Μένης Κουμανταρέας [πηγή: LIFO]

 

Ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα του Μένη Κουμανταρέα
γραμμένο ειδικά για τα «Βιβλία» του «Βήματος της Κυριακής», 25/12/2004

 

Στους γονείς και στον αδελφό μου, εκεί που βρίσκονται

 

Ο κουρέας της γειτονιάς μας ανέμισε δυσοίωνα τα ψαλίδια του πάνω από τα μαλλιά του πατέρα μου που είχαν αρχίσει ν’ αραιώνουν ανεπαίσθητα και να γκριζάρουν.

«Οι φαβορίτες σας θέλουν μια ιδέα κόντυμα, κύριε Αντώνη, και το μουστάκι σας λίγο ψαλίδισμα. Πρέπει όμως να βιαστείτε». Να βιαστεί για ποιο λόγο; Ο πατέρας μου κοίταξε τον κουρέα του με απορία.

«Τα Χριστούγεννα», κι έσκυψε στο αυτί του πατέρα μου, «δεν πρέπει να σας βρουν εδώ στη γειτονιά».

Σε δυο βδομάδες είχαμε Χριστούγεννα – τα πρώτα ελεύθερα μετά από τέσσερα χρόνια γερμανικής κατοχής – μα η ατμόσφαιρα στην πόλη ανάστατη. Από τις πρώτες κιόλας μέρες του Δεκέμβρη υπήρχαν συγκεντρώσεις και αψιμαχίες. Οι διακοπές στο σχολείο φέτος άρχισαν πολύ νωρίτερα κι εμείς τα παιδιά χαιρόμασταν γι’ αυτήν την παρατεταμένη αργία.

Από την άλλη, όμως, δεν υπήρχαν χριστουγεννιάτικα ψώνια και δώρα, βόλτες στα μαγαζιά και το καθιερωμένο δέντρο – που τότε ήταν πολυτέλεια των καλών οικογενειών – παρέμενε στο πατάρι να σκονίζεται μαζί με τα εορταστικά στολίδια του, κουκουνάρια, καμπανίτσες και χρυσοφτέρουγα αγγελάκια.

«Σας το λέω εμπιστευτικά», και κάνοντας πλούσιο αφρό ο κουρέας άρχισε να ξυρίζει κόντρα τον πατέρα μου. «Όσο γρηγορότερα φύγετε τόσο το καλύτερο».

Αυτοί όλοι οι κουρείς, σκεφτόμουν, με τη δικαιολογία ότι κρατούν ξυράφι, μπορούν με μια κίνηση να σου πάρουν το κεφάλι. Απορούσα, μάλιστα, πώς ο κουρέας της γειτονιάς δεν ήταν κι αυτός εαμίτης ή ελασίτης, που τόσα λέγονταν για την αγριότητά τους. ‘H μήπως η προειδοποίησή του τον ενοχοποιούσε κι αυτόν; Όσο για μένα, δεν είχα λόγους ν’ ανησυχώ ακόμα, τα δικά μου γένια ήταν μόλις ένα μελαχρινό χνούδι.

Συνεχίστε την ανάγνωση

Η ιστορία στην Ιαπωνία: κώδικας ή ιδεολογία;

 

Ερώτηση: «Συχνά λέγεται πως η χώρα μας είναι ανώτερη από τις υπόλοιπες και αξίζει τον σεβασμό μας. Θα ήθελα να μάθω πού θεμελιώνεται η άποψη αυτή».

Απάντηση: «Ορίστε μια πραγματικά καλή ερώτηση. Αδύνατον, όμως, να δοθεί εδώ μια σύντομη έστω απάντηση· γι’ αυτό θα σας παρουσιάσω μόνο τα ουσιαστικά σημεία της.

Όλοι γνωρίζουν ότι οι μονάρχες μας έχουν θεϊκή καταγωγή και υπήρξαν ηγεμόνες μας επί αιώνες, χωρίς διακοπή. Στην Κίνα και στις υπόλοιπες ξένες χώρες, κάθε απλός υπήκοος μπορεί αύριο να ανακηρυχθεί αυτοκράτορας βασιλιάς, αν σκοτώσει τον ηγεμόνα του. Σε άλλες περιπτώσεις επίσης ένας βασιλιάς μπορεί να οδηγηθεί σε παραίτηση. Εάν αρνηθεί, μπορούν να τον εξαναγκάσουν. Είτε ακόμη αυτοκράτορας μπορεί να αντικατασταθεί από κάποιον υποδεέστερο μονάρχη.

