ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 14ο

ΟΜΑΔΑ Α΄ 1o ΘΕΜΑ 

1.α. (Ι). Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, ως προς την ορθότητά τους, με την ένδειξη Σωστό ή Λάθος.

1. Κύριες πηγές πληροφόρησης για την ομηρική εποχή είναι τα ομηρικά έπη και τα αρχαιολογικά ευρήματα.

2. ΄Ιωνες που μετανάστευσαν στη Μ. Ασία συγκρότησαν θρησκευτική ένωση με κέντρο το ιερό του Απόλλωνα στο Τριόπιο ακρωτήριο της Κνίδου.

3. Στο τιμοκρατικό πολίτευμα κύριο κριτήριο διάκρισης των πολιτών ήταν το  εισόδημά τους.

4. Ο Εφιάλτης εκπροσωπούσε την αριστοκρατική παράταξη και υποστήριζε τη συνεργασία με τη Σπάρτη.

5. Η εκμετάλλευση των μεταλλείων αποτελούσε μία από τις βασικές πηγές εσόδων για την Αθήνα της εποχής του Περικλή.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: 1. ΣΩΣΤΟ σελ. 76 – 2. ΛΑΘΟΣ σελ. 78 [Οι Ίωνες, ….. μετακινήθηκαν προς τη Σάμο, τη Χίο και τις απέναντι ακτές της Μ. Ασίας, όπου ίδρυσαν δώδεκα νέες πόλεις. Αυτές οι πόλεις στη συνέχεια συγκρότησαν θρησκευτική ένωση, το Πανιώνιο, με κέντρο το ιερό του Ποσειδώνα, στο ακρωτήριο της Μυκάλης.] – 3. ΣΩΣΤΟ σελ. 93 – 4. ΛΑΘΟΣ σελ. 99 [Οι δημοκρατικοί επικράτησαν με αρχηγό τον Εφιάλτη]– 5. ΣΩΣΤΟ σελ. 101

(5 μονάδες)

(ΙΙ).  Να αντιστοιχίσετε στοιχεία της στήλης Α με στοιχεία της στήλης Β. Ένα στοιχείο από τη στήλη Β περισσεύει:        

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: 1γ – 2β – 3ε – 4 δ – 5α (το «στ. Εφιάλτης» περισσεύει)

                                                                       (5 μονάδες)

1.β. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

κλασική εποχή: σελ. 98 Την περίοδο από το τέλος των περσικών πολέμων έως και το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου οι ιστορικοί ονομάζουν κλασική. Ο χαρακτηρισμός αυτός αναγνωρίζει στην εποχή την υπεροχή των συντελεστών της και των επιτευγμάτων τους, επικυρώνει την πνευματική τους επιβολή και τη διαχρονική επιβίωσή τους στις ιδέες και στα δημιουργήματα μεταγενέστερων εποχών. Την εποχή αυτή διαμορφώθηκαν οι αξίες που αποτελούν τα θεμέλια του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού.

νομοθέτες (αισυμνήτες): σελ. 93 πρόσωπα κοινής αποδοχής, προερχόμενα κυρίως από την τάξη των ευγενών στα οποία ανατέθηκε η καταγραφή των νόμων. Αυτοί ήταν οι γνωστοί νομοθέτες ή αισυμνήτες, όπως ο Ζάλευκος και ο Χαρώνδας στις αποικίες της Δύσης, ο Πιττακός στη Μυτιλήνη, ο Λυκούργος στη Σπάρτη, ο Δράκων και ο Σόλων στην Αθήνα.

(5+10=15 μονάδες)

2ο ΘΕΜΑ

2.α. Πώς προβαλλόταν η δύναμη του φαραώ μέσω των έργων της αιγυπτιακής τέχνης; Να αναφέρετε  χαρακτηριστικά έργα.

Σελ. 29 Η αρχιτεκτονική, η γλυπτική αλλά και η ζωγραφική στην Αίγυπτο βρίσκονταν στην υπηρεσία των φαραώ. Σκοπός των καλλιτεχνών ήταν να προβάλουν τη ζωή και τη δράση των φαραώ. Τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα, μνημειακού  χαρακτήρα, επιβάλλονταν με τις διαστάσεις τους. Οι αχανείς επίπεδες επιφάνειες της αιγυπτιακής γης, σε συνδυασμό με την ανάγκη των ηγεμόνων να επιβληθούν μέσω των έργων τους, οδήγησαν στην κατασκευή μνημείων που επιβάλλονταν με τον όγκο.
Οι πυραμίδες του Χέοπος, του Χεφρήνος και του Μυκερίνου στη Γκίζα, οι μεγάλοι ναοί στο Λούξορ και το Καρνάκ με το πλήθος των κιόνων που στήριζαν περιστύλια και υπόστυλες αίθουσες είναι ενδεικτικά δείγματα της αρχιτεκτονικής. Οι επιφάνειες των περισσότερων ναών αλλά και των νεκρικών θαλάμων των τάφων ήταν γεμάτες με παραστάσεις ζωγραφιστές ή ανάγλυφες που εξιστορούσαν τη δράση των φαραώ αλλά και πτυχές της καθημερινής ζωής.

(10 μονάδες)

2.β. Ποιες ήταν οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις που επέβαλε ο Οκταβιανός και ποιο αποτέλεσμα είχαν;

Σελ. 208 Στήριγμα του νέου μονάρχη αποδείχτηκε ο ίδιος ο στρατός, ο οποίος σε παλαιότερες εποχές είχε εμπλακεί σε εμφύλιες συγκρούσεις. Ο Αύγουστος είχε συναίσθηση του ρόλου του, ως φύλακα των συνόρων, ωστόσο προέβλεπε ότι ο πρώτος πολίτης και ο αυτοκρατορικός θεσμός είχαν την ανάγκη της στρατιωτικής προστασίας. Για το λόγο αυτό φρόντισε ώστε το μεγαλύτερο μέρος του στρατού να εγκατασταθεί στα πιο επικίνδυνα σύνορα, όπως στον Ευφράτη, το Δούναβη, το Ρήνο, σε μόνιμες στρατιωτικές βάσεις. Στη Ρώμη, όπου ήταν η έδρα της εξουσίας, διατήρησε εννέα στρατιωτικές μονάδες, που αριθμούσαν χίλιους στρατιώτες η καθεμιά. Αυτές αποτελούσαν την προσωπική φρουρά τουπραιτωρίου, όπου ήταν παλαιότερα η έδρα του στρατηγού. Οι πραιτωριανοί ήταν πιστοί στον αυτοκράτορα, σταδιακά όμως απέκτησαν μεγάλη δύναμη και έγιναν επικίνδυνοι για το κράτος, αφού είχαν τη δυνατότητα να ανεβάζουν και να κατεβάζουν αυτοκράτορες σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.
Ο στρατός την εποχή του Αυγούστου παρέμεινε πιστός στα καθήκοντά του. Η αριθμητική του δύναμη, ωστόσο, μόλις που επαρκούσε για τη φύλαξη των συνόρων, μήκους περίπου τεσσάρων χιλιάδων χιλιομέτρων.

(15 μονάδες)

ΣΑΝΤΡΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

 «Stop Bullying!». Εργο του Κίμωνα Αλέξη, μαθητή της Β΄ Γυμνασίου του Λεοντείου Λυκείου Πατησίων.

ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Σκηνή πρώτη: το προαύλιο του Δημοτικού Σχολείου της γειτονιάς μας πριν από μερικούς μήνες. Ημέρα αφιερωμένη στον σχολικό εκφοβισμό, γνωστό ως bullying, με τρεις μαθητές να διαδραματίζουν μια σκηνή λεκτικής βίας ενός παιδιού σε ένα άλλο. Οι λιγοστοί γονείς που μένουν για να το παρακολουθήσουν στέκονται έξω από το σχολείο κοιτώντας προσηλωμένοι, σιωπηλοί.

