Αντώνης Σουρούνης, Άνθρωποι και δελφίνια
από τις Κυριακάτικες Ιστορίες (2002)

 

1. Tο θέμα του κειμένου
Στο κείμενο αυτό ο Σουρούνης παίρνει αφορμή από ένα δημοσίευμα εφημερίδας, για να μιλήσει για τη μεταχείριση των δελφινιών (και γενικά των ζώων) από τον άνθρωπο.

 

2. Θεματικά κέντρα

(α) οι εντυπώσεις του συγγραφέα από το δημοσίευμα της εφημερίδας για το νεκρό δελφίνι
Ήδη από την αρχή του κειμένου του ο συγγραφέας σημειώνει ότι τα δελφίνια του προκαλούν ιδιαίτερη συγκίνηση, περισσότερη απ’ όλα τα υπόλοιπα πλάσματα της φύσης -ακόμα και από τους ανθρώπους. Ένα δημοσίευμα, λοιπόν, εφημερίδας για τα πειράματα κάποιων επιστημόνων σε εγκεφάλους δελφινιών ανακαλεί στη μνήμη του ένα άλλο, παλιότερο δημοσίευμα άλλης εφημερίδας με τη φωτογραφία ενός νεκρού δελφινιού. Η οργή και η απογοήτευσή του δηλώνεται έμμεσα:

Αυτό που παθαίνω με τα δελφίνια δεν το παθαίνω ούτε με τους ανθρώπους. Όσα και να ‘χω δει στη ζωή μου χαράχτηκαν ανεξίτηλα στη μνήμη μου. Άσχετα αν τα είδα στην πραγματικότητα, στη μικρή ή μεγάλη οθόνη ή φωτογραφημένα σε εφημερίδες και περιοδικά. […] Κι άλλα ζώα όμως αγαπάω και τα ‘χω ξεχάσει. Υπάρχουν μάλιστα και ορισμένα που ζήσαμε μαζί και τα ξέχασα. Όλ’ αυτά τα δελφίνια που προανέφερα, ζωντανά, φωτογραφημένα, κινηματογραφημένα, εκτοπίστηκαν εδώ και κάμποσο καιρό από ένα νεκρό δελφίνι, που το είδα σε φωτογραφία της εφημερίδας Μακεδονία. Κείτονταν νεκρό στην παραλία της Αρετσούς, της Νέας Κρήνης, πυροβολημένο από την καραμπίνα κάποιου ψαρά. Δε θυμάμαι τι έλεγε το ρεπορτάζ. Αν δηλαδή είχε εξοκείλει μόνο του για να πεθάνει εκεί, αν το είχε ξεβράσει η θάλασσα σαν άχρηστο πια ή αν το είχε σύρει ο φονιάς του για να το επιδείξει. Έχω ξεχάσει τα λόγια, μόνο τη φωτογραφία θυμάμαι. Κείτονταν νεκρό, όπως είπα, στη βρόμικη άμμο, με μια αιώνια θα ‘λεγα μεγαλοπρέπεια, τέτοια που λίγα ζώα διαθέτουν κι ακόμα πιο λίγοι άνθρωποι. Πάνω από μια βδομάδα ήταν σ’ εκείνη τη θέση, κατάχαμα, σαν πίνακας νεκρής, κατάνεκρης φύσης, έργο κι αυτό του ανθρώπου, μέχρι που δημοσιεύτηκε η φωτογραφία του κουφαριού του κι ήρθαν και το περιμάζεψαν, όχι από ντροπή αλλά από δημαρχιακή πολιτική.

Νεκρή φύση (στη ζωγραφική): πίνακας που παριστάνει φρούτα, νεκρά ζώα ή μικρά αντικείμενα καθημερινής χρήσης.

