Παρακολουθήστε ένα απόσπασμα ενημερωτικής εκπομπής της κρατικής τηλεόρασης, όπου ο δημοσιογράφος και η καλεσμένη του κ. Μαρία Κακριδή, καθηγήτρια κοινωνιογλωσσολογίας, συζητούν για τα greeklish:
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου (1) – οδηγίες διδασκαλίας και τρόπος εξέτασης (ενημέρωση Οκτώβριος 2023)
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Οδηγίες διδασκαλίας
Αναλυτικές οδηγίες για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας στη Γ΄ γυμνασίου περιλαμβάνονται στο ηλεκτρονικό έγγραφο (σελ. 16) του Υπουργείου Παιδείας. Παρακάτω θα διαβάσετε τα κυριότερα σημεία:
Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (8) – Αποικιακή εξάπλωση
Από Χ. Μπένγκτσον, Ιστορία της αρχαίας Ελλάδος (από τις απαρχές μέχρι τη Ρωμαϊκή Αντοκρατορία). Δεύτερη έκδοση (Μετάφραση Α. Γαβρίλη). Αθήνα, 1991. [ανοίξτε τον χάρτη σε νέα καρτέλα για μεγέθυνση. Πηγή: Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα]
Αποικιακή εξάπλωση
Βασικά σημεία
1. Αίτια Β΄ ελληνικού αποικισμού:
(α) οικονομικοί λόγοι: ήθελαν καλλιεργήσιμη γη και σιδηρομετάλλευμα.
(β) πολιτικοί λόγοι: κάποιοι ήθελαν να φύγουν από τον τόπο τους, επειδή επικρατούσαν εκεί οι πολιτικοί τους αντίπαλοι.
2. Ποιους παράγοντες λάμβαναν υπόψη τους πριν επιλέξουν τόπο εγκατάστασης;
– ο τόπος που επέλεγαν για να ιδρύσουν μια νέα πόλη έπρεπε να έχει κατάλληλο λιμάνι και πλούσια ενδοχώρα.
– η περιοχή έπρεπε να έχει φυσική οχύρωση, για να κάνει δυσκολότερες τις επιδρομές των ντόπιων.
3. Να σημειώσεις μερικές συνέπειες αποικισμού:
– ο Εύξεινος Πόντος και οι ακτές της Μεσογείου γέμισαν με ελληνικές αποικίες. Ιδίως η Κάτω Ιταλία, λόγω των πολλών ελληνικών εγκαταστάσεων πήρε το όνομα «Μεγάλη Ελλάδα».
– οι πνευματικοί ορίζοντες των Ελλήνων διευρύνθηκαν, αφού γνώρισαν καλύτερα πολλούς άλλους λαούς.
– δημιουργήθηκαν καινούργια επαγγέλματα, επειδή υπήρχαν μέταλλα σε επάρκεια.
– αναπτύχθηκε η αγγειοπλαστική.
– αυξήθηκαν οι αγορές και επεκτάθηκε το εμπόριο. Με το εμπόριο ασχολούνται τώρα και οι κάπηλοι, δηλαδή οι μικρέμποροι.
✻
Χάρτης του αποικισμού της “Μεγάλης Ελλάδας”, όπου φαίνονται και οι πόλεις που αναφέρονται στο ακόλουθο παράθεμα (πηγή: Βικιπαίδεια)
Παράθεμα:
Οι μαρτυρίες των ανασκαφών
Ελληνικά αντικείμενα που βρέθηκαν στα ενδότερα των Λεοντίνων, σε χώρους όπου ζούσαν ιθαγενείς, καθώς και ελληνικοί τάφοι που ανακαλύφθηκαν στις νεκροπόλεις μαρτυρούν αφενός τη γρήγορη και αρμονική συνύπαρξη Ελλήνων και Σικελών και αφετέρου τον πραγματικό εξελληνισμό των αυτοχθόνων. Σε παρόμοια συμπεράσματα οδηγούν και οι έρευνες στην περιοχή της Κατάνης: επιβίωση των ιθαγενών, αλλά συνάμα πρώιμος εξελληνισμός τους και ειρηνική συμβίωση με τους αποίκους. Αντίθετα, οι ανασκαφές στα περίχωρα της Γέλας και των Συρακουσών αποκάλυψαν εντελώς άλλα πράγματα: εξαφάνιση των εγχώριων οικισμών και αντικατάστασή τους από ελληνικά στρατιωτικά κτίσματα, δηλαδή φρούρια, πράγμα που αποδεικνύει εχθρικές σχέσεις και αντίσταση στον εξελληνισμό. Σε άλλες περιοχές, και ιδιαίτερα στα δυτικά του νησιού, τα ελληνικά αντικείμενα μαρτυρούν μάλλον την ύπαρξη εμπορικών σχέσεων παρά τον εξελληνισμό των ιθαγενών.
