ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

ΜΑΘΗΜΑ/ΤΑΞΗ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ Α΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΟΛΗ Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ:ΟΔΗΓΙΕΣ_ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ_ΓΕΛ

Ο προτεινόμενος εξορθολογισμός της διδακτέας ύλης λαμβάνει υπόψη τον σκοπό, τους γλωσσικούς και αξιακούς στόχους και τις διδακτικές πρακτικές που προβλέπονται από το ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών «Πρόγραμμα Σπουδών για τα μαθήματα Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Νέα Ελληνική Γλώσσα και Νέα Ελληνική Λογοτεχνία της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου» [ΦΕΚ 1562, τ. Β΄, 27-06-2011]. Όπως επισημαίνεται στο ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου, το περιεχόμενο του μαθήματος “είναι ευρύτατο, καθώς περιλαμβάνει δυνάμει μια τεράστια ποικιλία προφορικών, γραπτών και υβριδικών κειμένων, τα οποία εμφανίζονται σε ψηφιακή ή/ και πολυτροπική μορφή και παράγονται είτε εντός είτε εκτός του σχολικού χώρου. Τα κείμενα λειτουργούν ως πόροι από τους οποίους μέσω της διδασκαλίας αντλούνται από τους μαθητές και τις μαθήτριες δεξιότητες σχετικές με την καλλιέργεια της γλώσσας και του γραμματισμού τους, καθώς και της στάσης τους απέναντι στη γλώσσα, τη γνώση και τον κόσμο, δεξιότητες που είναι απαραίτητες για τη διαμόρφωση των νέων ως εγγράμματων, δημοκρατικών και κριτικά σκεπτόμενων πολιτών”. Επομένως η διδασκαλία α) στηρίζεται στη μελέτη ενός ευρύτατου φάσματος κειμένων και β) αξιοποιεί συστηματικά δραστηριότητες λόγου με στόχους την ενθάρρυνση της συμμετοχής των μαθητών/τριών στη διαδικασία του μαθήματος, την ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας, τη διατύπωση εμπεριστατωμένων κρίσεων, την έκφραση αξιών και στάσεων κ.λπ. Καθώς η γλωσσική επάρκεια κατακτάται και αναπτύσσεται σταδιακά μέσω δραστηριοτήτων και πρακτικών που λαμβάνουν χώρα σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο, η διδακτική διαδικασία πρέπει να δίνει συστηματικά στους μαθητές και τις μαθήτριες ευκαιρίες διαλόγου, κατά τη μελέτη των κειμένων, την εκπόνηση συνεργατικών δραστηριοτήτων, ατομικών εργασιών καθώς και σε συνθήκες ολομέλειας. Επομένως: 1. Η παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου αποτελεί βασικό συστατικό του γλωσσικού μαθήματος και δεν περιορίζεται στο δίωρο που έχει προβλεφθεί για τον σκοπό αυτό στην τελευταία φάση της διδασκαλίας κάθε ενότητας. 2. Η διδασκαλία του λεξιλογίου και των μορφοσυντακτικών φαινομένων δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά εντάσσεται με λειτουργικό τρόπο στη διαδικασία της μελέτης συγκεκριμένων κειμένων. Βάσει του Προγράμματος Σπουδών, το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας στην Α΄ Λυκείου είναι πρωτίστως μάθημα στοχοκεντρικό, με στόχους γλωσσικούς και αξιακούς. Γενικός σκοπός του μαθήματος είναι “η ενδυνάμωση του γλωσσικού γραμματισμού που έχει αποκτηθεί τα προηγούμενα χρόνια σε μια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική”. Διδακτέα ύλη Για το μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας της Α΄ τάξης Ημερησίου Γενικού Λυκείου ως διδακτικά εγχειρίδια θα χρησιμοποιηθούν τα βιβλία: α) Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου β) Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεματικοί Κύκλοι των Α΄, Β΄, Γ΄ τάξεων Γενικού Λυκείου γ) Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο δ) Ως μαθησιακοί και διδακτικοί πόροι ενδείκνυνται, επίσης, να αξιοποιηθούν, κατά την κρίση του/της εκπαιδευτικού και σύμφωνα με τις ανάγκες της τάξης, επίκαιρα κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή / και ηλεκτρονικές. 3 Επισήμανση: Η διδασκαλία δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί την πορεία του εγχειριδίου, με γραμμικό τρόπο. Ο διδάσκων/η διδάσκουσα αξιοποιεί δημιουργικά το σχολικό βιβλίο και, σύμφωνα με τους στόχους που θέτει και τον διαθέσιμο πραγματικό διδακτικό χρόνο, διαμορφώνει διδακτικές “διαδρομές” προσαρμόζοντας τις ακολουθούμενες πρακτικές (φύλλα εργασίας, δραστηριότητες, σχέδια εργασίας, κ.λπ.) στο γνωστικό και γλωσσικό επίπεδο των μαθητών/τριών. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Λαμβάνοντας υπόψη τους επιδιωκόμενους διδακτικούς στόχους, το εγχειρίδιο της Α΄ Λυκείου αναπτύσσεται σε τέσσερις αλληλοσυμπληρούμενους άξονες, τα σημαντικότερα στοιχεία των οποίων περιλαμβάνονται στον πίνακα 1:

Ψηφιακός γραμματισμός

Διάλογος

Εφηβεία

Αγάπη και έρωτας

Ενδυμασία και μόδα

Γηρατειά και νεότητα

Παρελθόν, παρόν και μέλλον

Το κωμικό και η σημασία του γέλιουΔομή παραγράφουΣυνοχή κειμένουΑνάπτυξη παραγράφου με αιτιολόγηση

Ανάπτυξη παραγράφου με αναλογία

Επιχειρηματολογία

Απροσχεδίαστος και προσχεδιασμένος λόγος

Συμμετοχή σε διάλογο/ αντιλογίες

Περιγραφή

Σχόλιο και οπτική γωνία στην περιγραφή

Αφήγηση

Διάκριση περιγραφής-αφήγησηςΑναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας [δηλωτική και συνυποδηλωτική χρήση]Κυριολεκτική και μεταφορική χρήση της γλώσσαςΕνεργητική και παθητική σύνταξηΑφίσαΠρόγραμμα ΠρόσκλησηΑίτηση

Μικρές αγγελίες

Άρθρο

Ομιλία

Ο Πίνακας 2, που παρατίθεται στη συνέχεια, στηρίζεται στην αξιοποίηση του σχολικού εγχειριδίου και περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις διδακτικής διαχείρισης. Σε κάθε περίπτωση, ο προτεινόμενος προγραμματισμός είναι ενδεικτικός.

