Ο μεγαλύτερος ψεύτης όλων των εποχών, ο βαρώνος Μινχάουζεν (Hieronymus von Münchhausen, 1720-1797), αξιωματούχος του Γερμανικού στρατού, πήρε μέρος στον Ρωσο-Τουρκικό πόλεμο. Με το που πήρε σύνταξη αποσύρθηκε στην έπαυλή του και σε ονομαστά πάρτι με όλη την αριστοκρατία άρχισε after-dinner ευφάνταστες ιστορίες από την παραμονή του στην Ρωσία με απίθανες υπερβολές και τερατολογίες και στόχο την προσοχή αλλά και την ψυχαγωγία των καλεσμένων του. Με τον καιρό, η φήμη του εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και ευγενείς από άλλες αυλές μαζεύονταν σπίτι του για να ακούσουν τις πνευματώδεις ιστορίες του (φωτο ) μιλώντας πάντα σε πρώτο πρόσωπο και μην επιτρέποντας σε κανένα να αμφισβητήσει την ειλικρίνεια του:

 

 

Σώζει τον εαυτό του από πνιγμό τραβώντας τα μαλλιά του, πετάει στον ουρανό πάνω σε μια οβίδα, τον καταπίνει γιγαντιαίο ψάρι/φάλαινα (φωτο ), αναγκάζει λύκο να σύρει το έλκηθρό του, κατατροπώνει ένα κροκόδειλο με 40 πόδια, επιστρέφει από το φεγγάρι (φωτο ) κ.α.

 

 

Ανάμεσα στους καλεσμένους του και ο Γερμανός συγγραφέας Rudolf Erich Raspe που τον έκανε ήρωα του βιβλίου του και διαιώνισε την φήμη του στους επόμενους αιώνες. Οι περιπέτειες του είχαν τεράστια επίδραση στην τέχνη της αφήγησης, στην λογοτεχνία, στον κινηματογράφο. Με την φαντασία να καλπάζει και με λογικά άλματα αδιαφορώντας για την αληθοφάνεια θεωρήθηκε « ο πατριάρχης της ελευθερίας απέναντι στην ακρίβεια». Σήμερα υπάρχει fan club οπαδών του στην Ρωσία που γυρίζει από πόλη σε πόλη προσπαθώντας να βρει υλικά τεκμήρια που να στηρίζουν την αλήθεια των ιστοριών του, στην πόλη που έζησε το Bodenwerder, υπάρχει μνημείο και μουσείο όπου υπάρχουν εικονογραφημένες οι ιστορίες του!

Ο Βαρώνος εν αγνοία του πέρασε στην Ιστορία της Ιατρικής, δόθηκε το όνομα του στο Σύνδρομο Μινχάουζεν, όταν ο ασθενής ψεύδεται συστηματικά, προσποιείται συμπτώματα σωματικά ή ψυχικά, θέλει να φαίνεται μονίμως άρρωστος για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος. Το πάσχον άτομο ζητά ιατρική βοήθεια, κατά την εξέταση ο ιατρός δεν βρίσκει κάτι το παθολογικό, του λέει ότι είναι υγιής, αυτός δεν αποδέχεται την διάγνωση, θεωρεί τον συγκεκριμένο γιατρό «ανεπαρκή», απευθύνεται άμεσα σε άλλους γιατρούς μέχρι να βρει κάποιον που θα του πει αυτό που θέλει να ακούσει. Τριγυρίζει ατέλειωτα και επίμονα από γιατρό σε γιατρό, από Νοσοκομείο σε Νοσοκομείο, επιμένοντας στο «νόσημά» του, επιδιώκοντας ατέρμονες εξετάσεις, ελέγχους και επεμβάσεις.

Ο συγχωρεμένος ο Καθηγητής μου στο Λονδίνο, ο Crispian Scully, ο άνθρωπος που καθιέρωσε την ειδικότητα της Στοματολογίας περιγράφει ασθενή που άλλαξε 30 ζεύγη οδοντοστοιχιών και άλλον που σε 4 χρόνια άλλαξε 20 οδοντιάτρους χωρίς αυτοί να το γνωρίζουν μεταξύ τους.

Η γκάμα των τεχνασμάτων αυτών των ασθενών είναι πραγματικά ανεξάντλητη και εντυπωσιακή όπως και οι ιστορίες του Βαρώνου. Το αποτέλεσμα είναι η διενέργεια πολλών μη αναγκαίων διαγνωστικών εξετάσεων με επιπτώσεις στην υγεία του αλλά και στην τσέπη ασφαλιστικών ταμείων. Τα συμπτώματα μπορεί αρχικά να είναι προσποιούμενα , αλλά σε προχωρημένα στάδια τα πράγματα μπορεί να γίνουν επικίνδυνα και πράγματι να προξενεί βλάβες στον ίδιο του τον εαυτό ή ακόμα χειρότερα σε άλλο άτομο π.χ η μητέρα να βλάπτει η ίδια το παιδί της (Munchausen syndrome by proxy), που ήρθε στην επικαιρότητα λόγω της τραγικής ιστορίας στην Πάτρα.

Η διάγνωση είναι δύσκολη, η ψυχική νόσος δεν είναι σάκχαρο ή χοληστερίνη να την μετρήσεις αντικειμενικά και να επέμβεις, απαιτεί χρόνο, υψηλού βαθμού υποψίας και πολλαπλές ενδείξεις π.χ επίσκεψη σε πολλούς γιατρούς αν και μερικοί χρησιμοποιούν ψευδώνυμα.

Προσοχή όμως, οι ασθενείς πάσχουν από ψυχική νόσο, δεν είναι απατεώνες π.χ να επικαλούνται συμπτώματα για να κερδίσουν μια χρηματική αποζημίωση (αυτό λέγεται malingering), ούτε υποχόνδριοι, στην υποχονδρίαση ο ασθενής πιστεύει πράγματι ότι είναι ασθενής, ενώ εδώ ξέρει ότι δεν είναι ασθενής αλλά έτσι θέλει να φαίνεται. Τους διαχωρίζουμε και από αυτούς που προσποιούνται συμπτώματα μόνο περιστασιακά, προκειμένου να έχουν ένα άμεσο όφελος (αποφυγή εμφάνισης σε δικαστήριο, απαλλαγή από στρατό, απουσία από το σχολείο όπως η Αλίκη στα «Χτυποκάρδια στο θρανίο» κ.α).

Ο πιο αδικημένος βέβαια είναι ο ίδιος ο Βαρώνος, ενώ ο καημένος δεν έκανε σε κανένα κακό, περιφέρεται το όνομά του σε μια καθόλου αστεία αλλά δυνητικά επικίνδυνη ιστορία, πολλοί μάλιστα στην επιστημονική κοινότητα έχουν σταματήσει να χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο, οι συνδαιτυμόνες του Μινχάουζεν όχι μόνο παρέμεναν σώοι και αβλαβείς αλλά έφευγαν από το μέγαρο του τρισευτυχισμένοι!

Δημήτρης Τριάντος