C. Mossé, Η Αρχαϊκή Ελλάδα, Μ.Ι.Ε.Τ., μετ. Στρ. Πασχάλη, Αθήνα 2001, σ. 131
Θέλω κι άλλο!
- Δείτε το σχεδιάγραμμα της ενότητας με ερωτήσεις και ασκήσεις πολλαπλής επιλογής.
- Πώς οι αρχαίοι Έλληνες αποίκισαν τη Μεσόγειο: σύντομο βίντεο με ελληνικούς υπότιτλους από το κανάλι Kings and Generals.
- Δείτε έναν διαδραστικό χάρτη από το Βρετανικό Μουσείο που απεικονίζει τις αποικίες που ιδρύθηκαν κατά τον Β΄ αποικισμό. Από το πεδίο Select a map επιλέξτε Colonies. Επιλέγοντας τις πόλεις θα δείτε τις αποικίες που ίδρυσε η καθεμιά.
❦
Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (7) – Μεταβατικοί χρόνοι, Πολιτισμική αναγέννηση
Οι αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι ως αποτέλεσμα του Α΄ αποικισμού
[πηγή: Βικιπαίδεια]
Μεταβατικοί χρόνοι
Ο πρώτος ελληνικός αποικισμός
| Κινήθηκαν από… | Εγκαταστάθηκαν … | Σημαντικότερες πόλεις στη Μ. Ασία | |
| Θεσσαλοί | Πίνδο | Θεσσαλία | – |
| Αιολείς | Θεσσαλία | Τένεδο, Λέσβο και Β παράλια της Μ. Ασίας | Κύμη, Φώκαια |
| Ίωνες | Αττική, ΒΑ Πελοπόννησο και Εύβοια | Κυκλάδες, Χίο, Σάμο και κεντρικά παράλια της Μ. Ασίας (Ιωνία) | Έφεσος, Μίλητος |
| Δωριείς | Πίνδο |
Πελοπόννησο, Νότιες Κυκλάδες, Κω, Ρόδο και νότια παράλια της Μ. Ασίας | Αλικαρνασσός, Κνίδος |
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου (3) – Ενότητα 3η
Τα προϊόντα αγγειοπλαστικής αποτελούσαν σημαντικό μέρος των παραγόμενων προϊόντων στην Αθήνα κατά την Κλασική περίοδο.
Στην εικόνα: οξυπύθμενοι αμφορείς για τη μεταφορά κρασιού και λαδιού.
Αθήνα, Αρχαία Αγορά, Στοά του Αττάλου. ΥΠΠΟ/ΤΑΠ.
American School of Classical Studies at Athens: Agora Excavations.
© ΥΠΠΟ
Ενότητα 3η Επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων
Συμπληρωματικά υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του
Ο Ξενοφών γεννήθηκε γύρω στο 430 π.Χ. Ήταν γιος του Γρύλλου και καταγόταν από εύπορη οικογένεια. Πιθανότατα υπηρέτησε στο αθηναϊκό ιππικό και συνδέθηκε με τον Σωκράτη, χωρίς ωστόσο να ενταχθεί στον κύκλο των μαθητών του. Δέχτηκε να λάβει μέρος στην εκστρατεία του Κύρου εναντίον του αδερφού του Αρταξέρξη. Κατά τη μάχη στα Κούναξα -στις όχθες του ποταμού Ευφράτη, κοντά στη σημερινή Βαγδάτη- το 401 π.Χ. το στράτευμα του Κύρου με τη βοήθεια των Ελλήνων μισθοφόρων νίκησε, ωστόσο ο ίδιος ο Κύρος έχασε τη ζωή του. Το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα βρέθηκε σε δυσμενή θέση, ιδιαίτερα μετά τη δολοφονία των αρχηγών του από τον Πέρση σατράπη Τισσαφέρνη. Τότε ο Ξενοφών ανέλαβε ως αρχηγός του να το οδηγήσει πίσω στην Ελλάδα. Πέρασαν από τη Μεσοποταμία και την Αρμενία στη Μαύρη Θάλασσα, στο Βυζάντιο και μετά στη Θράκη, όπου ο Ξενοφών παρέμεινε παρακολουθώντας τις επιχειρήσεις των Σπαρτιατών, οι οποίοι με επικεφαλής τον Θίβρωνα διεξήγαν πόλεμο εναντίον του Τισσαφέρνη στο πλευρό των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας το 399 π.Χ. Ο Ξενοφών προσχώρησε στον σπαρτιατικό στρατό, αλλά για την περίοδο εκείνη δεν έχουν διασωθεί πολλά στοιχεία σχετικά με τη δράση του και τη στάση του απέναντι στον Θίβρωνα. Μετά την ανάκληση του Θίβρωνα από τους Σπαρτιάτες, ανέλαβε δράση ο Δερκυλίδας και στη συνέχεια ο Αγησίλαος, για τον οποίο ο Ξενοφών έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση. Η νικηφόρος πορεία του Αγησιλάου διακόπηκε το 394 π.Χ., όταν έλαβε διαταγή από τη Σπάρτη να επιστρέψει με τον στρατό του στην Ελλάδα.
