Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου (Ζάκυνθος, 1801-1832). Πηγή: Βικιπαίδεια
Δείτε εδώ την παρουσίαση που χρησιμοποιήσαμε στην τάξη για να γνωρίσουμε τη ζακυνθινή συγγραφέα.
Λάμπρος Πορφύρας (πηγή: ΕΚΕΒΙ)
Λάμπρος Πορφύρας, Το στερνό παραμύθι
Σχόλιο:
Ένα συμβολιστικό σονέτο από τον Λάμπρο Πορφύρα (το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτριος Σύψωμος, 1879-1932). Περισσότερες πληροφορίες στο άρθρο της Βικιπαίδειας και στην ιστοσελίδα των Ψηφίδων για την Ελληνική Γλώσσα.
Η επικράτεια της Σπάρτης (πηγή: Βικιπαίδεια)
Η Σπάρτη
Βασικά σημεία
1. Η πόλη-στρατόπεδο
Η Σπάρτη πήρε χαρακτήρα κλειστής και απομονωμένης πόλης μετά από:
– μακροχρόνιους πολέμους με τους Μεσσήνιους (8ος-7ος π.Χ.) και
– συγκρούσεις με το Άργος.Συνεχίστε την ανάγνωση
Η Ελένη στα τείχη της Τροίας, πίνακας του βρετανού ζωγράφου Frederic Leighton, 1865
(πηγή: Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα)
Γ 121-244, Τειχοσκοπία
Βασικά σημεία:
1. Έκφραση.
2. Ηθογράφηση Ελένης και Πρίαμου.
3. Γιατί η Ελένη εμφανίζεται στα τείχη; Μερικοί πρωταγωνιστές του έπους.
4. Αφηγηματικές τεχνικές: επιβράδυνση, επική ειρωνεία.
Ανάπτυξη:
1. Η απόδοση με το λόγο ενός έργου των εικαστικών τεχνών ονομάζεται στη φιλολογία έκφραση. Δες και το σχόλιο στους στ.125-128 (σελ.48 του βιβλίου).
2. Ηθογράφηση των προσώπων ενός λογοτεχνικού έργου είναι η παρουσίαση της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς τους. Γίνεται αν ληφθούν υπόψη όσα λένε, σκέφτονται ή πράττουν τα πρόσωπα αυτά ή/και όσα λένε και σκέφτονται οι άλλοι ήρωες για τα πρόσωπα αυτά (δες και ερώτηση 5 της σελ.54 του βιβλίου). Σύμφωνα με αυτές τις οδηγίες παρακάτω θα ηθογραφήσουμε την Ελένη και τον Πρίαμο με βάση τα δοσμένα αποσπάσματα:
Καραγκιόζης (πηγή: Βικιπαίδεια)
Αντώνης Μόλλας, H πείνα του Καραγκιόζη
Βασικά σημεία:
1. Η προέλευση του θεάτρου σκιών
Το θέατρο σκιών, το γνωστό αυτό είδος του λαϊκού θεάματος, έχει αφετηρία του την Άπω Ανατολή. Με τη μεσολάβηση των Αράβων και των Τούρκων φτάνει στα Βαλκάνια και στην Ελλάδα. Στον εξελληνισμό του τουρκικού Karagöz σημαντικό ρόλο έπαιξε, γύρω στα 1880, ο Πατρινός καραγκιοζοπαίχτης Μίμαρος. Κορυφαία είναι και η συμβολή του Αντώνη Μόλλα, ο οποίος εμπλούτισε τον Καραγκιόζη με αντιπροσωπευτικούς ελληνικούς τύπους (γύρω στα 1920).
Το λαϊκό θέατρο αποτελεί ενδιάμεση κατηγορία ανάμεσα στο πρωτογενές θέαμα και στο θέατρο. Ο Καραγκιόζης ως λαϊκή παράσταση είχε ομοιογενές και ευρύ λαϊκό κοινό που συμμετείχε με το νου και το συναίσθημα στο θέαμα.
