Ο Ζήνων ο Κιτιεύς (334 π.Χ. – 262 π.Χ.) ήταν φιλόσοφος από το Κίτιο, ο οποίος δημιούργησε τη φιλοσοφική σχολή του στωικισμού στην Αθήνα. (πηγή: Βικιπαίδεια)
Κείμενο αναφοράς: Πλούταρχος, Περὶ Ἀλεξάνδρου τύχης καὶ ἀρετῆς, 6 329Α-D
Βασικά σημεία
1. Ζήνων ο Κιτιεύς.
2. Η νέα οικουμένη: χαρακτηριστικά της πολιτείας του Ζήνωνα.
3. Η πολιτική του Αλεξάνδρου.
4. Γλωσσικές παρατηρήσεις.
Ο ρήτορας Ισοκράτης
Ἰσοκράτης, Εὐαγόρας 80-81
Ο συγκεκριμένος λόγος είναι ένα μεταθανάτιο εγκώμιο του Ευαγόρα, του βασιλιά της Σαλαμίνας της Κύπρου. Στο παρακάτω απόσπασμα ο ρήτορας προτρέπει τον γιο του Ευαγόρα, τον Νικοκλή, να μιμηθεί τον πατέρα του, να φανεί αντάξιός του και να μεγαλουργήσει.
Ἐμὸν μὲν οὖν ἔργον καὶ τῶν ἄλλων φίλων τοιαῦτα καὶ λέγειν καὶ γράφειν ἐξ ὧν μέλλομέν σε παροξύνειν ὀρέγεσθαι τούτων, ὧνπερ καὶ νῦν τυγχάνεις ἐπιθυμῶν: σοὶ δὲ προσήκει μηδὲν ἐλλείπειν ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐν τῷ παρόντι καὶ τὸν λοιπὸν χρόνον ἐπιμελεῖσθαι καὶ τὴν ψυχὴν ἀσκεῖν, ὅπως ἄξιος ἔσει καὶ τοῦ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων. Ὡς ἅπασι μὲν προσήκει περὶ πολλοῦ ποιεῖσθαι τὴν φρόνησιν, μάλιστα δ᾽ ὑμῖν τοῖς πλείστων καὶ μεγίστων κυρίοις οὖσιν. Χρὴ δ᾽ οὐκ ἀγαπᾶν, εἰ τῶν παρόντων τυγχάνεις ὢν ἤδη κρείττων, ἀλλ᾽ ἀγανακτεῖν, εἰ τοιοῦτος μὲν ὢν αὐτὸς τὴν φύσιν, γεγονὼς δὲ τὸ μὲν παλαιὸν ἀπὸ Διός, τὸ δ᾽ ὑπογυιότατον ἐξ ἀνδρὸς τοιούτου τὴν ἀρετήν, μὴ πολὺ διοίσεις καὶ τῶν ἄλλων καὶ τῶν ἐν ταῖς αὐταῖς σοι τιμαῖς ὄντων. Ἔστι δ᾽ ἐπὶ σοὶ μὴ διαμαρτεῖν τούτων: ἂν γὰρ ἐμμένῃς τῇ φιλοσοφίᾳ καὶ τοσοῦτον ἐπιδιδῷς ὅσον περ νῦν, ταχέως γενήσει τοιοῦτος οἷόν σε προσήκει.
Ο Γιώργος Σεφέρης (πραγματικό όνομα: Γεώργιος Σεφεριάδης, Βουρλά, Σμύρνη, 1900 – Αθήνα, 1971) ήταν Έλληνας διπλωμάτης, ποιητής και δοκιμιογράφος. Υπήρξε ο πρώτος Έλληνας που τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας. (πηγή: Βικιπαίδεια)
Γιώργος Σεφέρης, Πάντα πλήρη θεών (συνειρμικό δοκίμιο)
1. Διάγραμμα κειμένου:
§§ 1-2 η διαφήμιση γεννά προβληματισμό: ποια η σχέση του σημερινού ανθρώπου με τα μνημεία του παρελθόντος;
§ 3 ο σύγχρονος άνθρωπος έχει συγκεντρώσει ένα τεράστιο ποσό γνώσεων πάνω στην αρχαιότητα -αυτό όμως εξασφάλισε το σεβασμό των μνημείων της;
§§ 4-7 παλαιότεροι με ελάχιστες -έως καθόλου- γνώσεις επεδείκνυαν γνήσιο σεβασμό απέναντι στα μνημεία.
§§ 8-9 η μονομερής γνώση του αρχαίου κόσμου οδηγεί κάποτε σε καταστροφικές για τα μνημεία ενέργειες.
§§ 10-11 ακόμη κι εμβριθείς μελετητές θεωρούν πως ο αρχαίος κόσμος είναι τελείως ξένος πια για μας.
§ 13 κάποιοι πιστεύουν ότι τα μνημεία μπορούν να μεταφερθούν οπουδήποτε.
§§ 14-16 τα μνημεία πρέπει να παραμένουν στους τόπους όπου φιλοτεχνήθηκαν ή κατασκευάστηκαν και είναι καλύτερα να τα προσεγγίζει ο καθένας μόνος του.
πηγή: αθηΝΕΑ
Άγγελος Τερζάκης, Μηχανισμός του εξανδραποδισμού
Δομή
Πρώτη ενότητα (§§ 1-6), πλαγιότιτλοι
1. το θέμα και η θέση του συγγραφέα
2. μέσα διαμόρφωσης του ανθρώπου
3. πλασματική η ελευθερία των μαζών
4. ο μηχανισμός λειτουργεί κατά την κρίση του κερδοσκόπου
5. ο μηχανισμός επιβάλλει κάποτε χαλάρωση της καταναλωτικής μανίας
6. πνευματικός επηρεασμός
πηγή: Naftemporiki
Ε. Παπανούτσου, «Η τεχνική πρόοδος» (αποδεικτικό δοκίμιο)
Στόχοι:
1. Να εντοπιστεί το θέμα του δοκιμίου, η άποψη και το συμπέρασμα του δοκιμιογράφου.
2. Να σχολιαστεί η αυστηρή δομή/οργάνωση του δοκιμίου
3. Να διερευνηθούν οι τρόποι πειθούς.
4. Γλώσσα του δοκιμίου: πλατιά υπόταξη.
Ανάπτυξη
1. Κύριες ιδέες
το θέμα: η αξία της τεχνικής προόδου· (συμβάλλει η τεχνική πρόοδος στην ηθική πρόοδο του ανθρώπου;)
η άποψη του δοκιμιογράφου: η ανάπτυξη της τεχνολογίας αναμφίβολα ωφέλησε τον άνθρωπο.
συμπέρασμα: «Η σωστή λοιπόν τοποθέτηση του ζητήματός μας είναι να πούμε ότι η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνικής μπορεί να καλυτερέψει τον άνθρωπο (όπως ασφαλώς μπορεί και να τον χειροτερέψει -σαν τον διαρρήκτη που έχει αποκτήσει τελειοποιημένα εργαλεία), αφού δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την πνευματική του απογείωση.»
Η Αριστοτελική Πολιτεία των Αθηναίων σε πάπυρο αρ. 131 που εκτίθεται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη. Πηγή: Βικιπαίδεια
Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλης, Πολιτικά, Γ 6.3-4, 1281a39-b10
Βασικά σημεία
1. Η βασική θέση.
2. Παράδειγμα και αναλογία. Η αθροιστική θεωρία.
3. Γλωσσικές επιλογές.
