Απόσπασμα από το άρθρο της ψυχολόγου κ. Ιοκάστη Μαζοπούλου, με θέμα:
“Τα όρια και η σημασία τους στη νηπιακή και παιδική ηλικία”
Σημασία της οριοθέτησης για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.
Τα παιδιά, από τη νηπιακή ηλικία ακόμα χρειάζεται να μάθουν να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους και να τηρούν ορισμένους κανόνες, ώστε να προστατεύουν τον εαυτό τους, αλλά και να μπορούν να συμβιώνουν με άλλους ανθρώπους.
Ένα παιδί χωρίς όρια μπερδεύεται, αποσυντονίζεται, νιώθει φόβο και ανασφάλεια.
Η οριοθέτηση παρέχει στο παιδί ένα ασφαλές πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορέσει να αναπτύξει το δυναμικό του. Νιώθει ότι ο κόσμος του είναι στέρεος και ασφαλής. Αντιλαμβάνεται ότι οι γονείς και οι άνθρωποι που το φροντίζουν είναι ικανοί να το προστατεύσουν, να αναλάβουν την ευθύνη για τη ζωή του, να το εμπεριέξουν. Να αντέξουν, δηλαδή, το κλάμα, τη γκρίνια, την επιθετικότητά του και να τα νοηματοδοτήσουν. Να κρατήσουν το παιδί ψυχικά, καθησυχάζοντας τους φόβους, τα άγχη και τις ανησυχίες του.
Το παιδί μεγαλώνει, αναπτύσσεται ψυχικά και συναισθηματικά και μέσα από τη ματαίωση. Σημαντικό να ξέρει ότι δεν μπορεί να έχει τα πάντα και πως η συμπεριφορά του έχει συνέπειες για το ίδιο και τους άλλους. Τα όρια χρειάζεται να υπάρχουν ακόμα και αν δεν τηρούνται. Σημαντικό να υπάρχουν στο παιδί όρια εξωτερικά, προκειμένου να μπορέσει μεγαλώνοντας να αναπτύξει και εσωτερικά όρια, να είναι δηλαδή σε θέση να ελέγχει τον εαυτό του και τις παρορμήσεις του και να ρυθμίζει τη συμπεριφορά του. Ο έλεγχος των παρορμήσεων και η ανάπτυξη της ηθικής συνείδησης αποτελούν σημαντικότατα αναπτυξιακά επιτεύγματα και βασικά κομμάτια της ψυχικής οργάνωσης του παιδιού.
Τι μπορεί να κάνει ο γονέας όταν χρειάζεται να οριοθετήσει το παιδί έτσι ώστε να μάθει σταδιακά να ρυθμίζει την συμπεριφορά του?
Η νηπιακή ηλικία, εξαιτίας των χαρακτηριστικών που αναφέραμε, είναι η κατάλληλη περίοδος που οι γονείς μπορούν και πρέπει να οριοθετούν το παιδί. Οι τρεις βασικές συνθήκες που χρειάζεται να διέπουν τα όρια : αποδοχή του παιδιού, ενσυναίσθηση των αναγκών του και αυθεντικότητα στην έκφραση των δικών μας συναισθημάτων.
Κρίνουμε τη συμπεριφορά, όχι το ίδιο το παιδί
Διαφοροποιούμε το συναίσθημα από την πράξη
Αναγνωρίζουμε, σεβόμαστε, αποδεχόμαστε όλα τα συναισθήματα, αλλά όχι και όλες τις συμπεριφορές.
- Τα παιδιά κατανοούν και δέχονται τα όρια μόνο όταν αυτά είναι σαφή, σταθερά και αναγνωρίσιμα. Χρειάζονται Συνέπεια-Σταθερότητα-Ευελιξία.
- Κατά την οριοθέτηση πολύ σημαντική είναι η επαφή με το παιδί. Χρειάζεται να είμαστε σοβαροί, σταθεροί, όσο το δυνατόν πιο ήρεμοι, να δίνουμε χώρο και χρόνο στην οριοθέτηση και να κοιτάμε το παιδί στα μάτια. Μιλάμε με λόγια απλά, σαφή, κατανοητά και λίγα.
- Οι συνέπειες να είναι άμεσες και σχετικές με ό,τι έγινε. Μια τιμωρία που έρχεται με χρονική καθυστέρηση ή που το περιεχόμενό της είναι άσχετο με το λόγο για τον οποίο επιβάλλεται μπερδεύει και θυμώνει, δεν διαπαιδαγωγεί.
Σε πολλές περιπτώσεις η δυσκολία δεν εντοπίζεται στο ότι οι γονείς δεν ξέρουν πώς να βάλουν όρια στα παιδιά τους, αλλά στο ότι η μεταξύ τους σχέση δεν ευνοεί την τήρηση των ορίων. Πχ. Σε περίπτωση που οι γονείς έχουν έντονα συγκρουσιακή σχέση ή συναισθηματική απόσταση μεταξύ τους, τα παιδιά ενδέχεται να γίνονται πεδίο αντιπαράθεσης και η οριοθέτηση είναι επόμενο να συναντά προβλήματα. Η καλή συνεργασία μεταξύ των γονέων και η αλληλοϋποστήριξη στην τήρηση των ορίων, αποτελεί θεμέλιο λίθο καθώς και η καλή σχέση με το παιδί. Επίσης, σημαντικό είναι να έχουν οι ίδιοι οι γονείς τα δικά τους όρια, να ζουν με γνώμονα αυτά, ώστε και το παιδί να τους έχει ως πρότυπο μίμησης. Το παιδί μαθαίνει από αυτό που κάνουμε, όχι από αυτά που λέμε. Το προσωπικό παράδειγμα είναι εκείνο που μένει και εγγράφεται στο παιδί, που αποτελεί μοντέλο συμπεριφοράς. Τα όρια είναι ένα δύσκολο κεφάλαιο στην ζωή των γονέων, θέλει υπομονή και σταθερότητα, καθώς να έχει δημιουργηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης, αποδοχής και ειλικρίνειας.
Ιοκάστη Μαζοπούλου-Ψυχολόγος
Ευχαριστώ πολύ την κ. Ιοκάστη Μαζοπούλου για την ανταπόκρισή της στο αίτημά μου.