Η αμεσότητα, το χιούμορ, η σάτιρα, η παιδαγωγική πρόθεση είναι τα συστατικά του λαϊκού θεάτρου, και ειδικότερα του θεάτρου σκιών. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η αμεσότητα της επικοινωνίας καραγκιοζοπαίχτη – κοινού.
Στο απόσπασμα από την κωμωδία του Αντώνη Μόλλα εμφανίζονται τρεις από τους χαρακτηριστικότερους τύπους του θεάτρου αυτού: ο Καραγκιόζης, ο Χατζηαβάτης και ο Μπαρμπαγιώργος.
Βιβλίο του καθηγητή, σελ.21
2. Οι χαρακτήρες των ηρώων
«Ο Καραγκιόζης: Είναι ένας θεόφτωχος, μα αιώνια ζωηρός και κεφάτος άνθρωπος του λαού, που κατοικεί με την οικογένειά του σε μια μεγάλη σύγχρονη ελληνική πόλη, Αθήνα μάλλον ή Πειραιά. Η κατοικία του είναι μια ετοιμόρροπη όσο και περίφημη καλύβα. Απέναντι της, πάντως, λάμπει το σαράι του πασά […]. Ο ίδιος ο Καραγκιόζης είναι κακομούτσουνος, σαν σάτυρος-σκυλομούτρης, όπως τον λέει ο ωραιοπαθής Βεληγκέκας. Επιπλέον παρουσιάζει και λίγη ή πολλή καμπούρα […]. Ο Καραγκιόζης δεν ξέρει καλά καμιά τέχνη, είναι όμως πρόθυμος ν’ ανακατευτεί παντού, ακόμα και σε επιστημονικές δουλειές, γιατί αποτυχαίνοντας δεν έχει τίποτε να χάσει. Το ξύλο, εξάλλου, δεν το φοβάται, το έχει συνηθίσει. Από αυτή την τάση του, να χώνεται με κάθε ευκολία σε όλες τις δουλειές, έχουν πηγάσει ένα σωρό κωμωδίες, όπου διά του Καραγκιόζη γελοιοποιούνται αγρίως διάφορα επαγγέλματα, επιστήμες και ιδιότητες […]. φυσικά, στα επαγγέλματα αυτά πάντα αποτυχαίνει, κάνει ζημιές, αποκαλύπτεται, και τέλος, ύστερα από πανηγυρικούς ξυλοδαρμούς, καταλήγει στην καλύβα του πεινασμένος όσο και πρώτα. Αυτή η αιώνια πείνα του, που διαλαλεί με όλους τους τόνους και τους τρόπους, είναι το σπαραχτικότερο μα και αληθινότερο παράπονο και ψυχικό τραύμα του ελληνικού λαού […]».
Χατζηαβάτης (πηγή: Σπαθάρειο Μουσείο)
«Ο Χατζηαβάτης: Εξωτερικά, τουρκοφέρνει περισσότερο απ’ όλα τα άλλα πρόσωπα του θεάτρου σκιών. Σαν φιγούρα έμεινε σχεδόν ανεξέλικτος. Φορεί πάντα την τούρκικη φορεσιά και μια σκούφια […]. Επίσης, είναι λίγο κουλός απ’ το αριστερό χέρι, γι’ αυτό συνήθως εικονίζεται να κρατάει το γενάκι του. Σαν χαρακτήρας είναι ακόμα πιο αντιλεγόμενος κι απ’ τον Καραγκιόζη. Άλλοτε πονηρός και κλέφτης – πάντα όμως σοβαροφανής […]. Όπως και να έχει το πράγμα, έξω απ’ τον Καραγκιόζη, στο στόμα του ελληνικού λαού σήμερα, το όνομά του είναι συνώνυμο με τον κόλακα, τον δουλοπρεπή, τον αιώνια συμβιβαστικό και τον συνεργαζόμενο πάντα με τις δυνάμεις κατοχής της εξουσίας, όποιες κι αν είναι αυτές. Αλλά και μέσα στο θέατρο του Καραγκιόζη συχνά έτσι παρουσιάζεται, με την διαφορά ότι τις γαλιφιές του και τις ασυνειδησίες του τις κάνει για να βοηθήσει όχι μόνο τον εαυτό του, μα και τους συνανθρώπους του, το φίλο του Καραγκιόζη, ιδίως […]».
