O Γιαν είναι Φινλανδός. Μαθητής της δευτέρας λυκείου, σε ένα δημόσιο λύκειο στο Ελσίνκι. Η Βανέσα είναι Ελληνίδα. Μαθήτρια της τρίτης Λυκείου, στο δημόσιο του Χολαργού. Συνομιλούν στο Διαδίκτυο. Η Βανέσα, έκπληκτη, ανακαλύπτει ότι ο συνομήλικος της έχει πολύ ελεύθερο χρόνο, ελάχιστη πίεση, κανένα άγχος για την μαθητική του ζωή και για την εισαγωγή του στο πανεπιστήμιο κι ότι το σχολείο του- δημόσιο- έχει μέχρι και μικρό στούντιο τηλεόρασης για να κάνουν το μάθημα δημοσιογραφίας! Κι όμως, αυτός ο «χαλαρός» νέος, που πιέζεται ελάχιστα από το σχολείο και βασανίζεται σπάνια από τον βραχνά των εξετάσεων, φοιτά σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που έρχεται σταθερά πρώτο στον κόσμο, με βάση τις αξιολογήσεις του ΟΟΣΑ, ενώ εκείνη, που βασανίζεται δέκα και δώδεκα ώρες την ημέρα σε σχολείο και φροντιστήριο και την πνίγει το άγχος, ζει σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που είχε αξιολογηθεί στην 25η θέση το 2000 κι έχει ήδη πέσει στην 28η από τις 30 υπό εξέταση χώρες του ΟΑΣΑ το 2006, στην τελευταία μέτρηση! Την ιστορία αυτών των δύο μαθητών, ένα τυπικό τους 24ωρο, παρακολουθεί η κάμερα της εκπομπής «Έρευνα» του Παύλου Τσίμα καταγράφοντας τις διαφορές στο εκπαιδευτικό τους περιβάλλον. Επίσης τρεις πρώην υπουργοί που φιλοδόξησαν να συνδέσουν το όνομά τους με μια μεγάλη μεταρρύθμιση – ο Γερ. Αρσένης, η Μαριέττα Γιανάκου και ο Β. Κοντογιανόπουλος – μιλούν για πρώτη φορά για την εμπειρία τους, τα λάθη τους και τα συμπεράσματα στα οποία έχουν οδηγηθεί (δες το σχετικό βίντεο εδώ ).Να προσθέσουμε ότι ο αρχιτέκτονας του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι ο Έρκι ‘Αχο (Erkki Aho), που ήταν διευθυντής του εθνικού συμβουλίου εκπαίδευσης από το 1972 έως το 1992. Ένας Φινλανδός σοσιαλδημοκράτης που ήθελε να κάνει τη χώρα του λίγο πιο δίκαιη. Για τους μεταρρυθμιστές σαν τον ‘Αχο η εκπαίδευση ήταν το ιδανικό πεδίο δράσης. Το παραδοσιακό φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα ήταν συντηρητικό και ιεραρχικό: οι ακαδημαϊκές πορείες των παιδιών καθορίζονταν από τότε που ήταν στην Δ’ Δημοτικού. Όσοι δεν επιλέγονταν τότε, δεν μπορούσαν ποτέ τους να πάνε στο πανεπιστήμιο. Υπήρχαν λίγα πανεπιστήμια, που ήταν μάλλον μέτρια. Ο ‘Αχο και οι συνεργάτες του σκέφτηκαν πως η εκπαίδευση θα πρέπει να είναι καθολική. Τα παιδιά έπρεπε να πηγαίνουν στα ίδια σχολεία για εννέα τουλάχιστο χρόνια, χωρίς να ξεχωρίζουν ανάλογα με τις ικανότητές τους. Ο διαχωρισμός μεταξύ «γενικής» και «τεχνικής» παιδείας, γινόταν μόνο στο Λύκειο. Ο ‘Αχο όμως, όπως και πολλοί άλλοι, πιστεύουν πως το κλειδί για την επιτυχία της μεταρρύθμισης ήταν η αλλαγή στην κατάρτιση των δασκάλων. Στη Φινλανδία η διδασκαλία θεωρείτο πάντα ένα επάγγελμα κύρους, αλλά τώρα πια έγινε συνώνυμο της επιτυχίας (στις σχολές όπου καταρτίζονται οι δάσκαλοι, σήμερα υπάρχουν δέκα υποψήφιοι για μία θέση). Απαιτήθηκε από τους δασκάλους να αποκτήσουν μάστερ, μετά από ένα εξαετές πρόγραμμα σπουδών, όπου η πρακτική εξάσκηση εναλλάσσεται με την θεωρητική διδασκαλία. «Φυσικά, πολλοί με επέκριναν», θυμάται ο ‘Αχο.«Οι καθηγητές των Λυκείων αντιμετώπισαν τα μέτρα με πολύ σκεπτικισμό. Πολλοί γονείς είχαν επίσης τις αμφιβολίες τους. Η ακαδημαϊκή και μορφωτική ελίτ της χώρας είπε πως θα καταστρέφαμε τα σχολεία μας. Η δεξιά είπε πως ο μη διαχωρισμός των μαθητών σε κατευθύνσεις από νωρίς μύριζε υπαρκτό σοσιαλισμό». Μέχρι όμως τα τέλη της δεκαετίας του ’80, το νέο σύστημα ήταν πλατιά αποδεκτό. Η αλλαγή ολοκληρώθηκε με τη μεταρρύθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης, που προίκισε την Φινλανδία με πολυάριθμα νέα πανεπιστήμια, υψηλής ποιότητας. Το πραγματικό τεστ για το σύστημα όμως, ήρθε με τη σοβαρή οικονομική ύφεση, στις αρχές της δεκαετίας του ’90. «Ήταν υπέροχο να βλέπεις πόση συναίνεση υπήρχε για το σύστημα», ακόμα και σε εκείνη την δύσκολη οικονομικά περίοδο….Περισσότερα εδώ.Σχολιάζοντας εμμέσως διαπιστώνω ότι οι πρώην υπουργοί Παιδείας Β. Κοντογιανόπουλος, Γερ. Αρσένης και Μαριέτα Γιαννάκου καλώς ομιλούν, αν και κάνουν την αυτοκριτική τους λειαίνοντας κάποιες γωνίες ή τα άρρητα λ.χ. ”γρήγορα να προλάβουμε” το ?έργο (=ΕΠΕΑΚ/ Β΄ΚΠΣ), την κακή επιλογή συνεργατών (Παιδ. Ινστιτούτο, ΚΕΕ?), την αντίδραση των κομματικών συνδικαλιστών παντός καιρού (της ”αγωνιστικής” αντιπολίτευσης άμα και της συμπολίτευσης) κ.ά.Σχετικά με τη δομή του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος δες το ομότιτλο άρθρο του Κ. Ανδριανουπολίτη εδώ και δυο αντίλογους εδώ κι εδώ. Σχετικά με αναλυτικό πρόγραμμα (ΑΠΣ) των μαθημάτων των φ.ε. σε Φινλανδία και στη χώρα μας και την αποτελεσματικότητά τους (πρόγραμμα αξιολόγησης PISA) δες εδώ κι εδώ.