Τα κυριότερα σημεία της ομιλίας:
Οι Έλληνες είναι ο μόνος βαλκανικός λαός που δεν απελευθέρωσε την κοιτίδα του γένους -δεν λέω την πρωτεύουσα, αλλά την κοιτίδα. Εννοώ την Κωνσταντινούπολη. Έκαναν πρωτεύουσα την Αθήνα, ένα λασποχώρι με 8000 σπίτια -πιθανόν τα μισά να μην είχαν στέγη! Έτσι, θεώρησαν τον εαυτό τους κατευθείαν απόγονο του Περικλή. 1000 χρόνια Βυζάντιο και 500 χρόνια Τουρκοκρατία αποσιωπήθηκαν.
πηγή του χάρτη: Βικιπαίδεια
Οι καταβολές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας είναι πολύπλευρες, πράγμα που ισχύει βέβαια για την ιστορία όλων των εθνών. Πρώτα απ’ όλα η Ελλάδα κληρονόμησε τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και είναι επίσης απόγονος της οικονομικής ανάπτυξης της Ευρώπης τον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα. Επιπλέον είναι, όπως και τα άλλα ευρωπαϊκά έθνη, κληρονόμος του κλασικού κόσμου, τόσο του ελληνικού όσο και του ρωμαϊκού. Στο σημείο αυτό ακριβώς, όπως είναι φυσικό, έχει μια ξεχωριστή θέση. Οι σύγχρονοι Έλληνες όχι μόνο κατοικούν ένα μεγάλο μέρος από το έδαφος της κλασικής Ελλάδας αλλά περιβάλλονται και από άφθονα ορατά κατάλοιπα του κλασικού πολιτισμού. Βέβαια την ανακάλυψη και τη διαφύλαξη των καταλοίπων αυτών την οφείλουν ως ένα βαθμό σε επιστήμονες και αρχαιολόγους από άλλα έθνη οι οποίοι, παράλληλα με τους ταξιδιώτες του 18ου και του 19ου αιώνα, τους μετέδωσαν μια σαφέστερη εικόνα για τους κλασικούς τους προγόνους. Η συνείδηση του σύγχρονου Έλληνα για την κλασική του κληρονομιά είναι ως ένα σημείο προϊόν της δυτικής επιστήμης. Η συνείδηση αυτή, που ήταν κιόλας ολοφάνερη όταν οι Έλληνες προετοίμασαν και διεξήγαγαν τον απελευθερωτικό αγώνα τους, από το 1821 ως το 1833, πήρε ακόμα πιο έντονη έκφραση όταν ίδρυσαν ένα μικρό εθνικό κράτος.Συνεχίστε την ανάγνωση
Με αφορμή την έκδοση του νέου της βιβλίου η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου μιλά για τα ισχυρά στοιχεία του Ελληνισμού, που τον βοήθησαν, κατά τη γνώμη της, να φτάσει εδώ που βρίσκεται σήμερα. Τα κύρια σημεία της διάλεξης:
10΄ Η σημασία της παγκόσμιας ιστορίας.
15΄ Η απορριπτική-επικριτική στάση των Ελλήνων απέναντι στην κοινωνία τους.
17΄ Η σημασία του εμφύλιου πολέμου και του διχασμού για τη νεότερη ελληνική ιστορία.
20΄ Πρωτοπορίες της Επανάστασης: δημιουργία ελεύθερου κράτους (πρώτο στα Βαλκάνια), πρωτοπόρα συντάγματα, σύνδεση με τη Δύση.
Μένης Κουμανταρέας (πηγή: Lifo)
Ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα του Μένη Κουμανταρέα
γραμμένο ειδικά για τα «Βιβλία» του «Βήματος της Κυριακής», 25/12/2004
Στους γονείς και στον αδελφό μου, εκεί που βρίσκονται
Ο κουρέας της γειτονιάς μας ανέμισε δυσοίωνα τα ψαλίδια του πάνω από τα μαλλιά του πατέρα μου που είχαν αρχίσει ν’ αραιώνουν ανεπαίσθητα και να γκριζάρουν.
