από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Αλέκος Σακελλάριος, Η «μπανισμένη»

πηγή: ogdoo.gr

 

Στα χρόνια της Κατοχής, οι κινηματογράφοι πέρασαν δύσκολες μέρες, μια και δεν υπήρχαν ταινίες για να κάνουν τη δουλειά τους. Για αμερικάνικες ταινίες, βέβαια, ούτε λόγος να γίνεται. Έτσι η αγορά προ­σπαθούσε να βολευτεί με τις λιγοστές και κακές ταινίες της ναζιστικής Γερμανίας και με μερικές άλλες, που μας έρχονταν από τις κατεχόμενες χώρες της καθημαγμένης Ευρώπης και που, οπωσδήποτε, οι κι­νηματογραφόφιλοι, που μισούσαν καθετί γερμανικό, τις προτιμούσαν από τις ναζιστικές παραγωγές. Όπως και να ’χε το πράγμα, όμως, οι ται­νίες αυτές ήταν τόσο λίγες, που δεν μπορούσαν να καλύψουν τα προγράμματα των αθηναϊκών κινηματογράφων, πολλοί απ’ τους οποίους -ανάγκα και θεοί πείθονται- έγιναν τελικά θέατρα. Θέατρο, λοιπόν, έγινε και το «Πάνθεον», ένας από τους πιο παλιούς και πιο κοσμικούς κινηματογράφους της Αθήνας, που ήταν ακριβώς απέναντι από το «Ρεξ», και που τώρα πια δεν υπάρχει, μια και γκρεμίστηκε πριν από χρόνια.Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Θεομητορικές εικόνες (γ΄ μέρος)

Οι ποικίλοι εικονογραφικοί τύποι της Παναγίας

στη βυζαντινή τέχνη

Της Χρυσάνθης Μπαλτογιάννη

Διευθύντριας Βυζαντινού Μουσείου Αθήνας

 

Ζωοδόχος Πηγή

Zoodochos Phgh

πηγή: Παναγίες της Πόλης, σελ..25 (αφιερωματικό τεύχος της εφημερίδας Καθημερινή, 16.8.1998)

Από τα πιο γνωστά και δημοφιλή προσκυνήματα του Βυζαντίου ήταν η Θεοτόκος της Πηγής, που, σύμφωνα με την πιο αποδεκτή μαρτυρία, ήταν κτίσμα του Ιουστινιανού. Κατά τον Προκόπιο, ο Ιουστινιανός αφιερώνει ναό στην Παναγία και σε τόπο με το όνομα «Πηγή». Αναφερόμενος στον ναό δεν βρίσκει λόγια να περιγράψει το μέγεθος και το μεγαλείο του, που ξεπερνούσε τότε όλα τα υπόλοιπα ιερά της Πόλης. Η ιστορία και η παρουσία της Μονής με το όνομα «Θεοτόκος της Πηγής» μαρτυρείται μέχρι τον 14ο αιώνα, όταν αρχίζει να γίνεται γνωστή ως Ζωοδόχος Πηγή. Το 1527, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Pierre Gilles, ο ναός φαίνεται να έχει πάψει να υπάρχει.

Είναι γνωστά τα θαύματα που έκαναν φημισμένο το προσκύνημα της Ζωοδόχου Πηγής στην Κωνσταντινούπολη, χωρίς να γίνεται λόγος για θαυματουργή εικόνα του ναού μέχρι τον 14ο αιώνα, όταν εμφανίζονται οι πρώτες περιγραφές εικόνας της Ζωοδόχου Πηγής. Από τον 14ο αιώνα, στοιχεία εικονογραφικά της εικόνας της Ζωοδόχου Πηγής δίνονται και στα επιγράμματα του Μανουήλ Φιλή που απευθύνονται σε εικόνες της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής και τη συνδέουν με κρουνούς υδάτινους.

Από τον 14ο λοιπόν αιώνα τουλάχιστον, τα εικονογραφικά στοιχεία που ορίζουν την εικόνα της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής, επωνυμία που είχε δοθεί από την ποίηση στην Παναγία ήδη από τον 9ο αιώνα, είναι οι υδάτινοι κρουνοί, πάνω στους οποίους ο ζωγράφος δείχνει την Πηγή των θαυμάτων. Περιγραφή επίσης πολυπρόσωπης παράστασης με τη φιάλη, την Παναγία Βρεφοκρατούσα και άλλα σχετιζόμενα με θαύματα και την ιστορία της πρόσωπα δίνεται με λεπτομέρειες από τον Νικηφόρο Κάλλιστο.

