Ένα σχόλιο για τη συλλογή “Οι ρεμπέτες του ντουνιά”
1 05΄ 52΄΄ – 1 12΄ 25΄΄
Σ. Α.: Διάβασα σε μία συνέντευξή σας όπου χαρακτηρίζατε ρεμπέτες τον Παπαδιάμαντη, τον Κάφκα και τον Μεγαλέξανδρο. Θα σας παρακαλούσα λοιπόν να δώσετε αυτόν τον ορισμό του ρεμπέτη, έτσι όπως εσείς τον αντιλαμβάνεστε.Συνεχίστε την ανάγνωση
Ο κ. Τιμόθεος, γόνος βυζαντινής οικογένειας που ανάγονταν στους τελευταίους Κομνηνούς, συμμαθητής και μάλιστα συγκάτοικος με τον πατριάρχη Αθηναγόρα όταν σπούδαζαν στη Χάλκη, δε ντρέπονταν να γυρνάει στους δρόμους με ξηλωμένο παλτό. Ο πατέρας μου, απλοϊκός άνθρωπος, σκανδαλίζονταν κάθε φορά που τον έβλεπε, και δεν μπορούσε να το χωνέψει, πώς ένας τόσο σπουδαίος γυμνασιάρχης γυρνούσε σα σελέμης. Και καλά αυτός —αμ οι κόρες του; δεν μπορούσαν να του ράψουν ένα κουμπί; Η μάνα μου όμως, που τον ήξερε καλά από την Πόλη, έλεγε πως τέτοιος ήταν ανέκαθεν. Δεκαεφτά χρονώ, λέει, είχε γίνει καλόγερος και πήγαινε για δεσπότης, αλλά αρρώστησε βαριά και μπήκε στο νοσοκομείο. Εκεί ερωτεύτηκε μια νοσοκόμα, που του έχυνε το τσουκάλι. Πετάει, που λες, ο καλός σου, τα ράσα και μια και δυο την παντρεύεται με φουσκωμένη κοιλιά. Τέσσερα χρόνια έζησαν στεφανωμένοι, πέντε παιδιά πρόλαβαν κι έκαναν. Κι απάνω στον πέμπτο, η νοσοκόμα του άφησε χρόνους. Ύστερα απ’ αυτά ο Τιμόθεος παραμέλησε εντελώς τον εαυτό του. Ούτε για φαΐ νοιάζονταν ούτε για ντύσιμο, ένας θεός ξέρει πώς μεγάλωσαν αυτά τα παιδιά.
Διονύσης Σαββόπουλος (περιοδικό ΦΑΝΤΑΖΙΟ, 1971). Πηγή: LiFO
Υπήρχαν δύο μεγάλα στέκια στην Αθήνα: το ένα ήταν το Κολωνάκι και το άλλο ήταν η Φωκίωνος Νέγρη. Στο Κολωνάκι πήγαινε ο Χατζιδάκις, ο Τσαρούχης, ο Λυκουρέζος, ο Γκάτσος, ο Βασιλικός και άλλοι. Μία διανόηση γύρω από την ελληνικότητα. Ήταν η κεντρική παρέα και γύρω απ’ αυτή δημιουργούνταν άλλες παρέες μικρότερες, που είχαν ανάλογο πνεύμα. Νεότεροι ζωγράφοι, νεότεροι μουσικοί. Πηγαίναμε και εμείς στην κεντρική παρέα, της προσκολλήσεως βέβαια.
Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867 − 1951). Πηγή: Βικιπαίδεια
Για την Κυβέλη1 τον ίδιο χρόνο2 έγραψα τη «Ραχήλ». Είναι ένα τρίπρακτο δράμα, γραμμένο απευθείας -όχι δηλαδή από μυθιστόρημα σαν τα δύο προηγούμενα- κι εμπνευσμένο από τα «εβραϊκά» της Ζακύνθου, τις αντισημιτικές ταραχές του 1891, που της εξιστόρησα αργότερα και στο μυθιστόρημα «Μεγάλη Περιπέτεια», δημοσιευμένο στ’ «Αθηναϊκά Νέα» το 1937.