«Οι φαβορίτες σας θέλουν μια ιδέα κόντυμα, κύριε Αντώνη, και το μουστάκι σας λίγο ψαλίδισμα. Πρέπει όμως να βιαστείτε». Να βιαστεί για ποιο λόγο; Ο πατέρας μου κοίταξε τον κουρέα του με απορία.
«Τα Χριστούγεννα», κι έσκυψε στο αυτί του πατέρα μου, «δεν πρέπει να σας βρουν εδώ στη γειτονιά».
Σε δυο βδομάδες είχαμε Χριστούγεννα – τα πρώτα ελεύθερα μετά από τέσσερα χρόνια γερμανικής κατοχής – μα η ατμόσφαιρα στην πόλη ανάστατη. Από τις πρώτες κιόλας μέρες του Δεκέμβρη υπήρχαν συγκεντρώσεις και αψιμαχίες. Οι διακοπές στο σχολείο φέτος άρχισαν πολύ νωρίτερα κι εμείς τα παιδιά χαιρόμασταν γι’ αυτήν την παρατεταμένη αργία.
Από την άλλη, όμως, δεν υπήρχαν χριστουγεννιάτικα ψώνια και δώρα, βόλτες στα μαγαζιά και το καθιερωμένο δέντρο – που τότε ήταν πολυτέλεια των καλών οικογενειών – παρέμενε στο πατάρι να σκονίζεται μαζί με τα εορταστικά στολίδια του, κουκουνάρια, καμπανίτσες και χρυσοφτέρουγα αγγελάκια.
«Σας το λέω εμπιστευτικά», και κάνοντας πλούσιο αφρό ο κουρέας άρχισε να ξυρίζει κόντρα τον πατέρα μου. «Όσο γρηγορότερα φύγετε τόσο το καλύτερο».
Αυτοί όλοι οι κουρείς, σκεφτόμουν, με τη δικαιολογία ότι κρατούν ξυράφι, μπορούν με μια κίνηση να σου πάρουν το κεφάλι. Απορούσα, μάλιστα, πώς ο κουρέας της γειτονιάς δεν ήταν κι αυτός εαμίτης ή ελασίτης, που τόσα λέγονταν για την αγριότητά τους. ‘H μήπως η προειδοποίησή του τον ενοχοποιούσε κι αυτόν; Όσο για μένα, δεν είχα λόγους ν’ ανησυχώ ακόμα, τα δικά μου γένια ήταν μόλις ένα μελαχρινό χνούδι.
Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Μακεδονία (16 Νοεμβρίου 1973). Πηγή: Βικιπαίδεια
Γιώργος Γαβριήλ, Η λάθος πληροφορία που οδήγησε στο «Πολυτεχνείο»
Ο Γιώργος Γαβριήλ ήταν φοιτητής της Φυσικομαθηματικής Σχολής
και έλαβε ενεργό μέρος στις καταλήψεις της Νομικής
Από τα παιδιά της σημερινής εποχής κανένα δεν μπορεί να καταλάβει το κλίμα της δικτατορίας. Δεν υπήρχε καμία έκφραση της προσωπικής ή κοινωνικής μου ζωής όπου να μην ένιωθα το βάρος της δικτατορίας. Ήταν μια ταφόπλακα που μας πλάκωνε. Έπρεπε να λειτουργείς πάντα με τον τρόπο που εκείνη απαιτούσε. Καθετί που έκανες, είτε πήγαινες σε σινεμά, σε βιβλιοθήκη ή σε ταβέρνα, είχες πάντα το άγχος ότι δεν ήταν αποδεκτό από τη δικτατορία, και οποιαδήποτε στιγμή θα μπορούσε να το πληρώσεις. Ο Παττακός τα είχε βάλει κάποια στιγμή με όσες φορούσαν μίνι φούστα. Ακόμη και την αμφίεση των νέων ελέγχανε.
Η ιστορία στην Ιαπωνία: κώδικας ή ιδεολογία;
Ερώτηση: «Συχνά λέγεται πως η χώρα μας είναι ανώτερη από τις υπόλοιπες και αξίζει τον σεβασμό μας. Θα ήθελα να μάθω πού θεμελιώνεται η άποψη αυτή».