Τα ζητήματα συνοχής κειμένου διδάσκονται καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς μέσα από τα μελετώμενα κείμενα. Διδ. ώρες (ενδεικτικά): 4  ΙΙΙ. ΟΙ ΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Συνοπτική αναφορά IV. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣΔιδάσκεται η αναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας με παραδείγματα από διάφορα κειμενικά είδη και σε συνδυασμό με την κυριολεκτική και μεταφορική χρήση της ενότητας Περιγραφή. ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ (1)Προτείνεται να ενταχθεί στην παρούσα ενότητα το κωμικό και η σημασία του γέλιου (σ.256-263) και να συνδυαστεί με σατιρικά χιουμοριστικά κείμενα της Λογοτεχνίας (Σουρής, Ροΐδης κ.ά.) Διδ. ώρες (ενδεικτικά): 2  VI. ΕΙΔΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣΣύντομη αναφορά: εντοπισμός ειδικού λεξιλογίου σε κείμενα (π.χ. σχολικά βιβλία άλλων μαθημάτων)Δε διδάσκονται οι σ. 59-66. V. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝΔημιουργία αφίσας, αίτησης, πρόσκλησης και προγράμματος με εργασία στην τάξη, σε ομάδες. Η ενότητα προσφέρεται για τη μελέτη της πολυτροπικότητας και τη σημασία των διαφορετικών σημειωτικών πόρων στην κατασκευή του νοήματος (π.χ. ο ρόλος του ήχου, κειμένου-εικόνας, γραμματοσειράς κ.λπ.).Δε διδάσκονται οι σ. 52-57. Διδ. ώρες (ενδεικτικά): 2  VII. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥβ) Η οργάνωση του λόγου και η πειθώγ) Η οργάνωση του λόγου και το επιχείρημα

δ) Η οργάνωση του λόγου και η αιτιολόγηση

ε) Οργάνωση ευρύτερου κειμένου (έκθεσης) με αιτιολόγησηΔε διδάσκονται τα είδη των συλλογισμών (σ. 70-71) και οι σ. 73-74 που είναι σε κίτρινο πλαίσιο.Προτείνεται ανίχνευση της επιχειρηματολογίας σε κείμενα σε σχέση με την προθετικότητα του συγγραφέα.Αξιοποιούνται δραστηριότητες που επιτρέπουν στους μαθητές να υποστηρίξουν θέσεις ή γνώμες επιχειρηματολογώντας, προφορικά ή γραπτά, όπως στην άσκηση των σ. 112 και 114.

Στο πλαίσιο αυτό διδάσκεται, επίσης, η ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειμένου με αιτιολόγηση. Διδ. ώρες (ενδεικτικά): 2  VIII. ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ (2)Θέματα σχετικά με τη γλώσσα και τη γλωσσομάθεια.Προτείνεται η διδασκαλία ενός μόνο κειμένου από τις σ. 75-85. Διδ. ώρες (ενδεικτικά): 2  Παραγωγή γραπτού λόγου (2 ώρες) Διόρθωση (1 ώρα)ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ (1 ώρα) ΕΝΟΤΗΤΑΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Ο ΛΟΓΟΣ (6 διδακτικά δίωρα) I. ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ1. Επισημαίνω τα στοιχεία της ομιλίας2. Συγκρίνω τον προφορικό με το γραπτό λόγοΑπό το Ι.1. διδάσκονται μόνο τα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία της ομιλίας, σ. 89.Από το Ι.2. διδάσκονται οι διαφορές μεταξύ γραπτού και προφορικού λόγου, ανάλογα με την επικοινωνιακή περίσταση, σ. 92-94.Από το Ι.2. διδάσκεται ο απροσχεδίαστος και προσχεδιασμένος λόγος, σ. 95.

Σχετική δραστηριότητα παραγωγής λόγου στην τάξη.

Το Ι.2.ε. (Το φανερό και το λανθάνον νόημα) διδάσκεται στην ενότητα Γλώσσα.

Δε διδάσκονται τα Ι.2. δ. (σ. 100-101), και Ι.2.στ. (σ. 102). Διδ. Ώρες (ενδεικτικά): 2  ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ (1)Θέματα σχετικά με τον προφορικό και γραπτό λόγο και τον αναλφαβητισμό. Στην ενότητα εντάσσεται, επίσης, το θέμα του ψηφιακού γραμματισμού και των κοινωνικών ανισοτήτων που προκύπτουν.Παραγωγή παραγράφου/ων για το θέμα. Διδ. Ώρες (ενδεικτικά): 2  ΙΙ. ΔΙΑΛΟΓΟΣ 2. Προϋποθέσεις για την επιτυχία ενός διαλόγου/μιας συνομιλίας3. Ο λογοτεχνικός διάλογοςΈμφαση στο λογοτεχνικό, θεατρικό και ψηφιακό διάλογο.Μελετώνται ποικίλες εκφάνσεις του διαλόγου με έμφαση στο μέσο (η επιλογή του μέσου, πχ. διαδίκτυο, επηρεάζει τον διάλογο) και την περίσταση. Χρησιμοποιούνται παραδείγματα διαλόγου από διαφορετικά κειμενικά είδη.Δραστηριότητες διαλόγου με στόχο την ανάπτυξη επιχειρηματολογίας, μέσα στην τάξη. Ενδεικτικές δραστηριότητες, σ. 114.

