Μένης Κουμανταρέας [πηγή: LIFO]

 

Ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα του Μένη Κουμανταρέα
γραμμένο ειδικά για τα «Βιβλία» του «Βήματος της Κυριακής», 25/12/2004

 

Στους γονείς και στον αδελφό μου, εκεί που βρίσκονται

 

Ο κουρέας της γειτονιάς μας ανέμισε δυσοίωνα τα ψαλίδια του πάνω από τα μαλλιά του πατέρα μου που είχαν αρχίσει ν’ αραιώνουν ανεπαίσθητα και να γκριζάρουν.

«Οι φαβορίτες σας θέλουν μια ιδέα κόντυμα, κύριε Αντώνη, και το μουστάκι σας λίγο ψαλίδισμα. Πρέπει όμως να βιαστείτε». Να βιαστεί για ποιο λόγο; Ο πατέρας μου κοίταξε τον κουρέα του με απορία.

«Τα Χριστούγεννα», κι έσκυψε στο αυτί του πατέρα μου, «δεν πρέπει να σας βρουν εδώ στη γειτονιά».

Σε δυο βδομάδες είχαμε Χριστούγεννα – τα πρώτα ελεύθερα μετά από τέσσερα χρόνια γερμανικής κατοχής – μα η ατμόσφαιρα στην πόλη ανάστατη. Από τις πρώτες κιόλας μέρες του Δεκέμβρη υπήρχαν συγκεντρώσεις και αψιμαχίες. Οι διακοπές στο σχολείο φέτος άρχισαν πολύ νωρίτερα κι εμείς τα παιδιά χαιρόμασταν γι’ αυτήν την παρατεταμένη αργία.

Από την άλλη, όμως, δεν υπήρχαν χριστουγεννιάτικα ψώνια και δώρα, βόλτες στα μαγαζιά και το καθιερωμένο δέντρο – που τότε ήταν πολυτέλεια των καλών οικογενειών – παρέμενε στο πατάρι να σκονίζεται μαζί με τα εορταστικά στολίδια του, κουκουνάρια, καμπανίτσες και χρυσοφτέρουγα αγγελάκια.

«Σας το λέω εμπιστευτικά», και κάνοντας πλούσιο αφρό ο κουρέας άρχισε να ξυρίζει κόντρα τον πατέρα μου. «Όσο γρηγορότερα φύγετε τόσο το καλύτερο».

Αυτοί όλοι οι κουρείς, σκεφτόμουν, με τη δικαιολογία ότι κρατούν ξυράφι, μπορούν με μια κίνηση να σου πάρουν το κεφάλι. Απορούσα, μάλιστα, πώς ο κουρέας της γειτονιάς δεν ήταν κι αυτός εαμίτης ή ελασίτης, που τόσα λέγονταν για την αγριότητά τους. ‘H μήπως η προειδοποίησή του τον ενοχοποιούσε κι αυτόν; Όσο για μένα, δεν είχα λόγους ν’ ανησυχώ ακόμα, τα δικά μου γένια ήταν μόλις ένα μελαχρινό χνούδι.

Συνεχίστε την ανάγνωση

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του σοβιετικού δημοσιογράφου, συγγραφέα και ιστορικού Ηλία Έρενμπουργκ (1891-1967). Στο απόσπασμα σκιαγραφείται η προσωπικότητα του ρώσου στρατηγού Βλάσοβ, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς και συνεργάστηκε μαζί τους, συγκροτώντας μονάδες από Ρώσους αιχμαλώτους, που πολέμησαν εναντίον της πατρίδας τους. Τους λόγους τους εξηγεί ο Έρενμπουργκ στο κείμενο. Με αφορμή την περίπτωση Βλάσοβ αλλά και τη δράση άλλων Ρώσων στρατιωτών, ο συγγραφέας καταλήγει σε ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις για την ανθρώπινη ψυχή.

