ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

IΣΤΟΡΙΑ Α΄ τάξη (ημερησίου και εσπερινού Γενικού Λυκείου)

ΟΛΗ Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ:ΕΞ – 148075 – 2016

ΟΔΗΓΙΕΣ_ΙΣΤΟΡΙΑ_ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση εξορθολογισμού και μείωσης της διδακτέας ύλης στο μάθημα της Ιστορίας στη βαθμίδα του Λυκείου διαμορφώθηκε με βάση τους περιορισμούς που επιβάλλει το ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών, το σύστημα αξιολόγησης και το σχολικό εγχειρίδιο. Στόχος της είναι να αποφευχθεί ο κατακερματισμός των υπό μελέτη φαινομένων, οι συνεχείς επαναλήψεις και η στεγανοποίηση των γνώσεων, ώστε να αποφευχθεί η στείρα απομνημόνευση, να διατεθεί διδακτικός χρόνος σε ενεργητικούς τρόπους μάθησης (π.χ. διερεύνηση, κριτικός σχολιασμός των πηγών) και να δοθεί η ευκαιρία στους μαθητές να εμβαθύνουν στη μελέτη και κατανόηση των ιστορικών φαινομένων. Με αυτό το σκεπτικό συντάχτηκαν οι παρακάτω οδηγίες και προτάσεις για τη διδασκαλία του μαθήματος. Η ύλη παρουσιάζεται βασικά με δύο τρόπους : αναλυτικά και συνοπτικά (αναλυτική  παρουσίαση και συνοπτική παρουσίαση). Τα φαινόμενα που παρουσιάζονται με αναλυτικό τρόπο (αναλυτική παρουσίαση) αποτελούν την εξεταστέα ύλη του μαθήματος, ενώ τα φαινόμενα που παρουσιάζονται με συνοπτικό τρόπο (συνοπτική παρουσίαση) δεν εξετάζονται. Στην περίπτωση της διδασκαλίας της τέχνης, που αποτελεί και μέρος της εξεταστέας ύλης, προτείνεται η διδασκαλία με λέξεις – κλειδιά, ώστε οι μαθητές να μπορούν να αναγνωρίσουν βασικά χαρακτηριστικά της. Συνιστάται επίσης η μελέτη έργων τέχνης και οικοδομημάτων από την περιοχή των μαθητών. ΄Ετσι με αναλυτικό τρόπο παρουσιάζεται η ομηρική, η αρχαϊκή και η κλασική εποχή, ώστε να αναδειχθούν τα γεγονότα εκείνα που σχετίζονται με την εμφάνιση και εξέλιξη της πόλης- κράτους, αλλά και με την εξέλιξη του δημοκρατικού πολιτεύματος στην αρχαία Αθήνα μέχρι και την κρίση του 4ο αι. π.Χ. Παρουσιάζονται ορισμένες πτυχές του έργου του Μ. Αλεξάνδρου και του ελληνιστικού κόσμου, ενώ δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να εμβαθύνουν στον ρωμαϊκό κόσμο μέσα από τη μελέτη της μετατροπής της Res publica σε ηγεμονία, τις ρωμαϊκές κατακτήσεις και τις συνέπειές τους, αλλά και μέσα από την κρίση του 3ου αι. μ.Χ., που οδηγεί τελικά στις αλλαγές του 4ου αι. μ.Χ. Οι τελευταίες μαζί με την αποδοχή του χριστιανισμού δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τη μετεξέλιξη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε βυζαντινή. Τέλος με αναλυτικό τρόπο παρουσιάζεται και η ελληνοχριστιανική οικουμένη της περιόδου του Ιουστινιανού προκειμένου να γίνει αντιληπτός ο μεταβατικός χαρακτήρας ολόκληρης της περιόδου (4ος -6 ος αι. μ.Χ.). Τόσο στην περίπτωση της αρχαίας ελληνικής ιστορίας όσο και στην περίπτωση της ρωμαϊκής προτείνεται η αναγνώριση βασικών χαρακτηριστικών έργων τέχνης, προκειμένου να καταστεί δυνατή η σύγκριση έργων τέχνης διαφορετικών περιόδων, να αναδειχθεί η στενή σχέση του ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού, αλλά και να γίνει κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο η τέχνη προβάλλει πολιτικά μηνύματα. Με συνοπτικό τρόπο παρουσιάζονται όσα φαινόμενα κρίνονται απαραίτητα, προκειμένου οι μαθητές να αντιληφθούν το ιστορικό παρελθόν ως ολότητα εντάσσοντας τα προς μελέτη γεγονότα και φαινόμενα στο ιστορικό τους πλαίσιο, αλλά και συνδέοντάς τα με σύγχρονες οπτικές και ερωτήματα. Στην περίπτωση των πρώτων πολιτισμών προτείνεται και ενδεικτικό σχεδιάγραμμα για το πώς μπορεί να οργανωθεί η συνοπτική παρουσίαση μιας ενότητας μέσα από κύρια σημεία που απαντούν σε συγκεκριμένα ερωτήματα. Η πρόταση συνοδεύεται από υποστηρικτικό υλικό και προτεινόμενη/ες δραστηριότητα/ες. Το υλικό του σχολικού εγχειριδίου εμπλουτίστηκε με υλικό διαθέσιμο στο διαδίκτυο, προκειμένου να διευκολυνθεί ο διδάσκων στην εφαρμογή της διερευνητικής μάθησης και επεξεργασίας ιστορικών πηγών, ενώ οι προτεινόμενες δραστηριότητες στην ουσία αποτελούν ερωτήματα προς διερεύνηση. Εκείνο που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι το υποστηρικτικό υλικό και οι προτεινόμενες δραστηριότητες στηρίζουν αφενός βασικά σημεία της υπό εξέταση ενότητας και αφετέρου αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο, δηλαδή οι προτεινόμενες δραστηριότητες μπορούν να υλοποιηθούν με βάση το υποστηρικτικό υλικό. ΄Ετσι, υλικό και δραστηριότητες συνθέτουν κάθε φορά ένα μικρό σχέδιο μαθήματος. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να αξιοποιηθεί όλο αυτό το υποστηρικτικό υλικό, ούτε ότι μπορούν να τεθούν μόνο αυτά τα ερωτήματα. Είναι προφανές ότι ο εκπαιδευτικός, αλλά και οι μαθητές, μπορούν να επιλέξουν δικό τους υλικό και να θέσουν δικά τους ερωτήματα προς διερεύνηση σχετικά με τα προς εξέταση ιστορικά φαινόμενα.

Συνέχεια ανάγνωσης

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

ΟΛΗ Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ:ΟΔΗΓΙΕΣ_ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ_ΓΕΛ

ΜΑΘΗΜΑ/ΤΑΞΗ:
 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ, Α΄ τάξη Ημερήσιου Γενικού Λυκείου

 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ, Α΄ και Β΄ τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ:
 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Α΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ – ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι (Ξενοφών, Θουκυδίδης) των Κ. Διαλησμά – Α. Δρουκόπουλου– Ε. Κουτρουμπέλη – Γ. Χρυσάφη, ΙΤΥΕ Διόφαντος, 2016
 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ (Α΄, Β΄, Γ΄ Λυκείου) του Α.Β. Μουμτζάκη, ΙΤΥΕ Διόφαντος, 2016
 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ (Γυμνασίου-Λυκείου) του Μ. Οικονόμου, ΙΤΥΕ Διόφαντος, 2016
 ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΟΙ: ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ – ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ, http://ebooks.edu.gr/new/books-pdf.php?course=DSGL-A108
Στο πλαίσιο του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας (5 ώρες), στην Α΄ τάξη Ημερήσιου Γενικού Λυκείου (3 + 2 ώρες αντίστοιχα στην Α΄ και Β΄ Εσπερινού Γενικού Λυκείου), διδάσκονται ιστοριογραφικά κείμενα που προέρχονται από τους συγγραφείς: Ξενοφώντα (Α΄ Τετράμηνο) και Θουκυδίδη (Β΄ Τετράμηνο) [Ξενοφώντα στην Α΄ Εσπερινού Λυκείου, Θουκυδίδη στη Β΄ Εσπερινού Λυκείου], κείμενα κατά βάση αφηγηματικά και υφολογικά, λεξιλογικά και συντακτικά πρόσφορα για το επίπεδο των μαθητών/τριών της Α΄ Ημερησίου Γενικού Λυκείου και Α΄ και Β΄ Εσπερινού Γενικού Λυκείου. Ωστόσο, διαπιστώνονται:
α) αδυναμία ολοκλήρωσης της διδακτέας ύλης με αποτέλεσμα η διδασκαλία των κειμένων από το έργο του Θουκυδίδη (Γ΄ 70-83) να υποβαθμίζεται και οι μαθητές/τριες να μην έχουν την ευκαιρία να κατανοήσουν την αξία της θουκυδίδειας σκέψης,
β) έμφαση στη γλωσσική επεξεργασία των κειμένων κατά τη διδασκαλία, αποσπασματική προσέγγιση των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, αποσύνδεσή τους από τα συμφραζόμενα,
γ) μηχανιστική αναπαραγωγή της μετάφρασης και των «Εισαγωγών» και
δ) περιορισμένες ευκαιρίες για δημιουργική αξιοποίηση των κειμένων, αναπλαισίωση της γνώσης και ενίσχυση του ενδιαφέροντος των μαθητών/τριών.
Σημαντικές Επισημάνσεις
I. Αναίρεση του διαχωρισμού ανάμεσα στη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας (κείμενα Ξενοφώντα, Θουκυδίδη/ 3 ώρες) και στη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Εγχειρίδιο Γλωσσικής Διδασκαλίας/ 2 ώρες).
35
II. Ενοποίηση της διδασκαλίας Α.Ε. Γραμματείας και Α.Ε. Γλώσσας με στοχευμένες διδακτικές παρεμβάσεις που θα διαμορφώσει ελεύθερα ο/η εκπαιδευτικός, ανάλογα με το γνωστικό επίπεδο των μαθητών/τριών του, ξεκινώντας από το ίδιο το κείμενο στο πλαίσιο της δομολειτουργικής προσέγγισης της γλώσσας.
III. Πρακτική άσκηση των μαθητών/τριών στη σχηματική απόδοση –μέσω διαγραμμάτων και κατά κώλα μεταγραφής – των συντακτικών σχέσεων που συνδέουν μεταξύ τους τα νοηματικά υποσύνολα της περιόδου, τις φράσεις και τις λέξεις στο πλαίσιο μιας περιόδου αρχαιοελληνικού λόγου.
IV. Αξιοποίηση των εισαγωγών ως υλικού αναφοράς – εργαλείου αναζήτησης πληροφοριών, στοιχείων, επισημάνσεων στο πλαίσιο της γλωσσικής, ερμηνευτικής, ιστορικής προσέγγισης του κειμένου και όχι ως εξεταστέας ύλης προς απομνημόνευση.
V. Αξιοποίηση σχολικών βιβλίων Γραμματικής, Συντακτικού και Λεξικού (έντυπου ή ψηφιακού) στο πλαίσιο της μεταφραστικής απόπειρας μέσα στην τάξη, αλλά και παράλληλων μεταφράσεων.
VI. Αξιοποίηση παράλληλων κειμένων – Ενίσχυση της διακειμενικότητας.
Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)
Για τη διδασκαλία του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στην Α΄ τάξη του Ημερήσιου Γενικού Λυκείου και στις Α΄ και Β΄ τάξεις του Εσπερινού Γενικού Λυκείου θα χρησιμοποιηθούν:
 το εγχειρίδιο της Α΄ Λυκείου Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι (Ξενοφών, Θουκυδίδης) των Κ. Διαλησμά, Α. Δρουκόπουλου, Ε. Κουτρουμπέλη, Γ. Χρυσάφη.
 το Βιβλίο Μαθητή Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι: Κείμενα με παράλληλες μεταφράσεις: http://ebooks.edu.gr/new/books-pdf.php?course=DSGL-A108
Ως βιβλία αναφοράς προτείνονται:
 η Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής (Γυμνασίου-Λυκείου) του Μ. Οικονόμου,
 το Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής (Α΄, Β΄, Γ΄ Λυκείου) του Α.Β. Μουμτζάκη
 το Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου) της Π. Μπίλλα,
 το Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου) των Χ. Συμεωνίδη, Γ. Ξενή κ.ά.
Σύμφωνα με τα Ωρολόγια Προγράμματα της Α΄ Τάξης του Ημερησίου Γενικού Λυκείου και των Α΄, Β΄ τάξεων του Εσπερινού Γενικού Λυκείου προβλέπονται για τη διδασκαλία του μαθήματος:
α) στην Α΄ τάξη του Ημερησίου Γενικού Λυκείου πέντε (5) ώρες εβδομαδιαίως καθ’ όλη τη διάρκεια του διδακτικού έτους. Θα διατίθενται για τη διδασκαλία των κειμένων του Ξενοφώντα και του Θουκυδίδη (βλ. παρακάτω, Πίνακες) σε συνδυασμό με τις ανάγκες γλωσσικής διδασκαλίας·
β) στην Α΄ τάξη του Εσπερινού Γενικού Λυκείου δύο (2) ώρες εβδομαδιαίως καθ’ όλη τη διάρκεια του διδακτικού έτους. Θα διατίθενται για τη διδασκαλία κειμένων του
36
Ξενοφώντα (βλ. παρακάτω, Πίνακα) σε συνδυασμό με τις ανάγκες γλωσσικής διδασκαλίας·
γ) στη Β΄ τάξη του Εσπερινού Γενικού Λυκείου τρεις (3) ώρες εβδομαδιαίως καθ’ όλη τη διάρκεια του διδακτικού έτους. Θα διατίθενται για τη διδασκαλία κειμένων του Θουκυδίδη (βλ. παρακάτω, Πίνακες) σε συνδυασμό με τις ανάγκες γλωσσικής διδασκαλίας.