Το τελευταίο αυτό εικονογραφικό σχήμα, που δεν είναι γνωστό στην εικονογραφία του 14ου αιώνα, εμφανίζεται πολύ αργότερα με άξια δείγματα εικόνων του 18ου αιώνα.

Αντίθετα, ο τύπος που επικρατεί τον 14ο αιώνα παριστάνει την Παναγία στον τύπο της Βλαχερνίτισσας με ανοιχτά τα χέρια και τον Χριστό Εμμανουήλ στους κόλπους της πάνω από τη φιάλη της θαυματουργής πηγής. Η παράσταση με ανάλογο σχήμα εμφανίζεται σε τοιχογραφία στο Αφεντικό [πληροφορίες για τον ναό εδώ] και στον ναό των Αγίων Θεοδώρων του Μυστρά.Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Θεομητορικές εικόνες (β΄ μέρος)

Οι ποικίλοι εικονογραφικοί τύποι της Παναγίας

στη βυζαντινή τέχνη

Της Χρυσάνθης Μπαλτογιάννη

Διευθύντριας Βυζαντινού Μουσείου Αθήνας

 

Βλαχερνίτισσα

Εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας (πηγή: searchculture)

Από τα πιο φημισμένα ιερά της Βασιλεύουσας και το πιο σεβαστό από εκείνα που αφιερώθηκαν εκεί στην Παναγία, ο ναός της Παναγίας των Βλαχερνών.

Για τη θεμελίωση, αποπεράτωση, επέκταση και τελικά εκ βάθρων ανοικοδόμηση του φημισμένου αυτού προσκυνήματος συνδέθηκαν αυτοκρατορικά ονόματα, όπως η Πουλχερία και ο Μαρκιανός, ο Ρωμανός ο Λεκαπηνός, ο Ρωμανός ο Διογένης, ο Μιχαήλ Δούκας, ο Λέων ο Α΄ και ο Βασίλειος ο Β΄ και εκτός από σημείο αναφοράς για σημαντικά πολιτικά και ιστορικά γεγονότα, υπήρξε το λαμπρό ενδιαίτημα, αλλά και πολύτιμη σορός για σπάνια και ιερά κειμήλια του Βυζαντίου.

Ανάμεσα σ’ αυτά ήδη από τον 8ο αιώνα μαρτυρείται εικόνα θαυματουργή της Παναγίας με τον Χριστό. Μια ακόμη αρχαία και πολύτιμη εικόνα της Βλαχερνίτισσας, της οποίας δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα τον ακριβή εικονογραφικό τύπο, αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανακαίνισης της εκκλησίας από τον Ρωμανό Γ΄ τον Αργυρό.

Στη δεξιά πλευρά του ναού υπήρχε θαυματουργή επίσης εικόνα της Παναγίας, μπροστά στην οποία, κατά τον Εσπερινό της Παρασκευής, οι Βυζαντινοί ζούσαν το θαύμα της αποκάλυψης της εικόνας από το βήλο που την κάλυπτε, καθώς αυτό αποσυρόταν για να αφήσει ελεύθερη την όψη της και επανερχόταν στη θέση του την Κυριακή την ίδια ώρα.

Η αβεβαιότητα που υπάρχει για τον εικονογραφικό τύπο των παλαιότερων εικόνων της Παναγίας φαίνεται να ισχύει και για την τελευταία σεβάσμια εικόνα της Πόλης.Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Θεομητορικές εικόνες (α΄ μέρος)

Οι ποικίλοι εικονογραφικοί τύποι της Παναγίας

στη βυζαντινή τέχνη

Της Χρυσάνθης Μπαλτογιάννη

Διευθύντριας Βυζαντινού Μουσείου Αθήνας

 

Η ΠΑΝΑΓΙΑ, το πιο λατρεμένο πρόσωπο της Χριστιανοσύνης, συνδέθηκε από τα πρώτα παλαιοχριστιανικά χρόνια με την Κωνσταντινούπολη, που λέγεται ότι αφιερώθηκε σε αυτήν και ήταν εκεί όπου ιδρύθηκαν και σεβάστηκαν Ιερά της και λατρεύτηκαν οι σημαντικότερες και θαυματουργές εικόνες της.

