Ρόδα αειθαλή

Η ομορφιά των γυναικών που άλλαξαν τη ζωή μας
βαθύτερα κι από εκατό επαναστάσεις
δεν χάνεται, δεν σβήνει με τα χρόνια
όσο κι αν φθείρονται οι φυσιογνωμίες
όσο κι αν αλλοιώνονται τα σώματα.
Μένει στις επιθυμίες που κάποτε προκάλεσαν
στα λόγια που έφτασαν έστω αργά
στην εξερεύνηση δίχως ασφάλεια της σάρκας
στα δράματα πού δεν έγιναν δημόσια
στα καθρεφτίσματα χωρισμών, στις ολικές ταυτίσεις.
Η ομορφιά των γυναικών που αλλάζουν τη ζωή
μένει στα ποιήματα που γράφτηκαν γι᾿ αυτές
ρόδα αειθαλή αναδίδοντας  το ίδιο άρωμά τους
ρόδα αειθαλή, όπως αιώνες τώρα λένε οι ποιητές.
Από τη συλλογή Η αντίσταση των γεγονότων, Κέδρος, 2000 (Ποιήματα Β΄, 1959-2017, Κίχλη, 2018)

Διαβάστε περισσότερα: https://poets.gr/el/poihtes/patrikios-titos/792-poiimata-v-1959-2017/2050-roda-aeithali
Ενδιαφέρουσα και μια σύντομη, γενική κατάθεση απόψεών του εδώ https://www.tovima.gr/2024/04/27/culture/titos-patrikios-se-proto-eniko/

Το ποίημα από τη συλλογή Η αντίσταση των γεγονότων αποτελείται από δεκατέσσερις στίχους χωρισμένους σε τρεις, ευδιάκριτες με βάση τη στίξη ενότητες, σχεδόν συμμετρικές: 5+5+4 στίχους αντίστοιχα. Στην πρώτη ενότητα αναπτύσσεται σύντομα η βασική θέση (η ομορφιά των γυναικών που σφραγίσαν τη ζωή μας δε χάνεται ποτέ), στη δεύτερη η θέση αναπτύσσεται και ισχυροποιείται και στην τρίτη προεκτείνεται στο καλλιτεχνικό επίπεδο, αποκρυσταλλώνεται και μυθοποιείται μέσα από την ποίηση Ο ποιητικός λόγος του Πατρίκιου πάντα λιτός, συνήθως «ψυχρό και αστόλιστο από μεταφορές και παρομοιώσεις ύφος» κατά τον Μαρωνίτη και εδώ δεν διαφεύγει από τα χαρακτηριστικά αυτά καθώς πέρα από μια μεταφορά (στα καθρεφτίσματα χωρισμών), μια σύγκριση (βαθύτερα κι από εκατό επαναστάσεις) και την κεντρική παρομοίωση της γυναικείας ομορφιάς με αειθαλή ρόδα δεν περιλαμβάνει κάποιο άλλο σχήμα λόγου από αυτά τονίζουν την ποιητική λειτουργία της γλώσσας. Ούτε και το γραμματικό πρόσωπο του ποιητικού υποκειμένου παρουσιάζει κάποιο ενδιαφέρον καθώς το α΄ πληθυντικό του που στιγμιαία ξεπροβάλλει στον πρώτο στίχο (τη ζωή μας) δεν αναφέρεται σε κάποια συγκεκριμένη ομάδα αλλά γενικά στον καθένα που ο έρωτας χάραξε βαθιές ουλές μέσα του ως το τέλος. Μένει να δούμε πώς ένας ελάχιστα ποιητικός λόγος παράγει ένα αναμφίβολα ποιητικό αποτέλεσμα

Στην πρώτη ενότητα  κυριαρχεί στους δύο πρώτους στίχους η σύγκριση της ομορφιάς των γυναικών της ζωής μας με την επανάσταση, συντριπτικά εις βάρος της δεύτερης: βαθύτερα κι από εκατό επαναστάσεις. Παρενθετικά: μπαίνω εδώ στον πειρασμό να σχολιάσω πόσο το προσωπικό και ειδικότερα το ερωτικό ως αναστοχασμός έχει υπερκαλύψει το πολιτικό και μάλιστα με τόση υπερβολή: εκατό φορές. Λίγοι στίχοι στην ποίηση του Τίτου Πατρίκιου δείχνουν ξεκάθαρα όπως αυτός το μέγεθος της εσωτερικής του αναδίπλωσης σε σχέση με τις πρώτες συλλογές. Κλείνοντας την παρένθεση προσέχουμε τη διπλή άρνηση της φθοράς της ομορφιάς μέσα στο χρόνο δεν χάνεται, δεν σβήνει με τα χρόνια που ενισχύεται με τις δίδυμες αναφορικές εναντιωματικές που ακολουθούν: όσο κι αν φθείρονται οι φυσιογνωμίες // όσο κι αν αλλοιώνονται τα σώματα. Το σχήμα των επαναλήψεων επαναλαμβάνεται σε ολόκληρο το ποίημα και σε μεγάλο βαθμό με την έντασή του (αλλά και την υποβλητικότητα του λεξιλογίου κυρίως στην δεύτερη και τρίτη ενότητα) δημιουργεί το ποιητικό αποτέλεσμα.  Η (αντικειμενική και αναπόφευκτη) φθορά που επιφέρει ο χρόνος σε αγαπημένες μορφές και σώματα δε είναι αρκετή να εξαφανίσει την ομορφιά τους που διατηρείται. Ίσως όχι απαραίτητα στην εξωτερική εμφάνιση αλλά κάπου αλλού.