Ι. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Α΄ ΤΑΞΗΣ
ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Στη διδακτέα ύλη του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας της Α΄ Τάξης του Ημερήσιου Γενικού Λυκείου περιλαμβάνεται η παρακάτω ύλη από το εγχειρίδιο Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι (Ξενοφών, Θουκυδίδης) των Κ. Διαλησμά, Α. Δρουκόπουλου, Ε. Κουτρουμπέλη, Γ. Χρυσάφη:
1. Εισαγωγή (ως υλικό αναφοράς με επισήμανση των κύριων σημείων)
α) Κεφάλαιο Β΄: Θουκυδίδης Ολόρου Αλιμούσιος (1. Η ζωή του – 2. Το έργο του. Ενδιαφέροντα και ιδέες – Μέθοδος – Η δομή του έργου. Ο χρόνος της σύνθεσής του – Γλώσσα και ύφος).
β) Κεφάλαιο Γ΄: Ξενοφών Γρύλλου Ερχιεύς (1. Η ζωή του – 2. Το έργο του. Ενδιαφέροντα και ιδέες).
2. Κείμενα
α) Ξενοφών, Ελληνικά, Βιβλίο Β΄ με βασικό θεματικό πυρήνα: Στρατιωτική υπεροχή και πολιτική κυριαρχία

2. Κείμενα
α) Ξενοφών, Ελληνικά, Βιβλίο Β΄ με βασικό θεματικό πυρήνα: Στρατιωτική υπεροχή και πολιτική κυριαρχία
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Ι, 16-32 (από μετάφραση)
ΙΙ, 1-4
ΙΙ, 16-23
ΙΙΙ, 11-16 (από μετάφραση)
ΙΙΙ, 50-56
ΙV, 1-17 (από μετάφραση)
ΙV, 18-23
ΙV, 37-43 περιληπτικά
β) Θουκυδίδης, Βιβλίο Γ΄ με βασικό θεματικό πυρήνα: Ισχύς και δίκαιο, η «ηθική» του πολέμου ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Γ’, 70 (από μετάφραση)
Γ’, 71-74
Γ’, 75 (από μετάφραση)
37
Γ’, 76-78
Γ’, 79-80 (από μετάφραση)
Γ’, 81
Γ’, 82-83 (από μετάφραση)
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας στην Α΄ Τάξη
του Ημερήσιου Γενικού Λυκείου
Τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα της Α.Ε. γλώσσας διδάσκονται με βάση το κείμενο που επιτρέπει την κατανόηση της λειτουργικής χρήσης τους. Αυτό σημαίνει ότι η αφόρμηση για την εξέταση ενός γραμματικού και συντακτικού φαινομένου δίνεται από το κείμενο. Το φαινόμενο βρίσκεται στο πραγματικό του περιβάλλον, το κείμενο, και δίνει τη δυνατότητα της κατανόησης του ρόλου και της σημασίας του.
Ειδικότερα, επιδιώκεται στην Α΄ τάξη του Ημερήσιου Γενικού Λυκείου η εξοικείωση των μαθητών/τριών με τα φαινόμενα της Γραμματικής και του Συντακτικού, χωρίς επέκταση σε λεπτομέρειες, τα οποία είναι απαραίτητα για την καλύτερη και πιο αποτελεσματική γνώση της γλώσσας· στη Β΄ και Γ΄ τάξη (Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών) η γλωσσική κατάρτιση των μαθητών/τριών ολοκληρώνεται με τη μελέτη σε βάθος συνθετότερων γραμματικών και συντακτικών φαινομένων.
Ενδεικτικά, προτείνονται τα εξής με τη μορφή επανάληψης:
1. Ουσιαστικά και Επίθετα Α΄, Β΄ κλίσης. Δομή πρότασης. Υποκείμενο ρήματος. Υποκείμενο μετοχής.
2. Ρήματα Α’ συζυγίας, Ενεργητική φωνή. Αντωνυμίες. Αντικείμενο ρήματος. Ειδικό – τελικό απαρέμφατο.
3. Ρήματα Α’ συζυγίας, Μέση φωνή. Παραθετικά (ομαλός σχηματισμός). Είδη μετοχής (με έμφαση στις επιθετικές και τις επιρρηματικές).
Ακολουθούν γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα, που είτε δεν έχουν διδαχθεί οι μαθητές/τριες στο Γυμνάσιο, είτε χρειάζονται εμπέδωση και εμβάθυνση στο Λύκειο (λαμβάνοντας υπόψη το νέο Ω.Π. Γυμνασίου και τον εξορθολογισμό της ύλης για το γυμνάσιο):
Α) Γραμματικά φαινόμενα
1. Φωνηεντόληκτα ουσιαστικά Γ΄ κλίσης (μονόθεμα).
2. Φωνηεντόληκτα ουσιαστικά Γ΄ κλίσης (διπλόθεμα).
3. Υγρόληκτα ουσιαστικά Γ΄ κλίσης (διπλόθεμα).
4. Ανώμαλα ουσιαστικά (π.χ. ναῦς, χείρ κ.λπ.).
5. Επίθετα Γ΄ κλίσης (φωνηεντόληκτα, αφωνόληκτα και ενρινόληκτα). Κλίση μετοχών.
6. Ανώμαλα παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων.
7. Αντωνυμίες κτητικές.
8. Κλίση συνηρημένων ρημάτων σε –άω, -έω και –όω. Σχηματισμός των άλλων χρόνων.
9. Αόριστος Β΄.
10. Παθητικός Μέλλοντας Α΄ και Παθητικός Αόριστος Α΄.
11. Ρήματα υγρόληκτα και ενρινόληκτα. Σχηματισμός Μέλλοντα και Αορίστου. Σχηματισμός Μέλλοντα των σε –ίζω ρημάτων.
38
12. Σχηματισμός συντελικών χρόνων αφωνόληκτων ρημάτων.
Β) Συντακτικά φαινόμενα
1. Κατηγορούμενο. Γενική κατηγορηματική. Επιρρηματικό και προληπτικό κατηγορούμενο.
2. Αντικείμενο άμεσο και έμμεσο. Σύστοιχο αντικείμενο. Κατηγορούμενο του αντικειμένου.
3. Απαρέμφατο έναρθρο και άναρθρο. Απρόσωπη σύνταξη.
4. Μετοχές: κατηγορηματική και επιρρηματική. Συνημμένη και απόλυτη.
5. Β΄ όρος σύγκρισης.
6. Ομοιόπτωτοι – Ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί.
7. Επιρρηματικοί προσδιορισμοί (εμπρόθετοι, πλάγιες πτώσεις).
8. Παρατακτική-Υποτακτική σύνδεση.
9. Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (Είδος, εκφορά, λειτουργία).
10. Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (Είδος).
11. Υποθετικοί λόγοι (η διδασκαλία θα περιορισθεί μόνο στον εντοπισμό τους [υπόθεση – απόδοση]).