Τις εικόνες της Παναγίας επικαλέστηκαν συχνά οι Βυζαντινοί στις συμφορές τους, όπως στην Πολιορκία των Αράβων το 717, ή στους θριάμβους των αυτοκρατόρων τους, όπως συνέβη συχνά, με χαρακτηριστικότερα επεισόδια το θρίαμβο του Ιωάννη Τσιμισκή που γύρισε από τις νίκες του εναντίον των Βουλγάρων και τη θριαμβευτική είσοδο στην Πόλη του Μιχαήλ Η΄ του Παλαιολόγου κατά την ανακατάληψή της το 1261.

Πολλές οι ιστορικές μαρτυρίες που συνδέονται με τα θαύματα και τον ευεργετικό ρόλο των θαυματουργών εικόνων της Πόλης, πολλοί οι θρύλοι και οι παραδόσεις, πολλή αγάπη και λατρεία γι’ αυτές και μεγάλη η τέχνη που τις κόσμησε.

Είναι, όπως μαρτυρούνται επίσης, πολλές οι εικόνες που τεκμηριώνονται ιστορικά με περιγραφές από τις λιτανείες, τις αγρυπνίες σε συνάξεις και τις τελετουργίες και είναι οι λίγες για τις οποίες μπορούμε με βεβαιότητα τώρα και όσο μας επιτρέπει η έκταση αυτής της μικρής προσέγγισης στο σημερινό αφιέρωμα.

 

 

Αγιοσορίτισσα

Παναγία Αγιοσορίτισσα, εικόνα από τη Γεωργία, 11ος-12ος αι. (πηγή: Βικιπαίδεια)

Από τις θαυματουργές και ιδιαίτερα λατρεμένες εικόνες της Πόλης, η Παναγία η Αγιοσορίτισσα συνδέθηκε με τον ναό της Παναγίας των Χαλκοπρατείων, όπου πάνω στην Τράπεζα του Ιερού φυλασσόταν μέσα στην Αγία Σορὸ (αργυρή λειψανοθήκη) η ζώνη της Παναγίας.

Το ιερό αυτό κειμήλιο πρέπει να αποκτήθηκε από την Παναγία των Χαλκοπρατείων πριν από τον 7ο αιώνα, εποχή κατά την οποία είχε ήδη καθιερωθεί η εορτή της κατάθεσης της ζώνης της Παναγίας στο ναό, σύμφωνα με τα τροπάρια της εορτής, που συνέταξε τότε ο Μάξιμος ο Ομολογητής.Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Ένα νεοελληνικό παραμύθι για την κλοπή της φωτιάς από τους ανθρώπους (μελέτη του Ι.Θ. Κακριδή)

Ο Προμηθέας φέρνει τη φωτιά στους ανθρώπους (πίνακας του Heinrich Füger, 1751–1818). Πηγή: Βικιπαίδεια

 

 

Ναρθηκοπλήρωτον θηρῶμαι πυρὸς πηγὴν κλοπαίαν

Κάποια φορά, τα παλιά τα χρόνια οι άνθρωποι ξέχασαν το Θεό· έτρωγαν, έπιναν, διασκέδαζαν, και Θεό δεν λογάριαζαν. Για να τους τιμωρήσει κι’ αυτός, τους πήρε τη φωτιά. Σηκώθηκαν το πρωί οι άνθρωποι, παίρνουν ν’ ανάψουν τη φωτιά, τίποτε. Εκεί που φώναζαν κι’ έκλαιγαν, είδαν σ’ ένα σταυροδρόμι έναν άγγελο, που πουλούσε φωτιά. Πήγα ν’ αγοράσουν. Πόσο κάνει αυτό το κομμάτι; ρωτούσαν. Το ένα σου το χέρι. Πόσο κάνει τ’ άλλο; Τα δυο σου μάτια. Κι’ έτσι κανένας δεν μπορούσε ν’ αγοράσει.Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Αναξαγόρας και Σωκράτης

πηγή: Βικιπαίδεια

 