Όλα αυτά μας εκπλήσσουν στην ιστορία των άλλων χωρών.

Δεν συμβαίνουν όμως σε μας, όπου δεν υπάρχει απολύτως κανένα παρόμοιο παράδειγμα από καταβολής κόσμου.

Εδώ η θέση του κυβερνήτη και των υπηκόων του έχει καθοριστεί για πάντα…»

Συνεχίστε την ανάγνωση

Με ποια κριτήρια επιλέγουν οι ιστορικοί τα γεγονότα που καταγράφουν και ερμηνεύουν στα συγγράμματά τους; Αυτά που σήμερα θεωρούνται σημαντικά (ή ακόμη και κοσμοϊστορικά) γεγονότα θα καταγραφούν άραγε ως τέτοια από τους ιστορικούς του μέλλοντος; Με αυτά τα ερωτήματα που αφορούν τη σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία και την αντίληψη που σχηματίζουμε γι’ αυτή καταπιάνεται στο παρακάτω απόσπασμα ο Βρετανός συγγραφέας και φιλόσοφος Άλντους Χάξλεϊ.

 

Συνεχίστε την ανάγνωση

Ιστορία, ψηφιδωτό του Frederick Dielman (1847-1935). House Members Room, Library of Congress Thomas Jefferson Building, Washington, D.C. [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Η μελέτη του ιστορικού παρελθόντος βοηθάει τους ανθρώπους να κατανοήσουν ότι αποτελούν μέρος ενός κόσμου ενιαίου και ότι οι κοινωνίες και τα έθνη δεν αποτελούν απομονωμένες ανθρώπινες κοινότητες ούτε οι πολιτισμοί στεγανές ενότητες αξιών που διατηρούν την αυτονομία τους στον χρόνο, αλλά ενότητες ιδεών και πρακτικών λύσεων που διαρκώς ανασυγκροτούνται υπό την πίεση των νέων συνθηκών και με τη δημιουργική παρέμβαση των ανθρώπινων ομάδων· να κατανοήσουν τους ίδιους και τους «άλλους», διακρίνοντας τις διαφορές και τις ομοιότητες μεταξύ των, στο παρελθόν και το παρόν· να αμφισβητούν την αξία των στερεοτύπων για άλλους λαούς, αλλά και για τους ίδιους· να σέβονται την ιδιαιτερότητα και να μη φοβούνται την ετεροδοξία, να δυσπιστούν δε προς τη μισαλλοδοξία· να διακρίνουν τα γεγονότα από τις εικασίες και την ιστορική πραγματικότητα από την πλασματική εικόνα· να κατανοούν την πολυπλοκότητα των αιτίων και να δυσπιστούν προς τις απογοητευτικές απαντήσεις και τις εύκολες εξηγήσεις· να αναγνωρίζουν την πλαστή αναλογία και την κατάχρηση των «διδαγμάτων» της ιστορίας, να εκτιμούν δε τις συνέπειες τέτοιας καταχρήσεως· να θεωρούν ότι η άγνοια του ιστορικού παρελθόντος μπορεί να τους καταστήσει θύματα εκείνων που γνωρίζουν αυτό το παρελθόν, χωρίς να λησμονούν ότι η ιστορία δεν παίζει τον ρόλο δικαστηρίου και ότι οι ιστοριογράφοι δεν είναι εισαγγελείς που αναζητούν ενόχους· να αναγνωρίσουν ότι ορισμένα προβλήματα δεν επιδέχονται λύσεων που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν· να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν στη ζωή πράξεις και στάσεις παράλογες και ανέλπιστες· να μην παραιτούνται από την αναζήτηση της αντικειμενικής αλήθειας ούτε να επιτρέπουν να κλονίζεται η πεποίθησή τους ότι υπάρχει τέτοια αλήθεια.Συνεχίστε την ανάγνωση

 

11΄ Η Αμερικανική Επανάσταση, που ξεκίνησε το 1764 στην πραγματικότητα, παρέσυρε τις άλλες και έθεσε τις βάσεις της νέας εποχής.