 

(β) τα πειράματα των επιστημόνων σχετικά με την ευφυΐα των δελφινιών και οι απόψεις του συγγραφέα για τις έρευνες αυτές
Στο τέλος της πρώτης παραγράφου και στην τελευταία ο Σουρούνης σχολιάζει τα πειράματα των επιστημόνων πάνω στην ευφυΐα των δελφινιών και δείχνει να μην θεωρεί αξιόπιστα τα συμπεράσματά τους. Θεωρεί πως οι άνθρωποι κρίνουν με τα δικά τους μέτρα την εξυπνάδα των ζώων και πως απαξιώνουν ό,τι δεν μπορούν να καταλάβουν.

Η είδηση δε λέει αν οι δύο επιστήμονες για τα πειράματά τους χρησιμοποίησαν εγκεφάλους φυλακισμένων ή αλανιάρικων δελφινιών. Γιατί όσο έξυπνος και να ‘σαι, έπειτα από τόσο μακρόχρονη φυλάκιση και τέτοια ζωή, το λιγότερο που μπορείς να χάσεις είναι το μυαλό σου. Μπορεί όμως να συμβαίνει και τ’ άλλο. Να επρόκειτο δηλαδή για δελφίνια αλανιάρικα και όπως ένα κουτός άνθρωπος θεωρεί βλακείες ό,τι αδυνατεί να καταλάβει, έτσι κι εμείς να φτάσαμε στο συμπέρασμα πως τα δελφίνια «δεν είναι τόσο έξυπνα όσο φαίνονται».

 

(γ) οι συνθήκες ζωής των δελφινιών στην ανοιχτή θάλασσα και στο τσίρκο
Η δεύτερη και η τρίτη παράγραφος είναι αφιερωμένες στην αιχμαλωσία των δελφινιών και στην εκπαίδευσή τους για τα νούμερα του τσίρκου. Τα δελφίνια αυτά ταλαιπωρούνται και γρήγορα οδηγούνται στον θάνατο. Αντίθετα, τα ελεύθερα είναι, όπως πιστεύει, ευτυχισμένα στην ανοιχτή θάλασσα και ζουν μέχρι τα πενήντα χρόνια.

Το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται ότι τα ζώα του τσίρκου βασανίζονται και θεωρούν ότι όσο διασκεδάζουν οι ίδιοι στις παραστάσεις, άλλο τόσο χαίρονται και αυτά.

 

 

3. Το μήνυμα του κειμένου
Το κείμενο του Σουρούνη μοιάζει με ένα απλό, καθημερινό σχόλιο πάνω σε ένα ρεπορτάζ. Σε ένα προσεκτικότερο κοίταγμα, όμως, παρατηρούμε ότι αναδεικνύει μερικές πολύ σημαντικές παραμέτρους πάνω στο ζήτημα των αντιλήψεων και της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση:
(α) τη μεγαλοπρέπεια των πλασμάτων της φύσης,
(β) την αλόγιστη και σκληρή μεταχείριση της φύσης και των πλασμάτων της από τον άνθρωπο,
(γ) οι πρωτοβουλίες που κάποτε παίρνουν οι άνθρωποι για τη προστασία της φύσης φαίνεται ότι δεν οφείλονται τόσο σε ειλικρινή διάθεση διαφύλαξης της ισορροπίας και του πλούτου της φύσης, αλλά σε προσπάθεια να εντυπωσιαστεί και να καθησυχαστεί η κοινή γνώμη. Όλα κλείνονται σε μια μικρή περικοπή του κειμένου:

«Κείτονταν νεκρό, όπως είπα, στη βρόμικη άμμο, με μια αιώνια θα ‘λεγα μεγαλοπρέπεια, τέτοια που λίγα ζώα διαθέτουν κι ακόμα πιο λίγοι άνθρωποι. Πάνω από μια βδομάδα ήταν σ’ εκείνη τη θέση, κατάχαμα, σαν πίνακας νεκρής, κατάνεκρης φύσης, έργο κι αυτό του ανθρώπου, μέχρι που δημοσιεύτηκε η φωτογραφία του κουφαριού του κι ήρθαν και το περιμάζεψαν, όχι από ντροπή αλλά από δημαρχιακή πολιτική.»

 

❦