Επιτύμβιο ανάγλυφο του Δεξίλεω, 394 π.Χ. Αθήνα, Μουσείο Κεραμεικού. [πηγή: Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα]

 

Κεφάλαιο 42

Ο έπαινος των νεκρών

 

Βασικά σημεία

1. Σύνδεση των κεφαλαίων 41 και 42.

2. Το εγκώμιο των νεκρών: οι ιδέες.

3. Η κλιμάκωση της ανδρείας που οδηγεί στη θυσία.

 

Σχολιασμός

1. Μίλησα πολύ για την πολιτεία μας … τον έπαινο των νεκρών αυτών: ο ρήτορας στην αρχή τού κεφαλαίου επιχειρεί να δικαιολογήσει την εκτενή αναφορά του στον ιδιαίτερο χαρακτήρα της Αθήνας, γιατί έτσι (α) αιτιολογείται η θυσία των νεκρών, που θέλησαν να προστατέψουν μια τόσο μοναδική πόλη και (β) δικαιολογείται το εγκώμιο των νεκρών που θα ακολουθήσει.

Συνεχίστε την ανάγνωση

Η αλληγορία του σπηλαίου

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ξεκινώντας από την απορία

Ενότητα τέταρτη: Φιλοσοφία και κοινωνία

 

Βασικά σημεία
Αμφισβητήσεις της αξίας της φιλοσοφίας (α) η φιλοσοφία μοιάζει άσκοπη και απρόσιτη γιατί:

– είναι δύσκολη, απαιτεί πολλή σκέψη για θέματα που δε φαίνονται να έχουν άμεση σχέση με την καθημερινή ζωή.  

–  συχνά δεν καταλήγει σε συγκεκριμένες θέσεις.

– η σε βάθος σκέψη θεωρείται από κάποιους εμπόδιο στην πράξη.

– άλλωστε, πολλοί φιλόσοφοι κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν, γιατί η κριτική τους στάση και οι ιδέες τους θεωρήθηκαν βλάσφημες ή αιρετικές. Ήδη ο Πλάτων επιχείρησε να δείξει τη δύσκολη θέση του φιλοσόφου με την αλληγορία του σπηλαίου.

Η χρησιμότητα της φιλοσοφίας   (α) ο άνθρωπος έχει έμφυτο ενδιαφέρον για τις θεωρητικές αναζητήσεις.

(β) η φιλοσοφία καλλιεργεί την κριτική ικανότητα και διευρύνει τους ορίζοντες.

(γ) οι θεωρητικές συλλήψεις πολλών στοχαστών αργότερα επικρατούν στις κοινωνίες (π.χ. οι ιδέες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισονομία, τη θέση της γυναίκας κλπ.)

Συνεχίστε την ανάγνωση

Θουκυδίδου Ιστορίαι, Βιβλίο 3ο

Κεφάλαια 76ο – 81ο

 

Ερμηνευτικά σχόλια

 

76ο

Στο μικρό αυτό κεφάλαιο πρέπει να ξεχωρίσουμε τον σημαντικό αριθμό των πελοποννησιακών καραβιών, τον τόπο προέλευσης (Κυλλήνη) και τους διοικητές: πρόκειται για τον Αλκίδα, διοικητή 40 καραβιών, και τον Βρασίδα, σύμβουλο του πρώτου και διοικητή μιας μοίρας 13 καραβιών. Τον πρώτο λόγο τον έχει ο Αλκίδας. Παρακάτω, στον κεφάλαιο 79, θα δούμε τους δύο διοικητές να διαφωνούν και τελικά να επικρατεί η απόφαση του Αλκίδα.

