Δίας και Θέτις (1811): πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Ζαν Ωγκύστ Ντομινίκ Ενγκρ. Φιλοξενείται στο Μουσείο Γκρανέ (Musée Granet) στο Αιξ-αν-Προβάνς (Γαλλία). [πηγή: Βικιπαίδεια]
Α 494-612, Σκηνές από τον Όλυμπο
Βασικά σημεία:
1. Σκηνές και περιεχόμενο.
2. Το αποτέλεσμα της συνάντησης Θέτιδας-Δία.
3. Ανθρωπομορφισμός.
4. Γιατί η Ήρα είναι με το μέρος των Αχαιών;
Ανάπτυξη:
1. Σκηνή αλλάζει όταν: (α) αλλάζει η σύνθεση των προσώπων, (β) αλλάζει ο τόπος της δράσης και (γ) αλλάζουν και τα δύο παραπάνω. Έτσι έχουμε:
– α΄ σκηνή (στ. 494-533): συνάντηση Θέτιδας-Δία.
– β΄ σκηνή (στ. 534-612): φιλονικία Ήρας-Δία· παρέμβαση Ηφαίστου· συμπόσιο των θεών.
Η δεύτερη σκηνή, επειδή όλα τα πρόσωπα είναι παρόντα εξαρχής και κάποια στιγμή εμπλέκονται στη δράση, μπορεί να χωριστεί σε τρία επεισόδια: (α) στ. 534-570· φιλονικία Ήρας-Δία, (β) στ. 571-599· η παρέμβαση του Ηφαίστου και (γ) στ. 600-612· συμπόσιο των θεών και αποχώρηση στα ιδιαίτερα διαμερίσματά τους.
2. Οι προοικονομίες μάς προετοίμασαν κατάλληλα για το αποτέλεσμα της συνάντησης Θέτιδας-Δία. Η απόφαση πάρθηκε από το Δία· οι Αχαιοί θα κινδυνέψουν, για να βάλουν όλοι καλά στο μυαλό τους –και ιδίως ο αρχιστράτηγος- ότι κανείς δεν μπορεί να παίζει με την τιμή ενός ήρωα, όπως του Αχιλλέα.
3. Με μια προσεκτική ματιά αναγνωρίζει κανείς έντονη την αντίληψη του ανθρωπομορφισμού στην ενότητα. Ανθρώπινα χαρακτηριστικά, πάθη, ιδέες και συναισθήματα αποδίδονται στους θεούς, σαν να είναι άνθρωποι. Αναλυτικά:
- μυστικοπάθεια, οργή (Δίας)
- αίσθημα αδικίας (Θέτιδα)
- καχυποψία, φόβος (Ήρα)
- επιδεικνύεται σεβασμός στον ανώτερο θεό (στ. 536), όπως γινόταν ανάμεσα στους ανθρώπους.
- τιμωρία, σοβαρός τραυματισμός (αν και θεός!), συμβιβαστική διάθεση (Ήφαιστος)
- επιθυμία για φαγητό, ποτό, μουσική, διασκέδαση, ύπνο.
4. Η Ήρα δείχνει μια σοβαρή ανησυχία μήπως ο σεβαστός της σύζυγος ενισχύσει τους Τρώες. Από πού όμως προκύπτει η αντιπάθεια αυτή για τους Τρώες; Ο μύθος ήταν πολύ γνωστός (η «κρίση του Πάρη» ή «το μήλο της Έριδος»), και ο ποιητής δεν μπαίνει στον κόπο να δώσει εξηγήσεις. Ας τον θυμηθούμε:
Όταν μαζεύτηκαν οι θεοί για τους γάμους της Θέτιδας και του Πηλέα, η Έριδα [θυμωμένη που δεν την είχαν καλέσει] έριξε ένα χρυσό μήλο ανάμεσά τους και είπε ότι έπρεπε να δοθεί στην πιο όμορφη –τῇ καλλίστῃ– από τις τρεις θεές, την Αθηνά, την Ήρα και την Αφροδίτη. Άρχισε φιλονικία· κανείς δεν ήθελε να πάρει το βάρος της επιλογής ανάμεσα στις τρεις θεές και ο Δίας ανέθεσε στον Ερμή να οδηγήσει την Αθηνά, την Ήρα και την Αφροδίτη πάνω στην Ίδη, όπου ο Πάρης θα γινόταν κριτής της διαφοράς. […] Οι τρεις θεές υπερασπίστηκαν μπροστά του η καθεμιά τον εαυτό της. Η καθεμιά του υποσχέθηκε την προστασία της και ξεχωριστά δώρα, αν η κρίση του ήταν ευνοϊκή γι’ αυτήν. Η Ήρα ανέλαβε να του εξασφαλίσει την αυτοκρατορία της Ασίας όλης, η Αθηνά του υποσχέθηκε σοφία και νίκη σε όλες τις μάχες· η Αφροδίτη αρκέστηκε να του υποσχεθεί τον έρωτα της Ελένης από τη Σπάρτη. Ο Πάρης αποφάσισε πως η Αφροδίτη ήταν η πιο όμορφη1.
Σημειώσεις
1 Pierre Grimal, Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1991.
❦