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου (2) – Ενότητα 2η
Εξωτερική όψη της κύλικας του Δούριδος: ένα σχολείο της Αθήνας του 5ου π.Χ. αι. [πηγή: κατάλογος Αρχαιολογίας & Τέχνης, Perseus Digital Library, Photograph by Maria Daniels, courtesy of the Staatliche Museen zu Berlin, Preuίischer Kulturbesitz: Antikensammlun, February – March 1992]
Ενότητα 2η Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα
Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (7) – Σλάβοι και Βούλγαροι
Η κοιτίδα και οι μετακινήσεις των Σλάβων στην Ευρώπη από τον 5ο μέχρι τον 10ο αιώνα (πηγή: Βικιπαίδεια)
Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο
Α. Πότε περίπου εντοπίζονται στον περίγυρο του Βυζαντίου οι Σλάβοι και Άβαροι;
Οι Σλάβοι, ένας νομαδικός λαός, εγκαθίστανται βορείως του Δούναβη στις αρχές του 6ου αιώνα. Εκατό περίπου χρόνια μετά βρίσκονται υπό την επιρροή των Αβάρων. Οι Άβαροι είχαν ιδρύσει ισχυρή αυτοκρατορία στην κεντρική Ευρώπη περί τα τέλη του 6ου αιώνα.
Σε αυτόν τον διαδραστικό χάρτη θα βρείτε περισσότερα στοιχεία για τις εγκαταστάσεις των Σλάβων στα Βαλκάνια και τις σχέσεις τους με το Βυζάντιο.
Νεοελληνική Λογοτεχνία Α΄ Γυμνασίου (4) – Ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου 1940
Γιώργος Θεοτοκάς, Ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου 1940
Το απόσπασμα έχει την αξία του περισσότερο ως αυθεντική μαρτυρία και λιγότερο ως λογοτεχνικό κείμενο, χωρίς ωστόσο να στερείται αισθητικών αρετών. άλλωστε, το ημερολογιακό είδος, εκτός από την ιστορική αξία που έχει, χαρακτηρίζεται από αμεσότητα και ζωντάνια. Η ανάγλυφη παρουσίαση των διαφορετικών αντιδράσεων του πλήθους (αγωνία, πόνος, συγκίνηση, πανικός, ψυχραιμία), τα κλιμακούμενα συναισθήματα του αφηγητή (έξαψη, απάθεια, ενθουσιασμός, υπερηφάνεια κ.λπ.), οι συχνές αναφορές στον ωραίο καιρό και τις περιοχές της Αθήνας, δημιουργούν ένα ζωντανό σκηνικό μέσα στο οποίο ξεδιπλώνεται μια σημαντική σελίδα της νεότερης ιστορίας μας.
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, βιβλίο εκπαιδευτικού, σελ. 61
Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (6) – Μυκηναϊκός κόσμος
Ο Μυκηναϊκός κόσμος
Βασικά σημεία
1. Χρονικά όρια. Βασικές πληροφορίες.
(α) ο πρώτος μεγάλος ελληνικός πολιτισμός
Πρώτος μεγάλος ελληνικός πολιτισμός θεωρείται ο Μυκηναϊκός, που αναπτύχθηκε κατά το 1600-1100 π.Χ. στην ηπειρωτική Ελλάδα. Είχε κέντρο τις Μυκήνες.
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (4) – Οδύσσεια, α 109-173
… η Αθηνά Παλλάδα, λάμποντας τα μάτια (πίνακας του Δ. Μπισκίνη)
Οδύσσεια α 109-173, η Αθηνά από τον Όλυμπο στην Ιθάκη
Βασικά σημεία:
1. Το σχέδιο της Αθηνάς
Είδαμε στην προηγούμενη ενότητα ότι η θεά Αθηνά προτείνει ένα σχέδιο με δύο σκέλη για την επιστροφή του Οδυσσέα: πρώτα να σταλεί ο Ερμής στο νησί της Ωγυγίας, για να ειδοποιήσει την Καλυψώ ότι οι θεοί επιθυμούν τον νόστο του Οδυσσέα· στη συνέχεια, η ίδια η Αθηνά να πάει στην Ιθάκη για να παρακινήσει τον Τηλέμαχο να αναζητήσει τον πατέρα του. Στην ενότητα αυτή βλέπουμε να πραγματοποιείται πρώτα το β΄ σκέλος του σχεδίου.