https://www.esos.gr/arthra/82680/programma-spoydon-arhaias-ellinikis-glossas-kai-grammateias-ton-avkai-g-taxeon
Απρ 23 2023
https://www.esos.gr/arthra/82680/programma-spoydon-arhaias-ellinikis-glossas-kai-grammateias-ton-avkai-g-taxeon
Απρ 17 2023
Ζωή και Ανάσταση
π.Θεοδόσιος Μαρζούχος
Πάσχα 2023
Σε προαισθήματα δεν πιστεύω
και προλήψεις δεν φοβάμαι.
Στα δηλητήρια και τις συκοφαντίες δεν υποχωρώ.
Θάνατος δεν υπάρχει.
Αθάνατοι όλοι. Αθάνατα όλα.
Μην τον φοβάσαι το θάνατο στα δεκαεφτά
Μήτε στα εβδομήντα.
Θάνατος δεν υπάρχει. Ούτε σκοτάδι.
Υπάρχει μόνο φως και αλήθεια.
Είμαστε όλοι στην ακροθαλασσιά κι εγώ
Ένας απ’ αυτούς που τραβούν τα δίχτυα
Όταν μέσα τους πιάνεται η Αθανασία.
Αρσένι Ταρκόφσκι
«Πουλιά ταξίδευαν στο δρόμο μας»
Εκδ. Ελεγεία, Άρτα 2007, σελ. 48
Κάθε χριστιανός πρέπει και θεωρητικά είναι ένας από αυτούς που τραβούν τα δίχτυα που πιάνουν την Αθανασία, όπως γράφει ο ποιητής. Αυτό που δεν είναι απολύτως σίγουρο είναι αν το συνειδητοποιεί.
Αν, συνήθειες ακόμη και θρησκευτικές, έχουν επικαλύψει το αποτέλεσμα·
Αν, αυτό που κάποιος «από αυτούς που τραβούν τα δίχτυα» ζητάει στην σχέση με τον Χριστό στην Εκκλησία, είναι μια μικρή, λίγη, ικανοποίηση συναισθηματική, και εγωιστική, ότι είναι καλύτερος από τους άλλους·
Αν φοβάται, ότι αυτό που θα πιάσουν τα δίχτυα, είναι μεγάλο μεν, αλλά δημιουργεί απαιτήσεις και ευθύνες ενώ αυτός, πιστεύει και είναι, της ήσσονος προσπάθειας·
Αν νομίζει, ότι δεν είναι τώρα καιρός για πολλά πράγματα, και δεν έχει νόημα να προκαλεί και να αρνείται την ησυχία μιας, τελικά, πεθαμένης καθημερινότητας.
Αν βλέπει, στο χώρο ζωής της Εκκλησίας, πολλή θρησκειοποίηση και δεν τον ενοχλεί, αλλά αντίθετα τον… “αναπαύει”, το να βλέπει “οδηγούς” “καθώς πρέπει” βολεμένους και ασφαλείς! Που κάνουν τελετές με ανακουφιστική θεατρικότητα και ντύνονται με αναιρετική των συμβόλων που, υποτίθεται, φέρουν πολυτέλεια και στόμφο.
Αν πιστεύει, σε προαισθήματα και φοβάται προλήψεις·
Αν υποχωρεί, στα δηλητήρια και τις συκοφαντίες·
Αν δεν έχει καταλάβει, ότι ο Χριστός δεν μας παραστέκεται με την παντοδυναμία Του, αλλά με την αδυναμία Του και ότι αυτό είναι η διαφορά ανάμεσα στον χριστιανισμό και τις άλλες θρησκείες, γιατί φυσικά ο Θεός που υποφέρει έχει την δύναμη να βοηθήσει τον αναγκεμένο άνθρωπο!
Αν δεν έχει κατανοήσει, αποδεχτεί και πιστέψει, ότι η δύναμη του Ευαγγελίου είναι η αδυναμία, ότι η νίκη έρχεται από την… χρεωκοπία του Σταυρού!
Αν δεν έχει καταλάβει, ότι και ο διάβολος είναι αθάνατος και ότι η αθανασία στην Εκκλησία δεν είναι αιώνια υπαρκτική παράταση, αλλά Ανάσταση από τον θάνατο της αυτοπροσκόλλησης στην αυτοπαράδοση της πίστεως, δηλαδή σε μια Αγκαλιά, που δεν αφήνει στην ανυπαρξία τους αγαπημένους.
ΤΟΤΕ… τσάμπα τραβάει τα δίχτυα…
Τότε δεν καταλαβαίνει ότι ο χριστιανισμός μόνο τόλμησε να τοποθετήσει το σώμα στο πιο απόκρυφο βάθος του Θεού και η αθανασία είναι η βάση της Ανάστασης του σώματός μας, χωρίς το οποίο είμαστε μισοί.
Τότε δεν καταλαβαίνει, ότι αυτός που είναι στην ακροθαλασσιά και τραβάει τα δίχτυα δεν γίνεται να είναι ένας θρησκόληπτος ηθικολόγος, γιατί τότε βρίσκεται πολύ μακριά από τον Χριστό, τόσο όσο και καθένας άνθρωπος που είναι χωρίς ηθικές αρχές.
Τότε δεν καταλαβαίνει ότι η αθανασία η Ανάσταση και η μακαριότητα δεν είναι ανταμοιβή συνδεδεμένη με μια “καλή” ζωή, όπως ένας βαθμός που έρχεται από την παρακολούθηση μιας σχολικής τάξης, αλλά αυτή η ίδια η ζωή στην τελειοποίηση της, αφού εκλέγουμε τον ουρανό ή την κόλαση με κάθε επιλογή μας.
Η Αθανασία θα μας δοθεί (ήδη είμαστε “καταδικασμένοι” να είμαστε αθάνατοι) και η Ανάσταση θα έρθει, ευχή και προσευχή νάναι Ανάσταση Ζωής και μετοχή στην Χώρα των Ζώντων.
Χριστός Ἀνἐστη, ἀνιστῶν ἡμᾶς ἅπαντας. Ἀμήν.-
Σεπ 22 2022
Σεπ 11 2022
Απρ 23 2023
Όταν είναι κανείς νέος, ο καιρός κυλάει τόσο γρήγορα, οι διασκεδάσεις είναι τόσο πολλές, και το τέρμα του δρόμου της ζωής μοιάζει νάναι τόσο μακριά, ώστε δεν υπάρχει καιρός για τέτοιες αυτοαναλύσεις. Τουλάχιστον, σε μένα, αυτό είχε συμβεί. Οι φοιτητές της ιατρικής, συνήθως, δε διακρίνονται για την ευσέβεια τους και, φυσικά, ούτε γω ήταν δυνατόν να αποτελώ εξαίρεση σ’ αυτό τον κανόνα. Στα εργαστήρια της ανατομίας, όπου διαμελίζονται σε χίλια-δυό κομμάτια τα απομεινάρια του ανθρώπου, το ανθρώπινο σώμα δε μου φάνηκε τίποτα περσότερο από μια πολύπλοκη μηχανή. Στις αυτοψίες που είχα παρακολουθήσει, τίποτα δέν είδα που να με κάμει να πιστέψω ότι υπάρχει μες στο κορμί μια ψυχή αθάνατη. Όταν συλλογιόμουν τον Θεό, άθελα μου στο στόμα μου χάραζε ένα χαμόγελο ανωτερότητας, που έδειχνε την περιφρόνηση που αισθανόμουν για έναν τόσο παμπάλαιο μύθο.
Όταν όμως πήρα το πτυχίο του γιατρού και βγήκα στη βιοπάλη, στις κοιλάδες της Νότιας Ουαλλίας, με τα ανθρακωρυχεία, και εξασκώντας το επάγγελμα μου είδα τη ζωή από κοντά, από πρώτο χέρι, όπως λένε, και πρόσεξα, το θάρρος και την καλή θέληση των άλλων συνανθρώπων μου που αγωνίζονταν μέσα σε μεγάλες δυσκολίες, τότε, μόνο, για πρώτη φορά, άρχισα να εισχωρώ στο βασίλειο του πνεύματος. Όταν παρευρισκόμουν στο θαύμα της γέννησης του άνθρωπου, όταν καθόμουν πλάι στο νεκρό τις ήσυχες ώρες της νύχτας, όταν άκουγα το σιγανό μα ανελέητο χτύπημα από τις φτερούγες του θανάτου, τότε, οι απόψεις μου για τη ζωή έγιναν κάπως αλλιώτικες. Η πείρα που με τόσην αγωνία κερδίζεις, αργά-αργά, παρουσίασε μπροστά μου καινούργιες αξίες. Έτσι κατάλαβα πως, στη ζωή, υπάρχουν πολύ περισσότερα πράγματά από όσα μπορεί κανείς να βρει στα βιβλία, πολύ περσότερα κι από όσα μπορεί ποτέ να ονειρευτεί. Με λίγα λόγια έχασα τη μεγάλη ιδέα που είχα για τον εαυτό μου κι αυτό, μ’ όλο που τότε δεν τόξερα ακόμα, είναι το πρώτο βήμα για να βρει κανείς τον Κύριο.
Σέ κάποιο κεφάλαιο μίλησα για την Όλγουεν Νταίηβις, τη μεσόκοπη νοσοκόμο, που πάνω από είκοσι χρόνια, με δύναμη και υπομονή, με ηρεμία και αισιοδοξία, εξυπηρετούσε τον κόσμο στην περιοχή του Τρέτζενυ. Αυτός ο ανυστερόβουλος αλτρουισμός, που έδειχνε να είναι το κλειδί του χαρακτήρα της, είχε τόσο γλίσχρα ανταμοιβή, ώστε, έμενα τουλάχιστον, πολύ με στενοχωρούσε. Μ’ όλο που ο κόσμος την αγάπαγε πάρα πολύ, ο μισθός της ήταν τιποτένιος. Στό τέλος, ένα βράδυ που είχαμε παρασταθεί σε μια πολύ δύσκολη κ’ επίμονη περίπτωση, τόλμησα να της πω δυο λόγια την ώρα που πίναμε μαζί ένα φλυτζάνι τσάι.