Η Κυβέλη είχε αφήσει πια το «Πανελλήνιο» κι έπαιζε στο θέατρο της, το ιστορικό, στην οδό Πεσμαζόγλου. Στο θίασό της, εκτός από τον Παπαγεωργίου, είχαν προσληφθεί ο Εδμόνδος Φυρστ, ο Λεπενιώτης, ο Χρυσομάλλης κι άλλοι καλοί ηθοποιοί. Και θυμούμαι ακόμα τον ενθουσιασμό τους, όταν τους διάβασα το νέο μου έργο· με σήκωσαν στα χέρια! Κι ο ίδιος ο Λεπενιώτης, ο εχθρός των «ελληνικών», είχε ενθουσιαστεί. Κι η Κυβέλη, που βαρέως έφερε την επιτυχία της Μαρίκας3 στη «Στέλλα Βιολάντη», είδε με χαρά πως η «Ραχήλ» θα την έβαζε κάτω. «Κι έτσι πρέπει, μου έλεγε· κάθε νέο σας έργο, να είναι ανώτερο από τα προηγούμενα».Συνεχίστε την ανάγνωση
Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867-1951). Πηγή: Βιβλιονέτ
Από τους πρώτους που ο Μιχαηλίδης1 ζήτησε συνεργασία ήμουν κι εγώ. Και του υποσχέθηκα ένα μεγάλο διήγημα για το πρώτο τεύχος. Ήταν ο «Έρως Εσταυρωμένος», το δράμα της Στέλλας Βιολάντη. Εκείνο τον καιρό, είχε συμβεί κάτι τέτοιο σ’ ένα αστικό αθηναίικο σπίτι: ψιθυριζόταν πως έν’ από τα κορίτσια αυτού του σπιτιού δεν πέθανε από αρρώστια, όπως είπαν, παρ’ από την κακομεταχείριση που της έκαναν οι γονείς της και τ’ αδέρφια της, επειδή επέμενε να πάρει κάποιον που αγαπούσε. Ήξερα πως στην Πάτρα, λίγο παλιότερα, έν’ άλλο δυστυχισμένο κορίτσι πέθανε φυλακισμένο, για την ίδια αιτία, στη σοφίτα του πατρικού σπιτιού. Τέτοια, τον παλιό καιρό, ήταν συνηθισμένα και στη Ζάκυνθο. Υπήρχαν αστικά, κι αριστοκρατικά ακόμα σπίτια, που όταν ένα ερωτευμένο κορίτσι, με κάποια θέληση, τολμούσε ν’ αντισταθεί στους γονείς που εννοούσαν να το παντρέψουν με άλλον, υπόφερε μαρτύρια. Απ’ όλ’ αυτά, που μου τα θύμισε το περιστατικό που είπα, μου ήρθε η ιδέα να πλάσω μια ανάλογη ζακυνθινή ιστορία. Για το σκληρό πατέρα, τον Παναγή Βιολάντη, είχα μοντέλο κάποιον Ζακυνθινό που ήξερα. Και για τη μητέρα, την υποταγμένη τέλεια στη θέληση του αντρός της, και για την καλή θεία Νιόνια, και για τον κακό αδερφό, και για το δειλό και άπιστο Χρηστάκη Ζαμάνο, βρήκα μοντέλα στις ζακυνθινές μου αναμνήσεις. Μόνο για το κορίτσι δεν είχα. Πώς έπρεπε να είναι η ηρωίδα μου; ποιον τύπο ταίριαζε να της δώσω;Συνεχίστε την ανάγνωση
Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες (πηγή: περιοδικό Λατινική Αμερική, Νοέμβρης ’86, τεύχος 11)
Στη ραδιοφωνική συνέντευξη που ακολουθεί ο μεγάλος κολομβιανός συγγραφέας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες απαντώντας σε ερωτήσεις ακροατών σχολιάζει τα μεγάλα έργα του και μιλά -ανάμεσα στα άλλα- για τον ρόλο των διανοουμένων και για τις πηγές της έμπνευσής του. Η ελληνική μετάφραση, από την Αγγελική Στουπάκη, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Λατινική Αμερική, Νοέμβρης ’86, τεύχος 11, σελ.28-32. Η εικονογράφηση είναι του περιοδικού. Τηρήθηκε η ορθογραφία και η στίξη της δημοσίευσης πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.
Ο νυχτερινός ουρανός, όπως φαίνεται από την Λευκή Έρημο της Αιγύπτου (πηγή: Ναυτεμπορική)
Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ, Η Αγία Έρημος
(Απόσπασμα από το μυθιστόρημα Νύχτα φωτιάς)
Αν και επίπεδη, η έρημος μας ανύψωνε στους ουρανούς. Τα άστρα έλαμπαν τόσο χαμηλά που θα μπορούσα να τα μαζέψω. Κρέμονταν σαν μεγάλα λαμπερά μήλα έτοιμα να τα πιάσεις σε εκείνον τον οπωρώνα ονόματι Χογκάρ [1].