Συνέχεια ανάγνωσης

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

ΜΑΘΗΜΑ/ΤΑΞΗ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ Α΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΟΛΗ Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ:ΟΔΗΓΙΕΣ_ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ_ΓΕΛ

Ο προτεινόμενος εξορθολογισμός της διδακτέας ύλης λαμβάνει υπόψη τον σκοπό, τους γλωσσικούς και αξιακούς στόχους και τις διδακτικές πρακτικές που προβλέπονται από το ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών «Πρόγραμμα Σπουδών για τα μαθήματα Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Νέα Ελληνική Γλώσσα και Νέα Ελληνική Λογοτεχνία της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου» [ΦΕΚ 1562, τ. Β΄, 27-06-2011]. Όπως επισημαίνεται στο ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου, το περιεχόμενο του μαθήματος “είναι ευρύτατο, καθώς περιλαμβάνει δυνάμει μια τεράστια ποικιλία προφορικών, γραπτών και υβριδικών κειμένων, τα οποία εμφανίζονται σε ψηφιακή ή/ και πολυτροπική μορφή και παράγονται είτε εντός είτε εκτός του σχολικού χώρου. Τα κείμενα λειτουργούν ως πόροι από τους οποίους μέσω της διδασκαλίας αντλούνται από τους μαθητές και τις μαθήτριες δεξιότητες σχετικές με την καλλιέργεια της γλώσσας και του γραμματισμού τους, καθώς και της στάσης τους απέναντι στη γλώσσα, τη γνώση και τον κόσμο, δεξιότητες που είναι απαραίτητες για τη διαμόρφωση των νέων ως εγγράμματων, δημοκρατικών και κριτικά σκεπτόμενων πολιτών”. Επομένως η διδασκαλία α) στηρίζεται στη μελέτη ενός ευρύτατου φάσματος κειμένων και β) αξιοποιεί συστηματικά δραστηριότητες λόγου με στόχους την ενθάρρυνση της συμμετοχής των μαθητών/τριών στη διαδικασία του μαθήματος, την ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας, τη διατύπωση εμπεριστατωμένων κρίσεων, την έκφραση αξιών και στάσεων κ.λπ. Καθώς η γλωσσική επάρκεια κατακτάται και αναπτύσσεται σταδιακά μέσω δραστηριοτήτων και πρακτικών που λαμβάνουν χώρα σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο, η διδακτική διαδικασία πρέπει να δίνει συστηματικά στους μαθητές και τις μαθήτριες ευκαιρίες διαλόγου, κατά τη μελέτη των κειμένων, την εκπόνηση συνεργατικών δραστηριοτήτων, ατομικών εργασιών καθώς και σε συνθήκες ολομέλειας. Επομένως: 1. Η παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου αποτελεί βασικό συστατικό του γλωσσικού μαθήματος και δεν περιορίζεται στο δίωρο που έχει προβλεφθεί για τον σκοπό αυτό στην τελευταία φάση της διδασκαλίας κάθε ενότητας. 2. Η διδασκαλία του λεξιλογίου και των μορφοσυντακτικών φαινομένων δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά εντάσσεται με λειτουργικό τρόπο στη διαδικασία της μελέτης συγκεκριμένων κειμένων. Βάσει του Προγράμματος Σπουδών, το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας στην Α΄ Λυκείου είναι πρωτίστως μάθημα στοχοκεντρικό, με στόχους γλωσσικούς και αξιακούς. Γενικός σκοπός του μαθήματος είναι “η ενδυνάμωση του γλωσσικού γραμματισμού που έχει αποκτηθεί τα προηγούμενα χρόνια σε μια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική”. Διδακτέα ύλη Για το μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας της Α΄ τάξης Ημερησίου Γενικού Λυκείου ως διδακτικά εγχειρίδια θα χρησιμοποιηθούν τα βιβλία: α) Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου β) Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεματικοί Κύκλοι των Α΄, Β΄, Γ΄ τάξεων Γενικού Λυκείου γ) Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο δ) Ως μαθησιακοί και διδακτικοί πόροι ενδείκνυνται, επίσης, να αξιοποιηθούν, κατά την κρίση του/της εκπαιδευτικού και σύμφωνα με τις ανάγκες της τάξης, επίκαιρα κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή / και ηλεκτρονικές. 3 Επισήμανση: Η διδασκαλία δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί την πορεία του εγχειριδίου, με γραμμικό τρόπο. Ο διδάσκων/η διδάσκουσα αξιοποιεί δημιουργικά το σχολικό βιβλίο και, σύμφωνα με τους στόχους που θέτει και τον διαθέσιμο πραγματικό διδακτικό χρόνο, διαμορφώνει διδακτικές “διαδρομές” προσαρμόζοντας τις ακολουθούμενες πρακτικές (φύλλα εργασίας, δραστηριότητες, σχέδια εργασίας, κ.λπ.) στο γνωστικό και γλωσσικό επίπεδο των μαθητών/τριών. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Λαμβάνοντας υπόψη τους επιδιωκόμενους διδακτικούς στόχους, το εγχειρίδιο της Α΄ Λυκείου αναπτύσσεται σε τέσσερις αλληλοσυμπληρούμενους άξονες, τα σημαντικότερα στοιχεία των οποίων περιλαμβάνονται στον πίνακα 1:

Μελετώμενα θέματα Δεξιότητες Μορφοσυντακτικά φαινόμενα Κειμενικά είδη
ΓλωσσομάθειαΠροφορικός και γραπτός λόγοςΑναλφαβητισμός

Ψηφιακός γραμματισμός

Διάλογος

Εφηβεία

Αγάπη και έρωτας

Ενδυμασία και μόδα

Γηρατειά και νεότητα

Παρελθόν, παρόν και μέλλον

Το κωμικό και η σημασία του γέλιουΔομή παραγράφουΣυνοχή κειμένουΑνάπτυξη παραγράφου με αιτιολόγηση

Ανάπτυξη παραγράφου με αναλογία

Επιχειρηματολογία

Απροσχεδίαστος και προσχεδιασμένος λόγος

Συμμετοχή σε διάλογο/ αντιλογίες

Περιγραφή

Σχόλιο και οπτική γωνία στην περιγραφή

Αφήγηση

Διάκριση περιγραφής-αφήγησηςΑναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας [δηλωτική και συνυποδηλωτική χρήση]Κυριολεκτική και μεταφορική χρήση της γλώσσαςΕνεργητική και παθητική σύνταξηΑφίσαΠρόγραμμα ΠρόσκλησηΑίτηση

Μικρές αγγελίες

Άρθρο

Ομιλία

 

Συνέχεια ανάγνωσης

ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 2016-17

ΓΙΑ ΤΑ ΟΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ:Ylh_Hmerisiou_Lykeiou_Panelladikes_2017

Γ’ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Α. ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Γενικής Παιδείας)

Στην εξεταστέα ύλη του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ’ τάξης Ημερησίου Γενικού Λυκείου περιλαμβάνεται η ύλη των σχολικών εγχειριδίων: 1. Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Γ’ της Γ’ τάξης Γενικού Λυκείου των Χ. Τσολάκη κ.ά., εκτός από τα εξής: • Η ενότητα: Η πειθώ στο δικανικό λόγο • Η ενότητα: Η Ιστορία του δοκιμίου • To κεφάλαιο: Ερευνητική Εργασία 2. Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο – Θεματικοί Κύκλοι των Α, Β, Γ τάξεων Γενικού Λυκείου των Γ. Μανωλίδη κ.ά. 3. Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο των Γ. Καν δήρου κ.ά. Στόχος της αξιολόγησης του μαθητή στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας είναι γενικότερα η συνολική αποτίμηση των γλωσσικών του δεξιοτήτων (ως πομπού και ως δέκτη).

Συγκεκριμένα: Ι. ΔΙΑΒΑΖΩ / ΚΑΤΑΝΟΩ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ

1. Ο μαθητής απαντά γραπτά σε ερωτήσεις που αφο- ρούν ένα κείμενο. α) Όσον αφορά το περιεχόμενο ενός κειμένου, επιδιώκεται ο μαθητής να είναι σε θέση να κατανοεί το περι- εχόμενο του κειμένου, και συγκεκριμένα: • να διακρίνει: – τους τρόπους πειθούς (επίκληση στη λογική, επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη, επίκληση στο ήθος, επίκληση στην αυθεντία) – τα μέσα πειθούς (επιχειρήματα, τεκμήρια κ.ά.) – το είδος της συλλογιστικής πορείας (παραγωγική- επαγωγική) μιας παραγράφου ή ενός κειμένου • να διακρίνει τους τρόπους και τα μέσα πειθούς: – στη διαφήμιση – στον πολιτικό λόγο – στον επιστημονικό λόγο • να αξιολογεί τα μέσα πειθούς, και συγκεκριμένα: – να ελέγχει την αλήθεια, την εγκυρότητα και την ορθότητα ενός επιχειρήματος – να ελέγχει την αξιοπιστία των τεκμηρίων • να διακρίνει την πειθώ από την προπαγάνδα • να διακρίνει το είδος του δοκιμίου, με βάση:  – την οργάνωση / δομή (συνειρμική-λογική) – το σκοπό (απόδειξη μιας θέσης – ελεύθερος στοχασμός) – την οπτική (υποκειμενική-αντικειμενική) – τη γλώσσα του (ποιητική, αναφορική λειτουργία) κ.ά. • να αναγνωρίζει ορισμένα χαρακτηριστικά του δοκιμίου, όπως είναι ο υποκειμενισμός, ο αντιδιδακτισμός, ο κοινωνικός χαρακτήρας, ο εξομολογητικός τόνος κ.ά. • να διακρίνει το δοκίμιο από άλλα συγγενή είδη του λόγου, όπως το άρθρο και την επιφυλλίδα • να εντοπίζει σε ένα κείμενο (δοκίμιο/άρθρο /επιφυλλίδα κ.ά.): – το θέμα – την άποψη του συγγραφέα – τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί για να τεκμηριώσει την άποψή του – τις προτάσεις του για την αντιμετώπιση του προβλήματος κ.ά. • να διακρίνει σε ένα κείμενο το καίριο και το ουσιώδες από τη λεπτομέρεια και το επουσιώδες. β) Όσον αφορά την οργάνωση / δομή ενός κειμένου επιδιώκεται ο μαθητής να είναι σε θέση: • να εντοπίζει τα βασικά μέρη (πρόλογο, κύριο μέρος, επίλογο) ενός κειμένου • να χωρίζει το κείμενο σε παραγράφους/νοηματικές ενότητες • να αναγνωρίζει τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνεται η συνεκτικότητα και η συνοχή ενός κειμένου (διαρθρωτικές λέξεις, φράσεις κ.ά.) • να επισημαίνει τους τρόπους με τους οποίους οργανώνονται οι παράγραφοι π.χ. με αιτιολόγηση, με σύγκρι ση και αντίθεση, με ορισμό, με διαίρεση, με παράδειγμα κ.ά. • να διακρίνει την οργάνωση/δομή ενός κειμένου (λογική ή συνειρμική οργάνωση, παραγωγική ή επαγωγική συλλογιστική πορεία κ.ά.). γ) Όσον αφορά τη γλώσσα ενός κειμένου (λεξιλόγιο, στίξη, μορφοσυντακτικά φαινόμενα, γλωσσικές ποικιλίες, λειτουργίες της γλώσσας, ύφος κ.ά.) επιδιώκεται ο μαθητής να είναι σε θέση: • να εντοπίζει και να αιτιολογεί επιλογές του πομπού οι οποίες αφορούν τη χρήση: – ενεργητικής ή παθητικής φωνής – συγκεκριμένου ρηματικού τύπου (προσώπου/χρό- νου/έγκλισης) – μακροπερίοδου ή μη λόγου – παρατακτικού ή υποτακτικού λόγου – ρηματικών ή ονοματικών συνόλων – αναφορικής ή ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας – των σημείων της στίξης – λόγιων ή λαϊκών λέξεων, ειδικού λεξιλογίου, όρων κ.ά. • να αιτιολογεί την ορθογραφία λέξεων • να ερμηνεύει λέξεις • να αξιολογεί την ακρίβεια και τη σαφήνεια του λεξιλογίου • να βρίσκει συνώνυμα, αντώνυμα, ομόρριζα, να αντικαθιστά λέξεις ή φράσεις του κειμένου με άλλες, να σχηματίζει με ορισμένες λέξεις φράσεις ή περιόδους λόγου κ.ά. • να χαρακτηρίζει το ύφος του κειμένου, λαμβάνοντας υπόψη την επικοινωνιακή περίσταση (σκοπό, δέκτη, εί- δος λόγου κ.ά.). 2. Ο μαθητής – με βάση συγκεκριμένο κείμενο – παρά- γει γραπτό κείμενο. Συγκεκριμένα, επιδιώκεται ο μαθη- τής να είναι σε θέση: • να πυκνώνει ένα κείμενο, να κάνει την περίληψή του • να δίνει τίτλο στο κείμενο ή πλαγιότιτλους σε παρα- γράφους/νοηματικές ενότητες ενός κειμένου • να οργανώνει το διάγραμμα του κειμένου • να αναπτύσσει ένα κειμενικό απόσπασμα (μια φράση ή ένα επιχείρημα του κειμενογράφου) • να ανασκευάζει τα επιχειρήματα του κειμενογράφου και να αναπτύσσει την αντίθετη άποψη • να μετασχηματίζει ένα κείμενο π.χ. από ένα επίπεδο ύφους σε άλλο κ.ά.