— Αδελφή, γιατί δεν τους ζητάτε να σας δίνουν κάτι περσότερο; Είναι πολύ κωμικό να ξέρει κανείς πώς κάθεστε και τσακιζόσαστε για τρεις κ’ εξήντα.
Σούφρωσε πολύ τα φρύδια της, αλλά, πάντως, χαμογέλασε:
— Όσα παίρνω, μου φτάνουν για να ζω.
— Όχι δά! επέμεινα. Εσείς έπρεπε να παίρνετε, το λιγότερο, μια λίρα την εβδομάδα παραπάνω. Ένας Θεός το ξέρει πόσο σας αξίζει αυτό!
Σιωπή απλώθηκε ξαφνικά. Το χαμόγελο της δεν έσβησε, όμως η ματιά της σιγά-σιγά πήρε μιαν αυστηρότητα και ένα βάθος που με τρόμαζε.
— Γιατρέ, είπε, ένα πράγμα μ’ ενδιαφέρει εμένα. Να ξέρει ο Θεός πώς κάτι αξίζω. Αν το πετυχαίινω αυτό, δε μου χρειάζεται τίποτ’ άλλο.
Αυτά που μου είπε, για να μου εξηγήσει, ήταν ελάχιστα, το νόημα τους όμως διαβαζόταν ολοκάθαρα μες στα μάτια της. Ποτέ, ούτε για μια στιγμή, δεν είχε παραστήσει τη θρησκευάμενη, κι όμως εκείνη τη στιγμή απόδειξε ανάγλυφα πώς όλη της η ύπαρξη, η αυτοθυσία και η εξυπηρετικότητα που ανάβλυζε απ’ όλο της το είναι ήταν αποτέλεσμα αφιέρωσης, ύψιστη απόδειξη πως πίστευε στον Χριστό. Σε μια στιγμή κατανόησης, ένιωσα το βαθύτατο νόημα της ζωής της και, συγκρίνοντάς τη με τη δική μου, είδα το προσωπικό μου κενό.
Δεν παρίστανω τον καθηγητή της Θεολογίας. Ποτέ μου δεν ένιωσα πώς είμαι φτιαγμένος για να κάμω κήρυγμα σε κάποια δημόσια πλατεία. Ούτε ανήκω σε καμιάν ομάδα ή δόγμα ιδιαίτερο, που αποκλείει όλους όσους δεν το ξέρουν ή δεν το πιστεύουν. Μιλάω απλώς για την πίστη στον Θεό, ένα θέμα που πολλοί παραγνωρίζουν τη σημασία του, αλλά που σήμερα είναι ανάγκη να το προσέξουν οι άνθρωποι περσότερο από κάθε άλλην περίοδο της ιστορίας του Κόσμου.
Ο μισός σχεδόν πληθυσμός της γης έχει παραδεχτεί μιαν αθεϊστική ιδεολογία, έχει καταπιαστεί με μιαν ανελέητη επίθεση, εναντίον της θρησκείας, έχει ξεσηκώσει μιαν άγρια κι ακούραστη εκστρατεία για να πνίξει οριστικά μές στη λάσπη την ιδέα ενός Θεού δημιουργού. Από την άλλη πάλι μεριά εμείς, οι άλλοι μισοί, μ’ όλη την πνευματική δίψα που νιώθουμε τόσο έντονα, μέσα στην καρδιά μας, είμαστε — οι περσότεροι — καταπληκτικά αδιάφοροι απέναντι της ιδέας της ύπαρξης Θεού, είμαστε σά νεκροί απέναντι στο αληθινό νόημα της ζωής. Πραγματικά, για πολλούς, η τάση της σύγχρονης σκέψης, που τονίζει την πρόοδο της επιστήμης και το ξεπέρασμα της παράδοσης, έφερε πολύ σοβαρά στην επιφάνεια το πρόβλημα της ύπαρξης του Θεού. Άλλοι, πάλι, γεμάτοι δυσπιστία για έναν κόσμο που φαίνεται χαμένος μέσα στις συγκρούσεις, τις αγωνίες, την αμφιβολία και το φόβο, κάνουν τα στραβά μάτια μπρος στην αβεβαιότητα του μέλλοντος, και πέφτουν με τα μούτρα σ’ ένα σωρό ποικιλόμορφες διασκεδάσεις.
Αυτό ακριβώς, η συνείδηση αυτής της κρίσης στα ανθρώπινα πράγματα, αυτό με κάνει να νιώθω την ανάγκη να καθορίσω μερικούς δρόμους της σκέψης και της ψυχής, που έδωσαν αφορμή να πάρει συγκεκριμένη μορφή η πίστη μου.
Απρ 23 2023
Δύο ώρες περίμεναν οι οπαδοί του έξω από τις φυλακές του Βουκουρεστίου για να τον δουν να βγαίνει. Τον εμψύχωσαν προσφέροντάς του λουλούδια. Το πρώτο πράγμα που ο Αντριου Τέιτ επιθυμούσε να κάνει όταν αποχώρησε, την προηγούμενη Παρασκευή το απόγευμα, από τις φυλακές της Ρουμανίας, όπου κρατείτο μαζί με τον αδελφό του Τρίσταν επί 92 ημέρες, ήταν να έχει πρόσβαση στο κινητό του. Σε κατ’ οίκον περιορισμό μπορεί να χρησιμοποιεί το τηλέφωνό του, αλλά όχι τα social media, αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να βγάλει την μπλούζα, να ανάψει ένα πούρο, να βιντεοσκοπήσει και να διοχετεύσει την αρρενωπή εικόνα του, μέσω τρίτων, στο Διαδίκτυο.
Οι αδελφοί Τέιτ, γεννημένοι στο Λούτον της Αγγλίας, μετακόμισαν στη Ρουμανία το 2017 συστήνοντας μια «επιχείρηση σεξουαλικών παροχών». Ιθύνων νους ήταν o μεγάλος αδελφός Αντριου (36). Kickboxer, γκουρού του λάιφσταιλ για νεότερους άνδρες και εφήβους (συμβουλεύει τους θλιμμένους άνδρες να αφήσουν τα αντικαταθλιπτικά και να ξεκινήσουν να γυμνάζονται) και σταρ των κοινωνικών δικτύων με 5,6 εκατ. ακολούθους. Οι αδελφοί Τέιτ, μαζί με δύο γυναίκες συνεργάτιδες, κατηγορούνται για σύσταση εγκληματικής οργάνωσης και διακίνηση ανθρώπων. Σύμφωνα με τα νομικά έγγραφα, με χρήση βίας χειραγώγησαν την ευαλωτότητα έξι γυναικών –νεαρή ηλικία, απομακρυσμένες σχέσεις με οικογένεια, πρότερες κακοποιητικές σχέσεις– στρατολογώντας τες με τη μέθοδο του έρωτα και της υπόσχεσης γάμου.
Ο Τέιτ δεν κρυβόταν, δραστήρια προωθούσε τον εξτρεμιστικό μισογυνισμό του ανεβάζοντας βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με εύγλωττα μηνύματα: «Αρπαξε, χαστούκισε, στραγγάλισε, σκάσε, π…» και διατυμπάνιζε τις απόψεις του: «Οι γυναίκες είναι ιδιοκτησία των ανδρών» και «τα θύματα βιασμών πρέπει να αναλαμβάνουν την ευθύνη τους για ό,τι τους συνέβη». Αυτό που έχει ενδιαφέρον δεν είναι οι ακραίες απόψεις του Τέιτ, αλλά η θερμή υποδοχή από μια πολυάριθμη ομάδα νεαρών ανδρών. Τα βίντεο στο TikTok τα έχουν ήδη δει 11,6 εκατ. ζευγάρια μάτια. Υπάρχουν, όπως φαίνεται, κάμποσοι που είτε ενστερνίζονται είτε –απλώς– έχουν εκτεθεί στην πλύση εγκεφάλου που τους προσφέρουν οι αντι-θηλυκές ιδέες του Τέιτ και η «σταυροφορία» του ότι η αυθεντική αρρενωπότητα είναι εκείνη που κάποιοι άλλοι αποκαλούν «τοξική».
Συνειδητοποίησα ότι, ακόμη κι αν εκείνος φυλακιστεί, ακόμη κι αν του απαγορευθεί η πρόσβαση στο μεγάφωνο του Διαδικτύου, το ζήτημα είναι μεγαλύτερο. Η υπόθεση Τέιτ προκάλεσε πανικό στις διευθύνσεις των σχολείων της Αγγλίας. Εκπαιδευτικοί και γονείς αναρωτιούνται πώς να χειριστούν το εμποτισμένο με μισογυνισμό ακροατήριο. Το αντίδοτο έδωσε η σταθερή λύση της ήπιας προσέγγισης. Εκπαίδευση βασισμένη σε μαθήματα σεξουαλικής αγωγής, συζητήσεις επί συζητήσεων περί ποιοτικών σχέσεων με εστίαση στη συναίνεση πριν από τη σεξουαλική συνεύρεση και στον σεβασμό – πριν, μετά και άπαξ. Φυσικά δεν έλειψαν οι έξτρα παραινέσεις που απευθύνονται κατ’ αποκλειστικότητα στα αρσενικά: να αφήσουν στην άκρη την «περιοριστική» και «βαριά πανοπλία» της αρρενωπότητας. Ο σκοπός είναι σαφής, να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο ασφάλειας ώστε να αναχαιτιστεί η έμφυλη βία «επαναπρογραμματίζοντας» τα αγόρια. Ολα αυτά θα λειτουργήσουν; Οχι. Η θεωρία λειτουργεί μέχρις εκεί όπου μπορεί να φθάσει.