Δε διδάσκεται το ΙΙ.1. (σ. 106-107). ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ (2)Θέματα σχετικά με τον διάλογο Διδ. Ώρες (ενδεικτικά): 2  ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ (3)Θέματα σχετικά με την εφηβείαΕπισήμανση: Η εφηβεία θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως άξονας αναφοράς ποικίλων θεμάτων και δραστηριοτήτων (ενδεικτικά, εφηβεία και μόδα, εφηβεία και ζητήματα υγείας, εφηβεία και γλωσσικές ποικιλίες κ.ά.) διατρέχοντας πολλά από τα επιμέρους θέματα του βιβλίου.Σημείωση: Τα θέματα σχετικά με την αγάπη και τον έρωτα μπορούν να συζητηθούν στην ενότητα Αφήγηση.  Διδ. Ώρες (ενδεικτικά): 2  Παραγωγή γραπτού λόγου (2 ώρες) Διόρθωση (1 ώρα)ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ (1 ώρα) ΕΝΟΤΗΤΑΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ (6 διδακτικά δίωρα) Ι. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μεθόδευση της περιγραφήςα. Η επιλογή και η παράθεση/οργάνωση των λεπτομερειών

β. Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφήΔίνεται έμφαση στη μελέτη της περιγραφής σε συγκεκριμένα κειμενικά είδη (μικρές αγγελίες, λογοτεχνική περιγραφή, δημοσιογραφικά κείμενα κλ.π.).Στο πλαίσιο αυτό, τονίζονται η χρήση των επιθέτων, η παραγωγική πορεία, η κατασκευή του σχολίου και της οπτικής γωνίας. Άσκηση παραγωγής παραγράφου με περιγραφή(π.χ. κατασκευή μικρής αγγελίας) Διδ. Ώρες (ενδεικτικά): 2 2. Η γλώσσα της περιγραφήςα. Η επιλογή των κατάλληλων λέξεων/φράσεων3. Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή.Η λειτουργία της ενεργητικής και παθητικής σύνταξης εντάσσεται σε συγκεκριμένα κείμενα (χρηστικά, λογοτεχνικά κλπ.) και δε διδάσκεται με μηχανιστικές ασκήσεις.Άσκηση παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου με χρήση ενεργητικής και παθητικής σύνταξης, σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις.Υπενθύμιση: Η κυριολεκτική και μεταφορική χρήση της γλώσσας διδάσκεται μαζί με την αναφορική και ποιητική λειτουργία της, με αξιοποίηση παραδειγμάτων από διάφορα κειμενικά είδη (βλ. σ. 42-44). Διδ. Ώρες (ενδεικτικά): 2  ΙΙ. ΔΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ / ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ1.Περιγραφή ενός χώρου / κτιρίου2.Περιγραφή προσώπου/ατόμου

α. Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου / ατόμου

β. Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόμου

3. Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης

ΙV. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη παραγράφου με αναλογίαΟ κειμενικός τύπος της περιγραφής εστιάζει σε χώρο, πρόσωπα, αντικείμενα και υπηρετείται από συγκεκριμένα κειμενικά είδη. Ο/η εκπαιδευτικός θα επιλέξει ένα από τα παραπάνω, το οποίο θα αποτελέσει αντικείμενο της διδασκαλίας.Αναδεικνύεται η ιδιαίτερη λειτουργία της περιγραφής στα λογοτεχνικά κείμενα.Άσκηση παραγωγής παραγράφου με αναλογία.

Δε διδάσκεται το ΙΙ.4.α και β. (σ. 173-177). Διδ. Ώρες (ενδεικτικά): 2 ΙΙΙ. ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ(1)Θέματα σχετικά με την ενδυμασία και τη μόδα.Η ένδυση και η μόδα ως στοιχείο φυλετικής, θρησκευτικής, κοινωνικής, πολιτισμικής, έμφυλης κλπ. ταυτότητας και ετερότητας. Η ενότητα αυτή προσφέρεται για δραστηριότητες λόγου με ανάπτυξη επιχειρηματολογίας. Διδ. Ώρες (ενδεικτικά): 2 Παραγωγή γραπτού λόγου (2 ώρες) Διόρθωση (1 ώρα)ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ (1 ώρα) ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ (2)Θέματα σχετικά με την αγάπη και με τον έρωτα Διδ. Ώρες (ενδεικτικά): 2 Παραγωγή γραπτού λόγου(2 ώρες) Διόρθωση (1 ώρα)ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ (1 ώρα) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ(2 ώρες)