Απάντηση: «Ορίστε μια πραγματικά καλή ερώτηση. Αδύνατον, όμως, να δοθεί εδώ μια σύντομη έστω απάντηση· γι’ αυτό θα σας παρουσιάσω μόνο τα ουσιαστικά σημεία της.
Όλοι γνωρίζουν ότι οι μονάρχες μας έχουν θεϊκή καταγωγή και υπήρξαν ηγεμόνες μας επί αιώνες, χωρίς διακοπή. Στην Κίνα και στις υπόλοιπες ξένες χώρες, κάθε απλός υπήκοος μπορεί αύριο να ανακηρυχθεί αυτοκράτορας βασιλιάς, αν σκοτώσει τον ηγεμόνα του. Σε άλλες περιπτώσεις επίσης ένας βασιλιάς μπορεί να οδηγηθεί σε παραίτηση. Εάν αρνηθεί, μπορούν να τον εξαναγκάσουν. Είτε ακόμη αυτοκράτορας μπορεί να αντικατασταθεί από κάποιον υποδεέστερο μονάρχη.
Όλα αυτά μας εκπλήσσουν στην ιστορία των άλλων χωρών.
Δεν συμβαίνουν όμως σε μας, όπου δεν υπάρχει απολύτως κανένα παρόμοιο παράδειγμα από καταβολής κόσμου.
Εδώ η θέση του κυβερνήτη και των υπηκόων του έχει καθοριστεί για πάντα…»
Με ποια κριτήρια επιλέγουν οι ιστορικοί τα γεγονότα που καταγράφουν και ερμηνεύουν στα συγγράμματά τους; Αυτά που σήμερα θεωρούνται σημαντικά (ή ακόμη και κοσμοϊστορικά) γεγονότα θα καταγραφούν άραγε ως τέτοια από τους ιστορικούς του μέλλοντος; Με αυτά τα ερωτήματα που αφορούν τη σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία και την αντίληψη που σχηματίζουμε γι’ αυτή καταπιάνεται στο παρακάτω απόσπασμα ο Βρετανός συγγραφέας και φιλόσοφος Άλντους Χάξλεϊ.
Ιστορία, ψηφιδωτό του Frederick Dielman (1847-1935). House Members Room, Library of Congress Thomas Jefferson Building, Washington, D.C. [πηγή: Βικιπαίδεια]
Η μελέτη του ιστορικού παρελθόντος βοηθάει τους ανθρώπους να κατανοήσουν ότι αποτελούν μέρος ενός κόσμου ενιαίου και ότι οι κοινωνίες και τα έθνη δεν αποτελούν απομονωμένες ανθρώπινες κοινότητες ούτε οι πολιτισμοί στεγανές ενότητες αξιών που διατηρούν την αυτονομία τους στον χρόνο, αλλά ενότητες ιδεών και πρακτικών λύσεων που διαρκώς ανασυγκροτούνται υπό την πίεση των νέων συνθηκών και με τη δημιουργική παρέμβαση των ανθρώπινων ομάδων· να κατανοήσουν τους ίδιους και τους «άλλους», διακρίνοντας τις διαφορές και τις ομοιότητες μεταξύ των, στο παρελθόν και το παρόν· να αμφισβητούν την αξία των στερεοτύπων για άλλους λαούς, αλλά και για τους ίδιους· να σέβονται την ιδιαιτερότητα και να μη φοβούνται την ετεροδοξία, να δυσπιστούν δε προς τη μισαλλοδοξία· να διακρίνουν τα γεγονότα από τις εικασίες και την ιστορική πραγματικότητα από την πλασματική εικόνα· να κατανοούν την πολυπλοκότητα των αιτίων και να δυσπιστούν προς τις απογοητευτικές απαντήσεις και τις εύκολες εξηγήσεις· να αναγνωρίζουν την πλαστή αναλογία και την κατάχρηση των «διδαγμάτων» της ιστορίας, να εκτιμούν δε τις συνέπειες τέτοιας καταχρήσεως· να θεωρούν ότι η άγνοια του ιστορικού παρελθόντος μπορεί να τους καταστήσει θύματα εκείνων που γνωρίζουν αυτό το παρελθόν, χωρίς να λησμονούν ότι η ιστορία δεν παίζει τον ρόλο δικαστηρίου και ότι οι ιστοριογράφοι δεν είναι εισαγγελείς που αναζητούν ενόχους· να αναγνωρίσουν ότι ορισμένα προβλήματα δεν επιδέχονται λύσεων που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν· να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν στη ζωή πράξεις και στάσεις παράλογες και ανέλπιστες· να μην παραιτούνται από την αναζήτηση της αντικειμενικής αλήθειας ούτε να επιτρέπουν να κλονίζεται η πεποίθησή τους ότι υπάρχει τέτοια αλήθεια.Συνεχίστε την ανάγνωση
11΄ Η Αμερικανική Επανάσταση, που ξεκίνησε το 1764 στην πραγματικότητα, παρέσυρε τις άλλες και έθεσε τις βάσεις της νέας εποχής.
