από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Σοφοκλής, Αντιγόνη (6) – 1ο στάσιμο στ. 332-375

Πολλά γεννούν το δέος· το μέγα δέος ο άνθρωπος γεννά.

Α΄ σύστημα

 

Στροφή α΄ (στ. 332-341)                 Θέμα: Άνθρωπος και φύση (άψυχα)

Δομή

                                                     σε θάλασσα (…τον αφρισμένο πόντο…)
                                              ↗
Κυριαρχία του ανθρώπου 
                                              ↘

                                                     σε ξηρά («…υπέρτατη θεά, τη Γη,…άφθαρτη…ακάματη»)

Σχολιασμός 
– τον αφρισμένο πόντο: το υγρό στοιχείο ήταν ανέκαθεν πολύ σημαντικό για τους Έλληνες, γιατί εξασφάλιζε επικοινωνία, εμπόριο και εφοδιασμό.

– τη Γη,…άφθαρτη…ακάματη: σύμφωνα με τον Ησίοδο η Γη προβάλλει ως αυτογέννητη, αναδυόμενη από το Χάος. Ο άνθρωπος τη δουλεύει αδιάκοπα, όμως αυτή δεν σταματά να προσφέρει αφειδώλευτα τα αγαθά της (ανεξάντλητη) →επίτευγμα του ανθρώπου.

 

Αντιστροφή α΄ (στ. 342-352)             Θέμα: Άνθρωπος και ζώα (έμψυχα)

Δομή
                                                                    στα πτηνά (αέρας)
                                                             ⇗
Κυριαρχία του ανθρώπου στα ζώα   ⇒  στα θηρία (ξηρά)
                                                              ⇘

                                                                    στα ψάρια (θάλασσα)

 

Σχολιασμός

Η α΄ αντιστροφή ξεκινά με κλιμάκωση: μετά τα άψυχα ο άνθρωπος επεκτείνει την κυριαρχία του και στα έμψυχα. Το γεγονός συνιστά απόδειξη της ικανότητας του ανθρώπου για επιβολή, εφόσον τα έμψυχα έχουν δική τους βούληση και μπορούν ν’ αντισταθούν στις ανθρώπινες πρωτοβουλίες.
Πολύ χαρακτηριστικές επίσης οι πιο συγκεκριμένες αναφορές:
– τ’ αγρίμι της βουνοκορφής: ο άνθρωπος κατακτά ακόμη και τις πιο απρόσιτες περιοχές.
– αλόγων: σύμβολα του περήφανου και αγέρωχου πνεύματος τα άλογα χρησιμοποιούνταν για την κάλυψη πληθώρας αναγκών, όπως μετακινήσεις, επικοινωνίες, ψυχαγωγία (κυνήγι), πόλεμος.

– ταύρο: σύμβολο του δυναμισμού.

 

✽

 

Β΄ σύστημα

Στροφή β΄ (στ. 353-364)                   Θέμα: Άνθρωπος και πολιτισμός 

Δομή
·ομιλία
Ανάπτυξη κοινωνικής ζωής και υλικοτεχνικού πολιτισμού ⇒
·σκέψη
·κοινωνία

 

Σχολιασμός

– αμήχανος…μελλούμενα: ο χορός ψάλλει την ικανότητα του ανθρώπου να αντικρίζει -μέσω των επιτευγμάτων του- το αύριο, απελευθερωμένος από τα δεσμά των δυσκολιών της φύσης.

Αντιστροφή β΄ (στ. 365-375)

– μια στο καλό, μια στο κακό: ο άνθρωπος τιθάσευσε τη φύση, αλλά όχι τον εαυτό του και αυτό είναι εμπόδιο στην εξελικτική πορεία του. Η πρόοδος λοιπόν δεδομένη, όπως άλλωστε και η ηθική ανωριμότητα του ανθρώπου. Παρόλα αυτά, ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση βρήκε τη λύση: ο νόμος, που δεν τηρείται όμως σε κάθε περίπτωση· εδώ, βέβαια, κρύβεται η αιτία των προβλημάτων του ανθρώπου.
καλός → όποιος ακολουθεί τους θεϊκούς και ανθρώπινους νόμους.
κακός → όποιος ακολουθεί το άδικο.

