Βασικά σημεία

 

Αναγέννηση: πνευματική κίνηση που κύριο χαρακτηριστικό της είναι η αναβίωση των αξιών της κλασικής αρχαιότητας, οι οποίες είχαν παραμεριστεί κατά τον Μεσαίωνα.

• Το πνεύμα των ανθρώπων απελευθερώνεται τώρα (15ος-16ος αι.) από τη μεσαιωνική σκέψη, που έδινε έμφαση στη θρησκεία, και γίνεται πιο φιλελεύθερο, δημιουργικό και ερευνητικό.
• Ο αναγεννησιακός άνθρωπος εμπνέεται από τον αρχαίο κόσμο, στόχος του όμως είναι το μέλλον.
• Οι επαναστατικές του επινοήσεις σε όλους τους τομείς της επιστήμης, της τέχνης και της λογοτεχνίας εισάγουν πανηγυρικά την Ευρώπη στην περιπέτεια του νεότερου πολιτισμού της.

 

α. Οι νέοι δρόμοι δημιουργίας

• αρχή του κινήματος: Φλωρεντία, η Βενετία και η Ρώμη (πλούσιες ιταλικές πόλεις)
• υποστηρικτές υπήρξαν πλούσιοι και ηγεμόνες, όπως οι Μέδικοι στη Φλωρεντία.
• Πανεπιστήμια: μελετούν, πέρα από τη φιλοσοφία, την οικονομία, την κοινωνία και πνευματική ζωή.

 

 

β. Το κίνημα τον Ανθρωπισμού

 

Η ρήξη με το Μεσαίωνα

Αναγέννηση: μετάφραση και σχολιασμός αρχαίων συγγραφέων, συστηματική μελέτη ελληνορωμαϊκού πολιτισμού.

Ανθρωπισμός: βαθύτερη γνώση των ελληνικών και λατινικών γραμμάτων και της αρχαιότητας, όχι μόνο θεωρητικά, αλλά με στόχο να αντληθούν αξίες για τη σύγχρονη ζωή.

προδρομικές μορφές του ανθρωπισμού: Δάντης, Πετράρχης και Βοκκάκιος.

 

 

Ο καθολικός άνθρωπος

Χαρακτηριστικά των ανθρωπιστών:

• είναι θρήσκοι, αλλά το ενδιαφέρον τους επικεντρώνεται στον άνθρωπο.
• Θέλουν το άτομο να διαθέτει πολύπλευρη προσωπικότητα, να είναι δραστήριο και να έχει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του.
• Ο άνθρωπος μπορεί να διαμορφώσει τον κόσμο του, τον πολιτισμό του και τη μοίρα του.

Αυτά τα χαρακτηριστικά συγκροτούν τον καθολικό άνθρωπο (homo universalis), που οραματίζονταν οι ανθρωπιστές.

 

Η συμβολή των Ελλήνων λογίων στην ανθρωπιστική κίνηση

• Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους πολλοί Έλληνες λόγιοι καταφεύγουν στην Ιταλία και διδάσκουν τα ελληνικά γράμματα.
• Πριν την άλωση βρέθηκαν στην Ιταλία σημαντικοί λόγιοι, όπως ο Μανουήλ Χρυσολωράς, ο Γεώργιος Σχολάριος (ο μετέπειτα Πατριάρχης Γεννάδιος), ο Μάρκος Ευγενικός, ο επίσκοπος Νικαίας Βησσαρίων και ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων.
• Η δραστηριότητα αυτή των Ελλήνων λογίων κατά το 15ο και 16ο αιώνα συνέβαλε αποφασιστικά στην ενίσχυση των ανθρωπιστικών σπουδών στη Δύση.
• Εκδίδονται κείμενα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, συγκεντρώνονται χειρόγραφα από βιβλιοθήκες (Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας και στη Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη της Φλωρεντίας) και ηγεμόνες.

 

 

Μια νέα αντίληψη για την αγωγή και για την επιστήμη

Έρασμος: οι άνθρωποι δε γεννιούνται, αλλά γίνονται.

 

Βασικές αντιλήψεις της Αναγέννησης:

• καταλυτική η δύναμη της εκπαίδευσης.
• η επιστήμη εξελίσσεται με την παρατήρηση, την εμπειρία και το πείραμα.

 

 

γ. Η τυπογραφία και η διάδοση της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού

• ευρωπαϊκά κέντρα της Αναγέννησης: Γαλλία, Γερμανία, Κάτω Χώρες και Ιβηρική Χερσόνησος.
• σημαντικές πόλεις: Αμβέρσα, Παρίσι, Στρασβούργο, Μιλάνο και Βενετία.

 

Η συμβολή της τυπογραφίας:

• ως τα μέσα του 15ου αιώνα τα βιβλία ήταν χειρόγραφα και γι’ αυτό πολύ ακριβά και σπάνια.
• γύρω στο 1450 ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος επινόησε την τυπογραφία.
• 15ο αι. 30-35 χιλιάδες βιβλία και 16ος 150-200 χιλιάδες.
• Το αναγνωστικό κοινό ήταν περιορισμένο στις πόλεις, ενώ η επαρχία παρέμενε κατά βάση αναλφάβητη.

 

 

Θέλω κι άλλο!

• Αναγέννηση – ντοκιμαντέρ (σειρά του Υπουργείου Πολιτισμού: Ταξίδι στον Πολιτισμό)
• «Μια φορά κι έναν καιρό ο άνθρωπος. 14. Ο άνθρωπος της Αναγέννησης»
• HISTORY OF IDEAS – The Renaissance: σύντομο ντοκιμαντέρ (με ελληνικούς υπότιτλους)
• Exploring the Renaissance: σύντομο ντοκιμαντέρ.
• Florence and the Renaissance: Crash Course European History
• The Northern Renaissance: Crash Course European History
  

 

❦