 

Συνεχίστε την ανάγνωση

Η ιστορία στην Ιαπωνία: κώδικας ή ιδεολογία;

 

Ερώτηση: «Συχνά λέγεται πως η χώρα μας είναι ανώτερη από τις υπόλοιπες και αξίζει τον σεβασμό μας. Θα ήθελα να μάθω πού θεμελιώνεται η άποψη αυτή».

Απάντηση: «Ορίστε μια πραγματικά καλή ερώτηση. Αδύνατον, όμως, να δοθεί εδώ μια σύντομη έστω απάντηση· γι’ αυτό θα σας παρουσιάσω μόνο τα ουσιαστικά σημεία της.

Όλοι γνωρίζουν ότι οι μονάρχες μας έχουν θεϊκή καταγωγή και υπήρξαν ηγεμόνες μας επί αιώνες, χωρίς διακοπή. Στην Κίνα και στις υπόλοιπες ξένες χώρες, κάθε απλός υπήκοος μπορεί αύριο να ανακηρυχθεί αυτοκράτορας βασιλιάς, αν σκοτώσει τον ηγεμόνα του. Σε άλλες περιπτώσεις επίσης ένας βασιλιάς μπορεί να οδηγηθεί σε παραίτηση. Εάν αρνηθεί, μπορούν να τον εξαναγκάσουν. Είτε ακόμη αυτοκράτορας μπορεί να αντικατασταθεί από κάποιον υποδεέστερο μονάρχη.

Όλα αυτά μας εκπλήσσουν στην ιστορία των άλλων χωρών.

Δεν συμβαίνουν όμως σε μας, όπου δεν υπάρχει απολύτως κανένα παρόμοιο παράδειγμα από καταβολής κόσμου.

Εδώ η θέση του κυβερνήτη και των υπηκόων του έχει καθοριστεί για πάντα…»

Συνεχίστε την ανάγνωση

Ένα από τα χαρακτηριστικότερα φαινόμενα του σύγχρονου πολιτισμού είναι ο διαρκώς αυξανόμενος ρόλος της επιστήμης και των εφαρμογών της. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι διανύουμε μια εποχή επιστήμης. Είναι αλήθεια ότι η ισχύς, ο πλούτος ακόμη και η ανεξαρτησία μιας χώρας στηρίζονται κατά μέγα μέρος στην επιστημονική της ανάπτυξη. Η τεράστια δύναμη που μπορούν να παράσχουν οι επιστημονικές εφευρέσεις έχει αφυπνίσει το ενδιαφέρον των κυβερνήσεων και της βαριάς βιομηχανίας, που επενδύουν τεράστια κονδύλια στην υπηρεσία της επιστήμης. Δυστυχώς, οι δύο προαναφερόμενοι υποστηρικτές της επιστήμης συχνά στοχεύουν στην πολιτική και την οικονομική εκμετάλλευσή της παρά στην εν γένει χρήση της για το καλό της ανθρωπότητας. Με τον τρόπο αυτόν η επιστήμη αποκτά πολύτιμα κονδύλια, διατρέχοντας όμως τον κίνδυνο να χάσει την ανεξαρτησία της.

Συνεχίστε την ανάγνωση

Μαριούπολη Οδησσός

Η θέση της Μαριούπολης στην Αζοφική Θάλασσα (πηγή: dreamstime.gr)

 