O λόγος που, κατά τη γνώμη μου, δεν θα λειτουργήσει είναι διότι η προσέγγιση δεν βοηθάει ούτε τα αγόρια ούτε τα κορίτσια. Η φυσικότητα της εγγύτητας μεταξύ των δύο φύλων είναι πλέον μια «κατασκευή» που οφείλει να διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες, δίχως όμως να υπάρχει εμπιστοσύνη, εκ των προτέρων, στη μια πλευρά. Επικρατούν δύο πάγιες εμμονές, η «θυματοποίηση» των κοριτσιών και η «τοξικότητα» των αγοριών. Δημιουργείται ένα υπερπροστατευτικό θηλυκό πλέγμα μέσα στο οποίο τα κορίτσια σκιαγραφούνται ως «εύθραυστα» και τόσο «ανίσχυρα» που σίγουρα είναι «εκμεταλλεύσιμα». Αφενός τα παραπάνω δεν ισχύουν, αφετέρου, τελικά, τα αφήνει ανήμπορα στον χειρισμό μελλοντικών καταστάσεων: αμήχανων, άβολων ή και βίαιων. Σκιαγραφείται και μια εικόνα των αγοριών: επικίνδυνη, επιθετική ή και ζωώδης, δυνητικά διεστραμμένων, ανίκανων να ελέγχουν τα ένστικτά τους και ανάξιων εμπιστοσύνης ακόμη και στην κατεύθυνση του βλέμματός τους. Ενοχων μέχρι αποδείξεως. Είναι όμως έτσι;
Η περίπτωση Τέιτ είναι το σύμπτωμα, και όχι η αιτία, μιας κοινωνίας που συνέχεια επιθυμεί να «ευθυγραμμίζει» και να «διορθώνει» τα αγόρια.
Με όσα αγόρια μίλησα, όλα –ανεξαιρέτως– γνωρίζουν τον Αντριου Τέιτ. Ο Τέιτ, όπως μου είπαν, πράγματι δεν σέβεται τις γυναίκες. Αυτό δεν τους αρέσει. Τους ελκύουν τρία χαρακτηριστικά του: ότι έχει πλάκα, είναι αθλητικός και έχει πολλούς followers. Στα μάτια τους αυτά αρκούν, είναι επιτυχημένος. Ισως λοιπόν η εκπαίδευση πρέπει να προσφέρει εναλλακτικά ανδρικά πρότυπα με τα οποία μπορούν να ενθουσιαστούν ή να ανοίξει μια ευρύτερη συζήτηση για την εξερεύνηση πιθανών προτύπων.
Η περίπτωση Τέιτ είναι το σύμπτωμα, και όχι η αιτία, μιας κοινωνίας που συνέχεια επιθυμεί να «ευθυγραμμίζει» και να «διορθώνει» τα αγόρια. Μιας κοινωνίας που έχει δημιουργήσει αντιπαλότητα και το χάσμα το έχει αντιληφθεί και το καταλαμβάνει ο κάθε Τέιτ. Σε αυτό άλλωστε στηρίζεται και η υπερασπιστική γραμμή του: «Οι γυναίκες ξέρουν να χειραγωγούν το νομικό σύστημα ώστε να τιμωρούνται οι άνδρες». Η απαράδεκτα χυδαία συμπεριφορά μερικών οδηγεί στη δύσπιστη αντιμετώπιση του συνόλου του ανδρικού πληθυσμού, χωρίς στο τέλος να βρίσκεται η αιτία για το τι πάει στραβά με τα αγόρια. Γιατί σίγουρα κάτι πάει στραβά. Η αστυνόμευση έχει δημιουργήσει αγόρια έμπλεα θυμού και αγωνίας. Το αγγλικό εθνικό σύστημα υγείας κατέγραψε, από το 2017, αύξηση κατά 50% του ποσοστού των αγοριών με προβλήματα ψυχικής υγείας (ένας στους πέντε) και οι απόπειρες αυτοκτονίας –στις ηλικίες 15-19– έχουν διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία. Το πιο ενδιαφέρον και αποσιωπημένο στοιχείο είναι το ότι ένα αγόρι έχει 230 φορές περισσότερες πιθανότητες να βιαστεί παρά –καταχρηστικά– να κατηγορηθεί για απόπειρα βιασμού. Τέλος, ήρθαν και τα lockdowns που λειτούργησαν καταλυτικά στην απομόνωση. H παιδοψυχολόγος Λιν Εβανς περιγράφει την κατάσταση των εφήβων ως εξής: «Βρίσκονται στα ασφαλή υπνοδωμάτιά τους και επικοινωνούν με φίλους online. Παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια και βλέπουν τόνους πορνό. Ζουν στη φαντασία τους».
Γιατί, αναρωτιέμαι, να επιθυμούν να εξέλθουν από τον πλασματικό κόσμο τους και να αντιμετωπίσουν μια εχθρική πραγματικότητα που τους αποβάλλει και τους αντιμετωπίζει πάντα ως αντιπάλους; Στην ουσία δεν έχουν κίνητρο. Αντιδρούν απορρίπτοντας το περιβάλλον που, εκ των προτέρων, τους απορρίπτει. Βρίσκουν αποκούμπι στον θλιβερό Αντριου Τέιτ γιατί η ελάχιστη σημασία που τους δίνει, και η ψευδαίσθηση δύναμης και υπεροχής που υποτίθεται ότι μπορούν να αποκτήσουν, αρκεί για να τους κάνει να αισθάνονται ότι, τουλάχιστον, δεν κάνουν κάτι στραβά και κυρίως ότι ανήκουν. Ολοι θέλουμε να νιώθουμε ότι ανήκουμε κάπου.
Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.
Απρ 23 2023
«Καλή τύχη σε όσους προσπαθούν να εμποδίσουν τους νέους να διαβάσουν το The Handmaid’s Tale. Θα τους κάνουν να θέλουν να το διαβάσουν οπωσδήποτε», είχε γράψει προ μηνός η Μάργκαρετ Ατγουντ στο New Yorker, με αφορμή την απόσυρση του βιβλίου της (στα ελληνικά, «Η ιστορία της θεραπαινίδας») από αμερικανική σχολική βιβλιοθήκη έπειτα από απαίτηση θρησκευτικής ένωσης γονέων. Η συγγραφέας στηλίτευσε και πάλι τη λογοκρισία που υφίστανται τα βιβλία στις ΗΠΑ, σε συζήτηση που είχε στην Αθήνα, στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, με τον ποιητή Χάρη Βλαβιανό («Κ», 7.4). Διότι τα βιβλία –και όχι μόνο– υφίστανται στο μεγάλο χωνευτήρι της Δύσης διπλό κύμα διώξεων και ελέγχου, τόσο από το κίνημα των υπερσυντηρητικών τραμπικών όσο και από εκείνο των ακραίων της πολιτικής ορθότητας. Οι νεοπουριτανοί βρίσκονται στη μία όψη του πνευματικού και κοινωνικού ολοκληρωτισμού, με πληθώρα απαγορεύσεων, διακρίσεων, αποκλεισμών. Επιβάλλουν έναν νέο σκοταδισμό στα σχολεία εξοβελίζοντας επιστημονικές θεωρίες, απαγορεύοντας εικόνες αριστουργημάτων –κατ’ αυτούς «πορνογραφικές»– της παγκόσμιας τέχνης, αποσύροντας από σχολικές και άλλες βιβλιοθήκες μέχρι στιγμής 2.561 τίτλους βιβλίων («Κ», 30.3). Στην άλλη όψη βρίσκονται οι εκτροχιασμένοι της πολιτικής ορθότητας, η οποία, ενώ έδωσε φωνή στους καταδικασμένους στην αφωνία και αποσφράγισε καταπίεση αιώνων, συχνά ολισθαίνει στη γλωσσική αστυνόμευση και τη λογοκρισία, στην πολιτικοποίηση της καθημερινότητας και την ταύτιση της διαφωνίας με ηθικά παραπτώματα, στον παρωπιδικό διδακτισμό στις εκδόσεις και τα κολέγια, στον έλεγχο των δημόσιων συμπεριφορών, σε ένα κυνήγι των «μαγισσών» που καταστρέφει καριέρες και ζωές.
Εν ολίγοις, δύο ρεύματα που εκπηγάζουν από αντίθετα σημεία του ιδεολογικού ορίζοντα, εκβάλλουν στον ίδιο αυταρχικό βάλτο. Εκεί δρουν όσοι «καίνε» βιβλία και επιβάλλουν το τι θα διδάσκεται σε δημόσια πανεπιστήμια και σχολεία, όπως και όσοι αφαιρούν από μεγάλα έργα του παρελθόντος λέξεις και φράσεις «προσβλητικές» με βάση τα σημερινά ηθικά μέτρα· εκείνοι που εκμεταλλεύονται την καταδίκη της (πολιτικά ορθής) κοινωνικής τιμωρίας προκειμένου να αντιτεθούν στο κίνημα #MeToo και στο Black Lives Matter και όσοι αντιλαμβάνονται την πολιτική ορθότητα, που μετεξελίχθηκε σε κουλτούρα ακύρωσης και στη συνέχεια σε αφύπνιση ή εγρήγορση, «ως διαρκή απαίτηση για λογοδοσία».
Ομως, δεν πολεμάς τον συστημικό ρατσισμό καταργώντας τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών σε τμήματα κλασικών σπουδών. Δεν αποκαθιστάς την αλήθεια εξαλείφοντας ό,τι συνδέεται με την αποικιοκρατία. Δεν ανατρέπεις στερεότυπα ξαναγράφοντας τη λογοτεχνία. Δεν τροποποιείς κοινωνικά δεδομένα αποσύροντας από τη δημόσια συζήτηση βαριά πεπραγμένα. Με τη γομολάστιχα δεν σβήνεις το παρελθόν. Η Ιστορία δύναται να ερμηνευτεί, αλλά όχι να διαγραφεί· και η ερμηνεία μορφώνει, χτίζει επιχειρήματα και κριτήρια, τρέφει τη δύναμη κατανόησης που είναι απαραίτητη, όχι για τη συγχώρεση αλλά για τη μη επανάληψη των ίδιων λαθών.
Στον ίδιο αυταρχικό βάλτο καταλήγουν οι νεοπουριτανοί τραμπικοί και οι εκτροχιασμένοι της κουλτούρας ακύρωσης.