Τη νύχτα η Σαχάρα παίρνει μορφή γιορτής. Ενώ με τον ήλιο επιβάλλει τον ασκητισμό, με το σκοτάδι γίνεται πλούσια, γενναιόδωρη, ανατολίτικη, σπάταλη, αφειδώλευτη, μέσα σε ένα όργιο κοσμημάτων κατασκευασμένων από τον πιο τρελό κοσμηματοπώλη: κολιέ, καρφίτσες, διαδήματα με διαμάντια, χρυσές αλυσίδες και βραχιόλια από σπίθες. Χιλιάδες άστρα κοσμούν το σκρίνιο από μπλε σκούρο βελούδο, ενώ η ασημένια σελήνη κυριαρχεί, όπως η βασίλισσα του χορού, διαχέοντας γύρω την αυτοκρατορική της λαμπρότητα.Συνεχίστε την ανάγνωση
Γιώργος Θεοτοκάς και Γιώργος Σεφέρης
Αιθέρια αερικά «εποχής», με καλοτυλιγμένα κι ευκίνητα κορμιά σε μουσελίνες, με μπουκετάκι «μιγκέ» στο ντεκολτέ τους, εκεί ακριβώς που αρχινάει η σκιερή χαράδρα των τροφαντών μαστών, περιφέρονται -ίδιες «Ατθίδες αύρες»*- μέσα στη νοσταλγικά διατηρημένη «ανατολίτικη» ατμόσφαιρα του σαλονιού πετώντας πού και πού, εμβόλιμα, κάποιο χαριτωμένο, γαργαλιστικό γαλλικό. Προσφέρουνε, υπό τους ήχους του ταγκό, «μαρασκινό», μέσα σε κείνα τα λιλιπούτεια -επάργυρα- κολονάτα ποτηράκια, στους νέους της συντροφιάς, με το νωχελικό και ατημέλητό τους κάθισμα και τα καλοζυγισμένα -αεράτα- τους κοστούμια σε χρώμα σαμπανί από «σαντακρούτα»*.
Εγώ που ξέρω πρόσωπα και πράγματα σ’ αυτή τη μουχλιασμένη πόλη και που προπάντων δεν ξεχνώ, όποτε περνώ απ’ την πιο κεντρική λεωφόρο, κοιτάζω πάντα σ’ ένα σπίτι γωνιακό, να δω αν φαίνονται ακόμα τα σημάδια, εκεί στον τρίτο όροφο κοντά στο δεύτερο μπαλκόνι. Είναι τώρα κάτι μπαλώματα στον τοίχο αδιόρατα σχεδόν, σουβάδες κάπως πιο καινούριοι, που όμως κανένα βάψιμο δεν έχει καταφέρει να τους αφομοιώσει εντελώς με την παλιά επιφάνεια. Σίγουρο πως οι σημερινοί ένοικοί του δεν έχουνε ιδέα για τους λεκέδες αυτούς, ίσως να μην τους έχουνε προσέξει κιόλας. Άλλωστε, αμφιβάλλω ζωηρά, αν υπάρχει άλλος κανείς, που να θυμάται τίποτε για το μπαλκόνι αυτό. Και φοβούμαι πως, όταν οι λεκέδες εξαφανιστούν, κάτι θα γίνει.
του Γιὠργη Γιατρομανωλάκη
Πριν από 40 χρόνια, Παρασκευή 25 Οκτωβρίου 1963, μία εβδομάδα πριν από τις κρίσιμες εκλογές της 3ης Νοεμβρίου, «Το Βήμα» μοιράζει το πρωτοσέλιδό του σε δύο ειδήσεις και σε δύο αντίστοιχες φωτογραφίες: αριστερά, με κεφαλαία, η θριαμβευτική διαδρομή «από Θηβών μέχρι Λαμίας» του Παπανδρέου, με φωτογραφία από την ασυνήθη «εις όγκον και ενθουσιασμό» συγκέντρωση του λαού της «Λεβαδείας». Δεξιά, με πεζά, «Το Νομπέλ λογοτεχνίας εις τον ποιητήν Σεφέρην», με τη γνωστή φωτογραφία του μπροστά στη βιβλιοθήκη της οδού Άγρας, με ένα βιβλίο στο χέρι να κάνει πως διαβάζει. Σύμπτωση ή άλλο ένα φοβερό timing και μια άλλη σατανική κίνηση της σουηδικής Ακαδημίας; Από τη μία να ευλογεί και να επιβραβεύει -κυριολεκτικά- την προδοσία του πρεσβευτή Σεφέρη στο θέμα της Κύπρου, όπως διατείνονται παλαιότεροι αλλά και νεόκοποι «μελετητές» του ελληνικού μοντερνισμού, και από την άλλη, λέω εγώ, να προβλέπει την επερχόμενη δημοκρατική νίκη και να την πριμοδοτεί με αυτή τη βράβευση!