Η ψευδής αυγή της επιστήμης

Κύμα ενθουσιασμού ξέσπασε στην Αθήνα όταν στο κτήμα του Περικλή βρέθηκε ένα κριάρι με ένα μοναδικό κέρατο καταμεσής του μετώπου του. Ήταν οιωνός; Και αν ναι, τι σήμαινε; Το κριάρι θανατώθηκε και έφεραν το κεφάλι του στον Περικλή, ο οποίος φώναξε τον μάντη Λάμπωνα και τον μέντορά του στη φιλοσοφία Αναξαγόρα. Ο Λάμπωνας μελέτησε το κεφάλι και δήλωσε ότι ήταν προφητικό σημάδι. Το ερμήνευσε ως προμήνυμα ότι ο Περικλής, ο οποίος δεχόταν τότε ισχυρή αντιπολίτευση από μία αριστοκρατική πολιτική παράταξη, θα υπερνικούσε τους αντιπάλους του· το μοναδικό κέρατο σήμαινε ότι ο Περικλής θα γινόταν ο μοναδικός πολιτικός ηγέτης της Αθήνας. Ο ορθολογιστής Αναξαγόρας όμως διέταξε να ανοίξουν το κρανίο στα δύο. Ο εγκέφαλος του κριαριού, όπως αποδείχθηκε, δεν είχε αναπτυχθεί φυσιολογικά, αλλά ήταν δύσμορφος: είχε συρρικνωθεί στο σημείο που ξεκινούσε η ρίζα του κέρατου. Αυτή ήταν μια σαφής εξήγηση της παραμόρφωσης μέσω της φυσιολογίας.Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Σταύρος Λυγερός, Η εξέγερση του Πολυτεχνείου (ΙV)

Το τανκ λίγο πριν μπει στο Πολυτεχνείο (πηγή: Η Καθημερινή)

 

Η εισβολή του τανκ

Έτσι, πριν τα μεσάνυκτα της Παρασκευής προς το Σάββατο 17 Νοεμβρίου 1973 άρχισε η δεύτερη φάση της επιχείρησης καταστολής. Δεκάδες άρματα μάχης και ένοπλα τμήματα καταδρομέων κινήθηκαν προς το Πολυτεχνείο. Για περισσότερες από δύο ώρες τα οδοφράγματα κρατούσαν τα τεθωρακισμένα μακριά από το Πολυτεχνείο. Όλο εκείνο το διάστημα λάμβαναν χώρα σε δεκάδες σημεία της πόλης σκληρές οδομαχίες πάνοπλων αστυνομικών και ΚΥΠατζήδων με διαδηλωτές οπλισμένους με οικοδομικά υλικά. Ο ραδιοσταθμός του Πολυτεχνείου έκανε συνέχεια εκκλήσεις για ιατρικό και φαρμακευτικό υλικό, καθώς και για ασθενοφόρα: «Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο. Κάνουμε έκκληση σ’ όλους τους γιατρούς της Αθήνας να σπεύσουν αμέσως. Να σπεύσουν αμέσως. Να σπεύσουν αμέσως στα νοσηλευτικά ιδρύματα. Υπάρχει απόλυτη ανάγκη χειρουργείων. Υπάρχει απόλυτη ανάγκη χειρουργείων. Αυτή τη στιγμή πληροφορούμεθα ότι αστυνομικοί πυροβολούν τα λάστιχα των αυτοκινήτων και ρίχνουν δακρυγόνα σε ασθενοφόρα. Αυτό το καταδικάζει κάθε άνθρωπος. Είναι εγκληματικό, είναι απάνθρωπο. Τα αυτοκίνητα έρχονται να σώσουν αγωνιστές, να σώσουν ανθρώπους που θυσιάζουν το αίμα τους, που το αίμα τους τιμιέται με τον αγώνα τους. Ο αγώνας τους είναι ιερός. Θυσιάζονται για να αποτινάξουν τον αμερικανικό ζυγό…».Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Σταύρος Λυγερός, Η εξέγερση του Πολυτεχνείου (ΙΙΙ)

πηγή: Αντιδικτατορικός αγώνας, Ιστορία και Μνήμη: ιστότοπος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

 

 

