«Η Ελλάς ευγνωμονούσα», ο διάσημος πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη, κρύβει 2 μηνύματα όπως μας εξηγεί ο κ. Παν. Πασπαλιάρης. Μπορεί να κοιτάμε έναν πίνακα για χρόνια, να βρίσκεται σε βιβλία Ιστορίας, αλλά να μην έχομε καταφέρει να τον δούμε όπως πρέπει.

Ο πίνακας παρουσιάζει την Ελλάδα σαν αρχαία κόρη ή και Παναγιά/Αγία Σκέπη να υπερίπταται πάνω σε σύννεφο. Τα χέρια της είναι απλωμένα και από κάτω της βρίσκονται οι μεγάλες μορφές της Επανάστασης: ο Ρήγας, ο Υψηλάντης, ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, ο Ανδρούτσος, προεστοί, ναυτικοί, η Μπουμπουλίνα. Είκοσι μία μορφές και ένα παιδί βρίσκονται στα δεξιά της Ελλάδας και είκοσι μία στα αριστερά της. Ολοι κοιτούν ψηλά τη μορφή της. Ολοι εκτός από δύο άντρες που ξεχωρίζουν γιατί φαίνεται να κοιτούν εμάς, τον θεατή του πίνακα, και βρίσκονται ακριβώς πίσω από την Ελλάδα.

Εξ αριστερών της ο Αδαμάντιος Κοραής, με ένα σοβαρό χαμόγελο. Ο Βρυζάκης τον αναγνώριζε ως τον πνευματικό ταγό του έθνους που δούλεψε ασταμάτητα με μια πένα και με ένα όνειρο: την πνευματική αναγέννηση των Ελλήνων. Και εκ δεξιών με ένα ελαφρώς πιο θλιμμένο χαμόγελο ο Ιωάννης Καποδίστριας. Ο ένας προετοίμασε την πνευματική αναγέννηση του λαού μέσω της παιδείας και ο άλλος προσπάθησε να το κάνει πράξη. Αλλά…..

Το δεύτερο μήνυμα του πίνακα, οι δολοφόνοι του Καποδίστρια βρίσκονται επίσης εκεί. Είναι οι τρεις που πέφτουν στα πόδια της Ελλάδας. Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης έχει σταυρωμένα τα χέρια στο στήθος και τα μάτια χαμηλά. Πίσω του, ο Κωνσταντίνος, ο αδελφός του και με την πλάτη γυρισμένη σε εμάς, ο Γεώργιος. Η γονυκλισία έχει μόνο μία έννοια, αυτή της μετάνοιας. Ο Βρυζάκης καταδίκασε τους δολοφόνους να ζητούν για πάντα συγχώρεση ενώπιον της πατρίδας για το έγκλημα που διέπραξαν…