Η δεύτερη ενότητα με τον υφέρποντα λυρισμό της αναλαμβάνει να φωτίσει τα σημεία που συντηρούν αναλλοίωτη την εσωτερική ομορφιά των γυναικών που αγαπήσαμε: Μένει στις επιθυμίες που κάποτε προκάλεσαν // στα λόγια που έφτασαν έστω αργά // στην εξερεύνηση δίχως ασφάλεια της σάρκας // στα δράματα που δεν έγιναν δημόσια // στα καθρεφτίσματα χωρισμών, στις ολικές ταυτίσεις. Μια απαρίθμηση καταστάσεων, τυπικά αντιποιητική όπως κάθε κατάλογος λόγων έργων ή πραγμάτων, θερμαίνεται και θερμαίνει το ποίημα μέσα από τις εικόνες που δημιουργεί: επιθυμίες, (στις επιθυμίες που κάποτε προκάλεσαν), λόγια – έστω κι αν άργησαν, ερωτική ένταση πέρα από μέτρα και υπολογισμούς (εξερεύνηση δίχως ασφάλεια της σάρκας), δύσκολοι έρωτες και επώδυνες αποφάσεις που έμειναν για πάντα ιδιωτική υπόθεση για δύο (δράματα πού δεν έγιναν δημόσια), εξίσου επώδυνοι χωρισμοί από τη μια αλλά και ευφρόσυνες ταυτίσεις ψυχών και σωμάτων (στα καθρεφτίσματα χωρισμών, στις ολικές ταυτίσεις). Επανάληψη και ασύνδετο σχήμα ενισχύουν την υποβλητικότητα· το πρώτο με τη ίδια, σταθερή φόρμα (στις/στα/στην/στα/στα) και το δεύτερο με την συνεχή παράθεση εικόνων που υπόγεια κλιμακώνονται σε ένταση: επιθυμίες/λόγια/ εξερεύνηση της σάρκας/ δράματα ιδιωτικά/χωρισμοί και ταυτίσεις. Σημειώνουμε επίσης ότι η ομορφιά των γυναικών δεν είναι τόσο (αν ήταν ποτέ…) υπόθεση εξωτερικής εμφάνισης όσο κάτι που προκύπτει και βιώνεται ως τέτοιο μέσα από ένα σύνολο καταστάσεων απόλυτα υποκειμενικών που καθιστούν κάθε «αντικειμενικότητα» ασήμαντη και εντελώς δευτερεύουσα.

Η τρίτη ενότητα ξεκινά με επανάληψη του πρώτου στίχου σε παραλλαγή: Η ομορφιά των γυναικών που αλλάζουν τη ζωή – όχι πια αυτές που άλλαξαν τη ζωή μας αλλά όλες που άλλαξαν, αλλάζουν ή θα αλλάξουν τη ζωή όλων – αυτή λοιπόν η ομορφιά θα ζήσει ακόμα περισσότερο στα ποιήματα που γράφτηκαν γι᾿ αυτές. Όχι πια στη μνήμη, στις εικόνες, στα λόγια ή τις χειρονομίες όσων τις αγάπησαν και ευεργετήθηκαν από την αγάπη τους. τουλάχιστον όχι μόνο σε αυτά. Υπάρχει η ποίηση που αναλαμβάνει να διαιωνίσει την ομορφιά αυτή, να την προβιβάσει από το προσωπικό επίπεδο του ερωτευμένου στο ευρύτερο συλλογικό των αναγνωστών που θα γοητεύσει ο ποιητικός λόγος  και θα γίνουν κοινωνοί της ομορφιάς αυτής. Θα γίνουν λοιπόν τα ποιήματα ρόδα αειθαλή που θα υμνούν με το άρωμά τους, τον συγκινημένο και συγκινησιακό ποιητικό λόγο την ομορφιά εκείνων των γυναικών που άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στη ζωή μας: ρόδα αειθαλή αναδίδοντας  το ίδιο άρωμά τους. Και βέβαια αυτή είναι η ανώτερη βαθμίδα αθανασίας της γυναικείας ομορφιάς. Και πάλι προσέχουμε την επανάληψη του ρόδα αειθαλή στους δύο τελευταίους στίχους που μεταφέρει ως ατμόσφαιρα την έντονα λυρική εικόνα της παρομοίωσης των ποιημάτων με αγέραστα τριαντάφυλλα στον προτελευταίο στίχο  προς τον τελευταίο που απλώς διαπιστώνει την αιωνιότητα του φαινομένου: ρόδα αειθαλή, όπως αιώνες τώρα λένε οι ποιητές. Αιώνες το ίδιο άρωμα, αναλλοίωτο.

Τίτος Πατρίκιος (Αφήγηση) – Ρόδα αειθαλή (Μουσική: Ανδρέας Κατσιγιάννης)

Υπόγειο τρένο

Κι έπειτα τα χρόνια θα περάσουν
όγκοι βουνών και πέτρας θα παρεμβληθούν
θα ξεχαστούν όλα
όπως ξεχνιέται το καθημερινό φαΐ
που μας κρατάει ορθούς.
Όλα, έξω από κείνη τη στιγμή
που μέσα στο συνωστισμό του υπόγειου τρένου
κρατήθηκες στο μπράτσο μου.
Παρίσι, Μάης 1960, από τη συλλογή Θάλασσα Επαγγελίας, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1977