Σκηνή δεύτερη: μια συνάντηση τεσσάρων μαμάδων φίλων πριν από μία εβδομάδα. «Θα σας δείξω κάτι», λέει η μία. Το κλιπάκι για το bullying από το Britain has Talent στο Υoutube που έχει κάνει τον γύρο του κόσμου ξεκινάει να προβάλλεται στην οθόνη του υπολογιστή. «O Παναγιώτης θέλει να το βλέπει κάθε μέρα από τότε που ένας συμμαθητής του άρχισε να τον κοροϊδεύει και να τον χτυπάει». Οι γυναίκες κρύβουν τα δάκρυά τους καθώς βλέπουν τα δύο αγόρια να τραγουδούν σε ρυθμούς ραπ εκφράζοντας τα συναισθήματά τους για τον αγώνα ενάντια στο bullying.

Σκηνή τρίτη: η συνομιλία μου με μια καθηγήτρια Γυμνασίου ιδιωτικού σχολείου της Αθήνας για το θέμα του σχολικού εκφοβισμού πριν από λίγες μέρες. «Ξέρετε, τα παιδιά που υποφέρουν από το bullying δεν προέρχονται απαραιτήτως από προβληματικές οικογένειες, οι γονείς τους νοιάζονται γι’ αυτά, απλά συχνά δεν έχουν χρόνο να ασχοληθούν μαζί τους», μου λέει. Αυτή τη φορά είμαι εγώ που παραμένω σιωπηλή.

Επισήμως ο σχολικός εκφοβισμός, η ενδοσχολική βία, η θυματοποίηση ή το bullying ορίζονται ως μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία μεταξύ μαθητών ή παιδιών της ίδιας ηλικίας με σκοπό την επιβολή και την καταδυνάστευση, την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου.

Τα νέα, όπως θα έχουν διαπιστώσει πολλοί γονείς και παιδιά, δεν είναι καλά για την Ελλάδα, αφού τα ευρήματα νέων ερευνών φανερώνουν πως τα περιστατικά bullying, ένα φαινόμενο με το οποίο η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα ασχολείται από το 1970, έχουν διπλασιαστεί από το 2010 στη χώρα μας. Σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή μελέτη που εκπόνησε το Χαμόγελο του Παιδιού, η Ελλάδα κατέχει την τέταρτη θέση ανάμεσα σε σαράντα ένα κράτη, με ένα στα τρία Ελληνόπουλα να έχει πέσει θύμα bullying. Δεύτερη μελέτη, που διεξήχθη από την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου σε σχολεία της Αττικής, φανερώνει πως το 16% των μαθητών Δημοτικού έχει πέσει θύμα εκφοβισμού κι όλα αυτά σε μια εποχή που οι δομές ψυχικής υγείας έχουν ισοπεδωθεί εξαιτίας της ελλιπούς χρηματοδότησης.

Παράλληλα, έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον για ενημέρωση των εκπαιδευτικών, των γονέων και των παιδιών, με το υπουργείο Παιδείας να κάνει ιδιαίτερη προσπάθεια τελευταία, ορίζοντας έναν υπεύθυνο σε κάθε σχολείο για το θέμα το εκφοβισμού. Η πιο πρόσφατη εξέλιξη είναι η ανακοίνωση στις 28/4/14, από το υπουργείο, της εγκυκλίου που ενημερώνει τα σχολεία για την υλοποίηση των πράξεων «Ανάπτυξη και Λειτουργία Δικτύου Πρόληψης και Αντιμετώπισης Φαινομένων Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού στους Αξονες Προτεραιότητας 1, 2, και 3 του ΕΠ “Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση”», ενώ έχει ήδη στήσει ένα ηλεκτρονικό παρατηρητήριο για τέτοια περιστατικά και από τη φετινή σχολική χρονιά προσπαθεί πλέον να οργανώσει προγράμματα επιμόρφωσης και παρέμβασης πανελλαδικά.

Πώς να αισθάνεται άραγε ένα παιδί όταν δεν μπορεί να είναι ασφαλές και ήρεμο μέσα στον χώρο του σχολείου; Τι μπορούμε να κάνουμε για να το βοηθήσουμε; Στην ελληνική βιβλιογραφία βλέπουμε έναν πολλαπλασιασμό των εφηβικών και παιδικών μυθιστορημάτων με θέμα τον σχολικό εκφοβισμό. Ενα από τα πολλά και ενδιαφέροντα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα είναι το «Μαζί» της διακεκριμένης Ελένης Πριοβόλου (εκδ. Καλέντη).

«Είναι της μόδας»

«Η λέξη bullying είναι της μόδας, έχει πάρει διαστάσεις στην εποχή μας. Εγώ, προερχόμενη από τη δεκαετία του ’60, τότε που οι δάσκαλοι δεν έδιναν σημασία σε τέτοια θέματα, υπέστην αυτή την ψυχολογική βία επειδή είχα ιδιαιτερότητες ως παιδί (φορούσα γυαλιά κ.ά.)», επισήμανε σε συνομιλία της με την «Κ» η Ελένη Πριοβόλου.

Αναφερόμενη σε επισκέψεις της σε σχολεία για την παρουσίαση του βιβλίου της, η συγγραφέας μάς είπε ότι με τα παιδιά μοιράζεται τη δική της εμπειρία: «Τους λέω να μη θυματοποιούν τον εαυτό τους και πως μέσα από την ομαδοποίηση, την αλληλεγγύη, τη φιλία, μπορούν να γίνουν πιο δυνατοί. Δεν θεωρώ ότι οι αδύναμοι είναι τα θύματα του bullying αλλά οι ιδιαίτεροι, όσοι δεν ακολουθούν τα στερεότυπα όπως και το ότι αυτοί που επιτίθενται έχουν τα δικά τους θέματα που πρέπει να ερευνηθούν. Πιστεύω, και αυτό τονίζω στα παιδιά, ότι τα ίδια μπορούν να δώσουν τη λύση. Τους μιλάω για την άμεση δημοκρατία μέσα στη σχολική κοινότητα».

Αλλα βιβλία με θέμα το bullying που κυκλοφόρησαν πρόσφατα: «Αμίλητη Αγάπη» της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (εκδ. Πατάκη), «Θεατής ή το επόμενο θύμα;» τους Τζέιμς Πρέλερ (εκδ. Πατάκη), «Το κορίτσι του Πέτρου» της Αργυρώς Μουντάκη (εκδ. Μεταίχμιο).

Οι γονείς παίρνουν θέση;

«Συχνά οι γονείς έχουν άγνοια για τέτοια θέματα και δείχνουν αμηχανία ως προς το πώς να αντιδράσουν σε αντίστοιχα περιστατικά όταν εμπλέκονται τα παιδιά τους. Αλλοι τα θεωρούν στοιχείο της εξελισσόμενης προσωπικότητας των παιδιών και των εφήβων (“Ε, παιδιά είναι…”), ενώ άλλοι αντιδρούν ακόμη και με ακραίο τρόπο μηνύοντας άλλους γονείς ή επιβραβεύοντας τη βίαιη συμπεριφορά των παιδιών τους (“Καλά του/της έκανες”)», αναφέρουν από κοινού οι Μαριάννα Δεσύπρη, Λίνα Κεσανοπούλου και Λία Πεϋρέτ, καθηγήτριες στο Λεόντειο Γυμνάσιο-Λύκειο Πατησίων και συντονίστριες της ομάδας «Πάρε Θέση!» του σχολείου, το οποίο επιτελεί σημαντικό και πρωτοποριακό έργο στην Ελλάδα με προγράμματα στήριξης και εποπτείας των μαθητών του σχολείου σε σχέση με το bullying. «Παρόλο που υπάρχει πλέον μια έστω στοιχειώδης ευαισθητοποίηση για το θέμα στην κοινωνία και πολλοί φορείς και εθελοντικές οργανώσεις ασχολούνται με την πρόληψη του εκφοβισμού και της βίας στα σχολεία, η κρίση την οποία βιώνει η ελληνική κοινωνία κάνει τις συνθήκες μέσα στις οποίες ζουν τα παιδιά πιο βίαιες», τονίζουν οι καθηγήτριες.

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 13^ο

ΟΜΑΔΑ Α΄

1ο ΘΕΜΑ

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, ως προς την ορθότητά τους, με την ένδειξη Σωστό ή Λάθος.

1. Η δυσκολία στην απόδοση και εκμάθηση της ιερογλυφικής γραφής απαιτούσε ειδίκευση και συνεχή ενασχόληση ειδικών γραφέων.

