από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Πώς ο Ξενόπουλος έγραψε τη “Στέλλα Βιολάντη”

Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867-1951). Πηγή: Βιβλιονέτ

 

Από τους πρώτους που ο Μιχαηλίδης1 ζήτησε συνεργασία ήμουν κι εγώ. Και του υποσχέθηκα ένα μεγάλο διήγημα για το πρώτο τεύχος. Ήταν ο «Έρως Εσταυρωμένος», το δράμα της Στέλλας Βιολάντη. Εκείνο τον καιρό, είχε συμβεί κάτι τέτοιο σ’ ένα αστικό αθηναίικο σπίτι: ψιθυριζόταν πως έν’ από τα κορίτσια αυτού του σπιτιού δεν πέθανε από αρρώστια, όπως είπαν, παρ’ από την κακομεταχείριση που της έκαναν οι γονείς της και τ’ αδέρφια της, επειδή επέμενε να πάρει κάποιον που αγαπούσε. Ήξερα πως στην Πάτρα, λίγο παλιότερα, έν’ άλλο δυστυχισμένο κορίτσι πέθανε φυλακισμένο, για την ίδια αιτία, στη σοφίτα του πατρικού σπιτιού. Τέτοια, τον παλιό καιρό, ήταν συνηθισμένα και στη Ζάκυνθο. Υπήρχαν αστικά, κι αριστοκρατικά ακόμα σπίτια, που όταν ένα ερωτευμένο κορίτσι, με κάποια θέληση, τολμούσε ν’ αντισταθεί στους γονείς που εννοούσαν να το παντρέψουν με άλλον, υπόφερε μαρτύρια. Απ’ όλ’ αυτά, που μου τα θύμισε το περιστατικό που είπα, μου ήρθε η ιδέα να πλάσω μια ανάλογη ζακυνθινή ιστορία. Για το σκληρό πατέρα, τον Παναγή Βιολάντη, είχα μοντέλο κάποιον Ζακυνθινό που ήξερα. Και για τη μητέρα, την υποταγμένη τέλεια στη θέληση του αντρός της, και για την καλή θεία Νιόνια, και για τον κακό αδερφό, και για το δειλό και άπιστο Χρηστάκη Ζαμάνο, βρήκα μοντέλα στις ζακυνθινές μου αναμνήσεις. Μόνο για το κορίτσι δεν είχα. Πώς έπρεπε να είναι η ηρωίδα μου; ποιον τύπο ταίριαζε να της δώσω;Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (11) – Νίκος Καββαδίας, Πούσι (σημειώσεις για το ποίημα και δύο επιφυλλίδες του Π. Μπουκάλα για τον ποιητή)

Νίκος Καββαδίας (πηγή: Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα)

 

«Αν δεν ήμουνα θαλασσινός και δεν είχα γράψει ποιήματα, θα ‘μουν ένας ολότελα συνηθισμένος άνθρωπος. Κι έπειτα εγώ δεν ανήκω στον κόσμο της Τέχνης, γι’ αυτό σώζομαι. Πες το παραξενιά, πες το μοίρα, μου ‘λαχε να ζήσω τα όσα έζησα και να τα κάμω ποίηση. Αν δεν τα ‘χα ζήσει και τα έγραφα παρ’ όλα αυτά, τότε ίσως να ‘μουνα μεγάλος ποιητής». 

 

Βιογραφία-εργογραφία

Πολλές πληροφορίες για τη ζωή του Νίκου Καββαδία μπορείτε να διαβάσετε σε αυτόν τον σύνδεσμο και στο άρθρο της Βικιπαίδειας. Πλούσιο φωτογραφικό υλικό μαζί με ενδιαφέροντα κείμενα θα βρείτε στις 7 Ημέρες της Καθημερινής. Δείτε και την παρουσίαση που χρησιμοποιήσαμε στην τάξη για τη γνωριμία μας με τη ζωή και το έργο του ποιητή.