Η κατάχρηση της ιδιωτικής εξουσίας για την τιμωρία μιας υποτιθέμενης προσβλητικής στάσης ή ομιλίας διαστρεβλώνει τη σκέψη, όσο και ο νεοπουριτανισμός. Αν ο ολοκληρωτικός νεοσυντηρητισμός «καίει» ιδέες, θεωρίες, πρόοδο και αξίες, τα νεοηθικά φίλτρα της «ακύρωσης» και η στενή μονοσήμαντη κυριολεξία στεγνώνουν τον λόγο, στερούν από την έκφραση το εσωτερικό επιφώνημα, τον αστεϊσμό, την έκπληξη, τον σαρκασμό, το πνεύμα, τον υπαινιγμό, την ειρωνεία, την αλληγορία. Ο,τι αντιλαμβανόμαστε αποκρυπτογραφώντας το. Αμφότερα τα κινήματα αποσύρουν έργα αιώνων, εξαφανίζουν ένα πλήθος ενδιάμεσων νοημάτων, μεταξύ του οικείου και ενός άλλου σύμπαντος, του πραγματικού και του φανταστικού. Ξηλώνουν την πλέξη της επικοινωνίας και του διαλόγου.
Ο τραμπικού τύπου ακραίος συντηρητισμός και η προκρούστεια υπερβολή της πολιτικής ορθότητας βαθαίνουν τις αβύσσους μεταξύ των πολωμένων στρατοπέδων –ο κυρίαρχος λόγος στο ένα θεωρείται εκτός ορίων στο άλλο–, κλιμακώνουν την εχθροπάθεια. Φθείρουν την κοινωνική δεξιότητα των ανθρώπων να διαφωνούν σεβόμενοι τη γνώμη των άλλων, να καταδικάζουν ό,τι αποδεδειγμένα είναι ορθό να καταδικαστεί –όχι να τιμωρούν πταίσματα ως κακουργήματα– και να ζητούν οικειοθελώς συγγνώμη όταν σφάλλουν ή προσβάλλουν.
Είναι ένας πόλεμος που γεννά μισαλλοδοξία στα άκρα και σύγχυση στο κέντρο και δεν μοιάζει να λήγει, αλλά σταθερά να προηγείται των νόμων της λογικής και να εξαπλώνεται.
Απρ 23 2023
Γίνεται όλο και πιο απειλητικό. Μερικές φορές κόβει την ανάσα. Μαζί και την προσπάθεια να το εκτονώσει κανείς με ένα γέλιο – να το ξορκίσει καλύτερα. Λες, «γραφικότητες είναι», και το προσπερνάς. Διαβάζεις όμως τα περιστατικά και αντιλαμβάνεσαι ότι δεν πρόκειται για προσωπικές υποθέσεις. Εμπλέκονται εκδοτικοί οίκοι και ολόκληρες πληθυσμιακές κοινότητες. Κινούνται μηχανισμοί για να εξηγήσουν, να αιτιολογήσουν, να οργανώσουν την «έφοδο» με επιχειρήματα. Συγκροτείται έτσι, δομείται για την ακρίβεια, μια άλλη πραγματικότητα, που συχνά είναι και θεσμική. Τα παραδείγματα αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Πριν από λίγες ημέρες αφαιρέθηκαν από τα βιβλία της Αγκαθα Κρίστι σημεία που περιέγραφαν ένα χαρακτήρα ως μαύρο, Εβραίο ή Ρομά, σύμφωνα με την Telegraph. Προηγήθηκε η επίθεση στα βιβλία του Ρόαλντ Νταλ. Ο εκδοτικός οίκος Puffin προσέλαβε ανθρώπους για να ξαναγράψουν αποσπάσματα, «ώστε να μπορούν να τα απολαμβάνουν όλοι σήμερα». Για παράδειγμα, ο Αύγουστος Γκλουπ από το «Εργοστάσιο σοκολάτας» περιγράφεται πλέον ως «τεράστιος», με τη λέξη «χοντρός» να έχει αφαιρεθεί από κάθε βιβλίο. Η κυρία Τουίτ δεν είναι πια «άσχημη και θηριώδης», αλλά απλώς «θηριώδης». Διορθώσεις υπέστησαν και τα βιβλία του Ιαν Φλέμινγκ.
Η ασθένεια, γιατί περί ασθένειας πρόκειται, εκτός από την τέχνη, έχει απλωθεί και στην εκπαίδευση. Από ένα δημοτικό σχολείο στη Φλόριντα των ΗΠΑ, όπου η δασκάλα και διευθύντρια εξαναγκάστηκε σε παραίτηση επειδή κατηγορήθηκε πως «εξέθεσε τους μαθητές σε πορνογραφία», όταν σε μάθημα Ιστορίας Τέχνης τούς έδειξε εικόνες από τον Δαβίδ του Μιχαήλ Αγγελου, το αριστούργημα της αναγεννησιακής γλυπτικής· έως το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, από τα σημαντικότερα ακαδημαϊκά ιδρύματα στον κόσμο, το οποίο εκδίδει λίστα με απαγορευμένες λέξεις. Για να μη θυμηθούμε, βέβαια, ότι τα Οσκαρ ανακοίνωσαν εδώ και τρία χρόνια μια σειρά προαπαιτούμενων που στο άμεσο μέλλον (ήδη δηλαδή) θα είναι δεσμευτικά για να συμπεριληφθεί μια παραγωγή στην κατηγορία καλύτερης ταινίας. Ενδεικτικά: τουλάχιστον ένας από τους πρωταγωνιστές ή σημαντικούς δευτεραγωνιστές πρέπει να είναι Ασιάτης ή Ισπανός/Λατίνος ή αυτόχθονας/ιθαγενής ή Βορειοαφρικανός ή γεννημένος στη Χαβάη ή σε άλλα νησιά του Ειρηνικού ή, τέλος, να ανήκει σε κάποια φυλή ή εθνικότητα που υποεκπροσωπείται.
Η πολιτική ορθότητα κατέληξε εισαγγελική παρέμβαση, γεμάτη από τιμωρητικές εκφάνσεις, που σκορπάει τον φόβο, συρρικνώνει.
Οι αντιφάσεις πορεύονται τόσο ανεξέλεγκτα, ώστε οι κοινωνίες αποσυντονίζονται. Ναι, χωρίς αστερίσκους, στη συμπερίληψη. Τι γίνεται όμως όταν, αν δεν χρησιμοποιήσεις το ουδέτερο άρθρο, σου παίρνουν το κεφάλι, αν δεν βρεθεί τρανς πρωταγωνίστρια για έναν ρόλο στο λυρικό θέατρο κινδυνεύει να ματαιωθεί η παράσταση, αν επιλέξεις το λάθος επίθετο μπορεί και να απολυθείς, αν, αν… Το έδαφος είναι τόσο ναρκοθετημένο, ώστε κάθε βήμα καταλήγει να είναι μια μαρτυρική άσκηση ισορροπιών.
Οσο η πολιτική ορθότητα φώτισε συμπεριφορές και αντιδράσεις βίαιες, σεξιστικές, βαθύτατα ρατσιστικές, βοηθώντας τις κοινωνίες να ευαισθητοποιηθούν, τουλάχιστον να σκεφτούν πώς πορεύονται σε σχέση με τον άλλο, με τον αδύναμο άλλο, τόσο, πλέον, συσκοτίζει, έχοντας αποκτήσει φονταμενταλιστικά χαρακτηριστικά. Εναν τυφλό φανατισμό, που περνάει σαν οδοστρωτήρας πάνω από κείμενα, πρόσωπα, έργα τέχνης, δημιουργώντας μια ασφυκτική και επικίνδυνη ιδεολογική ομοιομορφία. Ετσι, αποδυναμώνεται ο διάλογος και εξουδετερώνεται η ανοχή. Και τι ειρωνεία, αλήθεια. Ενώ επιδίωκε την ευρυχωρία και την ανοχή, την, όχι με τη στενή έννοια, συμπερίληψη, κατέληξε εισαγγελική παρέμβαση, γεμάτη από τιμωρητικές εκφάνσεις, που σκορπάει τον φόβο, συρρικνώνει, φτωχαίνει αντί να πλουτίζει. Τρομακτική στη γελοιότητά της, γίνεται το καλύτερο εργαλείο, το πιο πειστικό επιχείρημα, στο οπλοστάσιο των απανταχού Τραμπ αυτού του πλανήτη.
Απρ 23 2023
3 Απριλίου 2023
Πηγή: neotita.gr (23/02/23)
Πεμπτουσία(3/4/2023)
Διάβασα προσεκτικά το δελτίο τύπου της ένωσης συλλόγων γονέων και κηδεμόνων του Δήμου Νέας Ιωνίας για τη βία με αφορμή πρόσφατα περιστατικά επιθέσεων στα σχολεία.
Συμφωνούμε με τη δημιουργία γηπέδων. Θα προσέθετα και το καλό παράδειγμα και το ενδιαφέρον για διαπαιδαγώγηση εκ μέρους των γονέων και των εκπαιδευτικών. Νομίζω πως τα γήπεδα δεν θα λύσουν το θέμα της συμπεριφοράς και του σεβασμού, αν δεν υπάρχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις. Τα παιδιά θέλουν το παράδειγμα. Τα παιδιά θέλουν κάποιον να τους μιλήσει, κάποιον να τους ακούσει, κάποιον να τους βάζει όρια χωρίς να τους κρατά κακία.
Το κείμενο αναφέρεται στην παρουσία ψυχολόγων, φυλάκων, κοινωνικών λειτουργών κτλ.
Πόσο αποτέλεσμα θα είχε αν γύριζε ξανά η εξομολόγηση στα σχολεία από ιερείς υπευθύνους νεότητας. Φυσικά να γίνει με την συγκατάθεση των γονέων και τελείως ελεύθερα και αβίαστα.
Από την εμπειρία μου στην εξομολόγηση των παιδιών και των εφήβων έχουν αποτραπεί βιασμοί, εγκυμοσύνες μαθητριών, συρράξεις, σχολικοί εκβιασμοί bullying, φυγή από το σπίτι, κλοπές, οπλοφορίες, καταστροφή ξένων περιουσιών, κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών και θάνατοι, ψέματα και άλλα διάφορα πάθη που αν δεν κοπούν σε αυτήν την ηλικία, εξελίσσονται.