Συνεχίστε την ανάγνωση

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ξεκινώντας από την απορία

Ενότητα τρίτη: Κλάδοι της φιλοσοφίας και επιστήμες

 

1. Βασικοί κλάδοι της φιλοσοφίας

 

Κλάδοι

Τι ερευνούν;

Γνωσιολογία Τις  δυνατότητες της γνώσης
Μεταφυσική ή οντολογία Την ουσία της πραγματικότητας
Πρακτική φιλοσοφία ή αξιολογία

(ηθική, πολιτική φιλοσοφία, αισθητική)

Τις αρχές ή αξίες που ρυθμίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά
Λογική Την ορθή σκέψη

Συνεχίστε την ανάγνωση

philosophy word cloud concept

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ξεκινώντας από την απορία

Ενότητα δεύτερη: Βασικοί  στόχοι  της  φιλοσοφικής  δραστηριότητας

 

 

Βασικά σημεία

 

Οι έννοιες

(α) συχνά η φιλοσοφική αναζήτηση ξεκινά από κάποιες θεμελιώδεις έννοιες που χρειάζονται διευκρίνιση.

(β) μερικές βασικές έννοιες: εαυτός, πραγματικότητα, χρόνος, ελευθερία, δικαιοσύνη, ομορφιά, νόμος κλπ.

Συνεχίστε την ανάγνωση

 

Ένα παράδειγμα σπίλωσης πολιτικού αντιπάλου

 

Πάσχος Μανδραβέλης, Η είδηση μιας χρεοκοπίας

[…] στις προκριματικές εκλογές του 2000 όταν για πρώτη φορά ήταν υποψήφιος ο ρεπουμπλικανός Τζον Μακέιν, έγινε μια περίεργη δημοσκόπηση στην Νότια Καρολίνα των ΗΠΑ, ένα ερώτημα της οποίας ήταν «Θα ψηφίζατε τον Τζον Μακέιν, αν ξέρατε ότι είναι πατέρας ενός νόθου μαύρου παιδιού;». Στο ερώτημα κάθε λέξη ήταν ακριβής: ο Τζον Μακέιν ήταν πατέρας, ενός μαύρου παιδιού. Ολόκληρη όμως η αλήθεια ήταν ότι είχε υιοθετήσει ένα νόθο (μαύρο) κοριτσάκι από ένα ορφανοτροφείο του Μπαγκλαντές. Αυτός όμως ο ψίθυρος απλώθηκε και μεταλλάχτηκε μέσω του διαδικτύου τόσο πολύ που ένας καθηγητής Πανεπιστημίου έστειλε ανοιχτή επιστολή στους «συμπατριώτες του Νοτιοκαρολινέζους» να καταψηφίσουν ένα πολιτικό που μεγαλώνει παιδί εκτός γάμου. Κι αυτοί τον καταψήφισαν και ο Μπους έγινε πρόεδρος. […]

Απόσπασμα από εισήγηση σε ημερίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών, στις 11.5.2010

Συνεχίστε την ανάγνωση

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ξεκινώντας από την απορία

Ενότητα πρώτη: Η ιδιαιτερότητα της φιλοσοφικής σκέψης

 

Βασικά σημεία

 

1. Το ερώτημα

(α) τα ερωτήματα είναι η αρχή/αφορμή της φιλοσοφικής αναζήτησης και συζήτησης.

(β) τα χαρακτηριστικά τους:

  • δύσκολα αλλά συνηθισμένα,
  • σαν εκείνα που αντιμετωπίζει η επιστήμη, [δείτε εδώ ένα σύντομο βίντεο για ένα κλασικό παράδειγμα επιστημονικού ερωτήματος (μπορείτε να ρυθμίσετε τους υπότιτλους στα ελληνικά). Επίσης, εδώ ένα βίντεο που εξηγεί με απλά λόγια την επιστημονική μέθοδο.]
  • είναι ιδιαίτερα, προκαλούν αμηχανία/δέος· οδηγούν σε αδιέξοδα → θεωρούνται ερωτήματα οριακά, θεμελιώδη ή έσχατα.