13΄ Το 1534 ο Γάλλος Ζακ Καρτιέ εξερευνά τον κόλπο του Αγίου Λαυρεντίου, στο βόρειο τμήμα της αμερικανικής ηπείρου. Ακολούθησαν και άλλοι Γάλλοι στη συνέχεια. Στα μέρη εκείνα βρίσκεται το μεγαλύτερο συγκρότημα γλυκών νερών του κόσμου (στους καταρράκτες του Νιαγάρα). Ακολούθησαν τον Μισισιπή και κατέβηκαν νοτιότερα, στη Φλόριντα, στη Λουιζιάνα (από το Louis, το όνομα του Γάλλου βασιλιά Λουβοδίκου). Οι Γάλλοι, λοιπόν, εγκαταστάθηκαν αρχικά στην περιοχή του Καναδά που αργότερα ονομάστηκε Κεμπέκ. (Μεγάλο μέρος του πληθυσμού θέλει να αποσχιστεί και γίνονται δημοψηφίσματα, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει κάτι. Αν αποσχιστεί το Κεμπέκ, θα είναι το μεγαλύτερο γαλλόφωνο κράτος στον κόσμο, 3 φορές μεγαλύτερο από τη Γαλλία!)Συνεχίστε την ανάγνωση
Η θέση της Μαριούπολης στην Αζοφική Θάλασσα (πηγή: dreamstime.gr)
14/9/1997
Όταν τον 9ο αιώνα π.Χ. κάποιοι ανήσυχοι Ίωνες από τη Μίλητο άραζαν τα ξύλινα πλοία τους στη βόρεια ακτή του Εύξεινου Πόντου και ίδρυαν δύο πόλεις-αποικίες, την Τίρα και την Ολίβια, δεν φαντάζονταν τι σπόρο ελληνικό έριχναν στις εκβολές του ποταμού Βορυσθένη, του σημερινού Δνείπερου. Μπορεί οι αυτόχθονες κάτοικοι της περιοχής να ήταν «βάρβαροι», Σκύθες, Κολχοί και αργότερα Τάταροι, αλλά η κλειστή θάλασσα που τη λέμε και «Μαύρη» ήταν επί αιώνες κάτω από τον έλεγχο των Ελλήνων, με πόλεις-αποικίες που έφεραν τα ονόματα Θεοδοσία, Παντικάπαιον, Χερσόνησος (η σημερινή Σεβαστούπολη), Ευπατορία, Ηράκλεια και πολλές άλλες. Βάλτε κοντά σ’ αυτές, ή μάλλον απέναντι από αυτές, στη νότια ακτή του Εύξεινου, τις πανάρχαιες ελληνικές πόλεις του Πόντου, Τραπεζούντα, Σαμψούντα, Αμισό, Σινώπη, Κερασούντα, δείτε στον χάρτη και το Βυζάντιον, την πόλη που ίδρυσαν οι Μεγαρείς τον 7ο αιώνα π.Χ. στον Βόσπορο, τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη, και θα δείτε τι υπήρξε για τον ελληνισμό αυτή η θάλασσα.Συνεχίστε την ανάγνωση