Κάθε χρόνο εξομολογώ 140 περίπου παιδιά από τα σχολεία της περιοχής της ενορίας μου, τα οποία έρχονται και ξανάρχονται πάντοτε με το χαμόγελο και όχι με φόβο, για να βγάλουν από μέσα τους αυτά που έχουν φυλακισμένα στην ψυχή τους. Πολλές φορές δεν αντέχω, τους λέω να συντομεύουν και εκείνα επιμένουν να τα βγάλουν όλα από μέσα τους. Συνεπώς, το έχουν ανάγκη τα παιδιά και το επιζητούν.
Γιατί λοιπόν να απαγορεύεται στον ιερέα να κάνει τόσο καλό στα παιδιά και στην κοινωνία από τη στιγμή που θα υπάρχει συγκατάθεση γονέα και ελευθερία στο παιδί; Μήπως γίνει προσηλυτισμός στα ήδη ορθόδοξα παιδιά; Θα έλεγα ότι προσηλυτισμό κάνει ο εκπαιδευτικός που λέει στην τάξη να μην πάνε τα παιδιά εκκλησία διότι δεν έχουν να κερδίσουν τίποτα. Αυτό δεν επηρεάζει την εύπλαστη ψυχή ενός εφήβου; Και πόσα άλλα λέγονται μέσα στα σχολεία;
Ό DEBESSE, καθηγητής των παιδαγωγικών στη Σορβόννη, έκανε πριν λίγα χρόνια στο Παρίσι μία έρευνα. Θέμα: «Πως θα θέλατε τούς καθηγητές σας»; Και ή πλειονότητα των έφηβων απήντησε: «Να μας καθοδηγούν και όχι να μας ακολουθούν».
*Ας δούμε, όμως, και την κοινωνική πλευρά του θέματος. ‘Ο σεβασμός εμπνέει τη διατήρηση, τη συνέχεια. ‘Όλες οι κοινωνίες εμπνέονται από σεβασμό για την Ιστορία τους, τούς ήρωες τους, τούς προγόνους τους, τον πολιτισμό τους. Κοινωνία που περιφρονεί το χθες και αποκόπτεται απ’ αυτό, οδηγείται στο χάος. Οι κοινωνιολόγοι τονίζουν ότι ή κοινωνία πού δημιούργησε τα σχολεία, πού κάνει τόσες θυσίες για να τα συντηρεί και να τα εμπλουτίζει, έχει δικαίωμα να έχει απαιτήσεις από αυτά. “Έχει δικαίωμα να απαιτεί βοήθεια από το σχολείο, στο πνευματικό έργο πού επιτελεί. ‘Οφείλει το σχολείο να μεταδίδει στη νεότητα αξίες θρησκευτικές, ηθικές, αισθητικές, επιστημονικές και κοινωνικές. ‘Οφείλει να εμπνέει στα παιδιά τον σεβασμό σ’ αυτές τις αξίες και να τούς μεταδίδει την θέληση να τις βιώσουν. Αυτό είναι το έργο του(* Μαρία Μαμασούλα Δρ. Παιδαγωγικής).
Μήπως έρθει ο Μεσαίωνας; Απλά διότι ο ιερέας θα δείξει το καλό από το κακό και την αγάπη και τον σεβασμό προς τον πλησίον; Ας δούμε όλους αυτούς τους ανθρώπους που μπαίνουν στις Εκκλησίες, που είναι ιατρείο ψυχών και βγαίνουν καλύτεροι άνθρωποι στην κοινωνία. Ιερόδουλες, κλέπτες, φονιάδες, άνθρωποι με μίσος στην καρδιά τους, βρίσκουν γαλήνη, ειρηνεύουν και βγαίνουν άλλοι άνθρωποι στον κόσμο.
Αν δεν γίνει λοιπόν αυτή η εσωτερική αλλαγή, η ψυχική αλλαγή, ας μην περιμένουμε από κανέναν φορέα το θαύμα.
Με αγάπη,
π. Γεώργιος Χριστοδούλου
Απρ 17 2023
ὁ Κανών
ποίημα Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ,
ᾠδὴ α’
Ἀναστάσεως ἡμέρα λαμπρυνθῶμεν λαοί, Πάσχα Κυρίου, Πάσχα, ἐκ γὰρ θανάτου πρὸς ζωήν, καὶἐκ γῆς πρὸς οὐρανόν, Χριστὸς ὁ Θεός, ἡμᾶς διεβίβασεν, ἐπινίκιον ᾄδοντας.
Ημέρα της Ανάστασης! Ας λάμψουμε λαοί από το φώς της! Σήμερα έχουμε Πάσχα, το Πάσχα του Κυρίου, διότι από τον θάνατο στην ζωή και από την γη στον ουρανό ο Χριστός ο Θεός μετέφερε εμάς που ψάλλουμε πανηγυρικά για τη νίκη Του!
Καθαρθῶμεν τὰς αἰσθήσεις, καὶ ὀψόμεθα, τῷ ἀπροσίτῳ φωτὶ τῆς ἀναστάσεως, Χριστὸν ἐξαστράπτοντα, καί, Χαίρετε, φάσκοντα, τρανῶς ἀκουσόμεθα, ἐπινίκιον ᾄδοντες.
Ας καθαρίσουμε τις αισθήσεις μας και θα δούμε με το απρόσιτο φως της ανάστασης τον Χριστό να αστράφτει και θα τον ακούσουμε να λέει δυνατά «Χαίρετε!» εμείς που ψάλλουμε πανηγυρικά για τη νίκη Του!
Οὐρανοὶ μὲν ἐπαξίως εὐφραινέσθωσαν, γῆ δὲ ἀγαλλιάσθω, ἑορταζέτω δὲ κόσμος, ὁρατός τε ἅπας καὶ ἀόρατος, Χριστὸς γὰρ ἐγήγερται, εὐφροσύνη αἰώνιος.
Να χαρούν επάξια οι ουρανοί και η γη να αγαλλιάσει, να εορτάσει ο κόσμος ολόκληρος και ο ορατός και ο αόρατος, διότι ο Χριστός έχει αναστηθεί, γεγονός που αποτελεί ουράνια χαρά μας.
ᾠδὴ γ’
Δεῦτε πόμα πίωμεν καινόν, οὐκ ἐκ πέτρας ἀγόνου τερατουργούμενον, ἀλλ’ ἀφθαρσίας πηγήν, ἐκ τάφου ὀμβρήσαντος Χριστοῦ, ἐν ᾧ στερεούμεθα.
Ας πιούμε νέο ποτό, που δεν πήγασε θαυματουργικά από τον άγονο βράχο, αλλά από του Χριστού τον τάφο από τον οποίο ανάβλυσε πλούσια πηγή αφθαρσίας. Σ’ Αυτόν είμαστε καλά στερεωμένοι.
Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καὶ γῆ, καὶ τά καταχθόνια, ἑορταζέτω γοῦν πᾶσα κτίσις, τήν Ἔγερσιν Χριστοῦ, ἐν ᾗ ἐστερέωται.
Τώρα τα πάντα έχουν γεμίσει με φως και ο ουρανός και η γη και τα έγκατα αυτής, ας εορτάσει λοιπόν όλη η κτίση την Ανάσταση του Χριστού, στην οποία έχει στερεωθεί γερά.
Χθὲς συνεθαπτόμην σοι Χριστὲ συνεγείρομαι σήμερον ἀναστάντι σοι, συνεσταυρούμην σοι χθὲς αὐτὸς με συνδόξασον Σωτήρ, ἐν τῇ βασιλείᾳ σου.
Χθες ενταφιαζόμουν μαζί Σου, Χριστέ, σήμερα που ανασταίνεσαι, ανασταίνομαι κι εγώ, χθες σταυρωνόμουν μαζί Σου, εσύ ο ίδιος λοιπόν δόξασε και μένα, Σωτήρα μας, στην βασιλεία Σου.
ᾠδὴ δ’
Ἐπὶ τῆς θείας φυλακῆς ὁ θεηγόρος Ἀββακούμ, στήτω μεθ’ ἡμῶν καὶ δεικνύτω, φαεσφόρον Ἄγγελον, διαπρυσίως λέγοντα, Σήμερον σωτηρία τῷ κόσμῳ, ὅτι ἀνέστη Χριστός ὡς παντοδύναμος.
Ο προφήτης Αββακούμ ας σταθεί μαζί μας στη θεϊκή (πνευματική) σκοπιά και ας μας δείξει τον ολοφώτεινο Άγγελο ο οποίος φλογερά διακηρύττει: Σήμερα συντελέστηκε η σωτηρία του κόσμου, διότι αναστήθηκε ο Χριστός ως παντοδύναμος.
Ἄρσεν μέν, ὡς διανοῖξαν, τὴν παρθενεύουσαν νηδύν, πέφηνε Χριστός, ὡς βρωτὸς δέ, ἀμνὸς προσηγόρευται, ἄμωμος δέ, ὡς ἄγευστος κηλῖδος, τὸ ἡμέτερον Πάσχα, καὶ ὡς Θεὸς ἀληθής, τέλειος λέλεκται.
Αρσενικό παιδί από τη μια, που διάνοιξε την παρθενική μήτρα, φανερώθηκε ο Χριστός, επειδή όμως προσφέρεται (στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας) ως εσθιόμενος, ονομάστηκε αμνός, αμόλυντος βέβαια, αφού δεν έχει πείρα ηθικού μολυσμού (αμαρτίας), το δικό μας Πάσχα (πέρασμα προς την αθανασία) και ως Θεός αληθινός, έχει κληθεί τέλειος.
[…]
Ὁ θεοπάτωρ μὲν Δαυΐδ, πρὸ τῆς σκιώδους κιβωτοῦ ἤλατο σκιρτῶν, ὁ λαὸς δὲ τοῦ Θεοῦ ὁ ἅγιος, τὴν τῶν συμβόλων ἔκβασιν, ὁρῶντες, εὐφρανθῶμεν ἐνθέως, ὅτι ἀνέστη Χριστὸς ὡς παντοδύναμος.