ΙΙ. ΓΡΑΦΩ

Ο μαθητής παράγει κείμενο, ενταγμένο σε επικοινω- νιακό πλαίσιο, το θέμα του οποίου σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με οικείους θεματικούς κύκλους από τη γλωσ- σική διδασκαλία. Από τα διάφορα είδη γραπτού λόγου δίνεται έμφαση στην παραγωγή κριτικού-αποφαντικού λόγου, δηλαδή στην παραγωγή κειμένου στο οποίο κυριαρχούν η πειθώ, η λογική οργάνωση, η αναφορική λειτουργία της γλώσ- σας, π.χ. άρθρου, επιστολής, γραπτής εισήγησης κ.ά. Στο πλαίσιο της παραγωγής κειμένου θα πρέπει να επιδιώκεται από τον μαθητή: Α. Ως προς το περιεχόμενο του κειμένου • η συνάφεια των εκτιθέμενων σκέψεων με τα ζητού- μενα του θέματος • η επαρκής τεκμηρίωση των σκέψεών του με την πα- ράθεση κατάλληλων επιχειρημάτων • η ανάπτυξη όλων των θεματικών κέντρων • η πρωτοτυπία των ιδεών • ο βαθμός επίτευξης του στόχου που επιδιώκεται με το παραγόμενο κείμενο κ.ά. Β. Ως προς την έκφραση/μορφή του κειμένου • η σαφής και ακριβής διατύπωση • ο λεκτικός και εκφραστικός πλούτος • η επιλογή της κατάλληλης γλωσσικής ποικιλίας ανά- λογα με το είδος του κειμένου • η τήρηση των μορφοσυντακτικών κανόνων • η ορθογραφία και η σωστή χρήση των σημείων στί- ξης κ.ά. Γ. Ως προς τη δομή/διάρθρωση του κειμένου • η λογική αλληλουχία των νοημάτων • η συνοχή του κειμένου (ομαλή σύνδεση προτάσεων, παραγράφων και ευρύτερων μερών του κειμένου) • η ένταξη του κειμένου στο ζητούμενο επικοινωνιακό πλαίσιο κ.ά.

ΙΣΤΟΡΙΑ (Γενικής Παιδείας)

Από το βιβλίο «Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρο- νου Κόσμου (από το 1815 έως σήμερα)» της Γ’ Τάξης Γε- νικού Λυκείου και Δ’ Τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου, των Ιωάννη Κολιόπουλου, Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, Ευάνθη Χατζηβασιλείου, Θεόδωρου Νημά, Χάριτος Σχο- λινάκη – Χελιώτη.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ (1815-1871) 1. Το Συνέδριο Ειρήνης της Βιέννης (1814-1815)  2. Τα εθνικά και φιλελεύθερα κινήματα στην Ευρώπη 3. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821- Ένα μήνυμα ελευ- θερίας για την Ευρώπη ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ: • Οργάνωση και έκρηξη της Επανάστασης, • Η επανάσταση στις Ηγεμονίες, • Η εδραίωση της επανάστασης, • Οι πρώτες αντιδράσεις στην επανάσταση, • Η εξέλιξη της Επανάστασης 4. Το ελληνικό κράτος και η εξέλιξή του (1830-1881) 5. Το Ανατολικό Ζήτημα και ο Κριμαϊκός Πόλεμος 6. Η Βιομηχανική Επανάσταση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β. ΑΠΟ ΤΟΝ 19ο ΣΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ (1871- 1914) 1. Η ακμή της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας 3. Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας 4. Εθνικά κινήματα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη 5. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. Ο Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ. Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ 1. Η δεκαετία 1920-1930 2. Εσωτερικές εξελίξεις στην Ελλάδα (1923-1930) 3. Η διεθνής οικονομική κρίση και οι συνέπειές της 4. Η Ελλάδα κατά την κρίσιμη δεκαετία 1930-1940

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε. Ο Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ: 2. Η επικράτηση της Γερμανίας στην ηπει- ρωτική Ευρώπη και η επέκταση του πολέμου (1939-1942)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ. Ο ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Β. ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΜΑΔΩΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών

A. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Από το βιβλίο «Αρχαία Ελληνικά, Φιλοσοφικός Λόγος», Γ’ τάξης Γενικού Λυκείου των Μ. Κοπιδάκη, Δ. Λυπουρλή, κ.ά., έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) «Διόφαντος».

1. Εισαγωγή:

Ι. Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Κεφ. Δ2: Οι φιλοσοφικές ιδέες του Σωκράτη. Διαλε- κτική, μαιευτική, ειρωνεία. Η αναζήτηση των ορισμών, η επαγωγική μέθοδος και η ηθική. Κεφ. Δ3: Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη. ΙΙ. Ο ΠΛΑΤΩΝ: Κεφ. Ε1: Ο βίος του ΙΙΙ. Πλάτωνος Πρωταγόρας: α) (Α. Η διάρθρωση του διαλόγου και τα πρόσωπα: «Εισαγωγή…» έως και «Η απάντηση του Πρωταγόρα και ο μύθος για τη δημιουργία της ανθρώπινης κοινωνίας») β) (Β. Η φιλοσοφική σημασία του διαλόγου) IV. Πλάτωνος Πολιτεία: Εισαγωγή στην Πολιτεία α) (1. Νεανικές φιλοδοξίες και απογοητεύσεις, 2. Η συγ- γραφή της Πολιτείας και 3. Η σκηνοθεσία και τα πρόσωπα του διαλόγου) β) (6. Οι τρεις τάξεις, 8. Η αγωγή των φυλάκων, 12. Οι φιλόσοφοι-βασιλείς, 13. Η δικαιοσύνη και 14. Οι φαύλες πολιτείες). γ) (Η αλληγορία του σπηλαίου). V. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ (Βίος και έργα): α) («Πότε και πού γεννήθηκε ο Αριστοτέλης-Λίγα λόγια για την καταγωγή του» και «Ο Αριστοτέλης στην Ακαδημία του Πλάτωνα: μαθητής πρώτα, δάσκαλος στη συνέχεια»). β) («Ο Αριστοτέλης στη Μακεδονία: δάσκαλος του Αλεξάνδρου», «Επιστροφή του Αριστοτέλη στην Αθήνα: αρχίζει η τρίτη περίοδος της φιλοσοφικής του δραστηριότητας. Ο Αριστοτέλης διδάσκει στο Λύκειο» και «Ο Αριστοτέλης εγκαταλείπει οριστικά την Αθήνα-Το τέλος της ζωής του»). VI. Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια, Εισαγωγή (ολόκληρη) VII. Αριστοτέλη Πολιτικά, Εισαγωγή (ολόκληρη)

2. Κείμενα: Ι. ΠΛΑΤΩΝ Πρωταγόρας: οι ενότητες 1, 2, 3, 4, 5, 6 και 7. Πολιτεία: οι ενότητες 11, 12 και 13.

ΙΙ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Ηθικά Νικομάχεια: οι ενότητες: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 και 10. Πολιτικά: οι ενότητες: 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19 και 20.

B. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Συνέχεια ανάγνωσης

Ο μαύρος Σεπτέμβρης του 1922 – Η σφαγή και η πυρπόληση της Σμύρνης

Βλάση Αγτζίδη

http://www.tideon.org/

Smyrna_1922_3

“Η Τουρκία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα, όπου η μωαμεθανική θρησκεία και οι μωαμεθανικές αντιλήψεις θα κυριαρχούν και κάθε άλλη θρησκευτική προπαγάνδα θα καταπνίγεται… Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί η πλήρης οθωμανοποίηση όλων των υπηκόων της Τουρκίας. Και είναι ολοκάθαρο ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει με την πειθώ. Άρα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένοπλη βία… Το δικαίωμα των άλλων εθνοτήτων να έχουν δικές τους οργανώσεις θα πρέπει να αποκλειστεί. Κάθε μορφή αποκέντρωσης και αυτοδιοίκησης θα θεωρείται προδοσία προς την τουρκική αυτοκρατορία.”  (Απόφαση του Συνεδρίου των Νεότουρκων και του κόμματος εξουσίας Ένωση και Πρόοδος – Νοέμβριος 1911 )

Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη εκδήλωση της απόφασης του τουρκικού εθνικισμού για την καταστροφή της πολυπολιτισμικής και πολυεθνοτικής οθωμανικής κοινωνίας. Με τον όρο «οθωμανοποίηση» οι Νεότουρκοι εννοούν τον εκτουρκισμό των χριστιανικών κοινοτήτων 

Το ιδεολογικό πλαίσιο είχε χαραχθεί από τον Ziya Gokalp, ιδεολογικό πατέρα του τουρκικού εθνικισμού, ο οποίος καλούσε για τον τερματισμό της «ψευδαίσθησης περί ισότητας μουσουλμάνων και χριστιανών». Ο ίδιος περιέγραφε τo 1911 στο περιοδικό «Yeni Hayat” και το νέο άνθρωπο : «οι Τούρκοι ήταν οι ‘υπεράνθρωποι’ που είχε φανταστεί ο Γερμανός φιλόσοφος Nietzsche… Από την τουρκότητα θα γεννηθεί η νέα ζωή…»  Ο Τούρκος ιστορικός Taner Aksam στο βιβλίο του«A Shameful Act», υποστηρίζει ότι ο Gokalp, επηρεασμένος από τον γερμανικό εθνικισμό, διαμόρφωσε ένα θεωρητικό πλαίσιο, το οποίο παρείχε την ιδεολογική βάση για την εκπόνηση της συγκεκριμένης βίαιης πολιτικής συμπεριφοράς. Στόχος του Gokalp ήταν η διαμόρφωση «εθνικής οικονομίας», η οποία θα μπορούσε να δημιουργηθεί μόνο με την «εθνική ομοιογένεια».  