 

2. Οι απαντήσεις

(α) συχνά δε βρίσκονται,

(β) γιατί αξίζει να αναζητήσουμε απαντήσεις; Γιατί η προσπάθεια/σκέψη διευρύνει τον πνευματικό μας ορίζοντα και οξύνει την κριτική μας ικανότητα, ανοίγει νέες προοπτικές στη γνώση και στην πράξη, κατ’ επέκταση στη ζωή μας. [δες και τη 2η ερώτηση]

 

3. Ορισμός

(α) η φιλοσοφία είναι σκέψη πάνω στην ίδια τη σκέψη και τις δυνατότητές της. [δείτε παρακάτω και μερικούς ακόμη χρήσιμους ορισμούς από τα λεξικά]

(β) άλλοτε με τον όρο φιλοσοφία εννοούνται οι θεωρίες των φιλοσόφων.

(γ) το ζήτημα, δηλαδή, δεν είναι τόσο να μαθαίνει κανείς ένα σύνολο φιλοσοφικών θεωριών ή αντιλήψεων όσο να μαθαίνει πώς να φιλοσοφεί, δηλαδή πώς να σκέπτεται.

 

Να μελετήσετε τους παρακάτω ορισμούς από τα λεξικά και να τους συγκρίνετε:

– φιλοσοφία: η επιδίωξη της γνώσης, η αναζήτηση της αλήθειας σχετικά με το νόημα της ζωής, την ουσία του κόσμου και τη θέση του ανθρώπου στον κόσμο (Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής).

– φιλοσοφία:η λογική έρευνα και αναζήτηση της φύσης των πραγμάτων και της αλήθειας των όντων και των φαινομένων, της γνώσης, των αξιών κλπ., η συστηματική εξέταση του κόσμου και ο επιστημονικός κλάδος που διαμορφώνεται από αυτήν την προσπάθεια. (Λεξικό Μπαμπινιώτη).

 

 

Τι είναι η φιλοσοφία; Όσοι βιάζεστε θα πάρετε μια γρήγορη απάντηση στο βίντεο που ακολουθεί:

 

Συνεχίστε την ανάγνωση

Raffaello Sanzio da Urbino ή πιο απλά Ραφαήλ, Η Σχολή των Αθηνών (πηγή: Wikimedia Commons)

 

Κεφάλαιο 41

 