13΄ Το 1534 ο Γάλλος Ζακ Καρτιέ εξερευνά τον κόλπο του Αγίου Λαυρεντίου, στο βόρειο τμήμα της αμερικανικής ηπείρου. Ακολούθησαν και άλλοι Γάλλοι στη συνέχεια. Στα μέρη εκείνα βρίσκεται το μεγαλύτερο συγκρότημα γλυκών νερών του κόσμου (στους καταρράκτες του Νιαγάρα). Ακολούθησαν τον Μισισιπή και κατέβηκαν νοτιότερα, στη Φλόριντα, στη Λουιζιάνα (από το Louis, το όνομα του Γάλλου βασιλιά Λουβοδίκου). Οι Γάλλοι, λοιπόν, εγκαταστάθηκαν αρχικά στην περιοχή του Καναδά που αργότερα ονομάστηκε Κεμπέκ. (Μεγάλο μέρος του πληθυσμού θέλει να αποσχιστεί και γίνονται δημοψηφίσματα, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει κάτι. Αν αποσχιστεί το Κεμπέκ, θα είναι το μεγαλύτερο γαλλόφωνο κράτος στον κόσμο, 3 φορές μεγαλύτερο από τη Γαλλία!)Συνεχίστε την ανάγνωση

Μαριούπολη Οδησσός

Η θέση της Μαριούπολης στην Αζοφική Θάλασσα (πηγή: dreamstime.gr)

 

14/9/1997 

Όταν τον 9ο αιώνα π.Χ. κάποιοι ανήσυχοι Ίωνες από τη Μίλητο άραζαν τα ξύλινα πλοία τους στη βόρεια ακτή του Εύξεινου Πόντου και ίδρυαν δύο πόλεις-αποικίες, την Τίρα και την Ολίβια, δεν φαντάζονταν τι σπόρο ελληνικό έριχναν στις εκβολές του ποταμού Βορυσθένη, του σημερινού Δνείπερου. Μπορεί οι αυτόχθονες κάτοικοι της περιοχής να ήταν «βάρβαροι», Σκύθες, Κολχοί και αργότερα Τάταροι, αλλά η κλειστή θάλασσα που τη λέμε και «Μαύρη» ήταν επί αιώνες κάτω από τον έλεγχο των Ελλήνων, με πόλεις-αποικίες που έφεραν τα ονόματα Θεοδοσία, Παντικάπαιον, Χερσόνησος (η σημερινή Σεβαστούπολη), Ευπατορία, Ηράκλεια και πολλές άλλες. Βάλτε κοντά σ’ αυτές, ή μάλλον απέναντι από αυτές, στη νότια ακτή του Εύξεινου, τις πανάρχαιες ελληνικές πόλεις του Πόντου, Τραπεζούντα, Σαμψούντα, Αμισό, Σινώπη, Κερασούντα, δείτε στον χάρτη και το Βυζάντιον, την πόλη που ίδρυσαν οι Μεγαρείς τον 7ο αιώνα π.Χ. στον Βόσπορο, τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη, και θα δείτε τι υπήρξε για τον ελληνισμό αυτή η θάλασσα.Συνεχίστε την ανάγνωση

Χρήστος Γιανναράς [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Θυμάμαι πόσο ανησυχούσα γι’ αυτόν, τον αγαπημένο μου κατηχητή [σημ.: μιλά για τον πτυχιούχο Νομικής και φοιτητή Θεολογίας, Κωνσταντίνο Μουρατίδη], τις μέρες που ακολούθησαν την απελευθέρωση και κατέληξαν στα Δεκεμβριανά. Δεν είχα σαφή εικόνα για το τι γινόταν, υπήρχε όμως μια διάχυτη εντύπωση πως άρχισε εκτεταμένη αλληλοσφαγή -εντύπωση που την έτρεφαν καθημερινά περιστατικά. Από τον Οκτώβρη κιόλας του ’44, κάθε νύχτα η γειτονική μας Φωκίωνος Νέγρη αντηχούσε από λαχανιασμένη κυνηγητά, βλαστήμιες με τα χωνιά ανάμεσα σε κομμουνιστές και στους “εθνικόφρονες”, συχνά και πυροβολισμούς. Το πρωί πηγαίνοντας για το σχολειό ψάχναμε για κάλυκες από τις σφαίρες και βρισκόμασταν πολλές φορές μπροστά σε λίμνες από αίμα, σκόρπια μυαλά και τούφες μαλλιά, ενώ τα πτώματα τα είχαν εξαφανίσει. Έτυχε μια φορά να δω και φόνο μπροστά στα μάτια μου: Ένα θεόρατο παλικάρι -γιος του Μαρέντη, που είχε γραφείο κηδειών στο Λυσσιατρείο- προχωρούσε πενήντα μέτρα μπροστά από μένα στην οδό Σικίνου. Τον πυροβόλησαν πισώπλατα, λύγισε και σωριάστηκε στον δρόμο. 1944 -ήμουν εννέα χρονώ.Συνεχίστε την ανάγνωση