H απόφαση των Νεότουρκων του 1911, σηματοδοτεί την εμφάνιση μιας νέας μεθοδολογίας στη σύγχρονη ιστορία. Ένα κόμμα εξουσίας αποφασίζει ανοιχτά και επισήμως να ασκήσει βία κατά όσων υπηκόων της δεν πληρούν ορισμένες από τις πολιτισμικές προϋποθέσεις που αυτό αυθαιρέτως θέτει. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, οι διώξεις και οι σφαγές στη προνεωτερική εποχή οφείλονταν σε μια ενστικτώδη, αυθόρμητη εκδήλωση του θρησκευτικού –κυρίως- συναισθήματος υπεροχής. Η πολιτική των Νεότουρκων εκφράζει τη νέα μεθοδολογία του εθνικισμού, ο οποίος ψυχρά και υπολογισμένα επιλέγει το θύμα και εκπονεί συγκεκριμένες στρατηγικές με στόχο την εξόντωσή του. Αυτό το άγνωστο πολιτικό και ιδεολογικό πλαίσιο εντάσσει την πολιτική των Νεότουρκων στην κατηγορία εκείνη που θα γίνει γνωστή στο σύγχρονο κόσμο με τους Ναζί και τη μελετημένη εξόντωση των Εβραίων. Αυτή ακριβώς η μέθοδος των Ναζί -που θα γίνει γνωστή με τον ελληνικό όρο  «Ολοκαύτωμα»- δηλώνει την ψυχρή και αποφασισμένη πολιτική «…για να καθαρίσουν την κοινωνία από ότι θεωρούσαν βρώμικο και άρρωστο, να την κάνουν τελεία, καθαρή και υγιή. Το ολοκαύτωμα ήταν ένα πείραμα καθαριότητας. Ήθελαν την αγνή άσπιλη, αμόλυντη τελεία κοινωνία, ένα όνειρο καθαρότητας…..» Στη νεοτουρκική περίπτωση, στη θέση των Εβραίων βρέθηκαν οι χριστιανικές ομάδες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Αρμένιοι, οι Έλληνες της Ανατολής, οι Ασσύριοι, οι Αραμαίοι….

 

Προς την τελική λύση 

Mετά τους Βαλκανικούς Πολέμους η γραμμή του 1911 εκφράστηκε με τη δημιουργία συγκεκριμένων θεσμών, όπως το Γραφείο Εγκατάστασης Φυλών και Μεταναστών. Ο Taner Aksam γράφει: «Υπάρχουν αποδείξεις ότι ο Gokalp συνέταξε ειδικές μελέτες για τις μειονότητες της αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένων και των Αρμενίων. Αυτές ήταν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου να συγκεντρωθεί λεπτομερής γνώση για την εθνικοθρησκευτική δομή της Ανατολίας. Ένα ειδικό τμήμα, το Γραφείο Εγκατάστασης Φυλών και Μεταναστών, το οποίος συστάθηκε το 1913, ασχολιόταν ειδικά με ζητήματα διασκορπισμού και επανεγκατάσης πληθυσμών.» 

Για την υλοποίηση των σχεδιασμών είχε δημιουργήθεί μια παρακρατική οργάνωση με την επονομασία Ειδική Επιτροπή (Teskilat i Mahsusa), για να φέρει εις πέρας τις εκτοπίσεις. Η δράση της Επιτροπής θα ξεκινήσει τη δράση της με τους Έλληνες της Ιωνίας. Ο Taner Aksam γράφει: «Η δράση της εναντίον του ‘εσωτερικού εχθρού’ είχε αρχίσει πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εκτόπιση του ελληνικού πληθυσμού του Αιγαίου, μέσω τρομοκρατίας και απαλλοτρίωσης των ιδιοκτησιών του, είχε πραγματοποιηθεί ως μέρος του σχεδίου για την ομογενοποίηση της Ανατολίας.»           

            Με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου άρχισε η  «εκκαθάριση θυλάκων μη τουρκικών πληθυσμών που είχαν συγκεντρωθεί σε στρατηγικά σημεία» (Celal Bayar, “Ben Yazdim”). Το σχέδιο είχε την απόλυτη υποστήριξη των Γερμανών συμμάχων των Νεότουρκων και κάποια σημεία του υλοποιήθηκαν από κοινού. O Taner Aksam αναφέρει: «Συντάχθηκαν λεπτομερή σχέδια για τον εκτουρκισμό της Ανατολίας μέσω της εκκαθάρισης των χριστιανικών πληθυσμών. Τα ίδια μέτρα εφαρμόστηκαν στην περιοχή του Αιγαίου από την άνοιξη του 1914. Η Επιτροπή Ένωση και Πρόοδος πήρε μια ξεκάθαρη απόφαση. Η πηγή των προβλημάτων στη δυτική Ανατολία θα απομακρυνόταν, οι Έλληνες θα εκδιώκονταν με πολιτικά και οικονομικά μέτρα. Πριν από οτιδήποτε άλλο ήταν ανάγκη να αποδυναμωθούν οι οικονομικά ισχυροί Έλληνες…. Αποφασίστηκε να επικεντρωθούν οι δραστηριότητες γύρω από τη Σμύρνη που θεωρείτο κέντρο της υπονομευτικής δραστηριότητας.» Οι Τούρκοι εθνικιστές, με τη βία του μιλιταριστή εφόσον διαμορφώθηκαν εντός του οθωμανικού στρατού, υπήρξαν εξαιρετικά βίαιοι προς τις χριστιανικές κοινότητες της Αυτοκρατορίας κατά την περίοδο αυτή. 

            Έτσι θα πραγματοποιηθεί η πρώτη φάση της γενοκτονίας. Στο τέλος του Πολέμου θα επιχειρηθεί η καταγραφή των αποτελεσμάτων αυτής της πολιτικής. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα εκδώσει το 1919 τον απολογισμό με τίτλο “Μαύρη Βίβλος διωγμών και μαρτυριών του εν Τουρκία Ελληνισμού (1914-1918)”. Η “Μαύρη Βίβλος”, συντάχθηκε από την Κεντρική Επιτροπή υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών, εκδόθηκε στα ελληνικά και στα γαλλικά. Στον Πρόλογο αναφέρονται μεταξύ άλλων: “Το κακόν εκορυφώθη κατά τον παγκόσμιον πόλεμον, ότε πλείσται ελληνικαί επαρχίαι της αυτοκρατορίας εκλονίσθησαν εκ θεμελίων ή και εντελών κατεστράφησαν. Είνε ανεκδιήγητα τα δεινοπαθήματα, τα οποία υπέστησαν οι εκδιωχθέντες εκ των εστιών αυτών Έλληνες. Διεσκορπίζοντο οι δυστυχείς ούτοι εις χωρία καθαρώς τουρκικά, ημποδίζετο εις αυτούς η εκ μέρους των Πατριαρχείων διανομή βοηθημάτων, εστερούντο εκκλησιών και ιερέων… και εξηναγκάζοντο δια τοιούτων και άλλων μέσων εις εξισλάμισιν. Τοιουτοτρόπως Δε, πληθυσμός ομογενής εκ 490063 ψυχών, διασπαρείς ανά τα όρη, τας χαράδρας και τα τουρκικά χωρία, υπέστη εν τοις πλείστοις τον εξ ασιτίας, του ψύχους και των στερήσεων θάνατον.”

  Συνέχεια ανάγνωσης

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ

Επάγγελμα, αθλητής

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΡΕΤΑΣ*, ΑΝΑΤΟΛΗ ΠΕΤΡΙΔΟΥ**

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Είναι στη φύση του ανθρώπου η ανάγκη να εξερευνά, να μαθαίνει, να εξελίσσεται, να χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες, να συναγωνίζεται, να διακρίνεται, να νικά. Ο αθλητισμός είναι μία από τις δημοφιλέστερες ενασχολήσεις του ανθρώπου που του δίνουν την ευκαιρία να αναμετρηθεί με άλλους ανθρώπους και να βιώσει το αίσθημα της νίκης. Είναι στη φύση του αθλητικού συναγωνισμού να απαιτεί από τους φιλόδοξους αθλητές κάποιο τίμημα, το οποίο πολλές φορές είναι μεγάλο και συνίσταται στις πολλές ώρες εντατικής προπόνησης, προετοιμασίας και διαφόρων άλλων προσωπικών θυσιών, όπως είναι οι διακοπές, η οικογένεια, η διασκέδαση.

Η προσπάθεια βελτίωσης της αθλητικής απόδοσης έχει οδηγήσει πολλούς αθλητές στη χρήση αθέμιτων μέσων με μοναδικό στόχο τη νίκη.

Οι υποστηρικτές της χρήσης του ντόπινγκ αντιμετωπίζουν τη συμμετοχή σε μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις, στις οποίες και επικρατεί το ντόπινγκ, αποκλειστικά ως ένα επάγγελμα. Επομένως, βρίσκουν λογικό ένας επαγγελματίας να κάνει ό,τι είναι δυνατόν προκειμένου να βελτιώσει την απόδοσή του και να γίνει ο καλύτερος στον επαγγελματικό του χώρο. Γιατί για παράδειγμα να καταδικάζεται η βελτίωση ενός χαρακτηριστικού της φυσικής κατάστασης, όπως είναι για παράδειγμα η αντοχή, σε έναν αθλητή μεγάλων αποστάσεων και να θεωρείται θεμιτή η βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης ενός τηλεπαρουσιαστή; Και στις δύο περιπτώσεις παραποιείται η εκ γενετής κατάσταση του ατόμου. Και στις δύο περιπτώσεις γίνεται προσπάθεια απόκτησης πλεονεκτικής θέσης σε σχέση με τους αντιπάλους με στόχο την επαγγελματική καταξίωση και πρωτιά.

