα, η οποία έχει επικεφαλής τον καθηγητή Νεότερης Ιστορίας στο ΑΠΘ κ. Ιωάννη Κολιόπουλο. Πληροφορίες της «Κ» αναφέρουν ότι οι παρατηρήσεις των αρμοδίων του Π. Ι. για το πρώτο τεύχος (περίπου 70 σελίδες για την περίοδο από την Αλωση έως την έναρξη της Επανάστασης του 1821) αφορούσαν κυρίως τη δυσαναλογία ανάμεσα στην πλούσια εικονογράφηση και τον συμπυκνωμένο γραπτό λόγο.

Από την άλλη, η υπουργική απόφαση για την ανάθεση της συγγραφής του βιβλίου στην ομάδα Κολιόπουλου (κανείς δεν διεκδίκησε το έργο στον διαγωνισμό για το έργο παρά τις δύο παρατάσεις από το Π. Ι.) έχει πολύ συγκεκριμένες οδηγίες. «Τα ιστορικά γεγονότα είναι δεδομένα. Διαφοροποιούνται οι οπτικές και οι προσεγγίσεις. Είναι προτιμότερη η παράθεση αντικρουόμενων απόψεων ή πηγών παρά η αποσιώπηση ή η μονομερής παρουσίαση γεγονότων» λέει η υπουργική απόφαση του 2007.

Καθημερινή

Άρθρο της Μαρίας Ρεπούση* στην Καθημερινή

Συμβαίνει συχνά οι αλήθειες της Ιστορίας και των κοινωνικών εν γένει επιστημών να διαφέρουν από τις αλήθειες των φυσικών επιστημών ή των μαθηματικών. Να είναι λιγότερο δεδομένες. Να εξαρτώνται περισσότερο από την ιστορική συγκυρία, τις συλλογικές νοοτροπίες και την επικρατούσα κουλτούρα, να συναρτώνται με τις ανησυχίες, τις περιέργειες, τις ευαισθησίες και τις προσδοκίες των ανθρώπων, να συνδέονται με την οπτική γωνία ή ακόμα και την ιδεολογία όσων ανακρίνουν το παρελθόν για να βρουν τις αλήθειές του, για να το ερμηνεύσουν. Γι’ αυτό και δεν είναι τελεσίδικες. Είναι αλήθειες πολύχρωμες και πολύσημες που τίθενται συχνά σε αμφισβήτηση και ανανεώνονται. Oσο πιο σύνθετες και ανοικτές είναι, τόσο και ιστορικές.

Τελευταία, πολλά νέα ιστοριογραφικά αντικείμενα προσθέτουν αλήθειες που είναι πολλές φορές ανατρεπτικές των προηγούμενων. Η ιστορία των γυναικών, η προφορική ιστορία και άλλες νέες ιστοριογραφικές εκδοχές αποκαλύπτουν αδιάβατους μέχρι πρότινος δρόμους για να απαντηθούν τα ερωτήματα που το παρόν θέτει στο παρελθόν του. Αντίθετα απλοϊκές και μονόχωρες είναι συχνά όσες αλήθειες απορρέουν από δημόσιες και επίσημες χρήσεις του παρελθόντος. Εκεί «η ιστορική αλήθεια» γίνεται πολλές φορές το προπέτασμα για τις αλήθειες της Ιστορίας, προκειμένου να εξυπηρετηθεί η εθνική ορθότητα και να καρπωθεί κανείς τους καρπούς της. Αλλες αλήθειες ανακαλύπτει για παράδειγμα όποιος προσπαθεί να ερμηνεύσει το 1922 και άλλη αλήθεια προβάλει η εθνικά ορθή ρητορική του 1922. Στην πρώτη εκδοχή εμφανίζονται αλήθειες που καθιστούν αναγνώσιμο τον ελληνοτουρκικό πόλεμο της περιόδου 1919 – 1922 και -δεν δικαιολογούν- αλλά ερμηνεύουν τις εκατέρωθεν σφαγές. Αντίθετα, στο πλαίσιο της εθνικά ορθής εκδοχής, ποσώς ενδιαφέρει η ερμηνεία του φαινομένου, εκτός εάν υπηρετεί συμβατές απλουστεύσεις. Κεντρική θέση κατέχουν εδώ τα πάθη του Ελληνισμού και η εικόνα της σφαγής του, ως συγκροτητική της εθνικής του φυσιογνωμίας. Οσες αλήθειες κλονίζουν την αναπαράσταση αυτή και σχετικοποιούν τη θυματοποίηση του Ελληνισμού ελέγχονται ως εθνικά επιζήμιες και προβάλλονται ως ιστορικά ανακριβείς. Αντίστοιχα, εθνικά επιζήμιες θεωρούνται οι αλήθειες που αμφισβητούν την αγαστή και μονοδιάστατη σχέση του χριστιανισμού με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και της ορθοδοξίας με τον Ελληνισμό. Στη θέση τους, υπάρχει μία και μοναδική αλήθεια, αυτή της συνέχειας του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Το Εθνος, αντίθετα από όσα υποστήριζε ο εθνικός του ποιητής, πρέπει, σύμφωνα με τους εθνικούς του ρήτορες, να μάθει να θεωρεί αληθινό ό, τι είναι εθνικό.