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση
Ξυνελών τε λέγω Μὲ μιὰ λέξη, τολμῶ νὰ τὸ πῶ,
τήν τε πᾶσαν πόλιν τῆς ῾Ελλάδος παίδευσιν εἶναι ἡ Ἀθήνα εἶναι ὁ δάσκαλος τῶν Ἑλλήνων
καὶ καθ’ ἕκαστον δοκεῖν ἄν μοι τὸν αὐτὸν ἄνδρα παρ’ ἡμῶν εὐτραπέλως καὶ μετὰ χαρίτων καὶ νομίζω πὼς ὁ κάθε μας πολίτης θὰ μποροῦσε, μὲ τὴν μεγαλύτερη εὐκολὶα καὶ χάρη,
ἐπὶ πλεῖστ’ ἂν εἴδη μάλιστ’ ἂν τὸ σῶμα αὔταρκες παρέχεσθαι. πολλὰ καὶ ἄξια ἔργα νὰ κάνη σὲ πολλὲς ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς.
καὶ ὡς οὐ λόγων ἐν τῷ παρόντι κόμπος τάδε μᾶλλον Ὅτι αὐτὸ ποὺ λέω δὲν εἶναι ρητορικὸς κομπασμός,
ἢ ἔργων ἐστὶν ἀλήθεια, ἀλλὰ ἡ ἀλήθεια ἡ πραγματική,
αὐτὴ ἡ δύναμις τῆς πόλεως, ἣν ἀπὸ τῶνδε τῶν τρόπων ἐκτησάμεθα, σημαίνει. τὸ δείχνει ἡ δύναμη τῆς πολιτείας
μόνη γὰρ τῶν νῦν ἀκοῆς κρείσσων ἐς πεῖραν ἔρχεται, πού, μόνη ἀπ’ ὅλες τὶς ἄλλες πόλεις, εἶναι ἀνώτερη ὰπὸ τὴν φήμη της στὴν ὥρα τῆς δοκιμασίας,
καὶ μόνη οὔτε τῷ πολεμίῳ ἐπελθόντι ἀγανάκτησιν ἔχει ἡ μόνη ποὺ oἱ ἐχθροὶ της, ὅταν τοὺς νικήσωμε δὲν ἀγανακτοῦν
ὑφ’ οἵων κακοπαθεῖ ἐπειδὴ κατατροπώθηκαν ἀπό ἀναξίους,
οὔτε τῷ ὑπηκόῳ κατάμεμψιν ὡς οὐχ ὑπ’ ἀξίων ἄρχεται. ἡ μόνη ποὺ οἱ σύμμαχοί της δὲν μποροῦν νὰ ποῦν ὅτι ἔχουν ἀνάξιο ἀρχηγό.
μετὰ μεγάλων δὲ σημείων καὶ οὐ δή τοι ἀμάρτυρόν γε τὴν δύναμιν παρασχόμενοι Τὴν δύναμή μας δὲν τὴν ἀποκτήσαμε μὲ ἄσημες, ἀλλὰ μὲ λαμπρὲς πράξεις
τοῖς τε νῦν καὶ τοῖς ἔπειτα θαυμασθησόμεθα, καὶ γι’ αὐτὸ μᾶς θαυμάζουν καὶ θὰ μᾶς θαυμάζουν πάντα,
καὶ οὐδὲν προσδεόμενοι οὔτε ῾Ομήρου ἐπαινέτου χωρὶς νὰ ἔχωμε ἀνάγκη ἀπὸ ἕναν Ὅμηρο γιὰ νὰ τραγουδήση τὶς πράξεις μας
οὔτε ὅστις ἔπεσι μὲν τὸ αὐτίκα τέρψει, οὔτε ἀπὸ κανέναν ἄλλο ποιητὴ ποὺ θὰ μάγευε προσωρινὰ μὲ τὰ ὡραῖα του λόγια,
τῶν δ’ ἔργων τὴν ὑπόνοιαν ἡ ἀλήθεια βλάψει, ἀλλὰ θἀρχόταν ἀργότερα ἡ γνώση τῆς ἀλήθειας νὰ μᾶς ζημιώση.
ἀλλὰ πᾶσαν μὲν θάλασσαν καὶ γῆν ἐσβατὸν τῇ ἡμετέρᾳ τόλμῃ καταναγκάσαντες γενέσθαι, Ἡ τόλμη μας ἀνάγκασε τὴν πᾶσα γῆ καὶ θάλασσα νά μᾶς ἀνοίξουνε τὸ διάβα
πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες. καὶ παντοῦ ἐστήσαμε μνημεῖα ἀθάνατα γιὰ τὰ καλὰ ἤ τὰ κακὰ ποὺ μᾶς ἔτυχαν.
περὶ τοιαύτης οὖν πόλεως οἵδε τε γενναίως δικαιοῦντες μὴ ἀφαιρεθῆναι αὐτὴν μαχόμενοι ἐτελεύτησαν, Γιὰ μιὰ τέτοια πατρίδα καὶ γιὰ νὰ μὴν τοὺς τὴν στερήσουν, οἱ γενναῖοι αὐτοὶ σκοτώθηκαν στὴ μάχη,
καὶ τῶν λειπομένων πάντα τινὰ εἰκὸς ἐθέλειν ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν. καὶ, ὅσοι ζοῦμε, φυσικὸ εἶναι νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ ὑποστοῦμε ὁ,τιδήποτε γιὰ χάρη της.