ΜΑΘΗΜΑ/ΤΑΞΗ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ Β΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Βασικές αρχές
Σύμφωνα με τις σύγχρονες γλωσσοπαιδαγωγικές απόψεις το μάθημα της Nέας Ελληνικής Γλώσσας (ΝΕΓ) είναι, κυρίως, στοχοκεντρικό. Αυτό σημαίνει ότι:
α. Οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να αντιλαμβάνονται τη διδασκαλία του μαθήματος όχι ως άθροισμα ενοτήτων, αλλά ως ένα σύνολο στόχων για την ενίσχυση της γλωσσικής και επικοινωνιακής ικανότητας των μαθητών/τριών, μέσω της ανάπτυξης και των τεσσάρων γλωσσικών μακροδεξιοτήτων (ανάγνωση και κατανόηση προφορικού και γραπτού λόγου), καθώς και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Παράλληλα, όμως, το γλωσσικό μάθημα εστιάζει στην καλλιέργεια και ειδικότερων δεξιοτήτων, όπως είναι η αναγνώριση του κειμενικού είδους, των επικοινωνιακών συνθηκών των κειμένων (πομπός, μήνυμα, δέκτης κ.ά.), αλλά και στη λειτουργία των γραμματικοσυντακτικών δομών στα κείμενα, κ.ά., μέσω της επεξεργασίας ποικίλων και διαφορετικών κειμένων.
β. Στο μάθημα της Nέας Ελληνικής Γλώσσας (ΝΕΓ) η διδασκαλία δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί γραμμική μορφή. Αντίθετα, μπορεί να γίνει αναδιάταξη του περιεχομένου τού σχολικού εγχειριδίου, με συνδυασμό κατά τη διδασκαλία, ενοτήτων που προέρχονται από διαφορετικά σημεία. [Ενδεικτικά: Το (αυτο)βιογραφικό σημείωμα μπορεί να διδαχθεί σε συνδυασμό με τη συστατική επιστολή, η είδηση και το σχόλιο μπορούν να εντοπιστούν σε δημοσιογραφικά κείμενα τα οποία παρουσιάζουν θέματα σχετικά με την εργασία, τα στερεότυπα, τον ρατσισμό, την τέχνη κ.ά. και να μη διδαχθούν ξεχωριστά, κ.ά.].
Τόσο η αναδιάταξη του περιεχομένου όσο και η μη γραμμική διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος συμβάλλουν:
α. Στην απαλλαγή των εκπαιδευτικών από τη συσσώρευση της διδακτέας ύλης
β. Στην εξοικονόμηση διδακτικού χρόνου που μπορεί να αξιοποιηθεί για εμβάθυνση σε θεματικές ενότητες, αλλά και για δραστηριότητες που αφορούν την κατανόηση και την παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου από τους μαθητές/τριες.
Ειδικότερα για την επεξεργασία των κειμένων χρειάζεται να ακολουθείται η πορεία: κατανόηση του περιεχομένου, ερμηνεία σημείων, κριτική. Στην κατεύθυνση αυτή μπορούν να αξιοποιηθούν στρατηγικές μάθησης και διδασκαλίας για εστίαση στο γενικό νόημα του κειμένου, σε συγκεκριμένες ή υπόρρητες πληροφορίες, κ.ά. (βλ.http://ebooks.edu.gr/info/newps/Γλώσσα-Λογοτεχνία/Οδηγός Νεοελληνικής Γλώσσας για Δημοτικό και Γυμνάσιο.pdf).
Επίσης, η σύγκριση κειμένων αποτελεί μία σύνθετη γνωστική και γλωσσική δεξιότητα που προκρίνεται κατά τη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος, δεδομένου ότι προάγει την κριτική σκέψη των μαθητών/τριών και ενισχύει την ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων (βλ. διδακτικό παράδειγμα). Συνιστάται κατά τη διδασκαλία να επιλέγονται κείμενα της ίδιας θεματικής, που πραγματεύονται το θέμα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, έτσι ώστε οι μαθητές να αναζητούν ομοιότητες και διαφορές και να παράγουν λόγο προφορικό και γραπτό.
Τα γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα διδάσκονται ενταγμένα στο πλαίσιο των κειμένων, έχουν λειτουργικό χαρακτήρα και δεν αποτελούν πεδίο αυτόνομης διδασκαλίας (π.χ. λειτουργία της ενεργητικής και παθητικής σύνταξης, αναφορικές προτάσεις, κ.ά.).
Το λεξιλόγιο (αναζήτηση συνωνύμων – αντωνύμων) εντάσσεται σε πλαίσιο συμφραζομένων, δε διδάσκεται ούτε αξιολογείται αυτόνομα και επανέρχεται σε όλα τα κείμενα που διδάσκονται στη διάρκεια του έτους.
Η διδασκαλία της περίληψης, η δομή και η ανάπτυξη παραγράφου, η κατανόηση γραπτού λόγου, καθώς και η ενίσχυση της δεξιότητας ‘κρατώ σημειώσεις’ στον προφορικό και γραπτό λόγο επανέρχονται κατά τη διδασκαλία των κειμένων που ενδείκνυνται για τον σκοπό αυτό, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Για την περιγραφή και τη στοχοθεσία των επιμέρους ενοτήτων βλ. http://ebooks.edu.gr/new/tautotita.php?course=DSB105. Εξυπακούεται ότι η στοχοθεσία μπορεί να συμπληρωθεί, να εμπλουτιστεί ή να διαφοροποιηθεί ανάλογα με την επιλογή των κειμένων που θα κάνουν οι εκπαιδευτικοί. Συμπληρωματικά, μπορεί να αξιοποιηθεί και το βιβλίο του εκπαιδευτικού http://ebooks.edu.gr/new/classcoursespdf.php?classcode=DSGL-B
ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ
Για το μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ημερησίου Γενικού Λυκείου και της Γ΄ τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου ως διδακτικά εγχειρίδια θα χρησιμοποιηθούν τα βιβλία:
α) Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου
β) Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεματικοί Κύκλοι των Α΄, Β΄, Γ΄ τάξεων Γενικού Λυκείου
γ) Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο, αλλά και ως μαθησιακοί και διδακτικοί πόροι μπορούν να αξιοποιηθούν και
δ) Κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή / και ηλεκτρονικές για την ανάπτυξη γνωστικών και γλωσσικών δεξιοτήτων (βλ. ενδεικτικοί διαδικτυακοί πόροι)
Το βιβλίο Έκφραση –Έκθεση, Τεύχος Β΄ από μια στοχοκεντρική οπτική1, αναπτύσσεται σε τέσσερις αλληλοσυμπληρούμενους άξονες, τα σημαντικότερα στοιχεία των οποίων περιλαμβάνονται στον πίνακα 1:
Επισήμανση: Η διδασκαλία δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί την πορεία του εγχειριδίου, με γραμμικό τρόπο. Ο διδάσκων/η διδάσκουσα αξιοποιεί δημιουργικά το σχολικό βιβλίο και, σύμφωνα με τους στόχους που θέτει και το διαθέσιμο πραγματικό διδακτικό χρόνο, διαμορφώνει διδακτικές “διαδρομές” προσαρμόζοντας τις ακολουθούμενες πρακτικές (δραστηριότητες, σχέδια εργασίας, σενάρια κ.λπ.) στο γνωστικό και γλωσσικό επίπεδο των μαθητών/τριών.
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.
Λαμβάνοντας υπόψη τους επιδιωκόμενους διδακτικούς στόχους, το εγχειρίδιο της Α΄ Λυκείου αναπτύσσεται σε τέσσερις αλληλοσυμπληρούμενους άξονες, τα σημαντικότερα στοιχεία των οποίων περιλαμβάνονται στον πίνακα 1:

Τύπος

ΜΜΕ

Εργασία

Επιλογή επαγγέλματος

Στερεοτυπικές αντιλήψεις

Φυλετικός και κοινωνικός ρατσισμός

Χρόνος και σύγχρονη καθημερινή ζωή

Χαρακτηριστικά του νεοέλληναΚατανόηση γραπτού και προφορικού λόγουΠαραγωγή γραπτού λόγου

«Λήψη» σημειώσεων

Ανάπτυξη Παραγράφου με έμφαση στη συνοχή προτάσεων και περιόδων

Περίληψη

Δυνατότητα διάκρισης είδησης και σχολίου σε γραπτό και προφορικό λόγοΕνεργητική και/ ή παθητική σύνταξηΛειτουργία σημείων στίξης

Αναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας [δηλωτική και συνυποδηλωτική

χρήση

Στοιχεία προφορικού λόγου

Χρήση ειδικού λεξιλογίουΆρθροΟμιλία

Επιστολή

Βιογραφικό σημείωμα

Συστατική επιστολή

Συνέντευξη

Ο Πίνακας 2, που παρατίθεται στη συνέχεια, στηρίζεται στην αξιοποίηση του σχολικού εγχειριδίου και περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις διδακτικής διαχείρισης. Σε κάθε περίπτωση, ο προτεινόμενος προγραμματισμός είναι ενδεικτικός.

2. Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης

3. Παρεμβολή ξένου σχολίου στην είδηση

4. Διαπλοκή του γεγονότος με το σχόλιο στην είδηση

Λεξιλόγιο (σχετικό με το σχόλιο και την είδηση)Στις ενότητες Είδηση και σχόλιο και Οργάνωση και παρουσίαση της είδησης αξιοποιούνται δημοσιογραφικά κείμενα (ειδήσεις, ρεπορτάζ), προφορικά, γραπτά, έντυπα ή/και ηλεκτρονικά, από τον ημερήσιο τύπο και τα ΜΜΕ, για την κατανόηση προφορικού και γραπτού λόγου και εντοπίζεται η διάκριση μεταξύ είδησης και σχολίου. Τα δημοσιογραφικά αυτά κείμενα αναφέρονται σε θεματικές που περιέχονται στο σχολικό εγχειρίδιο (π.χ. στερεότυπα, ρατσισμός, τέχνη) και αξιοποιούνται ως εισαγωγή στις θεματικές ενότητες που ακολουθούν.Επιχειρείται σύγκριση κειμένων προφορικού / γραπτού λόγου ή προφορικού / προφορικού λόγου ή γραπτού / γραπτού λόγου. Συνιστάται τα κείμενα να πραγματεύονται το ίδιο θέμα από διαφορετικές οπτικές γωνίες.Θέματα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση(σχετικά με την πληροφόρηση, τη δημοσιογραφία, τον Τύπο)Παραγωγή γραπτού λόγου (άρθρο με ή χωρίς σχόλιο, ομιλία, επιστολή) το θέμα του οποίου είναι σχετικό με τα κείμενα που επιλέχθηκαν.ΙΙ. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙΔΗΣΗΣ 1. Η οργάνωση της είδησηςΝα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στον σχολιασμό του τίτλου, της στίξης, της παρουσίας ενεργητικής ή παθητικής2. Η οπτική γωνία του δημοσιογράφου στην είδηση3. Ο τίτλος της είδησης

4. Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α. Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση

β. Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση

γ. Η χρήση των ονοματικών προσδιορισμών στην είδηση. Χρήση ονομάτων και επιθέτων

δ. Ο προσδιορισμός του χρόνου στην είδηση

5. Το σχόλιο πάνω σε μια είδηση

Λεξιλόγιο (σχετικό με τον χρόνο)

Οργάνωση του λόγου. Η χρήση του παραδείγματος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειμένουσύνταξης, στην πηγή από την οποία προέρχονται τα κείμενα, καθώς και στην προθετικότητα του συντάκτη. Η θεματική των δημοσιογραφικών κειμένων καλύπτει τις θεματικές που ακολουθούν (εργασία, στερεότυπα, ρατσισμός, τέχνη,) κ.λπ.Θέματα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά με τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας) Παραγωγή γραπτού λόγου (άρθρο με ή χωρίς σχόλιο, ομιλία, επιστολή) το θέμα του οποίου είναι σχετικό με τα κείμενα που επιλέχθηκαν.Συγγραφή γραπτών κειμένων στη σχολική τάξη.

Διόρθωση γραπτών – Ανατροφοδότηση

Σημειώνεται πως τα γραπτά κείμενα μπορούν να είναι περισσότερα του ενός για την ίδια θεματική. Στην περίπτωση αυτή το θέμα θα έχει διαφορετικά ζητούμενα ή θα ζητείται από τους μαθητές διαφορετικό κειμενικό είδος.ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ –ΠΕΡΙΛΗΨΗΙ. ΣημειώσειςΑ. Σημειώσεις από γραπτό λόγο

1. Κρατώ σημειώσεις κατά παράγραφο

2. Εργάζομαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηματικές ενότητες και κρατώ σημειώσεις

3. Από τις σημειώσεις προχωρώ στο διάγραμμα του κειμένου

Β. Σημειώσεις από προφορικό λόγοΑξιοποιούνται κείμενα του σχολικού εγχειριδίου ή άλλα κείμενα που επιλέγουν οι εκπαιδευτικοί.Α. Περίληψη γραπτού λόγου1. Πώς οδηγούμαι στην περίληψη

2. Τι πρέπει να προσέχω σε μια περίληψη

3. Συγκρίνω δύο περιλήψεις, μία εκτενή και μία συνοπτική του ίδιου κειμένου

4. Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε μία περίληψη

5. Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείμεναΗ διδασκαλία της περίληψης, της ανάπτυξης παραγράφων και της ‘λήψης σημειώσεων’ δεν περιορίζεται μόνο στην αντίστοιχη ενότητα, αλλά επανέρχεται κατά τη διδασκαλία κειμένων που ενδείκνυνται για τον σκοπό αυτό, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.Γραφή περιλήψεων στη σχολική τάξη.

Διόρθωση γραπτών – ανατροφοδότησηΒ. Περίληψη προφορικού λόγου1. Διαβάζω τη δημοσιογραφική περίληψη μιας συζήτησης

2. Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη μιας συζήτησηςΕπιλέγονται κείμενα προφορικού λόγου από την επικαιρότητα (ακρόαση και κατανόηση προφορικού λόγου). Οι μαθητές με αντίστοιχα φύλλα εργασίας εστιάζουν στο γενικό νόημα του κειμένου, σε ειδικότερες ή υπόρρητες πληροφορίες, κρατούν σημειώσεις και παρουσιάζουν περιληπτικά το περιεχόμενο.Θέματα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά με τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόμηση χρόνου στη σύγχρονη καθημερινή ζωή)Παραγωγή γραπτού λόγου στη σχολική τάξηΔιόρθωση κειμένων – ανατροφοδότησηΙ. Παράγραφος. Ανάπτυξη με σύγκριση και αντίθεσηΙΙ. Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειμένου.

α. Συνοχή προτάσεων και περιόδων

β. Συνοχή παραγράφων με αντιθετική σύνδεση

Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείμενοΗ διδασκαλία της ανάπτυξης παραγράφων δεν περιορίζεται μόνο στην αντίστοιχη ενότητα, αλλά επανέρχεται κατά τη διδασκαλία κειμένων που ενδείκνυνται για τον σκοπό αυτό, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.Επισημαίνεται ότι επαναλαμβάνονται και οι άλλοι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου που διδάχθηκαν στο Γυμνάσιο και την Α΄ Λυκείου.ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙΔΗ Βιογραφικά είδη1. Βιογραφία

2. Βιογραφικό σημείωμα

α. Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σημείωμα

β. Η δομή και το περιεχόμενο ενός βιογραφικού σημειώματος

Λεξιλόγιο βιογραφικού σημειώματος

4. Αυτοβιογραφικό σημείωμα

α. Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σημειώματος με ένα βιογραφικό σημείωμα

β. Το έμμεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σημείωμα

δ. Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σημειώματος

7. Συστατική επιστολήΣτην ενότητα αυτή να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη σύγκριση κειμένων και ειδικότερα στην αναζήτηση ομοιοτήτων και διαφορών ως προς τη μορφή, την έκταση, τη δομή, το περιεχόμενο, κ.ά., μεταξύ του βιογραφικού σημειώματος που εμφανίζεται στα λογοτεχνικά βιβλία και στο (αυτο)βιογραφικό σημείωμα (curriculum vitae /CV), κυρίως για την ανάδειξη της ιστορικότητας, αλλά και της εξέλιξης των κειμενικών αυτών ειδών.Αντίστοιχα, να δοθεί έμφαση στους διαφορετικούς τύπους (αυτο) βιογραφικού σημειώματος και στους λόγους που συνιστούν τις όποιες διαφοροποιήσεις.