– … πολίτης. Αλήτης …: οι χαρακτηρισμοί αναφέρονται στον Κρέοντα ή  στην Αντιγόνη; Οι γνώμες διχάζονται.

 

« οι γέροντες μιλούν για τον άγνωστο ένοχο που κυνηγιέται από τον φύλακα με λόγια που ταιριάζουν πολύ καλύτερα στον αληθινό ένοχο της ανωμαλίας, δηλαδή στον ίδιο τον Κρέοντα» (Γ. Ανδρεάδης)

Το ζήτημα της υπακοής στους νόμους συνδέει το στάσιμο με το μύθο, την υπόθεση της τραγωδίας. Ο ποιητής επικεντρώνεται στο ηθικό αυτό θέμα, γιατί εδώ υπάρχει περίπτωση ελεύθερης επιλογής, ενώ απέναντι στο θάνατο (πρβλ. στροφή β΄) ο άνθρωπος δεν επιλέγει, αλλά υποτάσσεται στη φυσική νομοτέλεια.

Σχετικά με τη δημοκρατία και τους νόμους χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω κείμενο:

«Πιστεύω, είπε ο Σόλων, ότι ευτυχεί πάρα πολύ και διαφυλάττει στο μέγιστο βαθμό τη δημοκρατία μια πόλη στην οποία όσοι δεν αδικήθηκαν καταγγέλλουν και τιμωρούν τον άδικο, όπως και οι αδικημένοι. Δεύτερος ο Βίας είπε ότι καλύτερη είναι η πολιτεία στην οποία όλοι φοβούνται το νόμο σαν τύραννο. Έπειτα, ο Θαλής είπε ότι καλύτερη είναι αυτή που δεν έχει ούτε πολύ πλούσιους ούτε πολύ φτωχούς πολίτες. Μετά από αυτόν ο Περίανδρος είπε ότι είναι αυτή στην οποία, ενώ τα άλλα θεωρούνται ίσα, η αρετή θεωρείται το καλύτερο και η κακία το χειρότερο. Πέμπτος ο Κλεόβουλος είπε ότι συνετότατη είναι η δημοκρατία στην οποία οι πολιτευόμενοι φοβούνται περισσότερο την αποδοκιμασία παρά το νόμο. Έκτος ο Πιττακός είπε ότι καλύτερο είναι το πολίτευμα, στο οποίο δεν είναι δυνατό να κυβερνούν οι πονηροί. Και ο Χείλων διακήρυξε ότι το καλύτερο είναι αυτό που υπακούει κυρίως στους νόμους και καθόλου στους ρήτορες». [Ἀνθολόγιον του Στοβαίου, ΜΓ΄ «Περί πολιτείας»]

Εκφραστικά μέσα

– Εικόνες που αισθητοποιούν τη φύση και το πάλεμα του ανθρώπου (της τρικυμισμένης θάλασσας, του οργώματος, του κυνηγιού, του ψαρέματος κ.ά.).

– Η αφθονία των επιθέτων, που χαρακτηρίζει και ζωντανεύει τον άνθρωπο και τη φύση.
– Συνεκδοχές: «ο άνθρωπος…ο τετραπέρατος…ο πολυμήχανος» αντί «το ανθρώπινο γένος…» ή «οι άνθρωποι…».
– Αντιθέσεις: «την Γη …παιδεύει, την ακάματη», «…γιατρειές σ ’ αγιάτρευτες αρρώστιες…», «…μια στο καλό, μια στο κακό…», «…πολίτης, αλήτης…».
– Επίσης, σε όλο το χορικό παρατηρείται μια κλιμακούμενη αισιοδοξία για τις ικανότητες του ανθρώπου. Μια πρώτη γεύση πικρίας στο τέλος της β΄ στροφής (αδυναμία μπροστά στο θάνατο) και στη β΄ αντιστροφή εμφανίζεται ο πραγματικός προβληματισμός του χορού, σχετικά με το ηθική ανωριμότητα του ανθρώπου.  