Επιπρόσθετα, οι υποστηρικτές της χρήσης του ντόπινγκ θεωρούν ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να επιλέγει την πορεία του στη ζωή και μέχρι ποιο σημείο θα ρισκάρει προσωπικά αγαθά, προκειμένου να πραγματοποιήσει τα όνειρά του.

Στην άλλη όχθη βρίσκονται οι υποστηρικτές της απαγόρευσης της χρήσης του doping με στόχο την αύξηση της αθλητικής απόδοσης. Υποστηρίζουν ότι οι κανόνες των αθλημάτων βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με την τακτική αυτή των αθλητών, οι οποίοι εν γνώσει τους τις περισσότερες φορές παραβαίνουν τις διατάξεις. Η χρήση του ντόπινγκ καταπατά την ηθική του αθλητισμού, αφού υπονομεύει την ευγενική άμιλλα και τη νίκη του καλύτερου. Ο αθλητικός συναγωνισμός χαρακτηρίζεται ως η καλύτερη και η πλέον άμεμπτη από ηθικής άποψης μορφή του ανθρώπινου συναγωνισμού, διότι οι κανόνες είναι ίδιοι για όλους τους αθλητές και έτσι ο καλύτερος έχει πάρα πολλές πιθανότητες να κερδίσει. Η χρήση όμως του ντόπινγκ θέτει σε αμφιβολία την παραπάνω άποψη, αφού οι αθλητές που κερδίζουν δεν είναι συνήθως οι καλύτεροι, αλλά αυτοί που έκαναν χρήση απαγορευμένων ουσιών και μεθόδων. Θα εξαλειφθεί η έννοια του φυσικού ταλέντου και η σημασία της διαδρομής προς τη νίκη.

Η τελευταία ιστορία με τον αποκλεισμό της Ρωσίας από τους Ολυμπιακούς και η μετέπειτα «θεραπεία» της μας λένε ότι το βασικό που πρέπει να αλλάξει είναι η αντίληψη για τον αθλητισμό και τον πρωταθλητισμό (sic). Το ντόπινγκ είναι κοινωνικό φαινόμενο και όταν κυρίαρχο μοντέλο είναι η επιτυχία πάση θυσία, τότε η θυσία μπορεί να αφορά τον ίδιο τον αθλητή, την υγεία του και τη ζωή του. Είναι τελικά η κοινωνία και η πολιτεία που έχουν μεγάλες ευθύνες. Οταν το σύστημα παραγωγής πρωταθλητών καθοδηγεί τους αθλητές να στερηθούν τα πάντα για τον πρωταθλητισμό, φθάνουν στο τέλος να μην έχουν άλλο στόχο στη ζωή τους και ωθούνται στην αντίληψη ότι αφού άφησαν τα πάντα πρέπει να χρησιμοποιήσουν και τα πάντα για να πετύχουν, αφού με τη νίκη θα έρθει και η δουλειά, τα χρήματα κ.λπ. Μήπως δεν έχουν νόημα, πλέον, οι Ολυμπιακοί Αγώνες; Ισως την επόμενη φορά να αποκλειστούν περισσότερες χώρες. Ισως τόσες που να μην είναι πια βιώσιμη όσο και ελκυστική η εικόνα των Ολυμπιακών Αγώνων. Ενδιαφέροντα ερωτήματα, που νομίζω θα μας απασχολήσουν σύντομα.

* Ο κ. Δημήτρης Κουρέτας είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
** Η κ. Ανατολή Πετρίδου είναι βιοχημικός, PhD.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

  1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου [80-100 λέξεις].
  2. Να αναφέρετε τον/ους τρόπο/ους ανάπτυξης της 2ης, 5ης και 6ης παραγράφου.
  3. ‘Είναι στη φύση του ανθρώπου η ανάγκη να εξερευνά, να μαθαίνει, να εξελίσσεται’ να αναπτύξετε την παραπάνω άποψη σε μια παράγραφο 80 λέξεων. Ή (εναλλακτικά): σε μία παράγραφο να επισημάνετε τις διαφορές του αθλητισμού με τον πρωταθλητισμό.
  4. Με ποιον τρόπο επιτυγχάνεται η συνοχή των παραγράφων 2-4;
  1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα:
Συνώνυμα Αντώνυμα
εξελίσσεται

λογικό

διατάξεις

θεωρούν

ελκυστική

 

καταδικάζεται

εντατικής

βελτίωσης

νικά

δημοφιλέστερες

 

 

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Σε άρθρο στη σχολική εφημερίδα να επισημάνετε τα εκφυλιστικά φαινόμενα του σύγχρονου αθλητισμού  και να προτείνετε τρόπους με τους οποίους το σχολείο μπορεί να καλλιεργήσει στους νέους υγιές αθλητικό πνεύμα. [600 λέξεις]

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΙ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΑΙΝΙΑΣ ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΘΕΜΑ

 

DVD-cover

Πολύ συχνά για να εμπλουτίσουμε τη διδασκαλία της ιστορίας συνδυάζουμε την παραδοσιακό μάθημα με την προβολή μιας ταινίας σχετική με το μάθημα που διδάσκουμε. Όσο ωραίο και «πρωτοποριακό» κι αν ακούγεται αυτό, είναι πολύ εύκολο να  ξεφύγει από τον στόχο του και να μετατραπεί σε  απλή παρακολούθηση μιας ταινίας χωρίς παιδαγωγική και διδακτική στόχευση και εποικοδόμηση.

Γι’ αυτό πρέπει από την αρχή να τονίζουμε στους μαθητές ότι η προβολή της ταινίας είναι μια άλλη μορφή μαθήματος και όχι ελεύθερη και χαλαρή ώρα, ώστε η στάση τους και η συμπεριφορά τους να είναι ανάλογα σοβαρή.

Από την άλλη οφείλουμε να τους προκαλέσουμε το ενδιαφέρον και με τη χρήση κατάλληλου φύλλου εργασίας να καταστήσουμε φανερή την διδακτική στόχευση της προβολής.

Αυτό το φύλλο εργασίας θα αποτελέσει τη βάση για τη επεξεργασία της προβληθείσας ταινίας με στόχο την καλύτερη κατανόηση των ιστορικών γεγονότων και του ευρύτερου ιστορικού πλαισίου στο οποίο αυτά εντάσσονται, έχοντας πάντα την συνείδηση ότι μια κινηματογραφική ταινία δεν ιστορικό βιβλίο ούτε ιστορική πηγή για τα προβαλλόμενα γεγονότα παρά μόνο για την εποχή που αυτή παρήχθη.  Παράλληλος στόχος αποτελεί και το να βοηθηθούν οι μαθητές να γίνουν ενεργητικοί θεατές, που θα κρίνουν ό,τι βλέπουν με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, θεματολογικά, αισθητικά κ.ά.

Επίσης χρειάζεται και ο εκπαιδευτικός να έχει κάποιες γνώσεις για τη κινηματογραφική γλώσσα, ώστε να είναι και θεωρητικά καταρτισμένος.

Το φύλλο εργασίας ακόμα μπορεί να αναφέρεται σε διάφορες πλευρές της ταινίας, θεματολογικές, αφηγηματικές κ.ά. και να αποτελέσει και το ερωτηματολόγιο στο οποίο θα στηριχθεί μια ερευνητική εργασία.

Οι μαθητές κατά τη διάρκεια της προβολής μπορούν να κρατάνε σημειώσεις, στις οποίες θα στηριχθούν οι απαντήσεις τους οι οποίες θα είναι ολοκληρωμένες παράγραφοι. Αυτές θα συζητηθούν στην τάξη την επόμενη ή επόμενες  διαθέσιμες διδακτικές ώρες.

10140186

Ακολουθούν κάποιες ερωτήσεις, που μπορεί να περιλαμβάνει το φύλλο εργασίας, τις οποίες άντλησα από την ηλεκτρονική διεύθυνση www.teachwithmovies.org:

  1. Γράψε μια σύντομη περίληψη της υπόθεσης περιγράφοντας το ή τα γεγονότα στα οποία επικεντρώνεται η ταινία δηλώνοντας πού και πότε έλαβαν χώρα.
  2. Κατονόμασε και περίγραψε τον πρωταγωνιστή και τον ανταγωνιστή του στην ιστορία.
  3. Στην υπόθεση στην οποία αναφέρεται η ταινία ποια είναι η κύρια σύγκρουση και πώς αυτή επιλύεται;
  4. Περίγραψε δυο εικόνες ή σκηνές από την ταινία που εντυπώθηκαν στο μυαλό σου. Συζήτησε γιατί αυτές σε εντυπωσίασαν και πώς αυτές σχετίζονται με θέματα που διερευνώνται στην υπόθεση.
  5. Περίγραψε δύο γεγονότα ή πρόσωπα που αντανακλούν ακριβώς αυτά που συνέβησαν ιστορικά και δύο που δεν ανταποκρίνονται. Για οποιαδήποτε ιστορικές ανακρίβειες, γράψε τι πραγματικά συνέβη.
  6. Διάλεξε έναν από τους παρακάτω παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην ταινία: πολιτική, οικονομία, θρησκεία, κοινωνία, ιδεολογία. Πώς η ταινία αντανακλά τον παράγοντα που επέλεξες;
  7. Γράψε ένα δίδαγμα από τη ταινία που οι θεατές μπορούν να εφαρμόσουν στην ζωή τους α) όταν πρέπει να αποφασίσουν για κάποιο θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος και β) στις σχέσεις με την οικογένεια τους και τους φίλους τους. Δώσε με λεπτομέρειες τα γεγονότα που σχετίζονται με αυτό το μάθημα – μήνυμα.
  8. Μπορεί να λεχθεί ότι «ιστορία είναι αυτό που το σήμερα επιλέγει να θυμάται για το παρελθόν». Δοθέντος ότι το κοινό θα πάρει μαζί του από την ταινία μια εντύπωση των ιστορικών γεγονότων που παρουσιάζονται στην ταινία, πιστεύετε ότι η ταινία ενισχύει την αντίληψη του κοινού για αυτά τα ιστορικά γεγονότα;

Β’ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ (ΙΣΤΟΡΙΑ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ) Πρόταση διδασκαλίας

 

book1331-375x375Επειδή το σημαντικό αυτό κεφάλαιο στο σχολικό βιβλίο δίνεται εντελώς θεωρητικά και «στεγνά», προτείνω το παρακάτω φύλλο εργασίας Ιστορία Α β΄αποικισμός το οποίο μοιράζεται στους μαθητές και το επεξεργάζονται στη τάξη χωρισμένοι σε ομάδες. Έχει προηγηθεί η διδασκαλία των σελίδων 88-92 του σχολικού βιβλίου, ώστε να είναι ενημερωμένοι για τα κύρια γεγονότα, τα αίτια και τις συνέπειες της εξόρμησης αυτής. Συνολικά η διδασκαλία του β’ αποικισμού με το φύλλο εργασίας θα απαιτήσει 2-3 διδακτικές ώρες. Επιπλέον ζητάμε από τα παιδιά να αξιοποιήσουν και το παράθεμα 9 του βιβλίου σελ. 88 και τα κείμενα 1-6 σελ. 155-162 (κεφ. IV.1 Ο Ελληνισμός της Δύσης). Τέλος το  βιβλίο  «Oι Ἐλληνες της Δύσης» του V.M. Manfredi  αποτέλεσε πολύτιμη πηγή επιπλέον πληροφοριών.