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·1 σχόλιο

Μαρία Πολυδούρη (1902-1930). Πηγή: Wikimedia Commons

 

[Λίγα λόγια για την ποίηση της Πολυδούρη]

Η Πολυδούρη κινείται ολόκληρη στην περιοχή του συναισθήματος και των συναισθηματικών καταστάσεων, συνήθως γύρω απ’ τα δυο βασικά μοτίβα του έρωτα και του θανάτου, διατηρώντας έναν ιδιαίτερα προσωπικό τόνο. Πληθωρική από την αρχή σε συναισθηματισμούς, σε τρυφερότητα και γυναικεία ευαισθησία, φτάνει ν’ αγγίξει στο τέλος κάποιες δραματικές νότες και να μετριάσει στις καλύτερες στιγμές της τις πολλές ρομαντικές κοινοτοπίες, τον μελοδραματισμό και την κλαυθμηρή διάθεση, που τη χαρακτηρίζουν κατά ένα μεγάλο μέρος, για να περιοριστεί οξύτερα στο ατομικό της δράμα.

Κώστας Στεργιόπουλος, 1980, Η Ελληνική Ποίηση. Η Ανανεωμένη Παράδοση. Ανθολογία-Γραμματολογία, Αθήνα: Σοκόλης, σελ. 422-423

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (9) – Κ. Γ. Καρυωτάκης, [Είμαστε κάτι…]

Λίγα λόγια για τον Καρυωτάκη και το έργο του

Κ. Γ. Καρυωτάκης (1896-1928) [πηγή: Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα]

Ο Κ.Γ. Καρυωτάκης αναγορεύτηκε αμέσως μετά την αυτοκτονία του ως «ο αντιπρόσωπος μιας εποχής». Πρόκειται για ένα χαρακτηρισμό που, ενώ αρχικά χρησιμοποιείται με θετικό νόημα, προσλαμβάνει στη διάρκεια της δεκαετίας του ’30 αρνητική σημασία γιατί συνδυάζεται με την αντίδραση στη βαριά ατμόσφαιρα της δεκαετίας του ’20. Πράγματι «η εποχή του Καρυωτάκη» παρουσιάζει ένα πλέγμα από πολιτικά, κοινωνικά και ιδεολογικά προβλήματα: Εθνικός Διχασμός, Μικρασιατική Καταστροφή, προσφυγικό πρόβλημα, παγκαλική δικτατορία, πολιτική αστάθεια, κυβερνητική κρίση, ανεργία. Τον ορίζοντα της εποχής σκιάζουν οι εικόνες του θανάτου, της ήττας, της αρρώστιας, της προσφυγιάς και της φτώχιας. Η επιθυμία της γενιάς του ’30 να παραμερίσει αποφασιστικά αυτό τον ορίζοντα συμπαρασύρει και τους λογοτέχνες που δημιούργησαν το έργο τους μέσα στην γκρίζα ατμόσφαιρά του.Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (8) – Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος, “Πατέρα στο σπίτι” (1895)

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (φωτογραφία του Παύλου Νιρβάνα) [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Μιλούν για τον Παπαδιαμάντη…

 

Το δωμάτιό του

«Το δωμάτιό του είναι κάτω από μία ταρατσούλα, χωμένο πλάι σε μια πέτρινη σκάλα που κατεβαίνει σε μια μισοστρωμένη αυλή. Κατεβήκαμε τα φαγωμένα στενά σκαλάκια· κι εκείνη με το ζαρωμένο γεροντικό της χέρι, μου ‘δειχνε ποιο ήταν το δωμάτιο που νοίκιασε εδώ και είκοσι χρόνια ο Παπαδια­μάντης για 3 καν για 5 δραχμές το μήνα! Στο τελευταίο σκαλί, δεξιά όπως βλέπεις τη μια πλευρά του, με κάτι σκαλίσματα βυζαντινά -εύρημα του σπιτιού τον καιρό που σκάβανε τα θεμέλια του- έχει ένα πηγάδι. Απ’ την άλλη πλευρά του το φωτίζει ένα τόσο δα παραθυράκι, που στο σπασμένο τζαμιλίκι του κρέμεται κάποιο κουρτινάκι από δίμυτο[1] σκούρο. Μικρουλάκι όπως είναι και χαμηλό-χαμηλό, έχει όψη κελλιού. Έχει πορτούλα δική του κι είναι τόσο μοναχικό, όπως ήταν κι η ψυχή του!