Ο κατά σάρκα πρόγονος του Χριστού ο Δαυίδ, μπροστά από την κιβωτό της Διαθήκης, που αποτελεί σκιά και προτύπωση της Εκκλησίας, πηδούσε από άφατη χαρά. Ο άγιος όμως λαός του Θεού (η Εκκλησία) καθώς βλέπουμε την πραγματοποίηση των συμβολισμών (της Παλαιάς διαθήκης σχετικά με την έλευση του Μεσσία και την σωτηριώδη Ανάσταση Του) ας χαρούμε με θεϊκή αγαλλίαση, διότι αναστήθηκε ο Χριστός ως παντοδύναμος.
ᾠδὴ ε’
Ὀρθρίσωμεν ὄρθρου βαθέος, καὶ ἀντὶ μύρου τὸν ὕμνον προσοίσομεν τῷ Δεσπότῃ, καὶ Χριστὸν ὀψόμεθα, δικαιοσύνης ἥλιον, πᾶσι ζωὴν ἀνατέλλοντα.
Ας εγερθούμε από τον ύπνο, πριν την αυγή, και αντί για το μύρο (των Μυροφόρων) ας προσφέρουμε στον Δεσπότη την δοξολογία μας, και θα δούμε τον Χριστό, τον ήλιο της δικαιοσύνης, να ανατέλλει σε όλους μας τη ζωή.
Τὴν ἄμετρόν σου εὐσπλαγχνίαν, οἱ ταῖς τοῦ ᾋδου σειραῖς, συνεχόμενοι δεδορκότες, πρὸς τὸ φῶς ἠπείγοντο Χριστέ, ἀγαλλομένῳ ποδί, Πάσχα κροτοῦντες αἰώνιον.
Την άπειρη Σου ευσπλαχνία, οι σειρές των νεκρών στον Άδη, βλέποντας με συγκλονισμό, βιάζονταν να φτάσουν στο φως, Χριστέ, με χαρούμενο βήμα, πανηγυρίζοντας για το αιώνιο Πάσχα (το πέρασμα προς την αθανασία).
Προσέλθωμεν λαμπαδηφόροι, τῷ προϊόντι Χριστῷ ἐκ τοῦ μνήματος, ὡς νυμφίῳ, καὶ συνεορτάσωμεν ταῖς φιλεόρτοις τάξεσι, Πάσχα Θεοῦ τὸ σωτήριον.
Ας πλησιάσουμε με τις λαμπάδες μας, τον Χριστό που εξέρχεται από το μνήμα, σαν νυμφίος (γαμπρός) και ας γιορτάσουμε μαζί με τις πανηγυρίζουσες τάξεις των Αγγέλων το σωτήριο Πάσχα του Θεού.
ᾠδὴ ς’
Κατῆλθες ἐν τοῖς κατωτάτοις τῆς γῆς, καὶ συνέτριψας μοχλοὺς αἰωνίους, κατόχους πεπεδημένων Χριστέ, καὶ τριήμερος ὡς ἐκ κήτους Ἰωνᾶς, ἐξανέστης τοῦ τάφου.
Κατέβηκες στα κατώτερα μέρη της γης και συνέτριψες αιώνια δεσμά που κρατούσαν καθηλωμένους (τους νεκρούς στον Άδη) και αφού έμεινες τρεις ημέρες στον τάφο, όπως ο Ιωνάς εντός του κήτους, αναστήθηκες και βγήκες έξω από αυτόν.
Φυλάξας τὰ σήμαντρα σῷα Χριστέ, ἐξηγέρθης τοῦ τάφου, ὁ τὰς κλεῖς τῆς Παρθένου μὴ λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σου, καὶ ἀνέωξας ἡμῖν, Παραδείσου τὰς πύλας.
Αφού διαφύλαξες ακέραιες τις σφραγίδες του τάφου, Χριστέ μας, αναστήθηκες, εσύ που άφησες ανέπαφες τις σφραγίδες της παρθενίας της Θεοτόκου (άφησες άθιχτη την παρθενία της Θεοτόκου) κατά την γέννηση Σου, και μας άνοιξες διάπλατα τις πύλες του Παραδείσου.
Σῶτέρ μου τὸ ζῶν τε καὶ ἄθυτον, ἱερεῖον, ὡς Θεός, σεαυτὸν ἑκουσίως, προσαγαγὼν τῷ Πατρί, συνανέστησας, παγγενῆ τὸν Ἀδάμ, ἀναστὰς ἐκ τοῦ τάφου.
Σωτήρα μας, προσέφερες ηθελημένα τον εαυτό Σου, το ζωντανό και αδύνατον να θυσιαστεί , ως Θεός, σφάγιο, και ανέστησες μαζί Σου τον Αδάμ και όλο το ανθρώπινο γένος, με την εκ του τάφου ανάσταση Σου.
ᾠδή ζ’
Ὁ Παῖδας ἐκ καμίνου ῥυσάμενος, γενόμενος ἄνθρωπος, πάσχει ὡς θνητός, καί διά πάθους τὸ θνητόν, ἀφθαρσίας ἐνδύει εὐπρέπειαν, ὁ μόνος εὐλογητός τῶν Πατέρων, Θεός καί ὑπερένδοξος.
Αυτός που έσωσε από το φλογισμένο καμίνι τους τρείς παίδες, αφού έγινε άνθρωπος, πάσχει ως θνητός και με το πάθος Του ενδύει με ομορφιά αθανασίας την θνητή μας φύση, αυτός που αξίζει να ευλογείται μοναδικά, ο υπερένδοξος Θεός των Πατέρων μας.
Γυναῖκες μετά μύρων θεόφρονες, ὀπίσω σου ἒδραμον, ὃν δέ ὡς θνητόν, μετὰ δακρύων ἐζήτουν, προσεκύνησαν χαίρουσαι ζῶντα Θεόν, καὶ Πάσχα τὸ μυστικόν σοῖς Χριστέ Μαθηταῖς εὐηγγελίσαντο.
Οι πιστές και ευσεβείς γυναίκες με μύρα έτρεξαν πίσω Σου, και ενώ αναζητούσαν με δάκρυα κάποιον θνητό, απρόσμενα προσκύνησαν με χαρά τον ζωντανό Θεό και ανήγγειλαν την χαρμόσυνη είδηση του μυστικού Σου Πάσχα.
Θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν ᾋδου τήν καθαίρεσιν, ἄλλης βιοτῆς, τῆς αἰωνίου ἀπαρχήν, καὶ σκιρτῶντες ὑμνοῦμεν τόν αἴτιον, τόν μόνον εὐλογητόν τῶν Πατέρων, Θεόν καὶὑπερένδοξον.
Εορτάζουμε του θανάτου τη νέκρωση και της εξουσίας του Άδου την συντριβή, την έναρξη άλλης ζωής, αιώνιας, και πηδώντας από χαρά υμνούμε τον αίτιο αυτής της νέας ζωής, αυτόν που αξίζει να ευλογείται μοναδικά, τον υπερένδοξο Θεό των Πατέρων μας.
Ὡς ὄντως ἱερά καί πανέορτος, αὕτη ἡ σωτήριος, νύξ καὶ φωταυγής, τῆς λαμπροφόρου ἡμέρας, τῆς Ἐγέρσεως οὖσα προάγγελος, ἐν ᾗ τό ἄχρονον φῶς, ἐκ τάφου σωματικῶς πᾶσιν ἐπέλαμψεν.
Αλήθεια πόσο σεβαστή και πανηγυρική είναι αυτή η σωτηριώδης νύχτα και πόσο φωτεινή, αυτή που προαναγγέλλει την ακτινοβόλο ημέρα της Αναστάσεως, κατά την οποία το άχρονο φως, (ο Χριστός) εξόρμησε με το σώμα του από τον τάφο εκπέμποντας σε όλους εκτυφλωτικό φως.
ᾠδὴ η’
Αὕτη ἡ κλητὴ καὶ ἁγία ἡμέρα, ἡ μία τῶν Σαββάτων, ἡ βασιλὶς καὶ κυρία, ἑορτῶν ἑορτή, καὶ πανήγυρις ἐστὶ πανηγύρεων, ἐν ᾗ εὐλογοῦμεν, Χριστὸν εἰς τοὺς αἰῶνας.
Απρ 17 2023
Με ενέχυρο το είναι
Γ. Δ. Μαρκάκης
Όταν εκείνο το βράδυ της 24ης Ιουνίου ο μπόγιας απέτυχε να πνίξει τον κρατούμενο Ρήγα Βελεστινλή κι έτσι ένας από τους φρουρούς αναγκάστηκε να τραβήξει την πιστόλα του και να τον πυροβολήσει κατάστηθα γράφοντας τον επίλογο της επίγειας ζωής του ο θρύλος λέει, πως ο πεσμένος στο έδαφος Ρήγας Φεραίος ψέλλισε τα τελευταία του λόγια: “Αρκετόν σπόρον έσπειρα”.
Το ημερολόγιο έδειχνε 1798 και θα χρειάζονταν 23 χρόνια ακόμα για να φανεί ότι η θυσία εκείνη στον Πύργο Νεϊμπόντα του Βελιγραδίου δεν είχε πάει χαμένη.
Μα αν εμείς, σεβασμιώτατε, κυρίες και κύριοι, γνωρίζουμε το ευτυχές τέλος του εθνοαπελευθερωτικού αγώνα, αν απολαμβάνουμε τους ευκλεείς καρπούς εκείνης της θυσίας, αν γιορτάζουμε σήμερα το δέντρο της λευτεριάς που ποτίστηκε από το αίμα του πρωτοπόρου Ρήγα που τα χάρισε όλα σε μιαν ιδέα, την ιδέα της λευτεριάς της πατρίδας, εκείνος δεν είχε αυτό το προνόμιο,δεν είχε τη δυνατότητα να σιγουρευτεί πως η θυσία του δεν θα πάει χαμένη.