Συνιστάται οι εκπαιδευτικοί να αξιοποιήσουν σύγχρονο διδακτικό υλικό και όχι τα αντίστοιχα κείμενα του σχολικού βιβλίου (βλ. ενδεικτικοί διαδικτυακοί πόροι για διδακτική αξιοποίηση).

Η συστατική επιστολή να διδαχθεί σε συνδυασμό με το (αυτο)βιογραφικό σημείωμα.Θέματα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά με την εργασία και την επιλογή επαγγέλματος)Συνιστάται ακρόαση προφορικών κειμένων με θέμα την εργασία και την επιλογή επαγγέλματος, κατανόηση γραπτών κειμένων συνεχών / ασυνεχών (πίνακες, ιστογράμματα κ.ά.)Παραγωγή προφορικού λόγου (δραστηριότητες προσχεδιασμένου προφορικού λόγου, συνεντεύξεις, κ.ά.)

Παραγωγή γραπτού λόγου (Άρθρο, επιστολή, αγγελία, ομιλία) στην τάξη – Ανατροφοδότηση.

Γραφή περιλήψεων

Λεξιλογικές ασκήσειςΘέματα σχετικά με τις στερεοτυπικές αντιλήψεις, τον φυλετικό και κοινωνικό ρατσισμόΠαραγωγή γραπτού λόγου στην τάξη(Άρθρο, επιστολή, ομιλία)

Γραφή περιλήψεων

Λεξιλογικές ασκήσεις

Διόρθωση γραπτών – ΑνατροφοδότησηΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΚΡΙΤΙΚΗ ΙΙ.Παρουσίαση και κριτική μιας θεατρικής παράστασης ΙΙΙ.Παρουσίαση και κριτική άλλων μορφών τέχνηςΛεξιλόγιο (σχετικό με την κριτική)Για την εισαγωγή στην ενότητα αξιοποιούνται οι εντυπώσεις και η κριτική που ασκούν οι μαθητές/τριες σε θεατρική παράσταση ή κινηματογραφική ταινία που παρακολουθούν στη διάρκεια σχολικών διδακτικών επισκέψεων. Στη συνέχεια, διαβάζουν κριτικές για το θέαμα που παρακολούθησαν, συγκρίνουν τη δική τους κριτική και ανατροφοδοτούν το δικό τους κείμενο. Σε άλλη περίπτωση, διαβάζουν δύο κριτικές για έργο που παρουσιάσθηκε παλαιότερα (αξιοποίηση αρχείου Εθνικού Θεάτρου, ΚΘΒΕ) και εντοπίζουν τα σημεία στα οποία ασκείται κριτική (θέμα, σκηνοθεσία, ηθοποιία, φωτισμός). Στόχος είναι να κατανοήσουν τα επιμέρους σημεία στα οποία ασκείται κριτική αλλά και την αιτιολόγηση των επιλογών. Θέματα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά με την κριτική/αξιολόγηση του ατόμου και την αυτοκριτική)Παραγωγή γραπτού λόγου Οργάνωση του λόγου: Ορισμός και διαίρεση μιας έννοιαςΕπισήμανση: Η διδασκαλία της ανάπτυξης παραγράφων δεν περιορίζεται μόνο στην αντίστοιχη ενότητα, αλλά επανέρχεται κατά τη διδασκαλία κειμένων που ενδείκνυνται για τον σκοπό αυτό, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.Επισημαίνεται ότι επαναλαμβάνονται και οι άλλοι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου που διδάχθηκαν στο Γυμνάσιο και την Α΄ Λυκείου. Απλή και διαδοχική υπόταξηΟι αναφορικές προτάσειςΕπισήμανση: Δεν αποτελούν αντικείμενο αυτόνομης διδασκαλίας, αλλά η λειτουργία τους εξετάζεται στα κείμενα τα οποία επεξεργάζονται οι εκπαιδευτικοί καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

ΜΑΘΗΜΑ/ΤΑΞΗ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ:

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, A΄ Γενικού Λυκείου, Α΄ Τεύχος, ITYE “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ», 2014, Βιβλίο Μαθητή

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Α΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σύμφωνα με το ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου, ως γενικός σκοπός της διδασκαλίας για το μάθημα της Λογοτεχνίας ορίζεται “η κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισμό”. Το μάθημα είναι κειμενοκεντρικό και μαθητοκεντρικό. Λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών, ο/η εκπαιδευτικός ακολουθεί ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες που ευνοούν τον δημιουργικό διάλογο και συμβάλλουν στην ανάπτυξη αναγνωστικών δεξιοτήτων.

Από τις τρεις διδακτικές ενότητες που προβλέπονται στο Πρόγραμμα Σπουδών (“Τα φύλα στη λογοτεχνία”, “Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση”, “Θέατρο”), διδάσκονται οι δύο, κατ’ επιλογήν του/της εκπαιδευτικού. Σκόπιμο κρίνεται να προηγηθεί συζήτηση στην τάξη και να ληφθούν υπόψη η γνώμη και τα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών. Υπενθυμίζεται ότι κατά τη διδασκαλία κάθε ενότητας ακολουθούνται τρεις φάσεις, καθεμία από τις οποίες έχει ιδιαίτερη στοχοθεσία: Πριν από την ανάγνωση, Κυρίως ανάγνωση, Μετά την ανάγνωση.