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (7) – Τέλλος Άγρας, Αμάξι στη βροχή (και λίγα για τον Συμβολισμό)

Τέλλος Άγρας (καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Ευάγγελου Ιωάννου, Καλαμπάκα 1899 – Αθήνα 12 Νοεμβρίου 1944). Πηγή: Βικιπαίδεια

 

Βασικά σημεία

1. Βασικές αρχές του συμβολισμού Για τα κύρια χαρακτηριστικά δείτε τις σελ. 194-6 του σχολικού βιβλίου. Χρήσιμες πληροφορίες υπάρχουν και στα αποσπάσματα για τον Συμβολισμό που ακολουθούν στη συνέχεια της ανάρτησης.
2. Ενότητες και περιεχόμενο στροφές 1-2: η άμαξα

στροφές 3-4: εικόνα της γειτονιάς → εγκατάλειψη, παρακμή, απομεινάρια μιας άλλοτε ευτυχισμένης και πλούσιας εποχής.

στροφή 5: η επιθυμία του ποιητή.
3. Τα σύμβολα του ποιήματος Στις στροφές 3 και 4 αναφέρονται πολλά αντικείμενα που παίρνουν διαστάσεις συμβόλων: η άμαξα, οι γρίλιες, οι αυλές και οι περικοκλάδες, τα φανάρια και τα ανώφλια, οι γαλαρίες· όλα αποτελούν σύμβολα μιας παλιότερης και πιο ευτυχισμένης (για τον ποιητή) εποχής –μπορεί η τωρινή μορφή τους να συμβολίζει την παρακμή του καιρού του. Κυρίαρχο σύμβολο είναι η άμαξα, από την οποία ζητά ο ποιητής τη φυγή και τη λύτρωση.
4. Ποια διάθεση εκφράζει το ποίημα; Είναι διάχυτο ένα κλίμα μελαγχολίας, αδυναμίας προσαρμογής στο παρόν, μια τάση φυγής στο παρελθόν. Δες παρακάτω τις ανάλογες απόψεις που διατυπώνει ο Άγρας στη συνέντευξη στον Μπαστιά.


Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (6) – Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ, Η Αγία Έρημος (παράλληλο για τον “Βίο και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά”)

Ο νυχτερινός ουρανός, όπως φαίνεται από την Λευκή Έρημο της Αιγύπτου (πηγή: Ναυτεμπορική)

 

Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ, Η Αγία Έρημος

(Απόσπασμα από το μυθιστόρημα Νύχτα φωτιάς)

 

Αν και επίπεδη, η έρημος μας ανύψωνε στους ουρανούς. Τα άστρα έλαμπαν τόσο χαμηλά που θα μπορούσα να τα μαζέψω. Κρέμονταν σαν μεγάλα λα­μπερά μήλα έτοιμα να τα πιάσεις σε εκείνον τον οπωρώνα ονόματι Χογκάρ [1].

Τη νύχτα η Σαχάρα παίρνει μορφή γιορτής. Ενώ με τον ήλιο επιβάλλει τον ασκητισμό, με το σκοτάδι γίνεται πλούσια, γενναιόδωρη, ανατολίτικη, σπάταλη, αφειδώλευτη, μέσα σε ένα όργιο κοσμημάτων κατασκευασμένων από τον πιο τρελό κοσμηματοπώλη: κολιέ, καρφίτσες, διαδήματα με διαμά­ντια, χρυσές αλυσίδες και βραχιόλια από σπίθες. Χιλιάδες άστρα κοσμούν το σκρίνιο από μπλε σκούρο βελούδο, ενώ η ασημένια σελήνη κυριαρχεί, όπως η βασίλισσα του χορού, διαχέοντας γύρω την αυτοκρατορική της λαμπρότητα.Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (5) – Ν. Καζαντζάκης, Αλέξης Ζορμπάς
Γαλάτεια

Με την πρώτη του σύζυγο Γαλάτεια Αλεξίου στην Αθήνα

 

«Είμαι μια ηθική συνείδηση και τίποτ’ άλλο. Δεν ανήκω σε καμιά ιδεολογία. Γι’ αυτό μπορώ να βλέπω καθαρά. Όταν ανήκεις σε κάποιο κόμμα, δε βλέπεις καθαρά. Κι αν βλέπεις καθαρά, δεν μπορείς να ανήκεις σε κόμμα…» 

