Ένα μακρύ και δύσκολο ταξίδι ή, αλλιώς, Η Οδύσσεια
Παρακολουθήστε ένα σύντομο βίντεο με ελληνικούς υπότιτλους που παρουσιάζει βασικές πληροφορίες για την Οδύσσεια. Τα κύρια θέματα:
Κατηγορία: Οδύσσεια
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (12) – ψ 89-381
Joseph Wright of Derby, Η Πηνελόπη ξηλώνει το πανί. (πηγή: Wikimedia Commons)
ψ 89-381, η αναγνώριση του Οδυσσέα από την Πηνελόπη
Βασικά σημεία
1. Τα στάδια της αναγνώρισης
- πρώτο στάδιο (στ. 89-96)
Η Ευρύκλεια έχει ήδη ανακοινώσει χαρούμενη στην Πηνελόπη την επιστροφή του Οδυσσέα και τον φόνο των μνηστήρων. Καλεί την Πηνελόπη να δει με τα μάτια της και μάλιστα δέχεται να χάσει τη ζωή της, αν αποδειχθεί ότι εξαπατά την κυρία της. Η Πηνελόπη είναι δύσπιστη και δε δείχνει τον αναμενόμενο ενθουσιασμό· παρόλα αυτά θα κατέβει να δει τον γιο της και τον φονιά των μνηστήρων. Ας σημειωθεί ότι δεν αναφέρει ακόμη το όνομα του Οδυσσέα: θέλει να βεβαιωθεί πρώτα η ίδια. Όχι άστοχα ο ποιητής της αποδίδει τα χαρακτηριστικά επίθετα λογική και φρόνιμη (στ.92).
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (11) – χ 1-446
Ο φόνος των μνηστήρων από τον Οδυσσέα και τον Τηλέμαχο (ερυθρόμορφος κρατήρας από την Καμπανία, περ. 330 π.Χ., Λούβρο, πηγή Wikipedia)
χ 1-446 Μνηστηροφονία
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (10) – π 1-336
Ο Οδυσσέας κάθεται δίπλα στη φωτιά, ενώ ο Εύμαιος υποδέχεται τον Τηλέμαχο. Έργο του Giovanni Buonaventura Genelli (1798-1868) [πηγή: Βικιπαίδεια]
π 1-172 αναγνώριση του Οδυσσέα από τον Τηλέμαχο
Σχολιασμός:
Στο απόσπασμα αυτό ο αναγνώστης ίσως θεωρήσει ότι ο ποιητής καθυστερεί αδικαιολόγητα την αποκάλυψη του Οδυσσέα. Γιατί άραγε ο πατέρας δεν αγκαλιάζει αμέσως με λαχτάρα τον μονάκριβο γιο του;
Ο Τηλέμαχος επιστρέφοντας από το ταξίδι του περνά πρώτα από το καλύβι του Εύμαιου, όπως του είπε η Αθηνά. Εκεί συναντά τον Εύμαιο και ένα γέρο ζητιάνο (πρόκειται βέβαια για τον Οδυσσέα, που τον έχει μεταμορφώσει η Αθηνά)· όλοι περιμένουν ο βασανισμένος πατέρας να σφίξει στην αγκαλιά του το παιδί του που έχει 20 ολόκληρα χρόνια να το δει. Ο ποιητής, όμως, καθυστερεί έντεχνα την αναγνώριση πατέρα και γιου, γιατί:
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (9) – Οδύσσεια, ι 240-512
Ο Οδυσσέας και οι άνδρες του τυφλώνουν τον Πολύφημο (λεπτομέρεια πρωτοαττικού αμφορέως, περ. 650 π.Χ., Μουσείο Ελευσίνας). [πηγή: Βικιπαίδεια]
ι 240-512
η τύφλωση του Πολύφημου
Βασικά σημεία:
1. Πώς ζει και πώς συμπεριφέρεται ο Κύκλωπας; (στ. 240-344)
Το πρώτο μέρος της ενότητας μας δίνει αρκετές πληροφορίες για τον τρόπο ζωής, τον χαρακτήρα και τη νοοτροπία του Πολύφημου. Από την αφήγηση του Οδυσσέα μπορούμε να καταλάβουμε ότι ο Κύκλωπας, που έχει για σπίτι μια σπηλιά, ασχολείται με την κτηνοτροφία και είναι καλός γνώστης των σχετικών εργασιών:
Mπαίνοντας στη σπηλιά κοιτούσαμε έκθαμβοι το καθετί:
γεμάτα από τυριά πανέρια καλαμένια· στις μάντρες να στενάζουν
ερίφια κι αρνιά, με τάξη όμως μεταξύ τους χωρισμένα·
Ύστερα γονατίζοντας πήρε να αρμέγει πρόβατα και γίδια που βελάζουν […].
