Η μορφή του Ιουστινιανού στα ψηφιδωτά του ναού του Αγίου Βιταλίου, στη Ραβέννα
Ο Ιουστινιανός και το έργο του
Α. Το πολιτικό του πρόγραμμα
Χάλκινο νόμισμα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α’ (527-565 μ.Χ.), Θεσσαλονίκη. Στην πίσω όψη του αναγράφεται η τιμή του νομίσματος Κ (=20), και αριστερά και δεξιά ΑΝΝΟ ΧΙΙΙ, (= 13ο έτος), δηλαδή 527+13=539/540 μ.Χ. Στην κύρια όψη του νομίσματος παριστάνεται ο αυτοκράτορας με στρατιωτική ενδυμασία, κρατώντας στο χέρι σταυροφόρο σφαίρα. Κυκλικά διαβάζουμε την επιγραφή Dominus Noster Iustinianus Perpetuus Augustus, που σημαίνει «ο Κύριός μας Ιουστινιανός, ο αιώνιος αυτοκράτωρ» [πηγή: Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης]
Ένα κράτος, μία εκκλησία, μία νομοθεσία.
Β. Βασικοί άξονες της εσωτερικής πολιτικής
(α) σχετικά με τους δήμους:
– περιόρισε την δύναμη των δήμων (σήμερα θα τους ονομάζαμε αθλητικά σωματεία, που είχαν όμως και πολιτική επιρροή) και ενίσχυσε την αυτοκρατορική εξουσία.
– Στάση του Νίκα (532): εξέγερση των Πράσινων και των Βένετων, δήμων του Ιπποδρόμου, και του λαού της Κωνσταντινούπολης, που κατεστάλη από τον Ιουστινιανό.
(β) ως προς τη γεωργία:
– με νόμους επιχείρησε να περιορίσει την δύναμη των μεγαλογαιοκτημόνων και να προστατέψει τους ελεύθερους αγρότες, γιατί χρειαζόταν τους φόρους που πλήρωναν.
(γ) θρησκευτική πολιτική:
– προώθησε την Ορθοδοξία, διώκοντας τους οπαδούς των αιρέσεων και της αρχαίας θρησκείας.
– ανέστειλε τη λειτουργία της Πλατωνικής Ακαδημίας στην Αθήνα (529)
– διέδωσε τον Χριστιανισμό στον Καύκασο και στην ανατολική Αφρική.
(δ) μεταρρυθμίσεις στο Δίκαιο:
– κωδικοποίηση του Δικαίου από επιτροπή ειδικών,
– Ιουστινιάνειος Κώδικας: περιλάμβανε τα διατάγματα που εκδόθηκαν πριν από την εποχή του,
– Πανδέκτης: περιλάμβανε γνώμες ρωμαίων νομικών,
– Εισηγήσεις: εγχειρίδιο Νομικής για νέους σπουδαστές,
– Νεαρές: συλλογή νέων διαταγμάτων (τα περισσότερα συντάχθηκαν στα ελληνικά).
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και οι βόρειοι γείτονές της λίγο πριν από τη μετανάστευση των λαών
Γ. Εξωτερική πολιτική
(α) ποιος ο βασικός στόχος της;
– Η κατάκτηση του δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας, στο οποίο είχαν αναπτυχθεί τα βαρβαρικά ή γερμανικά βασίλεια. Σε αυτήν την διαδραστική εφαρμογή θα βρείτε περισσότερες λεπτομέρειες για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ιουστινιανού και για τους βασικούς στρατηγούς του.
Τα βαρβαρικά βασίλεια τον 5ο αιώνα. Με τη μετανάστευση των λαών καταλύθηκε, δηλαδή έπαψε να υπάρχει, το δυτικό Ρωμαϊκό Κράτος (476). Στη θέση του ιδρύθηκαν νέα βασίλεια.
(β) ποια βασίλεια υπέταξε στη Δύση;
– των Βανδάλων στη βόρεια Αφρική,
– των Οστρογότθων στην Ιταλία,
– των Βησιγότθων στην Ισπανία: κατάφερε να κατακτήσει μόνο το νότιο τμήμα.
Οι κατακτήσεις του Ιουστινιανού
(γ) ποιοι κίνδυνοι για την αυτοκρατορία παραμόνευαν στην Ανατολή και ποιοι στο Βορρά;
– στην Ανατολή ο Πέρσης βασιλιάς Χοσρόης Α΄ κατέκτησε αρκετές περιοχές, αλλά τα ζητήματα μεταξύ των δύο αυτοκρατοριών λύθηκαν με τη συνθήκη του 562.
– στον Βορρά, αν και ενίσχυσε την άμυνα στο σύνορο του Δούναβη, δεν μπόρεσε να αναχαιτίσει τις εισβολές των Σλάβων.