Σκοπός αυτού του φύλλου εργασίας είναι να βοηθήσει τα παιδιά να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση των ανθρώπων που εγκατέλειπαν την πατρίδα τους και αναζητούσαν την τύχη τους σε άγνωστα νερά και χώρες. Κυρίως να διαλύσει την ψευδαίσθηση των σημερινών παιδιών (και όχι μόνο) ότι  ο αποικισμός ήταν κάτι σαν ανέμελη τουριστική εξόρμηση σε εξωτικά νησιά. Η αποικιστική εξόρμηση ήταν μια επικίνδυνη στρατιωτική επιχείρηση με αβέβαιη έκβαση. Μεγάλη έκπληξη προκαλεί στα παιδιά η συνειδητοποίηση του ότι οι επιβαίνοντες στα πλοία ήταν μόνο άνδρες έτοιμοι να αντιμετωπίσουν κάθε κίνδυνο που θα προκύψει… και η φυσική απορία: και πώς η νέα πόλη θα αποκτούσε γυναικείο πληθυσμό;

Ακολουθούν κάποιες απαντήσεις στις ερωτήσεις του φύλλου εργασίας καθαρά ενδεικτικές.

  1. Πώς η πόλη-κράτος επέλεγε τον τόπο προορισμού;

Ρωτούσαν τα μαντεία και κυρίως των Δελφών, το οποίο συνέλεγε πληροφορίες από ταξιδιώτες από πολλά μέρη της Ελλάδας, αφού ήταν το μεγαλύτερο θρησκευτικό κέντρο. (βλ. πηγή 9)

  1. Ποια χαρακτηριστικά έπρεπε να έχει ο τόπος προορισμού;

Οχυρή ακρόπολη, ενδοχώρα κατάλληλη για καλλιέργεια, πρόσβαση στη θάλασσα, πρώτες ύλες…..

  1. Ποιοι θα αναχωρούσαν για τον αποικισμό και πώς επιλέγονταν αυτοί;

Άνδρες, όχι μόνο άποροι, αλλά και προερχόμενοι από την αριστοκρατία που θα αποτελέσει την άρχουσα ομάδα της νέας πόλης, μετά από κλήρωση. Επίσης ο οικιστής (ο επικεφαλής) ορίζεται από το μαντείο.

Οι άποικοι έπρεπε να παντρευτούν γυναίκες στον τόπο προορισμού είτε μετά από συμφωνία με τους ντόπιους είτε μετά από μάχη και λεηλασία.

  1. Ποια πλοία χρησιμοποιούσαν; Τι μετέφεραν μαζί τους;

Πεντηκόντορους  κυρίως με μεγάλο αποθηκευτικό χώρο για το νερό και τα τρόφιμα αλλά και τα όπλα και ξυλεία(κατάρτια κ.ά.)

  1. Φανταστείτε τη στιγμή της αναχώρησης.

Τελούνταν θυσίες και η αναχώρηση είχε επίσημο χαρακτήρα.

  1. Ποια πορεία ακολουθούσαν για τη δύση;

Ταξίδευαν παραλιακά, δεν ανοίγονταν στο πέλαγος, αλλά και δεν έπλεαν πολύ κοντά σε άγνωστες ακτές για να μην δεχθούν απρόοπτες επιθέσεις.

  1. Ποιους κινδύνους αντιμετώπιζαν στο ταξίδι;

Τρικυμίες, πειρατικές επιθέσεις, έλλειψη νερού και τροφής, απώλεια προσανατολισμού, αρρώστιες……

  1. Φανταστείτε τη στιγμή της πρώτης άφιξης.

Οι άποικοι αποβιβάζονται με προφυλάξεις και δημιουργούν μια περίμετρο στην ακτή την οποία τειχίζουν πρόχειρα. Προοδευτικά αναπτύσσονται στο εσωτερικό….

  1. Ποιες οι σχέσεις των αποίκων με τους ντόπιους;

Οι πληροφορίες λαμβάνονται από το κείμενο  9 σελ. 88-89 και τα κείμενα 1-6 σελ. 155-162

Ασυνέπεια – ένα ελάττωμα που έγινε «δικαίωμα»

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

ΤΟ ΒΗΜΑ

Ενα ερώτημα που ημέρα με την ημέρα γίνεται και πιο ενοχλητικό. Τι θέλουμε  ακριβώς; Θέλουμε να έλθει το καλύτερο, ή προτιμάμε να το φέρουμε εμείς οι ίδιοι; Στην πρώτη περίπτωση διαλέγουμε να αρκεστούμε στην προσμονή και στις ευχές μας. Στη δεύτερη, επιχειρούμε να αποσπάσουμε από το άγνωστο κάτι καλύτερο απ’ αυτό που μας δόθηκε μέχρι στιγμής. Μπορούμε επομένως να πράξουμε, να μη  μένουμε με σταυρωμένα τα χέρια. Αλλά εδώ ακριβώς, στην πράξη, εμφανίζεται σήμερα το οξύτερο πρόβλημα.

Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να ελεγχθεί κάπως το αβέβαιο των πραγμάτων από το να δίνουν οι άνθρωποι υποσχέσεις και να τις τηρούν. Απέναντι σ’ ένα μέλλον που δεν προσφέρει την παραμικρή εγγύηση, δεν μένει παρά να θεσπιστεί η αμοιβαιότητα: συμφωνούμε να πράξουμε αυτά που δηλώνουμε ότι πρέπει να πράξουμε. Πόσοι μπορούν να το επωμιστούν αυτό; Ας το ομολογήσουμε: όλο και λιγότεροι, και με όλο και περισσότερη δυσκολία. Το να δώσει κανείς υπόσχεση για κάτι φαντάζει ήδη βαρύ. Δημιουργεί στην άλλη μεριά μια προσδοκία ή και μια απαίτηση, πράγμα υπερβολικό. Γιατί όταν ο κόσμος αλλάζει τόσο γρήγορα και όταν όλοι προεξοφλώντας πως τίποτα δεν κρατιέται στη θέση του, μετατοπίζονται, ελίσσονται και γλιστρούν από άποψη σε άποψη, πώς θα ήταν δυνατόν σε κάποιον να εμμείνει στη θέση του;

Ετσι η υπόσχεση έφθασε να μοιάζει με ένα είδος πείσματος, μάλλον γραφικού, μια κάποια ακαμψία παλαιού τύπου. Θυμίζει αυτό το συνοπτικό και παράξενο, που έβγαινε από τα χείλη ανθρώπων μιας άλλης εποχής. «Σου δίνω τον λόγο μου». Μια  φράση που δεν χρειαζόταν την παραμικρή συμπλήρωση. Υποτίθεται ότι και τα δύο μέρη αντιλαμβάνονταν τη σημασία που είχε το να τηρηθεί ή να μην τηρηθεί αυτό  που δηλώθηκε. Εκείνο που κρινόταν ήταν η ίδια η ακεραιότητα του υποσχόμενου. Αν έπραττε όσα έλεγε, θα επιβεβαιωνόταν η εσωτερική συνοχή του, αν όχι θα αποκαλυπτόταν πως είναι διχασμένος: μισός ειλικρινής και μισός ψεύτης, μισός καλοπροαίρετος και μισός κακόβουλος, μισός τολμηρός (στις προθέσεις του) και μισός άτολμος (στα τελικά του έργα).

Ζούμε λοιπόν εδώ και καιρό μ’ ένα μισοβέζικο τρόπο. Αλλά τότε δεν μπορεί να ελπίζουμε σε καλύτερες μέρες, γιατί εμείς οι ίδιοι τις ετοιμάζουμε για να είναι ελλιπείς, χωλές, να παίρνουν πίσω αυτό που για μια στιγμή πιστεύουμε ότι θα μας  χαρίσουν. Δίνοντας λίγα, θα λάβουμε λίγα. Γιατί μαζί με την αθέτηση των συμφωνιών, μαζί με την ευκολία να παρασπονδούμε και να ξεγελάμε τους άλλους, υποσκάπτουμε και τη δυνατότητα του μυαλού μας να δουλέψει διαφορετικά και να  βρει λύσεις ριζικές στα προβλήματα. Η ηθική ελαστικότητα φέρνει και τη διανοητική χαλάρωση. Δεν το υποψιάζονται αυτό οι διάφοροι επιτήδειοι των «έξυπνων» χειρισμών. Αλλά οι εξελίξεις τούς διαψεύδουν. Νομίζουν πως είναι ρεαλιστική ευφυΐα να μην προσκολλώνται σε καμία αρχή ή πεποίθηση, πλην όμως  το τίμημα της ευκινησίας τους είναι να μην μπορούν καν να βάζουν τα πράγματα  στη σειρά. Δεν ξέρουν τι πάει να πει αιτία και αποτέλεσμα, δεν ξέρουν πώς να  ελέγξουν τις αντιφάσεις τους. Είναι πράγματι εντυπωσιακό το πόσο εύκολα παραδίδεται κάποιος σε λογικές ανακολουθίες και πόση επιείκεια δείχνει η  κοινωνία σε όσους αυτοαναιρούνται, πανηγυρικά ή όχι.

Ατιμώρητη η περιφρόνηση του συλλογισμού και του επιχειρήματος στην πολιτική ζωή, το ίδιο και στις καθημερινές συναλλαγές. Το δικαίωμα να είναι κανείς παράλογος έγινε πια σεβαστό. Το έντυσαν με σοφιστείες, το στόλισαν με θεατρινίστικο ύφος, το βάφτισαν τάχα «αντιδογματικό» και το σερβίρισαν παντού σαν ένα αξίωμα που επιτρέπει στον καθένα να λέει και να ξελέει χωρίς καν να μπαίνει στον κόπο ν’ αναζητεί προσχήματα.