14/9/1997 

Όταν τον 9ο αιώνα π.Χ. κάποιοι ανήσυχοι Ίωνες από τη Μίλητο άραζαν τα ξύλινα πλοία τους στη βόρεια ακτή του Εύξεινου Πόντου και ίδρυαν δύο πόλεις-αποικίες, την Τίρα και την Ολίβια, δεν φαντάζονταν τι σπόρο ελληνικό έριχναν στις εκβολές του ποταμού Βορυσθένη, του σημερινού Δνείπερου. Μπορεί οι αυτόχθονες κάτοικοι της περιοχής να ήταν «βάρβαροι», Σκύθες, Κολχοί και αργότερα Τάταροι, αλλά η κλειστή θάλασσα που τη λέμε και «Μαύρη» ήταν επί αιώνες κάτω από τον έλεγχο των Ελλήνων, με πόλεις-αποικίες που έφεραν τα ονόματα Θεοδοσία, Παντικάπαιον, Χερσόνησος (η σημερινή Σεβαστούπολη), Ευπατορία, Ηράκλεια και πολλές άλλες. Βάλτε κοντά σ’ αυτές, ή μάλλον απέναντι από αυτές, στη νότια ακτή του Εύξεινου, τις πανάρχαιες ελληνικές πόλεις του Πόντου, Τραπεζούντα, Σαμψούντα, Αμισό, Σινώπη, Κερασούντα, δείτε στον χάρτη και το Βυζάντιον, την πόλη που ίδρυσαν οι Μεγαρείς τον 7ο αιώνα π.Χ. στον Βόσπορο, τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη, και θα δείτε τι υπήρξε για τον ελληνισμό αυτή η θάλασσα.Συνεχίστε την ανάγνωση

Ο νυχτερινός ουρανός, όπως φαίνεται από την Λευκή Έρημο της Αιγύπτου (πηγή: Ναυτεμπορική)

 

Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ, Η Αγία Έρημος

(Απόσπασμα από το μυθιστόρημα Νύχτα φωτιάς)

 

Αν και επίπεδη, η έρημος μας ανύψωνε στους ουρανούς. Τα άστρα έλαμπαν τόσο χαμηλά που θα μπορούσα να τα μαζέψω. Κρέμονταν σαν μεγάλα λα­μπερά μήλα έτοιμα να τα πιάσεις σε εκείνον τον οπωρώνα ονόματι Χογκάρ [1].

Τη νύχτα η Σαχάρα παίρνει μορφή γιορτής. Ενώ με τον ήλιο επιβάλλει τον ασκητισμό, με το σκοτάδι γίνεται πλούσια, γενναιόδωρη, ανατολίτικη, σπάταλη, αφειδώλευτη, μέσα σε ένα όργιο κοσμημάτων κατασκευασμένων από τον πιο τρελό κοσμηματοπώλη: κολιέ, καρφίτσες, διαδήματα με διαμά­ντια, χρυσές αλυσίδες και βραχιόλια από σπίθες. Χιλιάδες άστρα κοσμούν το σκρίνιο από μπλε σκούρο βελούδο, ενώ η ασημένια σελήνη κυριαρχεί, όπως η βασίλισσα του χορού, διαχέοντας γύρω την αυτοκρατορική της λαμπρότητα.Συνεχίστε την ανάγνωση

Χρήστος Γιανναράς [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Θυμάμαι πόσο ανησυχούσα γι’ αυτόν, τον αγαπημένο μου κατηχητή [σημ.: μιλά για τον πτυχιούχο Νομικής και φοιτητή Θεολογίας, Κωνσταντίνο Μουρατίδη], τις μέρες που ακολούθησαν την απελευθέρωση και κατέληξαν στα Δεκεμβριανά. Δεν είχα σαφή εικόνα για το τι γινόταν, υπήρχε όμως μια διάχυτη εντύπωση πως άρχισε εκτεταμένη αλληλοσφαγή -εντύπωση που την έτρεφαν καθημερινά περιστατικά. Από τον Οκτώβρη κιόλας του ’44, κάθε νύχτα η γειτονική μας Φωκίωνος Νέγρη αντηχούσε από λαχανιασμένη κυνηγητά, βλαστήμιες με τα χωνιά ανάμεσα σε κομμουνιστές και στους “εθνικόφρονες”, συχνά και πυροβολισμούς. Το πρωί πηγαίνοντας για το σχολειό ψάχναμε για κάλυκες από τις σφαίρες και βρισκόμασταν πολλές φορές μπροστά σε λίμνες από αίμα, σκόρπια μυαλά και τούφες μαλλιά, ενώ τα πτώματα τα είχαν εξαφανίσει. Έτυχε μια φορά να δω και φόνο μπροστά στα μάτια μου: Ένα θεόρατο παλικάρι -γιος του Μαρέντη, που είχε γραφείο κηδειών στο Λυσσιατρείο- προχωρούσε πενήντα μέτρα μπροστά από μένα στην οδό Σικίνου. Τον πυροβόλησαν πισώπλατα, λύγισε και σωριάστηκε στον δρόμο. 1944 -ήμουν εννέα χρονώ.Συνεχίστε την ανάγνωση