Χρήστος Γιανναράς [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Τρίτη τάξη του δημοτικού σημαίνει για μένα: χειμώνας του ‘43-’44. Πάντα Κατοχή και στέρηση –πείνα. Ο φούρνος μας μοίραζε με το δελτίο αντί για ψωμί ένα περίεργο κατασκεύασμα από καλαμποκάλευρο, κολλημένο σε τσιγαρόχαρτο για να μην τρίβεται. Το λέγαμε «μπομπότα». Μας έδιναν και στο σχολειό ένα άθλιο συσσίτιο: κουρκούτι, που με φοβερή δυσκολία το καταπίναμε, και πατάτες βραστές μέσα σε λίγο λάδι ταγγιασμένο. Γεύσεις ανεξάλειπτες για μια ολόκληρη ζωή.Συνεχίστε την ανάγνωση

Σερ Τζέημς Κόχραν Στήβενσον Ράνσιμαν (1903 – 2000), γνωστότερος ως Στήβεν Ράνσιμαν, ήταν ένας από τους γνωστότερους Άγγλους ιστορικούς και ένας από τους επιφανέστερους βυζαντινολόγους του 20ού αιώνα. [πηγή της λεζάντας: Βικιπαίδεια, πηγή της φωτογραφίας: National Portrait Gallery]

Η συνέντευξη που ακολουθεί δόθηκε από τον σερ Στήβεν Ράνσιμαν, στο Ελσισιλντς της Σκωτίας, στον πατρογονικό πύργο του, τον Οκτώβρη του 1994, για λογαριασμό της ΕΤ3, στις δημοσιογράφους Χρύσα Αράπογλου και Λαμπρινή Χ. Θωμά. Για τεχνικούς λόγους, δεν «βγήκε» ποτέ στον αέρα. Και οι δύο δημοσιογράφοι θεωρούν την συνέντευξη αυτή από τις πιο σημαντικές της καριέρας τους, μια και ανήκει στο είδος των «συζητήσεων» που σε διαμορφώνουν και δεν ξεχνάς ποτέ. Θεωρούν ότι πρέπει να δει το φως της δημοσιότητας, έστω και με μια τόσο θλιβερή αφορμή, όπως ο θάνατος του μεγάλου φιλέλληνα. Ο Flash.gr δημοσιεύει, για πρώτη φορά, αδημοσίευτα αποσπάσματα από την συνέντευξη αυτή.

Πηγή: www.flash.gr , “Σερ Στήβεν Ράνσιμαν: Χρειαζόμαστε την πνευματική μετριοφροσύνη”, 6/11/2000,

Επιμέλεια-Επιλογή αποσπασμάτων: Λαμπρινή Χ. Θωμά

Συνεχίστε την ανάγνωση

 

Στην ομιλία αυτή, που δόθηκε στις 8 Μαΐου 2018, ο καθηγητής Άγγελος Χανιώτης αναφέρεται στην επικαιρότητα και στη χρησιμότητα των κλασικών και ιδίως των ιστορικών σπουδών, ενώ στη συνέχεια κάνει παραλληλισμούς μεταξύ αρχαίων και σύγχρονων κοινωνικών καταστάσεων με βάση φαινόμενα, όπως η οικονομική κρίση και η αντιμετώπισή της, η διαμόρφωση της ιστορικής μνήμης, η θεατρικότητα στον δημόσιο βίο, οι σχέσεις πολιτικών και πολιτών και ο σχηματισμός της ταυτότητας. Απομαγνητοφώνησα το μεγαλύτερο τμήμα της ομιλίας, στο οποίο φαίνονται οι βασικές ιδέες και η σχετική τεκμηρίωση, παραλείποντας μονάχα μερικά επιπλέον παραδείγματα και σχόλια που κάνει ο Χανιώτης. Μέσα σε αγκύλες βάζω μερικές επεξηγήσεις. Σε κάποιους ιστορικούς όρους δίνω συνδέσμους για περισσότερες πληροφορίες.

Συνεχίστε την ανάγνωση