Η πρώτη φάση της επιχείρησης καταστολής

Η πρωτοφανής μαχητικότητα τόσο των φοιτητών όσο και του πλήθους των διαδηλωτών έξω από το Πολυτεχνείο, που με την πάροδο τον ωρών πολλαπλασιαζόταν την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 1973, καθιστούσε πλέον προφανές ότι πλησίαζε η ώρα της σύγκρουσης. Οι υπολογισμοί και οι προσδοκίες των Παπαδόπουλου και Μαρκεζίνη είχαν διαψευστεί ολοκληρωτικά από τα γεγονότα. Η μετεξέλιξη της κατάληψης σε λαϊκή εξέγερση άλλαξε ριζικά τα δεδομένα. Το πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει εκείνη την Παρασκευή ο δικτάτορας ήταν πολύ πιο καυτό και άμεσο από τον ελιγμό πολιτικοποίησης του καθεστώτος. Η λαϊκή εξέγερση, εάν δεν καταστελλόταν με τα όπλα, απειλούσε με τρόπο άμεσο να ανατρέψει τη δικτατορία και να βάλει τη χώρα σε ένα είδος επαναστατικής κατάστασης, παρόλο που οι εξεγερμένοι ήταν άοπλοι.Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Σταύρος Λυγερός, Η εξέγερση του Πολυτεχνείου (ΙΙ)

Τις πρωϊνές ώρες της 21ης Φλεβάρη τουλάχιστον 4.000 φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής – Ήταν το πρώτο οργανωμένο χτύπημα κατά της χούντας και ο προάγγελος του αιματοβαμμένου Νοέμβρη του ’73 (πηγή: protothema.gr)

 

 

Η πρώτη εισβολή στο Πολυτεχνείο

Η αποτυχία του καθεστώτος να εκτονώσει το φοιτητικό κίνημα, η τάση αυτονόμησης μεγάλης μερίδας καθηγητών, η νίκη του φοιτητικού κινήματος στο μέτωπο του Καταστατικού Χάρτη, σε συνδυασμό με την ολοένα και μεγαλύτερη αγωνιστική του ανέλιξη, όξυναν τη βασική αντίφαση της πολιτικής του Παπαδόπουλου στον φοιτητικό χώρο, που σ’ εκείνη τη συγκυρία είχε αποκτήσει αποφασιστική σημασία. Η ολοένα και μεγαλύτερη λαϊκή συμπαράσταση στον αγώνα των φοιτητών, σε συνδυασμό με την κλιμακούμενη πολιτική ένταση, ως αποτέλεσμα των φοιτητικών κινητοποιήσεων, όξυναν το δίλημμα της χούντας.Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Σταύρος Λυγερός, Η εξέγερση του Πολυτεχνείου (Ι)

Ο χώρος έξω από το υπό κατάληψη Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο την 16η Νοεμβρίου (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Η προκήρυξη φοιτητικών εκλογών

Το φθινόπωρο του 1972, όταν μετά τις θερινές διακοπές άνοιξαν τα πανεπιστήμια, το δικτατορικό καθεστώς αντιμετώπισε ένα σοβαρό πρόβλημα τακτικής. Η ανάπτυξη του φοιτητικού κινήματος την άνοιξη του 1972 είχε δείξει ότι η κινητοποίηση για ελεύθερες φοιτητικές εκλογές θα εντεινόταν στο νέο ακαδημαϊκό έτος, εφόσον οι διορισμένοι στα Διοικητικά Συμβούλια δεν εφάρμοσαν τη δικαστική εντολή για διενέργεια εκλογών.

Έπρεπε, λοιπόν, να δώσουν ένα τέλος στη συνεχιζόμενη εκκρεμότητα, με την “εκλογή” νέων Διοικητικών Συμβουλίων, έτσι ώστε από τη μια να εκτονώσουν τη φοιτητική πίεση και από την άλλη να κάνουν το πρώτο βήμα στη θεμελίωση ενός ελεγχόμενου φοιτητικού συνδικαλισμού. Ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Βύρων Σταματόπουλος, σε ομιλία του στην Πάτρα, ήταν ξεκάθαρος: «Η διαδικασία των αρχαιρεσιών σας αυτή καθ’ εαυτή σημαίνει συμμετοχήν σας εις την συνταγματικήν καθόλου διαδικασία της Πολιτείας μας», προσθέτοντας ότι οι “εκλεγμένοι” εκπρόσωποι «θα είναι συνεργάτες των πανεπιστημιακών αρχών και της κυβερνήσεως, θα είναι ένας σπόνδυλος, εις την όλην λειτουργία του μηχανισμού της νέας Δημοκρατίας, η οποία βρίσκεται εν εξελίξει από της επαναστάσεως της 21 Απριλίου και εντεύθεν».Συνεχίστε την ανάγνωση