2. Τα αρχαία αιγυπτιακά κείμενα λογοτεχνικού περιεχομένου είναι ελάχιστα.

3. Τα ελληνικά φύλα που μετανάστευσαν στη Μ. Ασία κατά τον πρώτο αποικισμό απέφυγαν να αναμειχθούν με γηγενείς πληθυσμούς.

4. Η πόλη – κράτος συγκροτήθηκε γεωγραφικά από το άστυ και την ύπαιθρο χώρα.

5. Μετά την πτώση των τυραννικών καθεστώτων, στις περισσότερες ελληνικές πόλεις κράτη επιβλήθηκαν ολιγαρχικά καθεστώτα.

6. Στη μάχη της Ιμέρας οι ΄Ελληνες της Δύσης αντιμετώπισαν νικηφόρα τους Πέρσες.

7. Στην Α΄ Αθηναϊκή συμμαχία όλοι οι σύμμαχοι είχαν αρχικά τα ίδια δικαιώματα και  τις ίδιες υποχρεώσεις.

8. Ο αθηναίος στρατηγός Κίμων υπήρξε ηγέτης της δημοκρατικής  παράταξης στην Αθήνα.

9. Τα θεωρικά ήταν μία από τις λειτουργίες που θεσπίστηκαν στην Αθήνα κατά την κλασική περίοδο.

10. Η σπαρτιατική ηγεμονία ήταν αποτέλεσμα των περσικών πολέμων.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: 1. ΣΩΣΤΟ σελ. 28 – 2. ΣΩΣΤΟ σελ. 28 – 3. ΛΑΘΟΣ σελ. 80 [Όλα τα ελληνικά φύλα που μετανάστευσαν στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και στις μικρασιατικές ακτές … σε ορισμένες περιπτώσεις αναμείχθηκαν μεταξύ τους αλλά και με τους γηγενείς πληθυσμούς].– 4. ΣΩΣΤΟ σελ. 84 – 5. ΣΩΣΤΟ σελ. 94  – 6. ΛΑΘΟΣ σελ. 97[Την ίδια εποχή οι Έλληνες της Δύσης αντιμετώπισαν και αυτοί νικηφόρα την επεκτατικότητα των Καρχηδονίων στη Σικελία (μάχη της Ιμέρας, 480 π.Χ.)] – 7. ΣΩΣΤΟ  σελ. 99 – 8. ΛΑΘΟΣ  σελ. 99[ Ο Κίμων, εκπρόσωπος της αριστοκρατικής παράταξης, ήταν υπέρ της συνεργασίας με τη Σπάρτη]– 9. ΛΑΘΟΣ σελ. 101[Τα θεωρικά ήταν το αντίτιμο της ελεύθερης εισόδου των πολιτών στο θέατρο, το οποίο αποτελούσε χώρο παιδείας για τους Αθηναίους]  – 10. ΛΑΘΟΣ σελ.98 [ Μετά τους περσικούς πολέμους και για πενήντα περίπου χρόνια η Αθήνα εξελίχθηκε σε ηγεμονική δύναμη] και 103 [  Άμεση και φανερή συνέπεια του (Πελοποννησιακού) πολέμου ήταν η ήττα των Αθηναίων και κατ’ επέκταση η αναγνώριση της Σπαρτιατικής ηγεμονίας από τις ελληνικές πόλεις (404 π.Χ.)]

(10 μονάδες)

1.β. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

 Άνακτας: σελ.69 Ανώτατος άρχοντας, σύμφωνα με τις πληροφορίες των πινακίδων και   κύριος του ανακτόρου απ’ όπου πήγαζε κάθε εξουσία.

Καλλίειος συνθήκη: σελ.100  Οι Αθηναίοι λέγεται ότι συνήψαν συνθήκη ειρήνης με τους Πέρσες, υποχρεώνοντάς τους να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας. Η συνθήκη αυτή είναι γνωστή ως Καλλίειος από το όνομα του αρχηγού της αθηναϊκής αποστολής στα Σούσα. Πολλοί ιστορικοί ονομάζουν την ειρήνη Κιμώνειο, υποστηρίζοντας ότι κύριος συντελεστής της ήταν ο Κίμων με τις νίκες του εναντίον των Περσών.

(5+10 =15 μονάδες)

2ο ΘΕΜΑ

2.α. Ποιες ήταν οι συνέπειες του δεύτερου ελληνικού αποικισμού στην οικονομία των πόλεων-κρατών;

Σελ. 89-90 Η οικονομική κρίση αντιμετωπίστηκε έξω από τα όρια των πόλεων-κρατών, σε ευρύτερο οικονομικό χώρο με την ανάπτυξη του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα της οικονομίας. Το εμπόριο δεν περιορίστηκε στην ανταλλαγή αγαθών, απέκτησε χαρακτήρα εμπορευματοχρηματικό με την κοπή και τη χρήση του νομίσματος. Η εφεύρεση του νομίσματος δεν ήταν μια απλή καινοτομία που διευκόλυνε τις οικονομικές σχέσεις εκείνης της εποχής. Το νόμισμα γίνεται τώρα το κύριο μέσο συναλλαγής. 

 (10 μονάδες)

2.β. Ποιες ήταν οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις που επέβαλε ο Οκταβιανός και ποιο αποτέλεσμα είχαν;

Σελ. 208 Στήριγμα του νέου μονάρχη αποδείχτηκε ο ίδιος ο στρατός, ο οποίος σε παλαιότερες εποχές είχε εμπλακεί σε εμφύλιες συγκρούσεις. Ο Αύγουστος είχε συναίσθηση του ρόλου του, ως φύλακα των συνόρων, ωστόσο προέβλεπε ότι ο πρώτος πολίτης και ο αυτοκρατορικός θεσμός είχαν την ανάγκη της στρατιωτικής προστασίας. Για το λόγο αυτό φρόντισε ώστε το μεγαλύτερο μέρος του στρατού να εγκατασταθεί στα πιο επικίνδυνα σύνορα, όπως στον Ευφράτη, το Δούναβη, το Ρήνο, σε μόνιμες στρατιωτικές βάσεις. Στη Ρώμη, όπου ήταν η έδρα της εξουσίας, διατήρησε εννέα στρατιωτικές μονάδες, που αριθμούσαν χίλιους στρατιώτες η καθεμιά. Αυτές αποτελούσαν την προσωπική φρουρά τουπραιτωρίου, όπου ήταν παλαιότερα η έδρα του στρατηγού. Οι πραιτωριανοί ήταν πιστοί στον αυτοκράτορα, σταδιακά όμως απέκτησαν μεγάλη δύναμη και έγιναν επικίνδυνοι για το κράτος, αφού είχαν τη δυνατότητα να ανεβάζουν και να κατεβάζουν αυτοκράτορες σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.
Ο στρατός την εποχή του Αυγούστου παρέμεινε πιστός στα καθήκοντά του. Η αριθμητική του δύναμη, ωστόσο, μόλις που επαρκούσε για τη φύλαξη των συνόρων, μήκους περίπου τεσσάρων χιλιάδων χιλιομέτρων.

(15 μονάδες)

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 12ο

ΟΜΑΔΑ Α΄

1ο ΘΕΜΑ

1.α.

(Ι). Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β. Ένα στοιχείο από τη στήλη Α περισσεύει.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: 1β σελ.145 – 2γ σελ. 145-6 – 3α σελ. 195 – 4ε σελ. 145 – 5δ σελ. 145 – 6 περισσεύει.

 (5 μονάδες)

(ΙΙ). Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις:

1. Ελληνικά φύλα που μιλούσαν ιωνική διάλεκτο μετακινήθηκαν κατά τον πρώτο ελληνικό αποικισμό:

α. στο βορειοανατολικό Αιγαίο και στα απέναντι παράλια της Μ. Ασίας.

β. στη Σάμο, Χίο και στις απέναντι μικρασιατικές ακτές.

γ. στη Μήλο, Κρήτη, Ρόδο, Κω και στις απέναντι μικρασιατικές ακτές.

δ. στη Δυτική Μεσόγειο.

2. Η βουλή των γερόντων κατά την ομηρική εποχή:

α. δεν επηρέαζε καθόλου την άσκηση της βασιλικής εξουσίας.