 

❦

 

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Νεοελληνική Λογοτεχνία Α΄ Γυμνασίου (11) – Ο πιστός φίλος

Ο Ιρλανδός θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος και κριτικός
Όσκαρ Ουάιλντ (1854-1900)

 

Όσκαρ Ουάιλντ, Ο πιστός φίλος

 

Βασικά σημεία

 

1η ενότητα (αρχή … “είναι ολοφάνερο”, σελ. 175)

Πρωταγωνιστές του αφηγήματος είναι ο μικρούλης Χάνς και ο μυλωνάς:

(α) ο μικρούλης Χανς είναι ένας φιλότιμος, καλός αλλά και κάπως αφελής νεαρός, που ζει σ’ ένα χωριό. Ασχολείται με τον κήπο του και πουλάει φρούτα και λουλούδια για να ζήσει. Όμως, είναι φτωχός και το σπίτι του είναι κρύο τον χειμώνα.

(β) ο μυλωνάς ζει στο ίδιο χωριό, φαίνεται πλούσιος και ενώ ισχυρίζεται ότι είναι φίλος του Χάνς, στην ουσία τον εκμεταλλεύεται, γιατί είναι εγωιστής και υποκριτής: του βάζει συνέχεια δουλειές χωρίς να του προσφέρει αντάλλαγμα. Είναι άνθρωπος που θέλει να παίρνει, αλλά όχι να δίνει.

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου (10) – Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα

K. Γ. Καρυωτάκης (1896-1928)

 

Βίος και έργο

Πολλές πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του ποιητή περιλαμβάνει το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Φρέντυ Γερμανού (προβλήθηκε το 1981) στη σειρά “Εκπομπές που αγάπησα”. Μιλούν πρόσωπα που γνώρισαν τον Καρυωτάκη στην Πρέβεζα και αφηγούνται περιστατικά από την παραμονή του εκεί. Στην εκπομπή εμφανίζεται και ο αδελφός του ποιητή, Θάνος Καρυωτάκης. 

Πλούσιο υλικό για τον Καρυωτάκη θα βρείτε και στο μπλογκ …κ’ η ποίησις είναι το καταφύγιο που φθονούμε.

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (21) – Η ηγεμονία της Σπάρτης, η κυριαρχία της Θήβας

Ο Ξενοφών (430 π.Χ. – 355 π.Χ.) ήταν Αθηναίος ιστορικός που αφηγήθηκε στα Ελληνικά του τις εξελίξεις από το 411 μέχρι το 362 π.Χ. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Η ηγεμονία της Σπάρτης: Μια κυριαρχία σε αμφισβήτηση

 

Βασικά σημεία

 

1. Μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο

(α) πώς κινήθηκαν οι Σπαρτιάτες μετά τη νίκη τους;

  • υποστήριξαν τα ολιγαρχικά κόμματα στις πόλεις,
  • τοποθέτησαν φρουρές με διοικητή έναν Σπαρτιάτη αρμοστή,
  • επέβαλλαν φόρους.

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου (9) – Γιατί μ’ αγάπησες

 

Μαρία Πολυδούρη, Γιατί μ’ αγάπησες

 

Σε αυτό το ποίημα μπορούμε να παρατηρήσουμε μια πλούσια γκάμα εικόνων και αισθήσεων, οι οποίες αποσκοπούν στην έκφραση του βασικού θεματι­κού κέντρου: την έκφραση δηλαδή της απόλυτης και εξιδανικευμένης παρουσίας του έρωτα. Η ποιητική του στηρίζεται σε μια σειρά από αιτιολογικές προτάσεις, οι οποίες αντιστοιχούν σε ανάλογα θεματικά μοτίβα. Η επανάληψη των αιτιολογικών συνδέσμων «γιατί» δημιουργεί μουσική αρμονία, ενώ η επαναφορά των επιρρημά­των «μόνο» και «μονάχα» δημιουργεί ένταση νοηματική και λυρική. Η χρήση του δεύτερου ενικού προσώπου δίνει στο ποίημα τη μορφή ενός ανοιχτού ερωτικού γράμματος. Η ύπαρξη αλλά και το δημιουργικό έργο της ποιήτριας βρίσκουν νόημα μόνο μέσα από την έκφραση της αγάπης αυτού του αποδέκτη που υπάρχει πίσω από το «εσύ». Ο τόνος είναι θερμός και το νόημα των στίχων βγαίνει μέσα από έναν πηγαίο λυρισμό και μια απροσποίητη ευαισθησία.