Μπαρμπα-Γιώργος (πηγή: Σπαθάρειο Μουσείο)
«Ο Μπαρμπαγιώργος: Ο τύπος αυτός είναι ασφαλώς η κορυφαία δημιουργία των ελλήνων καραγκιοζοπαιχτών. Εκπροσωπεί το Ρουμελιώτη και γενικά τον πρωτόγονο και αφελή, αλλά σχετικά αχάλαστο στην ψυχή Έλληνα […]. Πότε πότε “ροβολάει” στην πολιτεία είτε για δουλειές του είτε και για να γλιτώσει τον Καραγκιόζη απ’ τα ατέλειωτα μπλεξίματά του. Εντούτοις, δεν έχει καθόλου καλή ιδέα για τον ανεψιό του, και «λουμποδύτ» τον ανεβάζει και τον κατεβάζει. Αλλά και ο Καραγκιόζης, σαν γνήσιος εξαθλιωμένος προλετάριος, τον ποτίζει διαρκώς με το φαρμάκι της αχαριστίας. Διαρκώς του κάνει “χουνέρια”, κι ο Μπαρμπαγιώργος μετά τα παθήματά του αγρίως του τις βρέχει […]. Ο Μπαρμπαγιώργος μιλάει τα ρουμελιώτικα κι έχει, βέβαια, κι αυτός ένα σωρό αδυναμίες, που καθόλου δεν αποκρύβονται. Είναι τσιγκούνης, προληπτικός και για τα καλά ερωτιάρης. Όταν είναι να “ροβολήσει” απ’ τα βουνά στην πολιτεία, κάνει τέτοιες απίθανες και για όλες τις περιπτώσεις ετοιμασίες, που η περιγραφή τους είναι απ’ τα ωραιότερα και αστειότερα κομμάτια του θεάτρου σκιών […]».
Βιβλίο του καθηγητή, σελ.22
✽
Θέλω κι άλλο!
– Πλατύτερη ενημέρωση για τον Καραγκιόζη και γενικότερα για το θέατρο σκιών μπορείτε βρείτε στις εξής ηλεκτρονικές διευθύνσεις:
– Πολλές πληροφορίες για τις παραστάσεις του Καραγκιόζη μπορείτε να διαβάσετε στο απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Σωτήρη Σπαθάρη Πώς γνώρισα τον Τσαρούχη (ανάρτηση στο ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου).
– Η τελευταία συνέντευξη του γνωστού καραγκιοζοπαίχτη Σωτήρη Σπαθάρη: άρθρο από τη Lifo.
❦
Κώστας Ταχτσής, 1927 – 1988 (πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου)
Κώστας Ταχτσής, Κι έχουμε πόλεμο!
Βασικά σημεία
1. Επεισόδια και θέματα: σκοπός είναι να ακουστούν μερικές από τις βασικές απόψεις που κυκλοφορούσαν τότε στην ελληνική κοινωνία για τον πόλεμο και να αποδοθεί η ατμόσφαιρα της πρώτης μέρας του πολέμου από τη σκοπιά των απλών ανθρώπων. Ουσιαστικά, τα πρόσωπα που μιλούν εκφράζουν τις απόψεις αυτές.
Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος
Η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται σε μια εποχή αόριστη ιστορικά, όπως όλα τα παραμύθια, και σε τόπους φανταστικούς που ανήκουν επίσης σε έναν κόσμο συμβατικό. Ο Ερωτόκριτος ερωτεύεται την Αρετούσα, κόρη του βασιλιά της Αθήνας. Η Αρετούσα γοητεύεται από τα τραγούδια που της λέει ο νέος κάτω από το παράθυρό της και τον ερωτεύεται για πάντα, κρυφά από τους γονείς τους. Ο βασιλιάς, για να τη βγάλει από τη μελαγχολία όπου έχει περιπέσει, οργανώνει ένα κονταροχτύπημα· στον νικητή θα δώσει την κόρη του. Ο Ερωτόκριτος νικά και ζητά το χέρι της, αλλά ο βασιλιάς αγανακτισμένος για το θράσος του θα τον εξορίσει. Η βασιλοπούλα αρνείται να παντρευτεί τον πρίγκιπα του Βυζαντίου και τιμωρείται με εγκλεισμό, παρέα με τη νένα της (πόσοι διάλογοι και αναστεναγμοί, λόγοι παρηγορητικοί κι ελπίδες ακούγονται σε εκείνο το ερημητήριο). Στο μεταξύ ο εχθρός πολιορκεί το βασίλειο κι ένας μοναδικός ήρωας επιτυγχάνει την απελευθέρωσή του: ο Ερωτόκριτος, που έχει αλλάξει όψη χάρη σε ένα μαγικό φίλτρο. Ο άγνωστος ζητάει το χέρι της Αρετούσας, ο βασιλιάς τού το παραχωρεί αλλά η Αρετούσα, που δεν μαντεύει την ταυτότητα του νικητή και δεν μπορεί να απαρνηθεί τον έρωτά της, δεν δέχεται. Ο Ερωτόκριτος τη βάζει σε δοκιμασία, αποκαλύπτει ποιος είναι, αγκαλιάζονται, παντρεύονται και όλοι ζουν καλά και ευτυχισμένα.
Mario Vitti, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 2003, 117-118.
Το γεφύρι της Πλάκας στο νομό Ιωαννίνων
Δημοτικό τραγούδι, Tου γιοφυριού της Άρτας
Βασικά σημεία
1. Θεματικά κέντρα
Τα κυρίαρχα θέματα που αναδεικνύονται στο ποίημα είναι τα εξής:
Ο Ισοκράτης (436 π.Χ. – 338 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας ρήτορας και ένας από τους σπουδαιότερους ρητοδιδάσκαλους της κλασικής αρχαιότητας. (πηγή: Βικιπαίδεια)
Ενότητα 4η : Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
Μερικές πληροφορίες για τον συγγραφέα και το έργο του
Ο Ισοκράτης είναι ένας από τους πιο γνωστούς Αθηναίους ρήτορες. Γεννήθηκε το 436 π.Χ. στον αττικό δήμο Ερχιά και πέθανε λίγο μετά το 338 π.Χ. σε ηλικία περίπου 98 ετών. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια και μαθήτευσε κοντά στον σοφιστή Γοργία, τον Πρόδικο, τον Τεισία και τον μετριοπαθή ολιγαρχικό Θηραμένη· θεωρείται ότι ανήκε και στον κύκλο του Σωκράτη. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου η πατρική περιουσία του εξανεμίστηκε και ο Ισοκράτης αναγκάστηκε να ασκήσει για κάποια περίοδο το επάγγελμα του λογογράφου.
Παρακολουθήστε ένα έξοχο ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων γαλλικής παραγωγής με τίτλο Η οργή του Αχιλλέα. Στο ντοκιμαντέρ θίγονται τα κυριότερα θέματα που συναντήσαμε στην πρώτη ραψωδία της Ιλιάδας:
Το βίντεο δεν έχει ελληνικούς υπότιτλους. Μια πρόχειρη λύση είναι η εξής: μπορείτε να επιλέξετε γαλλικούς υπότιτλους πατώντας το γρανάζι κάτω δεξιά και έπειτα, από το ίδιο σημείο, να επιλέξετε αυτόματη μετάφραση. Από την αναδυόμενη λίστα επιλέξτε τα ελληνικά. Επειδή η μετάφραση γίνεται αυτόματα από μηχανή και δεν την έχει επιμεληθεί μεταφραστής, θα δείτε μερικά λάθη.
❦