β. αντικατέστησε τη βασιλική εξουσία.

γ. περιόρισε σταδιακά τη βασιλική εξουσία.

δ. αποδυναμώθηκε βαθμιαία από τη βασιλική εξουσία.

3. Η αποικία των Θουρίων ιδρύθηκε :

α. κατά τον πρώτο ελληνικό αποικισμό.

β. κατά τον δεύτερο ελληνικό αποικισμό.

γ. την εποχή του Περικλή.

δ. την ελληνιστική εποχή.

4. Ηγεμονική θέση μεταξύ των ελληνικών πόλεων-κρατών μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο ανέλαβε:

α. η Σπάρτη.

β. η Θήβα.

γ. η Αθήνα.

δ. η Κόρινθος.

5. Το σύστημα διακυβέρνησης στα ελληνιστικά βασίλεια ήταν :

α. ολιγαρχικό.

β. η απόλυτη μοναρχία.

γ. μια μορφή βασιλείας που περιοριζόταν από βουλή.

δ. η τυραννίδα.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 1β σελ. 78 – 2γ σελ. 82 – 3γ σελ. 101 – 4α σελ. 103-4  –  5β σελ. 128

(5 μονάδες)

1.β. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

Χορηγία: σελ.102 Πρόκειται για  μια «λειτουργία» (δαπάνες στρατιωτικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων που αναλάμβαναν οι πλουσιότεροι πολίτες)  σύμφωνα με την οποία ο χορηγός είχε την υποχρέωση να δώσει τα χρήματα για τη διδασκαλία ενός θεατρικού έργου

 Δήμαρχοι: σελ.173 Οι άρχοντες αυτοί που εκλέγονταν για ένα χρόνο είχαν ως κύριο έργο την προστασία των πληβείων από τις αυθαιρεσίες των πατρικίων. Θεωρούνταν πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα. Είχαν το δικαίωμα να αρνηθούν την ψήφιση ενός νόμου, όταν αυτός προσέβαλλε τα συμφέροντα των πληβείων (veto)

(5 +10=15 μονάδες)

2ο ΘΕΜΑ

2.α. Πώς αποκρυπτογραφήθηκαν τα ιερογλυφικά και ποιες πληροφορίες μάς προσέφερε η αποκρυπτογράφησή τους;

ΣΕΛ. 28   Καθοριστική για τη γνώση της ιστορίας της Αιγύπτου ήταν η αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών, δηλαδή των χαρακτήρων συμβόλων που χρησιμοποιούσαν από την 4η χιλιετία π.χ. οι κάτοικοι της χώρας στη γραφή. Η επινόηση και η χρησιμοποίηση της γραφής είναι χωρίς αμφιβολία ένα από τα στοιχεία που δηλώνουν το πολιτιστικό τους επίπεδο. Η δυσκολία στην απόδοση και την εκμάθηση της ιερογλυφικής γραφής προϋπέθετε ειδίκευση και συνεχή ενασχόληση. Οι γραφείς κατέγραψαν σε παπύρους τα έργα και τη δράση των φαραώ, ενώ τοίχοι πολλών μνημείων, ναών και τάφων, ήταν καλυμμένοι από ιερογλυφικά που σχεδίασαν ειδικευμένοι τεχνίτες με την καθοδήγηση των γραφέων.
Η αποκρυπτογράφησή τους οφείλεται στο Γάλλο αιγυπτιολόγο J. Champollion, ο οποίος το 1822 διάβασε το κείμενο μιας τρίγλωσσης επιγραφής, που ήταν χαραγμένο σε στήλη με ιερογλυφικά. με απλοποιημένα ιερογλυφικά της ελληνιστικής περιόδου και με ελληνικά στοιχεία. Η στήλη της Ροζέτας, όπως είναι γνωστή από το όνομα της πόλης όπου ανακαλύφθηκε, είχε χαραγμένο ένα κείμενο που υμνούσε τον Πτολεμαίο Ε’, βασιλιά της Αιγύπτου.

(15 μονάδες)

2.β.  Ποιο ήταν το διοικητικό σύστημα που επέβαλε ο Διοκλητιανός και πώς οργανώθηκε; 

ΣΕΛ. 234-5    Όταν ο Διοκλητιανός έγινε αυτοκράτορας (284 μ.Χ.) θέλησε να φέρει την τάξη στο ρωμαϊκό κράτος. Επειδή είχε αποδειχθεί ότι ένας άρχοντας δεν επαρκούσε για τις ανάγκες της διοίκησης της αυτοκρατορίας, ο Διοκλητιανός, αν και απολυταρχικός, αποφάσισε να προχωρήσει σε τολμηρές διοικητικές αλλαγές μοιράζοντας την εξουσία. Η μεταβολή του διοικητικού συστήματος ανταποκρίνεται κυρίως στην ανάγκη άμεσης παρέμβασης του στρατού και καλύτερης φύλαξης των συνόρων.    Ο Διοκλητιανός κυβέρνησε το ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας και έδωσε τη διοίκηση του δυτικού σ’ έναν αφοσιωμένο σ’ αυτόν στρατιωτικό, το Μαξιμιανό. Οι δύο αυτοί αυτοκράτορες, που πήραν τον τίτλο τουΑυγούστου, παραχώρησαν στη συνέχεια τη διοίκηση ενός μέρους από τις περιοχές που κυβερνούσαν σε δύο συνάρχοντες: ο Διοκλητιανός στον Γαλέριο και ο Μαξιμιανός στον Κωνστάντιο το Χλωρό. Οι δύο συνάρχοντες έφεραν τον τίτλο του Καίσαρα. Έτσι η εξουσία μοιράστηκε σε τέσσερα διαφορετικά κέντρα. Στην Ανατολή, Αύγουστος ήταν ο Διοκλητιανός με έδρα τη Νικομήδεια της Βιθυνίας και Καίσαρας ο Γαλέριος με έδρα το Σίρμιο, στη σημερινή Σερβία. Παράλληλα, στη Δύση Αύγουστος ήταν ο Μαξιμιανός με έδρα το Μιλάνο στην Ιταλία και Καίσαρας ο Κωνστάντιος ο Χλωρός με έδρα τους Τρεβήρους στη Γαλατία.
Το σύστημα αυτό ονομάστηκε Τετραρχία και επέτυχε να διατηρήσει προς στιγμή την ακεραιότητα της αυτοκρατορίας. Η Ρώμη ήταν θεωρητικά η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας και παρέμεινε η έδρα της συγκλήτου.

 (10 μονάδες)

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 11ο

OMAΔΑ Α΄

1ο ΘΕΜΑ

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, ως προς την ορθότητά τους, με την ένδειξη Σωστό ή Λάθος.

1. Η πολιτική οργάνωση στην αρχαία Αίγυπτο βασίστηκε στην ιδέα της θεοποίησης του φαραώ.

2. Στις πινακίδες της γραμμικής Β΄ γραφής ο τοπικός άρχοντας αναφέρεται ως άνακτας.

3. Τα ελληνικά φύλα κατά τον πρώτο ελληνικό αποικισμό κατευθύνθηκαν στη Μ. Ασία.

4. Ο αριθμός των δούλων αυξήθηκε στη Σπάρτη κατά την αρχαϊκή εποχή εξαιτίας των χρεών προς τους ευγενείς.

5. Οι ανταλλαγές κατά την ομηρική εποχή γίνονταν με νομίσματα.

6. Οι κούροι και οι κόρες ήταν τα πρώτα μεγάλα αγάλματα.

7. Η πρώτη οργανωμένη περσική εκστρατεία κατά των Ελλήνων στόχευε στην τιμωρία των Ερετριέων και των Αθηναίων.

8. O Εφιάλτης ενίσχυσε το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας περιορίζοντας τις δραστηριότητες των αριστοκρατών.

9. ΄Αμεση συνέπεια του Πελοποννησιακού πολέμου ήταν η ήττα των Σπαρτιατών και η αναγνώριση της αθηναϊκής ηγεμονίας.