Βιβλίο του καθηγητή, σελ.100

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (20) – Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος

Οι συμμαχίες και τα σημαντικότερα γεγονότα του Πελοποννησιακού Πολέμου (πατήστε πάνω στον χάρτη ή ανοίξτε σε νέα καρτέλα για μεγέθυνση) [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Τα αίτια και οι αφορμές του Πελοποννησιακού πολέμου
Ο Αρχιδάμειος πόλεμος

 

Βασικά σημεία

 

1. Πελοποννησιακός Πόλεμος

(α) αίτια:

i. η προσπάθεια επέκτασης των Αθηναίων στις δυτικές θάλασσες (Ιόνιο, Αδριατική) θίγει τα οικονομικά συμφέροντα των Κορινθίων, που είναι σύμμαχοι των Σπαρτιατών.

ii. η ανησυχία της Σπάρτης για την ολοένα αυξανόμενη δύναμη της Αθήνας· η ανησυχία αυτή ενισχυόταν από τη διαφορετική νοοτροπία που επικρατούσε στις δύο πόλεις-κράτη: η κλειστή και αριστοκρατική Σπάρτη ένιωθε απειλή από την εξωστρεφή και δημοκρατική Αθήνα.

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Νεοελληνική Λογοτεχνία Β΄ Γυμνασίου – Άνθρωποι και δελφίνια

Αντώνης Σουρούνης (1942-2016) [πηγή: Πανδέκτης]

Αντώνης Σουρούνης, Άνθρωποι και δελφίνια
από τις Κυριακάτικες Ιστορίες (2002)

 

1. Tο θέμα του κειμένου
Στο κείμενο αυτό ο Σουρούνης παίρνει αφορμή από ένα δημοσίευμα εφημερίδας, για να μιλήσει για τη μεταχείριση των δελφινιών (και γενικά των ζώων) από τον άνθρωπο.

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου (8) – Τ’ αγνάντεμα

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (φωτογραφία του Παύλου Νιρβάνα) [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Τ’ αγνάντεμα

 

Θεματικές ενότητες

 

Ο βράχος και το εξωκλήσι της Παναγίας της Κατευοδώτρας

Η αρχή του διηγήματος μας φέρνει στον χώρο των γεγονότων, σ’ ένα μικρό ξωκλήσι κάποιας έρημης ακτής. Όλον τον χειμώνα το εκκλησάκι στέκεται -έρημο κι αυτό- πάνω στον απότομο βράχο να το δέρνουν οι βοριάδες. Έρημο, αφού δε γίνονται λειτουργίες, εκτός από την ημέρα των Φώτων: τότε κατεβαίνει ένας ιερέας από το μοναστήρι του Αγίου Χαραλάμπους, που βρίσκεται παραπάνω στο βουνό, και κάνει λειτουργία για μερικές οικογένειες βοσκών που ζουν απομονωμένοι εκεί κοντά.

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Β΄ Γυμνασίου (9) – Ιλιάδα, Π 684-867

Θάνατος Πάτροκλου. Αττική ερυθρόμορφη κύλικα, περίπου 530 π.Χ.
(πηγή: Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα)

Π 684-867, το κύκνειο άσμα και ο θάνατος του Πατρόκλου

 

Βασικά σημεία:

1. Η αριστεία και ο θάνατος του Πατρόκλου.

2. Ύβρις.

3. Αφηγηματικές τεχνικές κι εκφραστικοί τρόποι.

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Νεοελληνική Λογοτεχνία Β΄ Γυμνασίου – Ο λύκος

 

Έρμαν Έσε, Ο λύκος

 

Το θέμα του κειμένου 

Το διήγημα επικεντρώνεται στον αγώνα των λύκων για επιβίωση μέσα στο σκληρό περιβάλλον. Παράλληλα, αναδεικνύει και το σοβαρό θέμα της κακομεταχείρισης των ζώων από τους ανθρώπους και, γενικότερα, των αδύναμων από τους ισχυρούς.

Συνεχίστε την ανάγνωση