(δ) συνέπειες:
– το φιλόδοξο στρατιωτικό του πρόγραμμα έφερε πρόσκαιρα οφέλη και μακροπρόθεσμες ζημιές: δαπανήθηκαν τεράστια ποσά και έλειψαν τα στρατεύματα από τις ευρωπαϊκές επαρχίες. Τα αποτελέσματα της πολιτικής του φάνηκαν στα χρόνια των διαδόχων του.
[δείτε σε αυτόν τον σύνδεσμο έναν χάρτη με τους λαούς στην περιφέρεια του Βυζαντινού Κράτους μετά τις κατακτήσεις του Ιουστινιανού]
Δ. Κτίσματα και Αγία Σοφία
(α) οικοδομικά έργα:
– στην άμυνα: φρούρια και τείχη,
– στη θρησκεία: ναοί (συνολικά 32 στην Κωνσταντινούπολη, σώζεται μόνο η Αγία Σοφία),
– στην κοινή ωφέλεια: δρόμοι, γέφυρες, υδραγωγεία, αποθήκες.
Απεικόνιση της Αγίας Σοφίας το 1559, μόλις έναν αιώνα μετά την άλωση του 1453, από τον δανογερμανό χαράκτη Μελχιώρ Λορκ (1526-1583)
(β) βασικά στοιχεία για την Αγία Σοφία:
– ρυθμός: βασιλική μετά τρούλου
– αρχιτέκτονες: Ανθέμιος και Ισίδωρος (από τις Τράλλεις και τη Μίλητο αντίστοιχα της Μικρασίας)
– τεράστιος τρούλος που μοιάζει να κρέμεται από τον ουρανό.
♦
Θέλω κι άλλο!
- Στρατιωτικές επιχειρήσεις Ιουστινιανού, Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο.
- Ο ρόλος της ελληνικής γλώσσας και άλλες πηγές για την πολιτική (Στάση του Νίκα, επιδρομές Σλάβων κλπ.) την εποχή του Ιουστινιανού.
- Χάρτης που αποτυπώνει την παγκόσμια γεωγραφική διασπορά αντικειμένων προερχόμενων από το Βυζάντιο ή απομιμήσεων βυζαντινών αντικειμένων την εποχή του Ιουστινιανού (από το ιστολόγιο της Dr. Caitlin Green). Εδώ και ένα σχετικό δημοσίευμα από ελληνικό δημοσιογραφικό ιστότοπο.
- Διαβάστε το σχεδιάγραμμα της ενότητας.
- Αγία Σοφία: δύο σύντομα βίντεο για την εκκλησία και το τζαμί.
- Αγία Σοφία: δύο σύντομα βίντεο για το ψηφιδωτό της Θεοτόκου και το ψηφιδωτό της Δέησης.
- Άγιος Βιτάλιος Ραβέννας: δείτε σε αυτό το βίντεο μια παρουσίαση του ναού και της εξαιρετικής διακόσμησής του.
Εικονικές περιηγήσεις
Εισέλθετε στις εικονικές περιηγήσεις και διαδραστικές απεικονίσεις του οικοδομικού έργου του Ιουστινιανού που σας δίνονται παρακάτω.
- Φωτόδεντρο. Κωνσταντινούπολη, Το Μεγάλο Παλάτι και η Αγία Σοφία.
- Φωτόδεντρο. Κτίρια της Κωνσταντινούπολης. Επιλέξτε τα κάτω κουτάκια πλοήγησης β, δ και π, και με βάση τις οδηγίες τους περιηγηθείτε στην Κωνσταντινούπολη της οθόνης.
- Αγία Σοφία Μουσείο. Εισέλθετε στην εικονική περιήγηση του ναού της Αγίας Σοφίας. Παρακολουθήστε βήμα-βήμα τα μέρη του ναού: Κήπος (Front garden), Πηγή (Fountain), Προαύλιο και κήπος πίσω μεριάς (Backyard, Backside garden), Είσοδος, Μεγάλη Σάλα (Front Entrance, Big Hall), Πλευρά Ι, ΙΙ (side I, II), Μεγάλη Σάλα Ι, ΙΙ (Big Hall I, II), Μαρμάρινος Κύβος I, II (Marble Cube I, II). Είσοδος κλπ.
- Το υδραγωγείο και ο Ιππόδρομος Κωνσταντινούπολης
- Βυζαντινός Ιππόδρομος: ψηφιακή αναπαράσταση.
- Βασιλική Κινστέρνα (Δεξαμενή): βίντεο ξενάγησης.
- Το Μέγα Παλάτιον: ψηφιδωτά.
♦
Και λίγη ξεκούραση! Φτιάξτε το παζλ και δείτε μια άποψη της Αγίας Σοφίας, όπως είναι σήμερα! Επιλέξτε απλώς με το ποντίκι το κομμάτι που θέλετε και μετακινήστε το. Όταν δύο κομμάτια ταιριάξουν, θα ακούσετε ένα χαρακτηριστικό κλικ!
Καλή διασκέδαση!
❦