10.Τα βιβλία κατά την ελληνιστική περίοδο κατασκευάζονταν από παπύρους και περγαμηνές.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: 1. ΣΩΣΤΟ σελ. 23 – 2. ΛΑΘΟΣ σελ. 69[Ανώτατος άρχοντας, σύμφωνα με τις πληροφορίες των πινακίδων, ήταν ο άνακτας (wa-na-ka), κύριος του ανακτόρου απ’ όπου πήγαζε κάθε εξουσία.] – 3. ΣΩΣΤΟ σελ. 78 – 4. ΛΑΘΟΣ σελ. 87[Βέβαια, ο αριθμός των δούλων σε άλλες πόλεις αυξήθηκε εξαιτίας των χρεών προς τους ευγενείς, όπως συνέβαινε στην Αθήνα μέχρι τις αρχές του 6ου αι. π.Χ., και σε άλλες εξαιτίας των κατακτητικών πολέμων, όπως συνέβη στη Σπάρτη.]  –  5. ΛΑΘΟΣ σελ. 80 [Μέτρο αναφοράς για την αξιολόγηση των ανταλλασσόμενων αγαθών ήταν το βόδι ή τα δέρματα ζώων, τα μέταλλα κι ακόμα οι δούλοι]-  6. ΣΩΣΤΟ σελ. 95 – 7. ΣΩΣΤΟ σελ. 96 – 8. ΣΩΣΤΟ σελ. 99 – 9. ΛΑΘΟΣ σελ.103[ Άμεση και φανερή συνέπεια του (Πελοποννησιαού) πολέμου ήταν η ήττα των Αθηναίων και κατ’ επέκταση η αναγνώριση της Σπαρτιατικής ηγεμονίας από τις ελληνικές πόλεις (404 π.Χ.)]– 10. ΣΩΣΤΟ σελ. 144

(10μονάδες)

1.β. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

βουλή γερόντων (ομηρικών κοινωνιών): σελ.82 το συμβούλιο που αποτελούνταν από τους αρχηγούς των ισχυρών γενών, οι οποίοι ονομάζονταν και αυτοί βασιλείς, και βρισκόταν δίπλα στον βασιλιά. Το συμβούλιο αυτό των ευγενών (βουλή των γερόντων) βαθμιαία περιόρισε τη βασιλική εξουσία. 

αυτονομία (πόλη- κράτος): σελ. 85 Οι πολίτες συνέβαλλαν στη διακυβέρνηση με νόμους που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει για να επιτύχουν την αυτονομία της .

 μετοίκιο: σελ. 101-102 ο φόρος που πλήρωναν στο αθηναϊκό κράτος  οι εγκαταστημένοι από άλλες πόλεις στην Αθήνα 12 δραχμές το χρόνο για τους άνδρες και 6 δραχμές για τις γυναίκες, αν είχαν εισοδήματα.                                                                           

    (5+5+5=15 μονάδες)

 2ο ΘΕΜΑ

2.α. Ποια είναι η συμβολή των ομηρικών επών και των αρχαιολογικών ερευνών στη μελέτη του μυκηναϊκού πολιτισμού;   

Σελ. 66    Τις πρώτες πληροφορίες για το μυκηναϊκό κόσμο είχαμε από τα ομηρικά έπη. Μέχρι τον περασμένο αιώνα όμως οι ιστορικοί και οι ερευνητές πίστευαν ότι τα πρόσωπα και γενικότερα η εικόνα της ζωής που παρουσίαζαν τα έπη ήταν δημιουργήματα της φαντασίας του Ομήρου. Οι διηγήσεις του απέκτησαν ιστορική υπόσταση, όταν ένας πλούσιος έμπορος, ο Heinrich Schliemann (Ερίκος Σλήμαν), έκανε τις πρώτες ανασκαφές στις Μυκήνες (1876). Έκτοτε και μέχρι σήμερα, οι αρχαιολογικές έρευνες σε πολλά μέρη της Ελλάδας και η μελέτη των ευρημάτων τους έχουν ρίξει πολύ φως στη γνώση αυτής της εποχής.                                                                                      

 (10 μονάδες)

 2.β. Πώς διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε την αυτοκρατορική περίοδο το ρωμαϊκό δίκαιο;    

Σελ. 213-214 Η μεγαλύτερη προσφορά του ρωμαϊκού πνεύματος στους υπηκόους του και στη συνέχεια σ’ όλο τον πολιτισμένο κόσμο ήταν η νομοθεσία, το ρωμαϊκό δίκαιο. Η νομοθεσία (Δωδεκάδελτος) στην αρχή ήταν ατελής και προορισμένη μόνο για την πόλη-κράτος της Ρώμης· σταδιακά όμως συμπληρώθηκε και επεκτάθηκε, για να καλύψει τις ανάγκες των κατακτημένων λαων. Στη διαμόρφωση του σημαντικού αυτού έργου οι Ρωμαίοι έλαβαν υπόψη τους τα ήθη και τις συνήθειες των υπηκόων τους καθώς και τις φιλοσοφικές ιδέες των Ελλήνων. Αργότερα η ρωμαϊκή νομολογία θα επηρεαστεί και από τη χριστιανική ηθική.
Η Δωδεκάδελτος συμπληρώθηκε και σε πολλά σημεία τροποποιήθηκε στην πορεία από συγκλητικά ψηφίσματα, διατάγματα πραιτώρων και αποφάσεις αυτοκρατόρων. Το ρωμαϊκό δίκαιο έγινε πολύπλοκο και για την ερμηνεία του ήταν απαραίτητοι ειδικοί πνευματικοί άνθρωποι, που ονομάζονταννομοδιδάσκαλοι. Τέτοιοι νομομαθείς υπήρχαν ήδη από την περίοδο της δημοκρατίας. Οι πιο γνωστοί δραστηριοποιήθηκαν στην εποχή των Αντωνίνων, όπως ήταν ο Σάλβιος Ιουλιανός και ο Γάιος, ενώ άλλοι αργότερα, τον 4ο αι. μ.Χ.

                                                                                            (15 μονάδες)

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 10^ο

ΟΜΑΔΑ Α΄

1ο ΘΕΜΑ

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως προς την ορθότητά τους, γράφοντας τη λέξη «σωστό» ή «λάθος» δίπλα από τον αριθμό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.

1. Ο ιστορικός Ηρόδοτος αποκαλεί την Αίγυπτο δώρο του Νείλου.

2. Οι Μυκηναίοι επεκτάθηκαν μόνο στην ανατολική Μεσόγειο.

3. Κατά την ομηρική εποχή όλες οι παραγωγικές εργασίες συντελούνταν έξω από το πλαίσιο του «οίκου».

4. Οι τρεις βασικές επιδιώξεις των πολιτών των πόλεων-κρατών ήταν η ελευθερία, η αυτονομία και η αυτάρκεια.

5. Η στενοχωρία ήταν ένα από τα κύρια αίτια του δεύτερου ελληνικού αποικισμού.

6. Διάδοχος του Εφιάλτη στην ηγεσία της δημοκρατικής παράταξης στην Αθήνα ήταν ο Κίμωνας.

7. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος δημιούργησε τις προϋποθέσεις ανάμειξης των Περσών στις εσωτερικές υποθέσεις των Ελλήνων.

8. Η κλασική εποχή τελειώνει με τον θάνατο του Φιλίππου Β΄.

9. Οι δήμαρχοι, στην αρχαία Ρώμη, υπεράσπιζαν τα δικαιώματα των πληβείων.