*Η Μαρία Ρεπούση είναι ιστορικός, αναπληρώτρια καθηγήτρια του ΑΠΘ.
Μαινόμενοι βουλευτές τρομοκρατούν καθηγητές

Κι ενώ οι επιστήμονες ξεθηκάρωναν τις σπάθες τους στη Λεμεσό, μάχες διεξάγονταν και εν Αθήναις με αφορμή το άρθρο του Κ. Γεωργουσόπουλου “Εργολάβοι λήθης”
Η απάντηση της κας Ρεπούση καίρια και αρκούντως απολαυστική:

Οφείλουμε να πούμε στον ποιητή μας ότι δυστυχώς δεν είναι πια στο χέρι μας. Οι καιροί άλλαξαν. Κάποτε η μνήμη ήταν αντίσταση, τώρα είναι καθεστώς. Πρέπει να θυμόμαστε, κατά το πρέπει να πιστεύουμε. Και πρέπει να θυμόμαστε με συγκεκριμένο τρόπο, να ενστερνιστούμε έναν συγκεκριμένο τύπο μνήμης. Που αποθηκεύει στον σκληρό της δίσκο και περιποιείται τη βία που οι μακρινοί και κοντινοί πρόγονοι βίωσαν στο πετσί τους από τους άλλους, στοιχειώνει την αδικία που η φυλή υπέστη στο πέρασμα του χρόνου. Μιας μνήμης που συγκροτείται γύρω από δύο κεντρικές φιγούρες, του ενόχου και του θύματος. Μιας «θυματοποιημένης», ασπρόμαυρης μνήμης. Που προσμετράει τη δική της βία στον ηρωισμό. Μιας μνήμης ευάλωτης σε πολιτικούς χειρισμούς, ψευδείς και παραμορφωμένες συλλογικές αναπαραστάσεις, μνημονικές εκλαϊκεύσεις, αδιέξοδα συνθήματα. Που παρόλα αυτά περνιέται για ιστορία, καθώς αγορεύει στο όνομα της ιστορικής πραγματικότητας. Που πολλαπλασιάζει το κοινό της, αυξάνει τη ζήτησή της και αποκτά όλο και περισσότερη πολιτική δύναμη. Μιας μνήμης που χρειάζεται την αγορά για να τη θρέψει, την πολιτική για να την προστατέψει, μηχανισμούς για να την καλλιεργήσουν.

Διαβάστε τη συνέχεια…

Και το σχολείο; Τι του ζητάμε να κάνει; Να παραμείνει ένας μηχανισμός της κυρίαρχης εθνικής μνήμης, ένα από τα δεκανίκια της; Να διαιωνίζει τις στερεοτυπικές εικόνες της; Να υπηρετεί τις σκοπιμότητές της; Ή να υποστηρίξει μια κριτική ιστορική μνήμη ικανή να βοηθήσει τα παιδιά να υπερβούν το εγώ τους, να σταθούν κριτικά απέναντι στον εαυτό τους, να πλησιάσουν τον άλλον, να τον γνωρίσουν, να ανοιχθούν στον κόσμο και στις προκλήσεις του;