Χρήστος Γιανναράς [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Τρίτη τάξη του δημοτικού σημαίνει για μένα: χειμώνας του ‘43-’44. Πάντα Κατοχή και στέρηση –πείνα. Ο φούρνος μας μοίραζε με το δελτίο αντί για ψωμί ένα περίεργο κατασκεύασμα από καλαμποκάλευρο, κολλημένο σε τσιγαρόχαρτο για να μην τρίβεται. Το λέγαμε «μπομπότα». Μας έδιναν και στο σχολειό ένα άθλιο συσσίτιο: κουρκούτι, που με φοβερή δυσκολία το καταπίναμε, και πατάτες βραστές μέσα σε λίγο λάδι ταγγιασμένο. Γεύσεις ανεξάλειπτες για μια ολόκληρη ζωή.Συνεχίστε την ανάγνωση

Προτομή που πιστεύεται ότι απεικονίζει τον Πλούταρχο (σύγχρονο έργο)

 

Τα κείμενα που ακολουθούν προέρχονται από το βιβλίο του Sir Richard Livinstone Η Αποστολή της Ελλάδας (εκδ. Θύραθεν, 2001). Πρόκειται για αποσπάσματα από έργα του Πλούταρχου (γεννήθηκε στη Χαιρώνεια Βοιωτίας το 45 μ.Χ. και πέθανε στους Δελφούς το 120 μ.Χ. –εδώ περισσότερες πληροφορίες) και περιέχουν γνώμες του συγγραφέα για τη σημασία της παιδείας και της εκπαίδευσης, αλλά και ιδέες για τη χρησιμότητα της φιλοσοφίας. Αν και διατυπώθηκαν πριν από σχεδόν 2000 χρόνια, νομίζω ότι δύσκολα κάποιος σύγχρονος θεωρητικός της εκπαίδευσης θα διαφωνούσε με τις θέσεις αυτές. Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου.

Συνεχίστε την ανάγνωση

Γιώργος Θεοτοκάς και Γιώργος Σεφέρης

 

Αιθέρια αερικά «εποχής», με καλοτυλιγμένα κι ευκίνητα κορμιά σε μουσελίνες, με μπουκετάκι «μιγκέ» στο ντεκολτέ τους, εκεί ακριβώς που αρχινάει η σκιερή χαράδρα των τροφαντών μαστών, περιφέρονται -ίδιες «Ατθίδες αύρες»*- μέσα στη νοσταλγικά διατηρημένη «ανατολίτικη» ατμόσφαιρα του σαλονιού πετώντας πού και πού, εμβόλιμα, κάποιο χαριτωμένο, γαργα­λιστικό γαλλικό. Προσφέρουνε, υπό τους ήχους του ταγκό, «μαρασκινό», μέσα σε κείνα τα λιλιπούτεια -επάργυρα- κολονάτα ποτηράκια, στους νέους της συντροφιάς, με το νωχελικό και ατημέλητό τους κάθι­σμα και τα καλοζυγισμένα -αεράτα- τους κοστούμια σε χρώμα σαμπανί από «σαντακρούτα»*.

Συνεχίστε την ανάγνωση