10. Ο Μ. Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εξέδωσαν το διάταγμα των Μεδιολάνων.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: 1. ΣΩΣΤΟ σελ. 20 –  2.ΛΑΘΟΣ σελ. 70 [Είναι βέβαιο ότι οι Μυκηναίοι επεκτάθηκαν και προς τη δυτική Μεσόγειο. Προϊόντα τους έχουν βρεθεί στην ιταλική χερσόνησο, τη Σικελία, τη Σαρδηνία και τις ανατολικές ακτές της Ισπανίας.]– 3. ΣΩΣΤΟ σελ. 80 – 4. ΣΩΣΤΟ σελ. 85 – 5. ΣΩΣΤΟ σελ. 89 – 6. ΛΑΘΟΣ σελ. 99[Μετά τον εξοστρακισμό του Κίμωνα δολοφονήθηκε ο Εφιάλτης και αρχηγός των δημοκρατικών αναδείχθηκε ο Περικλής.] – 7. ΣΩΣΤΟ σελ. 103 – 8. ΛΑΘΟΣ σελ. 98 – 9. ΣΩΣΤΟ σελ. 173 – 10. ΣΩΣΤΟ σελ. 237                                                        

(10 μονάδες)

1.β. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

γραμμική Β΄ γραφή: σελ. 66-67  Η γραμμική Β’ χρησιμοποιήθηκε από ειδικευμένους γραφείς στα μυκηναϊκά ανάκτορα. Η ανάγνωση των πινακίδων που βρέθηκαν στην Πύλο, στην Κνωσό, στις Μυκήνες και στη Θήβα έδειξε ότι η γραμμική Β’ είναι συλλαβική γραφή. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι επικύρωσε την ελληνικότητα του μυκηναϊκού πολιτισμού. Αποδείχθηκε ότι τα σύμβολα της αποδίδουν λέξεις της ελληνικής γλώσσας. Αποδίδουν στην πραγματικότητα μια πρώιμη μορφή της ελληνικής γλώσσας, αρχαιότερη και από εκείνη των ομηρικών επών.

Αρχιθεωρία: σελ. 102   Πρόκειται για δαπάνη για τα έξοδα της επίσημης αποστολής (θεωρίας) σε πανελλήνιες γιορτές·.

(10+5 =15 μονάδες)

2ο ΘΕΜΑ

2.α. Ποιο ήταν το κυρίαρχο πολιτειακό όργανο στο δημοκρατικό πολίτευμα των ελ- ληνικών  πόλεων-κρατών και ποιες δυνατότητες παρείχε στους πολίτες;

Σελ. 94: Στο δημοκρατικό πολίτευμα κυρίαρχο πολιτειακό όργανο αναδεικνύεται η εκκλησία του δήμου, δηλαδή η συνέλευση όλων των ενήλικων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα. Σε κάθε πολίτη δινόταν η δυνατότητα να παίρνει το λόγο, να διατυπώνει ελεύθερα την άποψή του (ισηγορία), και να συμμετέχει στη διαμόρφωση και στην ψήφιση των νόμων (ισονομία).

(10 μονάδες)

2.β. Ποιες αλλαγές παρατηρούνται στην κοινωνία του ελληνιστικού κόσμου;

Σελ. 128: Στην ελληνιστική κοινωνία διαμορφώθηκαν δύο τάξεις: η προνομιούχος αστική τάξη που περιλαμβάνει όσους  ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τις τραπεζικές επιχειρήσεις αλλά και όσους άσκησαν εξουσία ως βασιλικοί υπάλληλοι, που αποτελούνταν κυρίως από Έλληνες και λίγους ελληνίζοντες γηγενείς. Από την άλλη το  μεγαλύτερο μέρος των γηγενών ήταν εργάτες και μικροκαλλιεργητές που συγκεντρώθηκαν στις μεγαλουπόλεις για αναζήτηση καλύτερης τύχης. Μέσα σε αυτό το σύστημα οικονομικών σχέσεων ευνοήθηκε η ανάπτυξη της δουλείας. Όπου δεν επαρκούσε η εργασία των ελεύθερων πολιτών, χρησιμοποιήθηκαν δούλοι. Η εξαρτημένη εργασία δουλοπαροικιακού χαρακτήρα που ίσχυε στην Ανατολή, μολονότι δεν εγκαταλείφθηκε, δεν επαρκούσε πλέον για να καλύψει τις ανάγκες της πλούσιας διαβίωσης των ηγεμόνων και των ανώτερων στρωμάτων. Οι ανάγκες αυτές καλύφθηκαν κυρίως με τη χρησιμοποίηση δούλων.

                                                                (15 μονάδες)

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 9^ο

OMAΔΑ Α΄

1ο ΘΕΜΑ

1.α. (Ι). Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις:

1.Τον 12ο αι. π.Χ.  οι λαοί της θάλασσας ανάγκασαν τους Αιγυπτίους να:

α.  καταφύγουν στις ασιατικές τους κτήσεις.

β. εγκαταλείψουν τις ασιατικές τους κτήσεις.

γ. επεκταθούν στην Ασία.

δ. επεκταθούν στην Ανατολική Μεσόγειο.

2. Η πιο πρώιμη μορφή γραφής της ελληνικής γλώσσας είναι :

α. η γραμμική Β΄ γραφή́.

β. η ελληνική αλφαβητική γραφή.

γ. η ιερογλυφική γραφή.

δ. το φοινικικό αλφάβητο.

3. Ο Καλλίας ήταν:

α. αρχηγός αθηναϊκής αποστολής για σύναψη συνθήκης ειρήνης στα Σούσα.

β. στρατηγός των Αθηναίων που πολέμησε  τους Πέρσες.

γ. ηγέτης της δημοκρατικής παράταξης στην Αθήνα.

δ. νομοθέτης της Αθήνας κατά την κλασική εποχή.

4. Ο Φίλιππος Β΄ επιβλήθηκε ως αδιαφιλονίκητος ηγέτης των Ελλήνων στη μάχη :

α. της Ιμέρας.

β. της Μαντίνειας.

γ. των Λεύκτρων.

δ. της Χαιρώνειας.

5.  Το σύστημα διακυβέρνησης στα ελληνιστικά βασίλεια ήταν :

α. ολιγαρχικό.

β. μια μορφή βασιλείας που περιοριζόταν από βουλή.

γ. η απόλυτη μοναρχία.

δ. η τυραννίδα.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: 1. Α σελ. 26 –  2. Α σελ. 67 3. Α σελ. 100 – 4. Δ σελ. 106 – 5. Γ σελ. 128

(5 μονάδες)

(ΙΙ). Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β. Ένα στοιχείο της στήλης Α περισσεύει.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: 1Γ – 2Α – 3 ΠΕΡΙΣΣΕΥΕΙ – 4Ε – 5Δ – 6Β.  

(5 μονάδες)

1.β. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: 

Λααγέτας: σελ. 69 ήταν τοπικοί άρχοντες, διοικητές περιφερειών, υποτελείς στον άνακτα. Ο τίτλος τους προέρχεται από το από το λα- ός + ηγούμαι.

 αυτάρκεια (πόλη- κράτος): σελ. 85  Οι πολίτες συμμετείχαν στην παραγωγή για να καλύψουν τις ανάγκες τους και να ενισχύσουν την αυτάρκεια της πόλης τους.

Εστίαση: σελ. 102     Πρόκειται για δαπάνες  για τα έξοδα του δείπνου μιας φυλής σε θρησκευτικές γιορτές·

(5+5+5=15 μονάδες)

2ο ΘΕΜΑ

2.α. Γιατί αναπτύχθηκε η αστρονομία και η γεωμετρία στην αρχαία Αίγυπτο;

Σελ. 29  Η παρακολούθηση των πλημμυρών του Νείλου και της κίνησης των αστέρων έδωσε την ευκαιρία ανάπτυξης εμπειρικών αστρονομικών γνώσεων, όπως είναι η καθιέρωση του ημερολογίου των 365 ημερών, ο χωρισμός του έτους σε μήνες και εβδομάδες αλλά και ο προσδιορισμός της ώρας βάσει της ηλιακής σκιάς.
Η ανάγκη μέτρησης των καλλιεργήσιμων εκτάσεων γης που χάνονταν λόγω των πλημμυρών συνέβαλε στην ανάπτυξη της πρακτικής γεωμετρίας. Φαίνεται όμως ότι οι μαθηματικές γνώσεις ήταν περισσότερο εξελιγμένες, όπως τουλάχιστον μπορούμε να εικάσουμε από την κατασκευή των πυραμίδων.

(10 μονάδες)

2.β. Πώς καταλύθηκε το δυτικό Ρωμαϊκό κράτος το 476 μ.Χ.;

Σελ. 251 Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους. Από τα μέσα του 5ου αιώνα η Ιταλία ήταν σε κατάσταση συνεχούς αναταραχής, αφού η κρατική μηχανή είχε αποδιοργανωθεί και τη στρατιωτική ηγεσία είχαν στα χέρια τους Γερμανοί μισθοφόροι. Στο θρόνο ανέβηκαν για μικρό διάστημα αυτοκράτορες ανίκανοι, που υποστηρίζονταν από τους Γερμανούς ή είχαν τη συγκατάθεση της Κωνσταντινούπολης. Ουσιαστικά, τον αυτοκρατορικό θρόνο διατήρησε ο σεβασμός που έτρεφαν οι βάρβαροι προς το θεσμό του Ρωμαίου αυτοκράτορα.
Το 476 μ.Χ., ο Οδόακρος, ηγεμόνας των Ερούλων, ενός γερμανικού φύλου, ο οποίος είχε αναγνωριστεί αρχηγός όλων των μισθοφορικών λαών στην Ιταλία, προχώρησε σε καθαίρεση του τότε αυτοκράτοραΡωμύλου Αυγουστύλου, επειδή είχε καταλάβει το θρόνο χωρίς την έγκριση της Κωνσταντινούπολης. Με πρεσβεία της συγκλήτου, που έστειλε στον αυτοκράτορα του ανατολικού τμήματος Ζήνωνα, ζήτησε την άδεια να κυβερνά στη Δύση εξ ονόματος του και εξήγησε ότι δε χρειαζόταν άλλος αυτοκράτορας. Έτσι ο Οδόακρος αναγνωρίστηκε διοικητής της Ιταλίας με τον τίτλο του πατρικίου. Στη Ρώμη έκτοτε δεν κυβέρνησε άλλος Ρωμαίος αυτοκράτορας. Αν και στην πραγματικότητα δε συνέβη καμία μεταβολή, το έτος 476 μ.Χ. θεωρείται το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους και συγχρόνως η συμβατική αρχή του Μεσαίωνα για τη Δύση.

(15 μονάδες)

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 8ο

ΟΜΑΔΑ Α΄

1ο ΘΕΜΑ

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, ως προς την ορθότητά τους, με την ένδειξη Σωστό ή Λάθος.

1. Η οικοδόμηση μεγάλων έργων στην αρχαία Αίγυπτο βασιζόταν μόνο στην εργασία δούλων.

2. Τα ελληνικά φύλα κατά τον πρώτο αποικισμό κατευθύνθηκαν στη Ν. Ιταλία.

3. Η λέξη τύραννος ήταν πιθανόν λυδικής προέλευσης.

4. Αφορμή για τους περσικούς πολέμους στάθηκε η ατυχής εξέγερση των Ελλήνων της Ιωνίας.

5. Η αρχαία φιλοσοφική σκέψη ιδίως από τα μέσα του 5ου αι. π. Χ. τοποθέτησε στο κέντρο του ενδιαφέροντός της τον άνθρωπο.

6. Το κέντρο βάρους του ελληνικού κόσμου κατά την ελληνιστική εποχή μετακινήθηκε ανατολικά.

7. Η ποίηση της ελληνιστικής εποχής συχνά υμνούσε τα πρόσωπα και τις πράξεις των βασιλέων.

8. Οι δήμαρχοι αναδείχθηκαν ως νέα εξουσία στη Ρώμη εκπροσωπώντας τους πληβείους.

9. Η φρατρική εκκλησία στην αρχαία Ρώμη ήταν η συνέλευση των πατρικίων που έχασε τη δύναμή της την περίοδο της δημοκρατίας.

10. Όλη η νομοθεσία του Ιουστινιανού ήταν γραμμένη στην ελληνική γλώσσα.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:  1. ΛΑΘΟΣ σελ. 22[Ο λαός εργαζόταν παράλληλα στην οικοδόμηση των μεγάλων έργων, ναών, ανακτόρων, ταφικών μνημείων τα οποία κατασκεύαζαν οι φαραώ] – 2. ΛΑΘΟΣ σελ. 78[Τα ελληνικά φύλα από τα μέσα περίπου του 11ου αι. π.Χ. μέχρι και τον 9ο αι. π.Χ. εξαπλώθηκαν, με γέφυρα τα νησιά του Αιγαίου, στις δυτικές ακτές της Μ. Ασίας.] – 3. ΣΩΣΤΟ σελ. 93 – 4. ΣΩΣΤΟ σελ. 96 – 5. ΣΩΣΤΟ σελ. 112 (τελευταία γραμμή) -113 – 6. ΣΩΣΤΟ σελ. 128 – 7. ΣΩΣΤΟ σελ. 144 – 8. ΣΩΣΤΟ σελ. 173 – 9. ΣΩΣΤΟ σελ. 174 – 10. ΛΑΘΟΣ σελ. 257[ Το κύριο μέρος του νομοθετικού έργου ήταν γραμμένο στη λατινική].

 (10 μονάδες)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων ιστορικών όρων:

μυκηναϊκός  πολιτισμός: σελ. 65Στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά την ύστερη εποχή του χαλκού (1600-1100 π.Χ.) διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε ο πρώτος μεγάλος ελληνικός πολιτισμός. Έχει ονομαστεί συμβατικά μυκηναϊκός από τους ερευνητές, γιατί το σπουδαιότερο κέντρο του ήταν η «πολύχρησος Μυκήνη», όπως αναφέρεται στα ομηρικά έπη.

αγροτικός νόμος: σελ. 195 Ο Τιβέριος Γράκχος όταν εκλέχτηκε δήμαρχος (133 π.Χ.), πρότεινε την ψήφιση του αγροτικού νόμου, σύμφωνα με τον οποίο δεν επιτρεπόταν σε κανένα πολίτη να κατέχει ιδιοκτησία μεγαλύτερη από 500 πλέθρα* γης. Εάν μέχρι εκείνη την εποχή κατείχε περισσότερη γη, τότε θα μπορούσε να κρατήσει επιπλέον και από 250 πλέθρα για καθένα από τα δύο αρσενικά παιδιά του. Δεν επιτρεπόταν όμως σε καμία περίπτωση η κατοχή της γης να ξεπερνά στο σύνολο τα 1000 πλέθρα⁶.

Με το νόμο αυτό προβλεπόταν αναδιανομή της δημόσιας γης στους ακτήμονες. Όση γη θα επιστρεφόταν με την εφαρμογή του νόμου θα μοιραζόταν εκ νέου ανά 30 πλέθρα σε κάθε πολίτη που δεν είχε έγγειο ιδιοκτησία.

 (5+10 μονάδες)

2ο  ΘΕΜΑ

2.α. Πώς επηρέασε η κρίση του ομηρικού κόσμου, στα τέλη του 9ου αι. π. Χ., τον ρόλο του βασιλιά και των ευγενών;

Σελ. 87: Η κρίση του ομηρικού κόσμου. Προς τα τέλη του 9ου αι. π.Χ. οι ομηρικές κοινότητες παρουσίαζαν σταδιακή πληθυσμιακή αύξηση, πράγμα το οποίο προκάλεσε στη συνέχεια οικονομική κρίση λόγω των περιορισμένων εκτάσεων καλλιεργήσιμης γης, των περιορισμένων μέσων εκμετάλλευσης, λόγω της συγκέντρωσης της γης σε λίγους, της απουσίας εργασιακής ειδίκευσης αλλά και της έλλειψης άλλων πόρων πέρα από την εκμετάλλευση της γης.
Η οικονομική αυτή κατάσταση συνδυάζεται με τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας και την αύξηση της δύναμης των ευγενών. Η έλλειψη ίσως οργανωμένου στρατού έδωσε τη δυνατότητα στους ευγενείς να αμφισβητήσουν την εξουσία του βασιλιά. Η δύναμή τους στηριζόταν στην κατοχή της γης. Ήταν γνωστοί με τα ονόματα αγαθοί, άριστοι, ευπατρίδες, εσθλοί, κ.ά., ονόματα που υποδήλωναν την προέλευση και την κοινωνική τους υπόσταση. Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους το αφιέρωναν στη σωματική άσκηση και στην καλλιέργεια του πνεύματος. Έτρεφαν άλογα και βρίσκονταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα- γι’ αυτό ονομάστηκαν και ιππείς.

(10 μονάδες)

2.β. Να εξηγήσετε ποια ήταν τα έσοδα που είχε το αθηναϊκό κράτος την εποχή του Περικλή από τη φορολογία και τις εισφορές των συμμάχων.