Θα συνεχιστεί αυτή η ανοχή; Δεν μπορεί κανείς να ξέρει. Η πίεση από τη σημερινή κατάσταση, από τη μια ευνοεί τις διαλυτικές τάσεις, την απόδραση του μυαλού στην παραίσθηση ή την ασυναρτησία, από την άλλη όμως δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να οργανωθεί μια αντίρροπη δύναμη. Η σκλήρυνση της πραγματικότητας ίσως αναγκάσει τη σκέψη να γίνει κι αυτή συμπαγής. Να  περιμαζέψει τα δεδομένα, να τα εκτιμήσει, να θέσει προτεραιότητες, να εργασθεί  όπως ο τεχνίτης που συγκολλάει τα σπασμένα κομμάτια του γυαλιού ή του ξύλου, επειδή μες στον νου του διατηρεί τη συνολική εικόνα ενός «άρτιου» πράγματος. Ποια είναι η εικόνα της χώρας που έχουμε κατά νου; Και επιτέλους τι είδους ζωή θέλουμε να έχουμε; Η Ελλάδα δεν μπορεί από τη μια μέρα στην άλλη να γνωρίσει  την αυτοπειθάρχηση. Τουλάχιστον όμως να γίνει η αρχή, οι «μεθοδικά επιπόλαιοι»  να κηρυχθούν δημόσιος κίνδυνος. Είναι τέτοιες οι μέρες που οι ευχές έρχονται σαν από μόνες τους στα χείλη. Ας πούμε μία: «Να κάνει ο καθένας το καλύτερο που  μπορεί και να σπρώξει αυτό που μπορεί ως την άκρη».

Ο κ. Βασίλης Καραποστόλης είναι καθηγητής Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

«Ο Καβάφης εθαύμαζε το Βυζάντιο και το αγαπούσε…»

13 Ιουνίου 2016

Ο Κ. Καβάφης δια χειρός Ν. Εγγονόπουλου

Ο Κ. Καβάφης δια χειρός Ν. Εγγονόπουλου

Ο Καβάφης στο ποιητικό του έργο ασχολείται ιδιαίτερα και με το Βυζάντιο. Ο Μιχάλης Πιερής στη δημοσίευση του για τα Πεζά κείμενα του Καβάφη σημειώνει χαρακτηριστικά καθώς σχολιάζει το καβαφικό κείμενο Οι Βυζαντινοί ποιηταί : «Ο Παπουτσάκης καταγράφει δύο μαρτυρίες σχετικές με τη στάση του Καβάφη απέναντι στο Βυζάντιο α) ¨Ο Καβάφης εθαύμαζε το Βυζάντιο και το αγαπούσε, και πολλές φορές τον άκουσα να καταφέρεται κατά των ιστορικών που δεν έβλεπαν σ’ αυτό παρά μια παρακμασμένη συνέχεια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. ¨Είναι μωρόν¨ μου έλεγε κάποτε, ¨είναι μωρόν να υποστηρίζεται αυτή η άποψις, εφ’ όσον όλη η ιστορική πραγματικότης αποδεικνύει το αντίθετον! Το Βυζάντιο άρχισε και τελείωσε ελληνικόν¨. β) Είναι αψυχολόγητο το να έχουμε την απαίτησιν από ένα κράτος με τόσο μακραίωνη ιστορία, να μείνει ανεπηρέαστο από εξωτερικούς παράγοντας, να έχει μείνει απόλυτα αμιγές. Είναι σαν να αναζητούσαμε από ένα άνθρωπο που έζησε μια ζωή μακρά, γεμάτη δράσι κ’ εντατικά αποδοτική, να είχε μείνει μακρυά από κάθε περιπέτεια, να μην είχε κάμει ποτέ του κραιπάλη, να μην είχε ποτέ του ανακατωθεί με τα πιο απίθανα, με τα πιο ξένα προς αυτόν στοιχεία. Ίσως μάλιστα το ανακάτωμα του αυτό να υπήρξε συντελεστικόν της ζωτικότητος του»[29]. Δεν παραλείπει βέβαια, ο ίδιος ο Καβάφης, να υπογραμμίσει πως «οἱ ποιηταὶ τοῦ μεσαίωνος μας δὲν ἦσαν μὲν ἀντάξιοι τῶν ἀρχαίων μας ποιητῶν, οὐδὲ τῶν χαριεστάτων ὀπαδῶν τῆς Μούσης, οὕς ἀνέδειξε παρ’ ἡμῖν ὁ 19ος αἰών»[30],σπεύδει, όμως, αμέσως να σημειώσει «ἀλλὰ δὲν εἶναι ἄξιοι τῆς περιφρονήσεως ἥν τοῖς ἐδείκνυον ἐπὶ τοσοῦτον χρόνον οἱ σοφοὶ τῆς Ἐσπερίας. Ἡμεῖς οἱ Ἔλληνες δὲν τοὺς περιεφρονήσαμεν μὲν ποτὲ, ἀλλὰ καὶ δὲν τοὺς ἐγνωρίσαμεν…Οἱ Βυζαντινοὶ ἀοιδοὶ ἀποτελοῦσι τὸν σύνδεσμον μεταξὺ τῆς δόξης τῶν ἀρχαίων μας ποιητῶν καὶ τῆς χάριτος καὶ τῶν χρυσῶν ἐλπίδων τῶν συγχρόνων»[31]. Η εν λόγω ενασχόληση του με το Βυζάντιο κυμαίνεται σε τρία επίπεδα.

Πρώτον ενδιαφέρεται για την ποιητική τεχνοτροπία και τη θεματολογία των Βυζαντινών ποιητών. Στο πεζό έργο του, που ήδη αναφέραμε, Οἱ Βυζαντινοί ποιηταί αναφέρεται στην ποιητική τέχνη του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού και την παρομοιάζει ισάξια με αυτή του Λαμαρτίνου. Παραθέτει μάλιστα εκτενές απόσπασμα από την Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικού Ἔθνους του Παπαρηγόπουλου, ο οποίος προβαίνει στον ίδιο παραλληλισμό θεωρώντας την ποίηση του Ναζιανζηνού ισάξια με του Λαμαρτίνου παρότι παρατηρεί «μεγάλη διαφορὰ μεταξύ τῆς φύσεως τῶν δύο ποιητῶν καὶ τῶν χρόνων καθ’ οὕς ἐκάτερος ἔζησεν». Σημειώνει χαρακτηριστικά ο Καβάφης στο κείμενο του Οἱ Βυζαντινοὶ ποιηταί : «Ἡ χριστιανική ποίησις τοῦ Γρηγορίου τοῦ Ναζιανζηνοῦ ἐθαυμάσθη ὑπὸ τῶν λογίων πασῶν τῶν ἐποχῶν, καὶ ἐν τοῖς καθ’ ἡμᾶς χρόνοις συνεκρίθη πρὸς τὴν ποίησιν τοῦ…Λαμαρτίνου. Ἰδοὺ πῶς ἐκφράζεται περὶ αὐτῆς ἐν τῇ Ἱστορίᾳ τοῦ Ἐλληνικοῦ Ἔθνους ὁ κ. Παπαρηγόπουλος: ¨Τὰ ἔπη ταῦτα ὠνομάσθησαν ὑπὸ τῆς νεωτέρας κριτικῆς Θρησκευτικαὶ μελέταιἐξ ἀναλογίας τῶν Ποιητικῶν Μελετῶν τοῦ Λαμαρτίνου˙ διότι τῳόντι μεγάλη μὲν ὑπάρχει διαφορὰ μεταξὺ τῆς φύσεως τῶν δύο ποιητῶν καὶ των χρόνων καθ’ οὔς ἑκάτερος ἔζησεν, οὐδὲν ἧττον ὅμως παρετηρήθη εὐλόγως, ὅτι τὰ τοῦ Γρηγορίου ἔπη ἔχουσι πολλάκις παράδοξον οἰκειότητα πρὸς τὰς περιπλανήσεις τῆς φαντασίας τοῦ ποιητοῦ ἐκείνου τῆς σκεπτικῆς καὶ κόρου μεστῆς ηλικίας τοῦ αιῶνος ἡμῶν. Ὑπάρχουσι μάλιστα τινὰ τῶν ἐπῶν τούτων τὰ ὁποία ὁ περὶ τὰ τοιαῦτα τοσοῦτον ἔμπειρος Οὐϊλλεμαῖνος δὲν ἐδίστασε νὰ ἀποκαλέσῃ προδρόμους τῶν θελτικοτέρων στεναγμῶν τῆς μελαγχολικῆς τῶν καθ’ ἡμᾶς χρόνων μούσης, εἰ καὶ αποπνέοντα πίστιν εἰσέτι νεαρὰν καὶ ἀφελῆ ἐν τῷ θορύβῳ αὐτῆς. Εἰς τὰ ἔπη ταῦτα ἐπανθεῖ ἐπαφρόδιτὸν τι μῖγμα ἀφῃρημένων ἰδεῶν καὶ πραγματικῶν συγκινήσεων, γοητευτικὴ δε τις ἀντίθεσις τῶν καλλονῶν τῆς φύσεως πρὸς τὴν ταραχὴν καρδίας, ἥτις, βασανιζομένη ὑπὸ τοῦ αἰνίγματος τῆς ὑπάρξεως ἡμῶν, ζητεῖ καταφύγιον ἐν τῇ πίστε騻[32]. Είναι άλλωστε αξιοπρόσεχτο ότι ενώ στο ίδιο άρθρο αναφέρει όσους Βυζαντινούς ποιητές γνωρίζει, μόνο για τον Γρηγόριο το Ναζιανζηνό κάνει ιδιαίτερη αναφορά παραθέτοντας εκτενή σχόλια του ιστορικού Παπαρρηγόπουλου, ενώ για όλους τους υπόλοιπους αφιερώνει δύο με τρεις σειρές[33]. Αναφέρεται βέβαια με ευμενή εκτενή αναφορά και στον Ρωμανό το Μελωδό, όμως γίνεται προφανής, από το παραπάνω κείμενο του, η ιδιαίτερη εκτίμηση του στο  Ναζιανζηνό.

 [Συνεχίζεται]
[29] Κ. Π. Καβάφη, Τα πεζά (1822; – 1931), φιλολογική επιμέλεια Μιχάλης Πιερής, ο.π. σελ. 350.
[30] Κ. Π. Καβάφη, Τα πεζά (1822; – 1931), φιλολογική επιμέλεια Μιχάλης Πιερής, ο.π. σελ. 58.
[31] Κ. Π. Καβάφη, Τα πεζά (1822; – 1931), φιλολογική επιμέλεια Μιχάλης Πιερής, ο.π. σελ. 58.
[32] Κ. Π. Καβάφη, Τα πεζά (1822; – 1931), φιλολογική επιμέλεια Μιχάλης Πιερής, ο.π. σελ. 62.
[33]  Κ. Π. Καβάφη, Τα πεζά (1822; – 1931), φιλολογική επιμέλεια Μιχάλης Πιερής, ο.π. σελ. 61 – 63.
Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση