Ενότητα 9η Ανυπέρβλητα πρότυπα
Συμπληρωματικά υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του
Ο Ισοκράτης είναι ένας από τους πιο γνωστούς Αθηναίους ρήτορες. Γεννήθηκε το 436 π.Χ. στον αττικό δήμο Ερχιά και πέθανε λίγο μετά το 338 π.Χ. σε ηλικία περίπου 98 ετών. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια και μαθήτευσε κοντά στον σοφιστή Γοργία, στον Πρόδικο, στον Τεισία και στον μετριοπαθή ολιγαρχικό Θηραμένη· θεωρείται ότι ανήκε και στον κύκλο του Σωκράτη. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου η πατρική περιουσία του εξανεμίστηκε και ο Ισοκράτης αναγκάστηκε να ασκήσει για κάποια περίοδο το επάγγελμα του λογογράφου.
Γύρω στο 390 π.Χ. δημιούργησε τη δική του ρητορική σχολή και διακρίθηκε ως σπουδαίος ρητοροδιδάσκαλος. Συνέγραψε αρκετούς λόγους, ο ίδιος όμως δεν εκφώνησε ποτέ κανέναν διότι, όπως παραδεχόταν, δε διέθετε τόλμη και δυνατή φωνή· απευθύνθηκε όμως στο κοινό με το γραπτό λόγο (Ἐγὼ γάρ πρὸς μὲν τὸ πολιτεύεσθαι πάντων ἀφυέστατος ἐγενόμην τῶν πολιτῶν· οὔτε γὰρ φωνὴν ἔσχον ἱκανὴν οὔτε τόλμαν δυναμένην ὄχλῳ χρῆσθαι καὶ μολύνεσθαι καὶ λοιδορεῖσθαι τοῖς ἐπὶ τοῦ βήματος καλινδουμένοις, Φίλιππος 81).
Κατά την ελληνιστική εποχή αποδίδονταν στον Ισοκράτη εξήντα λόγοι, κυρίως επιδεικτικοί, από τους οποίους 25 θεωρήθηκαν γνήσιοι από τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα και 28 από τον Καικίλιο (ρήτορα και ιστορικό από τη Σικελία). Σήμερα σώζονται 21 λόγοι, με γνωστότερους τον Πανηγυρικόν, τον Παναθηναϊκόν, τον Ἀρεοπαγιτικόν, τον Περὶ ἀντιδόσεως και τον Περὶ Εἰρήνης. Έγραψε επίσης επιστολές· αξίζει να αναφέρουμε τη Β΄ επιστολή του, η οποία γράφτηκε το 344 π.Χ. και απευθύνεται στο βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β΄.
[βιβλίο του καθηγητή, σ.61]
| Αρχαίο κείμενο | Μετάφραση |
| Ὁρῶν, ὦ Νικόκλεις, τιμῶντά σε τόν τάφον τοῦ πατρός | Επειδή βλέπω, Νικοκλή, ότι εσύ τιμάς τον τάφο του πατέρα σου |
| οὐ μόνον τῷ πλήθει καί τῷ κάλλει τῶν ἐπιφερομένων, | όχι μόνο με το πλήθος και τη λαμπρότητα των προσφορών σου, |
| ἀλλά καί χοροῖς καί μουσικῇ καί γυμνικοῖς ἀγῶσιν, | αλλά και με χορούς και με μουσικούς και αθλητικούς αγώνες, |
| ἡγησάμην Εὐαγόραν | θεώρησα ότι ο Ευαγόρας, |
| εἴ τίς ἐστιν αἴσθησις τοῖς τετελευτηκόσιν | αν νιώθουν κάτι οι νεκροί |
| περί τῶν ἐνθάδε γιγνομένων | για όσα γίνονται εδώ (στον κόσμο των ζωντανών) |
| χαίρειν ὁρῶντα τήν τε περί αὑτόν ἐπιμέλειαν | χαίρεται που βλέπει τη φροντίδα για τον εαυτό του |