[Έπηξε το μισό γάλα για να γίνει τυρί και κράτησε το άλλο μισό για να πίνει.]
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (8) – Οδύσσεια, ζ 139-259
Ναυσικά (1878) του Frederic Leighton (1830-1896) [πηγή: Βικιπαίδεια]
ζ 139-259
H συνάντηση του Oδυσσέα με τη Ναυσικά
Βασικά σημεία:
1. Η επέμβαση της θεάς Αθηνάς
H Αθηνά επεμβαίνει στην εξέλιξη της δράσης προετοιμάζοντας τη συνάντηση Οδυσσέα και Ναυσικάς, ώστε η κοπέλα να τον βοηθήσει (στ. 142-144). Η θεά πραγματοποιεί το σχέδιο ως εξής:
(α) κάνει τη Ναυσικά να ρίξει τη μπάλα στο ποτάμι και τα κορίτσια να φωνάξουν απογοητευμένα. Ο Οδυσσέας, φυσικά, ξυπνά και σκέφτεται να τις πλησιάσει (στ. 145-148).
(β) δίνει θάρρος στη Ναυσικά να σταθεί απέναντι στον ταλαιπωρημένο αλλά αποκρουστικό στην εμφάνιση Οδυσσέα και να του μιλήσει, την ώρα που οι άλλες κοπέλες, τρομαγμένες τρέχουν εδώ κι εκεί (στ. 173-175).
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (7) – Οδύσσεια, ε 165-251
Άρνολντ Μπέκλιν, Οδυσσέας και Καλυψώ (1883). Πηγή: Βικιπαίδεια
ε 165-251
H ζωή του Οδυσσέα στην Ωγυγία, Διάλογος Καλυψώς-Οδυσσέα
Βασικά σημεία:
1. Πώς περνά ο Οδυσσέας κοντά στην Καλυψώ;
2. Η Καλυψώ ανακοινώνει στον Οδυσσέα το νόστο του.
3. Με ποια επιχειρήματα η Καλυψώ προσπαθεί να κρατήσει τον Οδυσσέα κοντά της και γιατί εκείνος αρνείται;
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (6) – Οδύσσεια, α 362-497
Πηνελόπη (1519) από τον ιταλό ζωγράφο και γλύπτη Domenico Beccafumi (1484-1551)
α 362-497, στο παλάτι του Οδυσσέα· πρώτη εμφάνιση της Πηνελόπης
Βασικά σημεία:
1. Η στάση του Τηλέμαχου.
2. Ο χαρακτηρισμός των προσώπων του έπους (ηθογράφηση).
3. Η κατάσταση στην Ιθάκη και στο παλάτι του Οδυσσέα.
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (5) – Οδύσσεια, α 174-361
α 174-361, διάλογος Αθηνάς και Τηλέμαχου
Βασικά σημεία:
1. Ποιος ο σκοπός της συνάντησης Αθηνάς και Τηλέμαχου;
2. Οι συμβουλές της Αθηνάς.
3. Ενανθρώπιση και επιφάνεια της Αθηνάς.
Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (4) – Οδύσσεια, α 109-173
… η Αθηνά Παλλάδα, λάμποντας τα μάτια (πίνακας του Δ. Μπισκίνη)
Οδύσσεια α 109-173, η Αθηνά από τον Όλυμπο στην Ιθάκη
Βασικά σημεία:
1. Το σχέδιο της Αθηνάς
Είδαμε στην προηγούμενη ενότητα ότι η θεά Αθηνά προτείνει ένα σχέδιο με δύο σκέλη για την επιστροφή του Οδυσσέα: πρώτα να σταλεί ο Ερμής στο νησί της Ωγυγίας, για να ειδοποιήσει την Καλυψώ ότι οι θεοί επιθυμούν τον νόστο του Οδυσσέα· στη συνέχεια, η ίδια η Αθηνά να πάει στην Ιθάκη για να παρακινήσει τον Τηλέμαχο να αναζητήσει τον πατέρα του. Στην ενότητα αυτή βλέπουμε να πραγματοποιείται πρώτα το β΄ σκέλος του σχεδίου.