Ν. Καζαντζάκης (1883-1957)

 

«… ο νους του Καζαντζάκη … είναι ανήσυχος, η ψυχή του βασανίζεται από αγωνίες και από προβλήματα θεμελιακά –μια αγωνία μεταφυσική (ή υπαρξιακή), όπως θα τη χαρακτηρίσουν οι βιογράφοι του. Αναζητεί τη λύτρωση στη γνώση, στα ταξίδια, στην επαφή με τους ανθρώπους, σε κάθε λογής εμπειρίες».

Λίνος Πολίτης, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, ΜΙΕΤ, 1993, σελ.271.

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (4) – Ξενόπουλος, Στέλλα Βιολάντη

 

Γρηγόριος Ξενόπουλος, Στέλλα Βιολάντη

 

Εισαγωγικές πληροφορίες για το απόσπασμα

Η πρώτη γυναίκα στο νέο ελληνικό θέατρο που αγωνίστηκε για τα δικαιώματα της με πάθος και συνέπεια είναι η Στέλλα Βιολάντη. Η ιστορία αναφέρεται σε ένα πραγματικό γεγονός του 1883, το οποίο είχε συγκλονίσει τους Αθηναίους της εποχής. Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος γράφει για το έργο του:

«…Μα και την υπόθεση αυτή του “Έρωτος Εσταυρωμένου” την πήρα από τη ζωή. Δεν είναι φανταστική καθόλου. Όχι μόνο στη Ζάκυνθο, όχι μόνο στην Επτάνησο, αλλά και στην Ελλάδα γενικά -όμοιο περιστατικό είχε συμβεί τότε στην Πάτρα, άλλο στην Αθήνα-, ερωτευμένα κορίτσια φυλακίζουνταν εκείνο τον καιρό σε σοφίτες ή καταγώγια, ως να ξεχάσουν, να αρνηθούν την απαγορευμένη τους αγάπη, ή να πεθάνουν. Συχνότερα συνέβαινε το πρώτο, κάποτε όμως -η περίπτωση της Στέλλας Βιολάντη- συνέβαινε το δεύτερο: η υπέρβαση ή κατάχρηση αυτής της πατρικής εξουσίας έφτανε στο έγκλημα και τελείωνε σε τραγωδία. Έτσι το έργο αυτό, και στην υπόθεσή του και στην ιδέα του, είναι κάτι το γνήσια ντόπιο, το ηθογραφικό αν θέλετε, χωρίς την παραμικρή, νομίζω, επίδραση από ξένα πρότυπα, που τόσο συχνά τη βλέπουμε στο νεοελληνικό θέατρο…» [26 Απριλίου 1948, Γρ. Ξενόπουλος]

Συνεχίστε την ανάγνωση

από την/ον ·Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (3) – Βουτυράς, Παραρλάμα

VOUTYRASDIMOSTHENIS gr

Δημοσθένης Βουτυράς (1871-1958). Πηγή: ΕΚΕΒΙ

 

Δημοσθένης Βουτυράς, Παραρλάμα

 

Το κλίμα της πεζογραφίας του Βουτυρά

Στις αρχές του ’20 παρατηρείται κάποια, ευεξήγητη λόγω της γενικής κατάστασης, στασιμότητα στην πεζογραφία από την άποψη ότι δεν εμφανίζονται, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, νέοι πεζογράφοι. Δεσπόζει ο Δημοσθένης Βουτυράς (1871-1958), ο οποίος γράφει σύντομα διηγήματα με τοπικό πλαίσιο το περιθώριο της αστικής ζωής (φτωχογειτονιές, απόμακρες συνοικίες και ερημιές) και με απομονωμένους λαϊκούς ανθρώπους, που συνθλίβονται από τις δυσκολίες και που έχουν την αίσθηση της αποτυχίας.

Γιώργος Παγανός, Η νεοελληνική πεζογραφία, Θεωρία και πράξη, α΄ τόμος, εκδ. Κώδικας, 1999, σελ.119-120.

Συνεχίστε την ανάγνωση