| καί τήν σήν μεγαλοπρέπειαν. | και τη μεγαλοπρέπεια των τιμών σου προς αυτόν. |
| Πολύ δ’ ἔτι πλείω χάριν ἔχοι ἄν, | Και θα όφειλε πολύ μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη, |
| εἴ τις δυνηθείη ἀξίως εἰπεῖν | αν κάποιος μπορούσε να μιλήσει όπως του αξίζει |
| περί τῶν ἐπιτηδευμάτων καί τῶν κινδύνων αὐτοῦ· | για τις αρχές της ζωής του και τις ριψοκίνδυνες πράξεις του· |
| εὑρήσομεν γάρ τούς φιλοτίμους καί μεγαλοψύχους τῶν ἀνδρῶν | γιατί θα διαπιστώσουμε ότι οι φιλόδοξοι και γενναίοι άντρες |
| ποιοῦντας πάντα | κάνουν τα πάντα |
| ὅπως καταλείψουσιν ἀθάνατον τήν περί αὑτῶν μνήμην. | φροντίζοντας πώς θα αφήσουν πίσω τους αθάνατη την υστεροφημία τους. |
| Τίς δέ οὐκ ἄν ἀθυμήσειεν, | Και ποιος δε θα στενοχωριόταν, |
| ὅταν ὁρᾷ ὑμνουμένους τούς μέν γενομένους περί τά Τρωϊκά | όταν βλέπει ότι υμνούνται αυτοί που έζησαν τον καιρό των Τρωικών |
| αὐτόν δέ προειδῇ, | ενώ για τον εαυτό του γνωρίζει εκ των προτέρων, |
| μηδ’ ἄν ὑπερβάλλη τάς ἀρετάς ἐκείνων, | κι αν ακόμα ξεπεράσει τις αρετές εκείνων, |
| μηδέποτε άξιωθησόμενον τοιούτων ἐπαίνων; | ότι ποτέ δε θα κριθεί άξιος για τέτοιους επαίνους; |
| Τούτων δέ αἴτιος ὁ φθόνος· | Και αιτία γι’ αυτά είναι ο φθόνος· |
| οὕτω γάρ τινες δυσκόλως πεφύκασίν | γιατί τόσο μικρόψυχοι είναι μερικοί από τη φύση τους, |
| ὥστε ἥδιον ἄν εὐλογουμένων ἀκούοιεν | ώστε με μεγαλύτερη ευχαρίστηση θα άκουγαν να επαινούνται |
| οὕς οὐκ ἴσασιν εἰ γεγόνασιν, | αυτοί για τους οποίους δε γνωρίζουν αν έχουν υπάρξει, |
| ἤ τούτων ὑφ’ ὧν εὖ πεπονθότες αὐτοί τυγχάνουσιν | παρά αυτοί από τους οποίους συμβαίνει να έχουν ευεργετηθεί οι ίδιοι. |
Ἱσοκράτης, Εὐαγόρας 1-6 (διασκευή)
Συμπληρωματικά σχόλια για το κείμενο της Ενότητας
Ο Ισοκράτης απηύθυνε σε ηγεμόνες όχι μόνο επιστολές, αλλά και λόγους. Είναι γνωστές οι επιστολές του προς τον Διονύσιο Α΄, τον τύραννο των Συρακουσών, τον τύραννο των Φερών Ιάσονα, το βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμο και τον Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας, αλλά και οι λόγοι του Πρὸς Νικοκλέα, Νικοκλῆς και Εὐαγόρας. Ειδικότερα στον τελευταίο (από όπου προέρχεται το κείμενο της Ενότητας) ο Ισοκράτης εγκωμιάζει τις αρετές του βασιλιά της Κύπρου Ευαγόρα (περίπου 435-374/3 π.Χ.) και διατυπώνει τις απόψεις του σχετικά με τις ικανότητες που πρέπει να διαθέτει ένας βασιλιάς.
[βιβλίο του καθηγητή, σ.61]