Στο πλαίσιο της διδασκαλίας κάθε ενότητας, ο/η εκπαιδευτικός δημιουργεί συγκεκριμένα σχέδια εργασίας, λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες και επιθυμίες των μαθητών/τριών, καθώς και τον διαθέσιμο διδακτικό χρόνο. Κατά την επεξεργασία κάθε ενότητας, θεωρείται απαραίτητο να συμπεριλαμβάνονται κείμενα τόσο από τη νεότερη και σύγχρονη όσο και από την παλαιότερη λογοτεχνία. Τα αναγκαία γραμματολογικά στοιχεία διερευνώνται σταδιακά κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας των λογοτεχνικών κειμένων, σε συνάρτηση προς αυτά και δεν αποτελούν αντικείμενο αποστήθισης. Εάν ο/η εκπαιδευτικός επιλέξει τις ενότητες «Τα φύλα στη λογοτεχνία» και “Θέατρο”, καλό είναι να φροντίσει να συμπεριλάβει στη διδασκαλία όχι μόνο πεζά αλλά και ποιητικά κείμενα. Οι ενότητες αυτές θα μπορούσαν να διδαχθούν και συνδυαστικά.

Η ενθάρρυνση των μαθητών/τριών να προτείνουν κείμενα προς συζήτηση και παρουσίαση στην τάξη μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη του ενδιαφέροντος για τη λογοτεχνία. Τον ίδιο στόχο υπηρετούν, επίσης, ποικίλες πρακτικές φιλαναγνωσίας.

Ως διδακτικό εγχειρίδιο θα χρησιμοποιηθεί το Ανθολόγιο Κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου με συστηματική συνανάγνωση και διδακτική αξιοποίηση κειμένων από τα άλλα δύο ανθολόγια της Β΄ και Γ΄ τάξης του Λυκείου. Ως μαθησιακοί και διδακτικοί πόροι μπορούν, επίσης, να αξιοποιηθούν, κατά την κρίση του/της εκπαιδευτικού και σύμφωνα με τις ανάγκες της τάξης, λογοτεχνικά κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή / και ηλεκτρονικές.

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Το μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ως μάθημα Γενικής Παιδείας διδάσκεται δύο (2) ώρες την εβδομάδα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους με ελεύθερη επιλογή κειμένων από τον/την εκπαιδευτικό. Το δίωρο αυτό, εφόσον ο διδάσκων/η διδάσκουσα το επιθυμεί και καταστεί δυνατό στο πλαίσιο του σχολικού προγράμματος, είναι συνεχόμενο. Σύμφωνα με το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα, το μάθημα είναι κειμενοκεντρικό. Λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών, ο/η εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να ακολουθήσει ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες που ευνοούν τον δημιουργικό διάλογο και συμβάλλουν στην ανάπτυξη αναγνωστικών δεξιοτήτων.

Ως διδακτικό εγχειρίδιο θα χρησιμοποιηθεί το Ανθολόγιο Κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου. Ως μαθησιακοί και διδακτικοί πόροι μπορούν επίσης να αξιοποιηθούν, κατά την κρίση του/της εκπαιδευτικού και σύμφωνα με τις ανάγκες της τάξης, λογοτεχνικά κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή / και ηλεκτρονικές.

Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους θα διδαχθούν τουλάχιστον δέκα (10) κείμενα, ποιητικά και πεζά, από διάφορες ενότητες του σχολικού εγχειριδίου. Οι Εισαγωγές και τα επιμέρους Εισαγωγικά Σημειώματα αξιοποιούνται σταδιακά για την κατανόηση των λογοτεχνικών κειμένων και σε καμία περίπτωση δεν αποστηθίζονται. Η σχετική ερώτηση στις διαδικασίες αξιολόγησης αφορά την επιβεβαίωση, διάψευση ή σχολιασμό κρίσης που δίδεται στους μαθητές.

Η επιλογή της διδακτέας ύλης γίνεται με συνεργασία των εκπαιδευτικών της σχολικής μονάδας και λαμβάνει υπόψη την ανάγκη ενότητας διδασκαλίας και αξιολόγησης.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ:

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Β΄ Γενικού Λυκείου, Β΄ τεύχος, ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ», 2014, Βιβλίο Μαθητή

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΑΙ Γ’ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Το μάθημα της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας ως μάθημα Γενικής Παιδείας διδάσκεται δύο (2) ώρες την εβδομάδα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους με ελεύθερη επιλογή κειμένων από τον/την εκπαιδευτικό από τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ Λυκείου. Μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα οι μαθητές/τριες καλούνται να συνειδητοποιήσουν τη σχέση της λογοτεχνίας με την ανθρώπινη εμπειρία και να αναγνωρίσουν την αξία της λογοτεχνίας ως μέσου διαμόρφωσης της πολιτισμικής και κοινωνικής μνήμης. Η καλλιέργεια μίας ποικιλίας αναγνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων στο πλαίσιο της μαθητικής ανάγνωσης (ανάγνωση, ακρόαση, κριτική, συγκριτική εξέταση κειμένων, κ.λπ.) και η μετατροπή της σχολικής τάξης σε ομάδα αναγνωστών/στριών αποτελούν βασικούς σκοπούς της ανάγνωσης λογοτεχνικών κειμένων στη σχολική τάξη και αποβλέπουν στην ενίσχυση της φιλαναγνωσίας. Ως εκ τούτου, το μάθημα της Λογοτεχνίας και στη Β΄ Λυκείου δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα σύνολο κειμένων που διδάσκονται κατά παράταξη, χωρίς να συνομιλούν μεταξύ τους, αλλά να εκλαμβάνεται ως ένα μάθημα μαθητοκεντρικό και κειμενοκεντρικό, που επιτρέπει στη σχολική τάξη να κατανοεί και να συνομιλεί για την πολλαπλότητα των τρόπων της λογοτεχνικής αναπαράστασης θεμάτων που τροφοδοτούν συνεχώς την ελληνική και παγκόσμια λογοτεχνία. Η διερεύνηση της ιστορικότητας των κειμένων (ιστορικότητα του συγγραφέα, του κειμένου, των αναγνωστών) ενισχύει την ερμηνευτική και κριτική στάση των μαθητών/τριών απέναντι στα κείμενα.

Στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς διδάσκονται από το διδακτικό εγχειρίδιο τουλάχιστον δέκα (10) κείμενα (ποιήματα, διηγήματα, αποσπάσματα εκτενέστερων λογοτεχνικών κειμένων) για τα Ημερήσια Γενικά Λύκεια και τουλάχιστον οκτώ (8) για τα Εσπερινά. Κατά την επιλογή των κειμένων θεωρείται απαραίτητο να συμπεριλαμβάνονται κείμενα τόσο από τη νεότερη και σύγχρονη όσο και από την παλαιότερη λογοτεχνία. Ως μαθησιακοί και διδακτικοί πόροι μπορούν, επίσης, να αξιοποιηθούν, κατά την κρίση του/της εκπαιδευτικού και σύμφωνα με τις ανάγκες της τάξης, λογοτεχνικά κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή / και ηλεκτρονικές. Τα αναγκαία γραμματολογικά στοιχεία διερευνώνται σταδιακά, σε συνάρτηση προς τα κείμενα και δεν αποτελούν αντικείμενο αποστήθισης, αλλά βοηθητικό υλικό που επιτρέπει την ανάδειξη της ιστορικότητας που διαπερνά και καθορίζει ολόκληρη τη λογοτεχνία ως θεσμό, με όλες τις ενδολογοτεχνικές και εξωλογοτεχνικές συναρτήσεις του. Για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του διδακτικού χρόνου, το μάθημα προτείνεται να γίνεται σε συνεχόμενο δίωρο, εφόσον ο διδάσκων/η διδάσκουσα το επιθυμεί και καταστεί δυνατό στο πλαίσιο του σχολικού προγράμματος. Προβλέπονται οπωσδήποτε διδακτικές ώρες για την παραγωγή λόγου των μαθητών/τριών στη σχολική τάξη και ώρες για την παρουσίαση ατομικών ή/και ομαδικών εργασιών (βλ. πίνακα ενδεικτικής διαχείρισης διδακτικού χρόνου). Η βιβλιοπαρουσίαση και βιβλιοκριτική αξιοποιούνται στο μάθημα της Λογοτεχνίας.

Για τη μεθόδευση της εργασίας σημειώνεται πως η συνεξέταση κειμένων θεωρείται χρήσιμη τόσο κατά την παραδοσιακή συν-διδασκαλία του γνωστού και του αντίστοιχου «παράλληλου» κειμένου, όσο και κατά την περίπτωση που ο διδάσκων/η διδάσκουσα επιλέγει την συνεξέταση περισσότερων κειμένων (βλ. παρακάτω σχετική επισήμανση). Τα συν-εξεταζόμενα κείμενα δε συνυπολογίζονται στον αριθμό των δέκα (10) κειμένων για τα ημερήσια λύκεια και των οκτώ (08) για τα εσπερινά.

Παράδειγμα ενδεικτικής διαχείρισης διδακτικού χρόνου

Προτείνεται η διδασκαλία τουλάχιστον δέκα (10) λογοτεχνικών κειμένων από το σχολικό εγχειρίδιο για τα Ημερήσια Γενικά Λύκεια και τουλάχιστον οκτώ (8) για τα Εσπερινά

(στον αριθμό αυτό δε συνυπολογίζονται τα συν-εξεταζόμενα κείμενα) -Ανάγνωση κειμένου,

-κατανόηση, ερμηνεία κειμένου

Με τη διδασκαλία και συνεξέταση κειμένου/ων επιδιώκεται:

– να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές/τριες την πολυσύνθετη αλληλεπίδραση των κειμένων με το ιστορικό πλαίσιο (γενική ιστορία, ιστορία των ιδεών, λογοτεχνικά ρεύματα),

-να συνεξετάσουν τα λογοτεχνικά κείμενα μίας ή άλλων εποχών για να διαπιστώσουν και να ερμηνεύσουν τη διαφορετική πραγμάτευση του ίδιου θέματος στον χώρο και στον χρόνο.

– Παράλληλα επιδιώκεται η αναγνώριση των αφηγηματικών τεχνικών που αξιοποιούνται αλλά και η διερεύνηση των δυνατοτήτων της γλώσσας ως μέσου προσωπικής και καλλιτεχνικής έκφρασης.

– Η βίωση της λογοτεχνίας ως πηγής συναισθημάτων, εμπειριών και διανοητικών ερεθισμάτων αποτελεί επιθυμητό ζητούμενο. Ενδεικτικός χρόνος για κάθε κείμενο

3 ή 4 ώρες Ατομικές και ομαδικές εργασίες στη σχολική τάξη – Δίνονται σύντομες ατομικές ή/και ομαδικές εργασίες για δημιουργούς, ρεύματα, κείμενο ή κείμενα.

– Οι εργασίες στοχεύουν στην κάλυψη

των παραπάνω στόχων, αλλά και στην παραγωγή προσωπικού λόγου των μαθητών/τριών για τα κείμενα (Ενδεικτικά: παρουσίαση σελίδας ημερολογίου ενός ήρωα, μεταφορά αφηγηματικού κειμένου σε θεατρική σκηνή, συνέχιση μίας σκηνής, αλλαγή τέλους στην ιστορία). Οι εργασίες αυτές αναδεικνύουν τη δημιουργική και κριτική σχέση που αναπτύσσουν οι μαθητές/τριες με τα κείμενα. – Οι μαθητές/τριες ασκούνται στην βιβλιοπαρουσίαση και βιβλιοκριτική, διαβάζοντας ή/και παράγοντας αντίστοιχα κείμενα, προκειμένου να σχολιάζουν και να επεξεργάζονται διαφορετικές ή/και συμπληρωματικές απόψεις που διατυπώνονται για το ίδιο έργο

Ενδεικτικά

μπορούν να διατεθούν οκτώ (08) ώρες για ατομική ή/και ομαδική εργασία στην τάξη.

Παρουσίαση ατομικών ή/και ομαδικών εργασιών- Κατά την παρουσίαση εργασιών οι μαθητές/τριες κρατούν σημειώσεις π.χ. για το θέμα, τους ήρωες, το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο των παρουσιαζόμενων κειμένων. – Η παρακολούθηση του προσχεδιασμένου προφορικού λόγου των συμμαθητών/τριών συνιστά κομβική δεξιότητα που πρέπει να καλλιεργείται συστηματικά ως στόχος και του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας. -Η ανάθεση συνθετικής ή/και ατομικής εργασίας για ένα ευρύτερο θέμα (παρουσίαση του έργου ενός δημιουργού που εξετάσθηκε στο μάθημα, βιβλιοπαρουσίαση και κριτική ολόκληρου λογοτεχνικού έργου ή λογοτεχνικής κριτικής) μπορούν να ενταχθούν στο μάθημα και να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο της δημιουργικής εργασίας.Ενδεικτικός χρόνος οκτώ (08) διδακτικές ώρες