Κι όμως αγόγγυστα, με λεβεντιά και θάρρος, προχώρησε στη δικιά του προσωπική κατάθεση για την εθνική υπόθεση. Δίνοντας τα πάντα: ζωή, περιουσία, κόπο, χρόνο, κάθε δυνατότητα για μία προσωπική, ανθρώπινη ευτυχία. Γιατί ο Ρήγας αν και πονούσε το ίδιο με μας, υπέφερε, αγαπούσε, είχε μία τεράστια δίψα για ζωή οι στόχοι αυτοί παραμερίστηκαν για να υπηρετήσει τη μεγάλη του ιδέα: την πίστη στη λευτεριά όλων των λαών της Βαλκανικής και κυρίως των Ελλήνων.
Όμως δεν ήταν μόνος του, δεν ήταν ο μοναδικός που είχε το θλιβερό “προνόμιο” να φεύγει από τη ζωή, χωρίς να είναι σίγουρος ότι θυσία του δεν θα πάει χαμένη. Ο ιερομάρτυρας επίσκοπος Διονύσιος Φιλόσοφος που γδάρθηκε ζωντανός, ο παπα Θύμιος Βλαχάβας σαν γινόταν θύμα της τουρκικής αγριότητας, ο Γεωργάκης Ολύμπιος σαν βύθιζε το δαυλό του στο μπαρούτι της μονής του Σέχου, μέχρι τέλος ο Παπαφλέσσας και τα παλικάρια του που στάθηκαν εκεί, στο Μανιάκι περιμένοντας τα στίφη του Ιμπραήμ με τη βεβαιότητα ότι αυτοί, εκεί, θα πεθάνουν, όλη η ατελείωτη σειρά των πρωτοπόρων και ηρώων που καταθέτουν, χωρίς καμία σιγουριά, το είναι τους στην τράπεζα του μέλλοντος για να εισπράξουμε εμείς κεφάλαιο και τόκους είχαν κοντά σε όλα τα άλλα μαρτυρία να αντιμετωπίσουν και το σαράκι του ερωτήματος “Θα βγει κάτι από τη θυσία μου;”
Ας σταθούμε λοιπόν σήμερα, μπροστά στο άγαλμα της εμβληματικής μορφής του Παλαιών Πατρών Γερμανού κι ας αναλογιστούμε για μια στιγμή, πως όλοι αυτοί δεν υπήρξαν πλάσματα εξωτικά, δεν ήταν από μάρμαρο ή μέταλλο όπως τα αγάλματα και οι αδριάντες τους. Ήταν άνθρωποι που σήκωσαν λεβέντικα το ανάστημά τους κόντρα στο ρου της ιστορίας που επί τετρακόσια χρόνια βοούσε με τον πιο εμφατικό τρόπο πως οι Έλληνες θα μείνουν για πάντα σκλάβοι, απέναντι στις συμβουλές της λογικής, απέναντι στην εμπειρία των αμέτρητων αποτυχιών βάζοντας σύνορό τους το όνειρο. Κωδικοποιώντας την απόφασή τους σε τρεις λέξεις: Ελευθερία ή θάνατος!
Ή θάνατος! Είναι ακριβή η τιμή της αποτυχίας σ ένα μεγάλο στοίχημα!
Κυρίες και κύριοι τέτοιους χρειαζόμαστε σε κάθε εποχή, οραματιστές, έτοιμους να βάλουν πρώτα απ’ όλα ενέχυρο τον εαυτό τους για ένα αύριο καλύτερο.
Την καλοπέραση και το βόλεμά τους πρώτα. Την φήμη και την προσωπική τους υπόληψη ύστερα. Τα κάθε είδους προνόμια, τον, καλώς η κακώς εννοούμενο, εγωισμό τους. Τις γνώσεις τους, το χρόνο της ζωής τους. Τα παιδιά και τους/τις συζύγους. Χρειαζόμαστε ως έθνος, ως κοινωνία ως ανθρώπινος -πανανθρώπινος- πολιτισμός επενδυτές.
Όχι επενδυτές χρηματικών κεφαλαίων αλλά επενδυτές θυσίας. Με όραμα και ελπίδα για μια κοινωνία που ενώ ζει στην άνεση και την ευζωία -κατά ένα ποσοστό τουλάχιστον- μοιάζει να έχει χάσει το δρόμο σε έναν ατέλειωτο δικαιωματισμό, σε μια παραζάλη αναζήτησης αξιών όπου συχνά τα πρώτα γίνονται έσχατα και τα έσχατα πρώτα.
Αν η σημερινή εκδήλωση, αν η φετεινή επέτειος καταφέρει να παρακινήσει κάποιους, έστω λίγους, έστω ελάχιστους προς αυτή την κατεύθυνση τότε οι θυσίες εκείνων δεν πήγαν χαμένες. Εκείνη η ύστατη αγωνία μπροστά στο αβέβαιο της επιτυχίας, που αν και δεν εκστομήθηκε ποτές είναι σίγουρο ότι υπήρχε θα έχει επιτέλους δικαιωθεί.
Γ. Δ. Μαρκάκης
Το παρόν αποτελεί σύντομη ομιλία που εκφωνήθηκε στην πλατεία Υψηλών Αλωνίων της Πάτρας την 24η Μαρτίου 2023 στα πλαίσια του επίσημου εορτασμού για την εθνική επέτειο.
Απρ 15 2023
Το πρόβλημα της δυνατότητας επιβίωσης της Ποίησης μέσα σε μια εποχή που μοιάζει οριστικά να την αρνιέται, δεν είναι ένα πρόβλημα εντελώς καινούργιο: εδώ και μερικές δεκαετηρίδες επανέρχεται αρκετά συχνά και δίνει αφορμή σε διεξοδικές συζητήσεις. Στη βάση των συζητήσεων αυτών στέκει το μόνο σίγουρο δεδομένο: η προϊούσα δηλ. απομόνωση της Ποίησης από το ευρύτερο κοινό, η έλλειψη ζήτησης του είδους μ’ όλη τη συνεχιζόμενη αμείωτη προσφορά, η κατάργηση κάθε «επαφής» ανάμεσα στον Ποιητή και στη μάζα που υποτίθεται πως απευθύνεται.
Οι ερμηνείες που δίνονται στην αναμφισβήτητη αυτή πραγματικότητα είναι κυρίως δύο· η μια είναι η άποψη του ίδιου του κοινού που διαμαρτύρεται για πλήρη ακαταληψία της νεώτερης Ποίησης, για την ασύγγνωστη αδιαφορία του Ποιητή προς αυτό, για τις απίθανες κατανοητικές «δυσκολίες» που συνεπάγεται ένα σύγχρονο ποιητικό κείμενο και που απωθεί τον αναγνώστη.
Από την άλλη μεριά οι ίδιοι οι Ποιητές παραδέχονται την «κρίση» αλλά μιλούν αόριστα για την αποιητικότητα της εποχής, για την έλλειψη πνευματικότητας που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο του καιρού μας, για την ανεπάρκεια του ευρύτερου κοινού που αδυνατεί να δεχτεί την «αφαίρεση» και την παρεκτροπή από την λογοκρατούμενη αντίληψη της καθημερινής ζωής.
Οπωσδήποτε, ανεξάρτητα από οποιεσδήποτε ερμηνείες, οι διαπιστώσεις όσον αφορά το παρόν του ποιητικού λόγου συμπίπτουν και δεν μένουν παρά οι αναπόφευκτα διιστάμενες εικασίες ως προς το μέλλον. Η Ποίηση θα ξεπεράσει τη σημερινή περιθωριακή της θέση και θα γίνει πάλι μια μέρα «η Τέχνη των Τεχνών», ή είναι καταδικασμένη σε μια απομόνωση σαν ένα εξωτικό και περίεργο άνθος, που λίγοι φανατικοί θα επιμένουν να καλλιεργούν και να υποθάλπουν;
Μιλάμε για φθορά ή μιλάμε για κρίση;
Αν η Τέχνη είναι ένα επιφαινόμενο που –άσχετα από ποιότητα ή βαθμό ανάπτυξης ή περιεχόμενο– αποτελεί καίριο χαρακτηριστικό της ιστορίας του ανθρώπινου πολιτισμού, είναι δηλ. μία έννοια σύμφυτη με την κοινωνική υπόσταση του ανθρώπου, αιώνια και διαρκής, τα διάφορα Είδη της, που την συντηρούν και την εκφράζουν, υπόκεινται στις εξελικτικές μεταβολές του χρόνου, δεν είναι «αθάνατα», αλλά υπακούουν σε νόμους ιστορικούς ανάπτυξης και φθοράς.
[…]
Κι εδώ εγγίζουμε το μεγάλο και επίμαχο πρόβλημα του κοινού, που ο φωτισμός του μπορεί να μας οδηγήσει σε ασφαλέστερα συμπεράσματα από οποιεσδήποτε θεωρητικές υποθέσεις.
Μιλώντας για «κοινό» δεν κάνουμε συνήθως τη μόνη απαραίτητη διευκρίνιση, που χωρίς αυτήν οδηγούμαστε μοιραία σε μια σειρά παρανοήσεων.
Αυτό που εννοούμε λέγοντας «κοινό» σήμερα, είναι κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που ονομάζαμε «κοινό» άλλοτε – στην αρχαιότητα λ.χ. Η βασικότερη διαφορά είναι από πρώτη άποψη ποσοτική, αλλά η ποσοτική αυτή διαφορά συνεπάγεται μια βαθύτερη αλλοίωση στο περιεχόμενο του όρου. Το «παλαιό» κοινό –αριθμητικά ασύγκριτα μικρότερο– χαρακτηρίζονταν από τη λίγο ως πολύ ενιαία αισθητική αγωγή, το ίδιο υπόστρωμα «προϋποθέσεων», και ανήκε στο ίδιο οργανωμένο κοινωνικό σύνολο. Στον πυρήνα αυτής της ιστορικής διαπίστωσης στέκει το πιο ουσιώδες –εξωτερικό φαινομενικά αλλά με βασικές προεκτάσεις– προνόμιο του «παλαιού» δημιουργού από τον σύγχρονο ομότεχνό του: το ότι ήξερε σε κάθε στιγμή το κοινό προς το οποίο απευθύνονταν, υπήρχε μια διαρκής επικοινωνία ανάμεσά τους – επικοινωνία όχι συμβατικής ανοχής αλλά αλληλοπροαγωγής και περίπου συνεργασίας.