Ανάπτυξη
1. Στο απόσπασμα ο Αριστοτέλης συζητά το ζήτημα της εξουσίας σε μία πόλη-κράτος: είναι προτιμότερο να εξουσιάζουν οι περισσότεροι, ο λαός, (δεῖ κύριον εἶναι μᾶλλον τὸ πλῆθος) ή λίγοι και άριστοι (τοὺς ἀρίστους μὲν ὀλίγους δέ);
Η βασική του θέση είναι ότι οι πολλοί ως σύνολο, καθώς διαθέτουν αρετή και φρόνηση, ασκούν την πολιτική εξουσία ωφελιμότερα από τους λίγους αλλά αρίστους, γιατί συνολικά έχουν πολλαπλάσια αρετή και εξυπνάδα (ἤθη και διάνοια στο πρωτότυπο). [Ομάδα συγγραφής ΚΕΕ, Αριστοτέλους, Πολιτικά, σελ.87]
Είναι χαρακτηριστικό ότι η θέση αυτή διατυπώνεται με δυνητική ευκτική, η οποία χρωματίζει τον λόγο του με κάποια διστακτικότητα και επιφυλακτικότητα (δόξειεν ἂν λέγεσθαι … τάχα δὲ κἂν ἀλήθειαν. Τοὺς γὰρ πολλούς, ὅμως ἐνδέχεται συνελθόντας εἶναι βελτίους ἐκείνων…).
Ο Αριστοτέλης έχει εξηγήσει ότι επιβάλλεται η αναλυτική παρουσίαση κάθε πολιτεύματος προκειμένου να λυθούν οι απορίες που δημιουργούνται. Έτσι όποιος εμβαθύνει και δεν παρουσιάζει μόνο την πρακτική πλευρά των πολιτευμάτων οφείλει να μην παραλείπει τίποτε και να επιζητεί την αλήθεια. Το διστακτικό του ύφος είναι επομένως αναμενόμενο, αφού σιγά- σιγά αναλύει και διερευνά, εμβαθύνει στα μέρη και το όλον και στόχος του είναι να μη παραλειφθεί κάποια πτυχή του θέματος ανεξερεύνητη. [Ομάδα συγγραφής ΚΕΕ, Αριστοτέλους, Πολιτικά, σελ.87]
Η πρώτη σελίδα των Πολιτικῶν στην έκδοση του Immanuel Bekker (1837). πηγή: Βικιπαίδεια
Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλης, Πολιτικά, Α 1.10-11, 1253a7-18
Βασικά σημεία
1. Ο Λόγος αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος φύσει πολιτικὸν ζῷον ἐστί.
Ανάπτυξη
1. Ο Αριστοτέλης ως εμπειρικός φιλόσοφος παρατηρεί ότι δε χαρακτηρίζεται μόνο ο άνθρωπος ζῷον πολιτικόν. Υπάρχουν στη φύση και άλλα ζώα που συγκροτούν κοινωνίες, με στόχο να δραστηριοποιηθούν από κοινού και να επιτελέσουν ένα έργο. Όμως, οι διαφορές μεταξύ των κοινωνιών των άλλων ζώων και των ανθρώπων είναι μεγάλες. Οι διαφορές αυτές οφείλονται στην ύπαρξη του λόγου. Συνεχίστε την ανάγνωση
Φωτογραφία κώδικα του 1493, που περιέχει απόσπασμα του 4ου βιβλίου των Πολιτικών του Αριστοτέλη (Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης, πηγή: Βικιπαίδεια)
Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλης, Πολιτικά, Α 1.1·8, 1252a1-7· b27-32
Βασικά σημεία
1. Ο Αριστοτέλης ως εμπειρικός φιλόσοφος.
2. Η έννοια της κοινωνίας.
3. Γιατί οι άνθρωποι συγκροτούν κοινωνίες; Τελεολογική σκέψη του Αριστοτέλη.
4. Ορισμός της πόλεως.
5. Συσχετισμός απόψεων Αριστοτέλη-Πρωταγόρα-Πλάτωνα πάνω στο ζήτημα της δημιουργίας πόλεων.
6. Κοινωνικές οντότητες.
7. Η αυτάρκεια.
8. Νέα στοιχεία για τον ορισμό της έννοιας πόλις.
9. Οι συλλογισμοί που αποδεικνύουν ότι η πόλη υπάρχει εκ φύσεως.
Ο ατρόμητος Κατσαντώνης παίζει τον ταμπουρά του. Λεπτομέρεια από τοιχογραφία του Θεόφιλου (πηγή: Βικιπαίδεια)
Παντελής Μπουκάλας, «Μάνα, σου λέω δεν μπορώ»…
Η πρώτη, σύντομη μορφή της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου εκδόθηκε το 1853. Στην έκταση που έμελλε να διαπαιδαγωγήσει γενεές γενεών ιστοριογράφων, εκπαιδευτικών, πολιτικών, στρατιωτικών, εκκλησιαρχών και (δι’ αυτών) γενεές γενεών μαθητών και «απλών αναγνωστών», καθιερώνοντας το ερμηνευτικό σχήμα της αδιατάρακτης συνέχειας του ελληνισμού, από την αρχαιότητα στο Βυζάντιο κι εκείθε στη νέα Ελλάδα, άρχισε να εκδίδεται σταδιακά το 1860.Συνεχίστε την ανάγνωση
Πρόλογος της λατινικής μετάφρασης των Φυσικῶν του Αριστοτέλη από τον Ιωάννη Αργυρόπουλο (15ος αι., πηγή: Βικιπαίδεια)
Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλης, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β 6.10-13·16, 1106b18-28· 1106b36-1107a6
Βασικά σημεία
1. Πώς ορίζεται το μέσον;
2. Η αρετή είναι ένα είδος μεσότητας
3. Ο πλήρης ορισμός της αρετής
4. Γλωσσικές παρατηρήσεις.
Ανάπτυξη
1. Οἷον καὶ φοβηθῆναι…οὐκ εὖ: παραδείγματα συναισθημάτων (παθών) που αποδεικνύουν ότι σ’ αυτά υπάρχει και υπερβολή και έλλειψη και το μέσον.
Στην 8η ενότητα ο Αριστοτέλης είχε καταλήξει στη θέση ότι οι ηθικές αρετές σχετίζονται με τα συναισθήματα και τις πράξεις, γιατί σ’ αυτά υπάρχει υπερβολή και έλλειψη και το μέσον. Έρχεται, λοιπόν, στην ενότητα αυτή να αποδείξει την παραπάνω θέση με επαγωγικό τρόπο δίνοντας ενδεικτικά κάποια παραδείγματα συναισθημάτων, τα οποία διακρίνονται σε ευχάριστα και δυσάρεστα. Τονίζει ότι σ’ αυτά υπάρχει υπερβολή και έλλειψη, καθώς μπορούμε να τα βιώσουμε είτε σε μεγαλύτερο είτε σε μικρότερο βαθμό. Αν τα αισθανόμαστε σε μεγαλύτερο βαθμό («μᾶλλον»), τότε φτάνουμε στην υπερβολή, ενώ, αν τα αισθανόμαστε σε μικρότερο βαθμό («ἧττον»), φτάνουμε στην έλλειψη. Όμως, ούτε το «μᾶλλον» ούτε το «ἧττον» είναι καλά («οὐκ εὖ»), όπως υπογραμμίζει ο φιλόσοφος, γιατί έτσι απομακρυνόμαστε από τη μεσότητα.
Πρέπει, μάλιστα, να σημειώσουμε ότι μετά τα επιρρήματα «μᾶλλον» και «ἧττον» εννοείται η γενική συγκριτική «τοῦ δέοντος», η οποία προσδίδει δεοντολογικό χαρακτήρα στο κείμενο και καθορίζει τα όρια του μέτρου, της ηθικά ορθής πράξης.