Μετάφραση Άγγελου Βλάχου από το βιβλίο Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος, Γ΄ Γενικού Λυκείου, ΥΠΑΙΘ, ΙΤΥΕ Διόφαντος

Συνεχίστε την ανάγνωση

 

Έρευνα MIT: Οι ψευδείς ειδήσεις ταξιδεύουν 6 φορές γρηγορότερα

δημοσίευμα της Καθημερινής (8.3.2018)

 

Οι ψευδείς ειδήσεις ταξιδεύουν έξι φορές γρηγορότερα από ό,τι οι αληθινές, υποστηρίζει νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, η μεγαλύτερη τού είδους μέχρι σήμερα. Επιπλέον, οι ψευδείς ειδήσεις βρίσκουν εύκολα μεγαλύτερο ακροατήριο. Ενώ η αλήθεια σπάνια διαχέεται σε περισσότερους από 1.000 χρήστες, το κορυφαίο 1% των ψευδών ειδήσεων συνήθως εξαπλώνεται σε 1.000 έως 100.000 ανθρώπους. Μία αληθινή είδηση χρειάζεται περίπου εξαπλάσιο χρόνο για να φθάσει σε 1.500 ανθρώπους, σε σχέση με τον χρόνο που μία ψευδής είδηση φθάνει στον ίδιο αριθμό ανθρώπων.

Συνεχίστε την ανάγνωση

Η Πνύκα και στο βάθος η Ακρόπολη (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Κεφάλαιο 40

 