Το κοινό με το οποίο επικοινωνεί σήμερα ένας καλλιτέχνης είναι στην πραγματικότητα αριθμητικά πολύ μεγαλύτερο από το κοινό με το οποίο επικοινωνούσε ο Ευριπίδης λ.χ. Συγκριτικά με τη μεγάλη μάζα του «καλλιεργημένου» κοινού ο αριθμός αυτός είναι σχεδόν κατά κανόνα πολύ μικρός, τόσο που να δίνεται η εντύπωση ότι δεν υπάρχει «ανταπόκριση», απουσιάζει η «καθολικότης». Η αντίληψη αυτή δεν είναι δύσκολο να αποδειχτεί πόσο είναι αβασάνιστη και σφαλερή. Η «ενότητα» που χαρακτήριζε αναμφισβήτητα το κοινό του Ευριπίδη λ.χ. δε διαφέρει βασικά, στα συνεκτικά της στοιχεία, από την ενότητα που υφίσταται σ’ ένα ορισμένο κοινό ενός σύγχρονου καλλιτέχνη· η διαφορά έγκειται στο ότι στην πρώτη περίπτωση μια δεύτερη κατηγορία κοινού, ξένη δηλαδή στο πνευματικό, ηθικό και κοινωνικό κλίμα της πρώτης και αντίθετή της, δεν υπήρχε· ένα τεράστιο κομμάτι της ανθρωπότητας, το συντριπτικά μεγαλύτερο, υπήρξε για αιώνες ανέκφραστο καλλιτεχνικά.
Ο σύγχρονος καλλιτέχνης αγνοεί κατ’ αρχήν το κοινό προς το οποίο απευθύνεται, αγνοεί το βαθμό των αντιδράσεών του και των προσληπτικών του ορίων Δεν υφίσταται ανάμεσα σ’ εκείνον και σ’ αυτό η a priori ταυτότητα του χώρου, του χρόνου και της κουλτούρας, που θα καθορίσουν τα πλαίσια μέσα στα οποία θα κινηθεί και θα εκφράσει μια συγκεκριμένη πραγματικότητα, παραδεκτή από την ομάδα, που, ελλείψει άλλης αντίθετης εκδοχής, γίνεται παραδεκτή και από τους μεταγενέστερους, σαν η μοναδική εκπροσωπευτική της εποχής του.
[…]
Μέσα στην καινούργια δυναμική αυτή «ανακατάταξη» των Ειδών, η Ποίηση φαίνεται να βρίσκεται σε μια πολύ χαμηλή βαθμίδα. Όλα τα πράγματα δείχνουν πως η Ποίηση έπαψε πια να είναι αυτό που άλλοτε ήταν. Γιατί αν η Ποίηση σήμερα είναι απλά μια αίρεση μέσα στο γενικό κορμό της Τέχνης, η Ποίηση κάποτε ήταν αυτή η ίδια η Τέχνη. Η ιστορία της Ποίησης είναι η ιστορία μιας βαθμιαίας αποφλοίωσής της από μια σειρά ετερόκλιτα στοιχεία που, αρμονικά ίσως, συνταίριαζε μέσα της και που διαμορφώθηκαν σιγά σιγά σε αυτόνομα Είδη Τέχνης, που το καθένα τραβά το δικό του δρόμο και τη δική του ιδιωτική εκφραστική. Η βαθειά αλλοίωση που υπέστη η Ποίηση, τις τελευταίες ιδιαίτερα δεκαετηρίδες, στους εκφραστικούς της τρόπους και στην όλη της δομή, τόσο που να μη μοιάζει πια μ’ αυτό που ονομάζαμε Ποίηση πριν λίγα χρόνια ακόμη, δεν είναι μια τυχαία επινόηση, ούτε ένα βίτσιο ή φιλολογική εκζήτηση. Είναι μια αναπόδραστη ανάγκη όχι για «ανανέωση» αλλά για ανακάλυψη της μοναδικής διεξόδου επιβίωσής της και του εντελώς δικού της τρόπου εκφραστικής, με μια γλώσσα που να μη μετέχει στην οικονομία της ιδιωτικής εκφραστικής άλλων Ειδών, αλλά και που να μην μπορεί να υποκατασταθεί από καμιά στις μυστικές αποχρώσεις της.
Είναι τούτο μια απελευθέρωση και μια επιστροφή στην καθαρότητα του ποιητικού λόγου ή αντίθετα συνεπάγεται την ανεπάρκειά του να ανταποκριθεί στην εξελικτική πορεία της Τέχνης, που απαιτεί άλλες μορφές και άλλες κατηγορίες εκφραστικής;
Αν και συνηθέστερα κατηγορούνται οι ίδιοι οι Ποιητές ότι από δική τους έπαρση ή ανικανότητα έκοψαν τα νήματα επαφής με το κοινό, στην πραγματικότητα είναι το κοινό που απομακρύνθηκε και αποξενώθηκε από την Ποίηση.
Στερημένη από κάθε αφηγηματική ή «περιγραφική» προϋπόθεση, εξοβελισμένη από το θεατρικό λόγο, απορφανισμένη από τη μουσική και την όρχηση, η Ποίηση μοιάζει να αποσύρεται ολοένα και πιο πολύ από τα αισθητικά ενδιαφέροντα των πολλών, μοιάζει να ψάχνει τραγικά μια «θέση στηρίξεως» για να δικαιολογήσει την παρατεινόμενη ύπαρξή της και τον προορισμό της. Ο δρόμος της από δω και πέρα είναι εξαιρετικά δύσκολος και τραχύς, γιατί το πρόβλημα δεν είναι αδιέξοδο μορφής, αλλά αποκλειστικά προσδιορισμός ουσίας. Είναι με άλλα λόγια το τι απομένει ακόμα για την Ποίηση, ποιος χώρος τής είναι προορισμένος, τι μπορεί πια μόνον αυτή να εκφράσει, που από κανένα άλλο Είδος δεν είναι δυνατό να εκφραστεί. Αν ο χώρος αυτός είναι «το ελλειπτικά καίριο», «η απόλυτη ουσία των πραγμάτων» όπως λέγεται –αλλά δεν φαίνεται ακόμα αδιαφιλονίκητα να είναι– τότε η Ποίηση τείνει αναμφισβήτητα σε μια νέα καθαρότητα –άσχετα με ποια μέσα μορφικά θα επιτευχθεί, με ποιους τρόπους και με ποια «σημαντική»– που οπωσδήποτε όμως παραμένει μακριά από την ευθεία γραμμή της άμεσης προσφοράς, έξω από τα νόμιμα αισθητικά ενδιαφέροντα των πολλών.
Ο αγώνας των Ποιητών, σήμερα, δεν είναι πώς να διασπάσουν τον κλοιό και να βρουν πάλι τη χαμένη τους «δημοτικότητα», γιατί ένας τέτοιος αγώνας είναι μάταιος και ιστορικά ανεδαφικός, αλλά πώς να δικαιώσουν την αιρετική τους παρουσία μέσα στον γενικό κορμό της Τέχνης, πώς θα προβάλουν ένα νέο πρόσωπο και ένα νέο αυτόνομο Είδος, που μπορεί να μην συναντά την αισθητική κατάφαση των περισσοτέρων, αλλά που μέσα στο δικό του περιφραγμένο χώρο να έχει μια χρησιμότητα και ν’ αποπνέει μια ποιότητα εκλεκτή.
Γιατί από την άποψη της «απήχησης» ο ρόλος της Ποίησης είναι πια πολύ περιορισμένος –οποιαδήποτε ουσιαστική αλήθεια κι αν εκφράζει και οποιοδήποτε καθολικό νόημα κι αν περικλείει– και όσο οι ίδιοι δημιουργοί δεν κατανοούν μ’ αξιοπρέπεια την επώδυνη, έστω, αυτή πραγματικότητα, η συζήτηση γύρω από τα προβλήματα της Ποίησης θα εξακολουθεί να εκτυλίσσεται όχι μέσα στη σωστή διάσταση βάθους, αλλά πάνω σ’ ένα, χωρίς συνεννόηση, επίπεδο μεταφυσικής ωραιολογίας και άγονου δογματισμού.
*Αποσπάσματα από κείμενο του Μανόλη Αναγνωστάκη για το παρόν και το μέλλον της ποίησης. Είχε δημοσιευτεί στο υπ΄αριθμόν 3 τεύχος του περιοδικού Κριτική (Μάιος – Ιούνιος 1959), που διηύθυνε ο ίδιος ο Αναγνωστάκης από το 1959 έως το 1961.
Ο ολιγογράφος ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 10 Μαρτίου 1925.
Πολιτικά στρατευμένος από νεαρή ηλικία στο χώρο της ανανεωτικής Αριστεράς, ο Αναγνωστάκης υπήρξε αρχισυντάκτης του φοιτητικού περιοδικού Ξεκίνημα (1944), έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου καταδικάστηκε από στρατοδικείο σε θάνατο για την παράνομη πολιτική δράση του (1949).
Ο Αναγνωστάκης τοποθετείται στην πρώτη μεταπολεμική γενιά της νεοελληνικής ποίησης, μια γενιά που χαρακτηρίστηκε ως ποίηση της ήττας, καθώς πολλοί δημιουργοί της διέγραψαν την πορεία από την αισιόδοξη πίστη στο κομμουνιστικό όραμα στην απαισιοδοξία που προέκυψε από τη διάψευση των προσδοκιών τους.
Ο Μανόλης Αναγνωστάκης απεβίωσε στις 23 Ιουνίου 2005.
Οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στο παρόν άρθρο προέρχονται από τον Όμιλο Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (omilosanagnostaki.gr).