Η Αθήνα

Από τη βασιλεία στην αριστοκρατία

 

Βασικά σημεία

 

1. Συνοικισμός

(α) με ποιες εργασίες ασχολούνταν συνήθως οι κάτοικοι της Αττικής; 

– γεωργία (στις πεδιάδες)

– κτηνοτροφία (στα ορεινά) 

– ναυτιλία και το εμπόριο (στις παραθαλάσσιες περιοχές).

 

(β) ποια η καταγωγή των αρχαίων Αθηναίων; Ποιος μυθικός βασιλιάς έκανε την Αττική ενιαίο κράτος και ποια γιορτή τού αφιέρωσαν οι Αθηναίοι;

Οι αρχαίοι Αθηναίοι ήταν Ίωνες. Λέγεται ότι ο Θησέας ένωσε την Αττική σε ένα ενιαίο κράτος με πρωτεύουσα την Αθήνα. Τα Παναθήναια ήταν η λαμπρότερη γιορτή των Αθηναίων και διοργανώνονταν σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος.

 

 

2. Ποιοι κυβερνούσαν την περίοδο του αριστοκρατικού πολιτεύματος;

(α) άρχοντας-βασιλιάς: ήταν αρμόδιος για θρησκευτικά ζητήματα                                

(β) επώνυμος άρχοντας: συγκαλούσε την Εκκλησία του Δήμου.

(γ) πολέμαρχος: ήταν υπεύθυνος για τα στρατιωτικά.

(δ) 6 θεσμοθέτες: υπεύθυνοι για δικαστικά ζητήματα.

(ε) Άρειος Πάγος: υπεύθυνος για την τήρηση των νόμων.

(στ) Εκκλησία του Δήμου: συνέλευση του αθηναϊκού λαού.

 

 

3. Τα κοινωνικά προβλήματα στην Αθήνα του 7ου αι. και η πορεία προς την επίλυσή τους

(α) ποιες κοινωνικές ομάδες στην Αθήνα ήταν δυσαρεστημένες και τι ζητούσαν;

– οι έμποροι και οι βιοτέχνες είχαν πλούτο και αμφισβητούσαν την εξουσία των αριστοκρατών, ήθελαν δηλαδή μερίδιο στην εξουσία.

– επίσης, αντιδρούσαν και οι χρεωμένοι αγρότες ζητώντας απαλλαγή από τα χρέη.

 

(β) ποιος ήταν ο Κύλωνας και ποια η φιλοδοξία του; Το «Κυλώνειο άγος»:

Ο Κύλωνας το 632 π.Χ. επιχείρησε να εγκαθιδρύσει τυραννίδα αλλά απέτυχε. Ο ίδιος διέφυγε, όμως οι οπαδοί του εξοντώθηκαν, παρόλο που είχαν καταφύγει ικέτες στα ιερά. Το έγκλημα αυτό έμεινε γνωστό ως Κυλώνειο άγος.

 

(γ) ο νομοθέτης Δράκων

Η Αθήνα ήταν σε αναβρασμό, επειδή οι Μεγαρείς κατέλαβαν τη Σαλαμίνα, οι χρεωμένοι Αθηναίοι ζητούσαν κατάργηση των χρεών και καταγραφή των νόμων, που μέχρι τότε ήταν άγραφοι, πράγμα που δεν ευνοούσε την απονομή της δικαιοσύνης. Οι ευγενείς, για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση ανέθεσαν στον Δράκοντα να καταγράψει τους νόμους, που ήταν όμως πολύ αυστηροί, γι’ αυτό ειπώθηκε ότι ήταν «γραμμένοι με αίμα» (δρακόντειοι νόμοι ή δρακόντεια μέτρα). 

 

✽

 

 

Η Αθήνα: πορεία προς τη δημοκρατία

 

Βασικά σημεία 

 

1. Τα μέτρα του Σόλωνα: σεισάχθεια

(α) ποιος ήταν ο Σόλωνας και γιατί οι Αθηναίοι απευθύνθηκαν σε αυτόν; 

Ο Σόλων ήταν ποιητής και σοφός. Οι Αθηναίοι του ζήτησαν να βρει λύση στο πρόβλημα όσων δεν μπορούσαν να ξεπληρώσουν τα χρέη τους.

 

(β) τι ήταν η σεισάχθεια;

Ένας νόμος του Σόλωνα που απελευθέρωσε όσους είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών και όριζε ότι δεν επιτρέπεται να δανείζεται κανείς με εγγύηση την προσωπική του ελευθερία, δηλαδή δεν γινόταν να υποδουλωθεί κάποιος, επειδή δεν μπορούσε να ξεπληρώσει τα χρέη του.

 

 

2. Πέρα από τη σεισάχθεια ποιες άλλες μεταβολές έγιναν στο αθηναϊκό πολίτευμα;

(α) ο Σόλωνας διαίρεσε τους πολίτες σε 4 τάξεις με βάση το εισόδημα.                                 

(β) επίσης, ο Σόλωνας έδωσε περισσότερες εξουσίες στην Εκκλησία του Δήμου, στην οποία συμμετείχαν όσοι ήταν πάνω από 20 ετών.

(γ) Η Βουλή των Τετρακοσίων προετοίμαζε τα θέματα που θα συζητούσε η Εκκλησία του Δήμου.

(δ) δημιουργήθηκε η Ηλιαία, ένα δικαστήριο στο οποίο οι δικαστές επιλέγονταν από το σύνολο των πολιτών με κλήρωση.

 

 

3. Η τυραννίδα του Πεισίστρατου

(α) ποιος ήταν ο Πεισίστρατος (600-527 π.Χ.) και τι προσπάθησε να κάνει;

Ήταν ένας αριστοκράτης, που με τη βοήθεια του λαού επέβαλε τυραννίδα για συνολικά περίπου 20 χρόνια, από το 561 έως το 527 π.Χ.

 

(β) με ποιες αρνητικές και θετικές εξελίξεις σύνδεσε το όνομά του ο Πεισίστρατος;

– αρνητικές: στέρησε ελευθερίες από τους Αθηναίους.

– θετικές: έκανε σημαντικά δημόσια έργα.

 

 

4. Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη

(α) να αναφέρεις ονομαστικά μερικές μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη:                                 

Δέκα φυλές, Βουλή Πεντακοσίων, 10 στρατηγοί, κυρίαρχη Εκκλησία του Δήμου. 

 

(β) ποια είναι η ουσία των μεταρρυθμίσεων που έκανε ο Κλεισθένης;

– όλοι οι πολίτες μπορούσαν να αναλάβουν κάθε αξίωμα.

– εξασφάλισε την κοινωνική συνοχή.

– οι πολίτες ενδιαφέρονταν για τα κοινά.

 

✍ Άσκηση

Δοκιμάστε τις γνώσεις σας λύνοντας την επόμενη διαδραστική άσκηση:

 

Θέλω κι άλλο!

• Ο θεσμός του οστρακισμού: μαθησιακό αντικείμενο από το Φωτόδεντρο.
• Η αθηναϊκή κοινωνία μέσα από μαρτυρίες του ίδιου του Σόλωνα: πηγές από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού.
• Δείτε το σχεδιάγραμμα της ενότητας με ερωτήσεις και ασκήσεις πολλαπλής επιλογής.

 

❦