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση
Φιλοκαλοῦμέν τε γὰρ μετ’ εὐτελείας Ἀγαποῦμε τὸ ὡραῖο, ἀλλά μένομε ἁπλοὶ
καὶ φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας· καὶ φιλοσοφοῦμε χωρὶς νὰ εἴμαστε νωθροί.
χρώμεθα πλούτῳ τε ἔργου μᾶλλον καιρῷ Τὸν πλοῦτο μας τὸν ἔχομε γιὰ νὰ τὸν χρησιμοποιοῦμε σὲ ἔργα
ἢ λόγου κόμπῳ, καὶ ὄχι γιὰ νὰ τὸν καυχιόμαστε.
καὶ τὸ πένεσθαι οὐχ ὁμολογεῖν τινὶ αἰσχρόν, Δὲν θεωροῦμε ντροπὴ τὴ φτώχεια.
ἀλλὰ μὴ διαφεύγειν ἔργῳ αἴσχιον. Ντροπὴ εἶναι νὰ μὴν τὴν ὰποφεύγη κανεὶς δουλεύοντας.
ἔνι τε τοῖς αὐτοῖς οἰκείων ἅμα καὶ πολιτικῶν ἐπιμέλεια, Οἵ ἴδιοι, ἐμεῖς, φροντίζομε καὶ τὶς ἰδιωτικὲς μας ὑποθέσεις καὶ τὰ δημόσια πράγματα
καὶ ἑτέροις πρὸς ἔργα τετραμμένοις κ’ ὲνῶ ὁ καθένας μας φροντίζει τὶς δουλειές του,
τὰ πολιτικὰ μὴ ἐνδεῶς γνῶναι· τοῦτο δὲν μᾶς ἐμποδίζει νὰ κατέχωμε καὶ τὰ πολιτικά.
Mόνοι γὰρ νομίζομεν τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ’ ἀχρεῖον, Μόνο ἐμεῖς θεωροῦμε πὼς εἶναι ὄχι μόνον ἀδιάφορος, ἀλλὰ καὶ ἄχρηστος ἐκεῖνος ποὺ δὲν ἐνδιαφέρεται στὰ πολιτικά.
καὶ οἱ αὐτοὶ ἤτοι κρίνομέν γε ἢ ἐνθυμούμεθα ὀρθῶς τὰ πράγματα, Ἐμεῖς οἱ ἴδιοι κρίνομε κι ἀποφασίζομε γιὰ τὰ ζητήματά μας
οὐ τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις βλάβην ἡγούμενοι, καὶ θεωροῦμε πὼς ὁ λόγος δὲν βλάφτει τὸ ἔργο.
ἀλλὰ μὴ προδιδαχθῆναι μᾶλλον λόγῳ πρότερον ἢ ἐπὶ ἃ δεῖ ἔργῳ ἐλθεῖν. Ἀντίθετα, πιστεύομε πὼς βλαβερὸ εἶναι τὸ νὰ ἀποφασίζη κανεὶς χωρὶς νὰ ἔχει φωτιστῆ.
διαφερόντως γὰρ δὴ καὶ τόδε ἔχομεν Διαφέρομε ἀπὸ τοὺς ἄλλους καὶ σὲ τοῦτο.
ὥστε τολμᾶν τε οἱ αὐτοὶ μάλιστα καὶ περὶ ὧν ἐπιχειρήσομεν ἐκλογίζεσθαι· Εἴμαστε τολμηροί, κι ὅμως ζυγίζομε καλὰ τὴν κάθε ἐπιχείρησή μας,
ὃ τοῖς ἄλλοις ἀμαθία μὲν θράσος, λογισμὸς δὲ ὄκνον φέρει. ἐνῶ τοὺς ἄλλους ἡ ἄγνοια τοὺς κάνει θρασεῖς κ’ ἡ γνῶση ἀναποφάσιστους.
κράτιστοι δ’ ἂν τὴν ψυχὴν δικαίως κριθεῖεν Ἐκεῖνοι πρέπει νὰ κρίνωνται γενναιότεροι,
οἱ τά τε δεινὰ καὶ ἡδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες ὅσοι ξέρουν καλὰ ποιὸ εἶναι τὸ εὐχάριστο καὶ ποιὸ τὸ φοβερὸ
καὶ διὰ ταῦτα μὴ ἀποτρεπόμενοι ἐκ τῶν κινδύνων. κι ὅμως δὲν προσπαθοῦν ν’ ἀποφύγουν τὸν κίνδυνο.
καὶ τὰ ἐς ἀρετὴν ἐνηντιώμεθα τοῖς πολλοῖς· Καὶ στὴν διάθεση μας ἀπέναντι στοὺς ξένους διαφέρομε ἀπ’ τοὺς πολλούς,
οὐ γὰρ πάσχοντες εὖ, ἀλλὰ δρῶντες κτώμεθα τοὺς φίλους. γιατὶ ἀποκτοῦμε φίλους εὐεργετώντας τους καὶ ὄχι περιμένοντας ἀπ’ αὐτοὺς κάποιο καλό.
βεβαιότερος δὲ ὁ δράσας τὴν χάριν Ἡ φιλία τοῦ εύεργέτη εἶναι πιὸ σταθερή,
ὥστε ὀφειλομένην δι’ εὐνοίας ᾧ δέδωκε σῴζειν· γιατὶ προσπαθεῖ νὰ διατηρήση τὸν δεσμό του μὲ τὰν ἄλλο,
ὁ δὲ ἀντοφείλων ἀμβλύτερος, ἐνῶ ἐκεῖνος ποὺ χρωστάει χάρη εἶναι λιγότερο πρόθυμος,
εἰδὼς οὐκ ἐς χάριν, ἀλλ’ ἐς ὀφείλημα τὴν ἀρετὴν ἀποδώσων. θεωρώντας τὴν εὐγνωμοσύνη του σὰν χρέος κι ὄχι σάν αἴσθημα.
καὶ μόνοι ἀδεῶς τινὰ ὠφελοῦμεν Μόνοι ἐμεῖς σκορποῦμε ἁπλόχερα τὶς εὐεργεσίες μας,
οὐ τοῦ ξυμφέροντος μᾶλλον λογισμῷ ἢ τῆς ἐλευθερίας τῷ πιστῷ. ὄχι ὰπὸ συμφεροντολογικούς ὑπολογισμούς, ἀλλὰ ἀπὸ φιλελεύθερη γενναιοδωρία.

Μετάφραση Άγγελου Βλάχου από το βιβλίο Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος, Γ΄ Γενικού Λυκείου, ΥΠΑΙΘ, ΙΤΥΕ Διόφαντος

Συνεχίστε την ανάγνωση