ΣΕΛ. 101: Τα έσοδα του αθηναϊκού κράτους την περίοδο αυτή προέρχονταν από την εκμετάλλευση των μεταλλείων, τη φορολογία, το φόρο των συμμάχων και τις έκτακτες εισφορές.
Την εποχή του Περικλή άμεση φορολογία δεν υπήρχε στην Αθήνα- ίσως εφαρμόστηκε σε στιγμές μεγάλης κρίσης. Μόνο οι εγκαταστημένοι από άλλες πόλεις στην Αθήνα πλήρωναν φόρο, το μετοίκιο, 12 δραχμές το χρόνο για τους άνδρες και 6 δραχμές για τις γυναίκες, αν είχαν εισοδήματα. Σημαντικό όμως έσοδο του κράτους ήταν η έμμεση φορολογία, που επιβαλλόταν για τα εισαγόμενα και εξαγόμενα προϊόντα από τα αθηναϊκά λιμάνια και κυρίως από τον Πειραιά.
Οι εισφορές των συμμάχων, όταν το συμμαχικό ταμείο μεταφέρθηκε στην Αθήνα (454 π.Χ.) ανέρχονταν σε απόθεμα 8.000 ταλάντων*, το 445 π.Χ. σε 9.700 τάλαντα και πριν την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου (431 π.Χ.) σε 6.000 τάλαντα. Εκτός όμως από τις τακτικές αυτές εισφορές οι Αθηναίοι επέβαλλαν στους συμμάχους πολλές φορές έκτακτη φορολογία, κυρίως με τη μορφή πολεμικών αποζημιώσεων. Βασική πηγή εσόδων από έκτακτες εισφορές ήταν ο θεσμός της λειτουργίας. Πρόκειται για δαπάνες στρατιωτικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων που αναλάμβαναν οι πλουσιότεροι πολίτες. Αυτές ήταν υποχρεωτικές και είχαν τιμητικό συγχρόνως χαρακτήρα. Οι σπουδαιότερες από αυτές ήταν: η χορηγία, σύμφωνα με την οποία ο χορηγός είχε την υποχρέωση να δώσει τα χρήματα για τη διδασκαλία ενός θεατρικού έργου· η τριηραρχία, κατά την οποία ο τριήραρχος είχε την υποχρέωση της συντήρησης και του εξοπλισμού μιας τριήρους· η αρχιθεωρία για τα έξοδα της επίσημης αποστολής (θεωρίας) σε πανελλήνιες γιορτές· η εστίαση για τα έξοδα του δείπνου μιας φυλής σε θρησκευτικές γιορτές· η γυμνασιαρχία για την τέλεση αγώνων λαμπαδηδρομίας στα Παναθήναια.

(15 μονάδες)

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 7^Ο

ΟΜΑΔΑ Α΄

1ο ΘΕΜΑ

1.α 

(I). Να επιλέξετε και να γράψετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

1. Οι μεγάλες πυραμίδες στην Γκίζα κατασκευάστηκαν κατά την περίοδο:

α. του Αρχαίου Βασιλείου της Αιγύπτου.

β. του Μέσου Βασιλείου της Αιγύπτου.

γ. του Νέου Βασιλείου.

δ. της ενσωμάτωσης της Αιγύπτου στην περσική αυτοκρατορία.

2. Ο άνακτας της μυκηναϊκής εποχής ήταν :

α. διοικητής περιφέρειας.

β. ανώτατος άρχοντας.

γ. ευγενής σε ρόλο ακολούθου.

δ. αρχιτεχνίτης των μυκηναϊκών ανακτόρων.

3. Στα αριστοκρατικά καθεστώτα την εξουσία κατείχαν:

α. οι πλούσιοι.

β. οι πλούσιοι με τους ευγενείς.

γ. οι βασιλείς.

δ. οι ευγενείς.

4. Τη μακεδονική φάλαγγα συγκροτούσαν :

α. οι τοξότες.

β. οι ιππείς.

γ. οι ακοντιστές.

δ. οι πεζέταιροι.

5. Οι δήμαρχοι της αρχαίας Ρώμης ήταν:

α. άρχοντες εκλεγμένοι από τη σύγκλητο.

β. κληρονομικοί άρχοντες.

γ. άρχοντες εκλεγμένοι για την προστασία των πληβείων.

δ. άρχοντες που κατάρτιζαν τον κρατικό προϋπολογισμό.

(5 μονάδες)

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: 1α σελ. 24 – 2β σελ. 69 – 3δ σελ. 62 – 4 δ σελ. 106 – 5γ σελ. 173

(II). Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, ως προς την ορθότητά τους, με την ένδειξη Σωστό ή Λάθος.

1. Οι φαραώ της Αιγύπτου αναφέρονταν σε πλήθος επιγραφών ως θεοί.

2. Μία από τις προϋποθέσεις ύπαρξης της αρχαίας ελληνικής πόλης–κράτους ήταν η αυτονομία της.

3. Η Α ́ Αθηναϊκή συμμαχία είχε αρχικά ως έδρα την Αθήνα.

4. Οι δικαιοδοσίες του βασιλιά της αρχαίας Ρώμης ελέγχονταν από δύο πολιτικά σώματα, τη σύγκλητο και την εκκλησία του λαού.

5.  Ο Μ. Κωνσταντίνος έδωσε στο ρωμαϊκό πολίτευμα δημοκρατικότερο χαρακτήρα απ’ ό,τι ο Διοκλητιανός.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:  1 ΣΩΣΤΟ σελ. 23 – 2 ΣΩΣΤΟ σελ. 85 – 3 ΛΑΘΟΣ σελ. 99 [Έδρα της συμμαχίας ορίστηκε η Δήλος (Δηλιακή συμμαχία), όπου βρισκόταν το συμμαχικό ταμείο και συγκεντρώνονταν κάθε χρόνο οι αντιπρόσωποι] – 4 ΣΩΣΤΟ σελ. 172 – ΛΑΘΟΣ σελ. 236 [Ο Κωνσταντίνος, όταν έμεινε μονοκράτορας, έδωσε απολυταρχικότερο χαρακτήρα στο πολίτευμα απ’ ό,τι ο Διοκλητιανός.]

 (5 μονάδες)

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω ιστορικών όρων:

βασιλεύς (μυκηναϊκής εποχής): σελ. 69  Στους Μυκηναίους λιγότερο τιμητικός ήταν ο τίτλος βασιλεύς (qa-si-re-u). Έτσι ονομαζόταν ο επικεφαλής οποιασδήποτε ομάδας, ακόμα και ο αρχιτεχνίτης μιας ομάδας χαλκουργών. Αντίθετα, στα ομηρικά έπη, δηλαδή τους επόμενους αιώνες, η λέξη «βασιλεύς» στην ελληνική γλώσσα δηλώνει τον ανώτατο άρχοντα.

Ισονομία: σελ. 94: η δυνατότητα του πολίτη στο δημοκρατικό πολίτευμα να συμμετέχει στη διαμόρφωση και στην ψήφιση των νόμων.

 Γυμνασιαρχία: σελ. 102 η  δαπάνη που αναλάμβαναν οι πλουσιότεροι πολίτες για την τέλεση αγώνων λαμπαδηδρομίας στα Παναθήναια.

(5+5+5=15 μονάδες)

                                                     2ο ΘΕΜΑ

2.α. Ποιος ήταν ο ρόλος του πλήθους, των δημιουργών και των δούλων στο πλαίσιο λειτουργίας του ομηρικού «οίκου»;

Σελ. 81 : Στο πλαίσιο του οίκου, ωστόσο, ζούσαν και πολλοί άνθρωποι που δεν είχαν άμεσους συγγενικούς δεσμούς με τους ευγενείς. Αυτοί αποτελούσαν μια πολυάριθμη κοινωνική ομάδα γνωστή με την ονομασία πλήθος. Ανεξάρτητοι από τον οίκο αλλά οικονομικά εξαρτώμενοι από τους οίκους μιας ευρύτερης περιοχής, ήταν εκείνοι των οποίων η εργασία προϋπέθετε κάποια ειδίκευση, όπως ο ξυλουργός, ο αγγειοπλάστης, ο χαλκουργός κ.ά. Αυτοί ονομάζονταν δημιουργοί και ασκούσαν την εργασία τους για να καλύψουν τις ανάγκες μιας κοινότητας που περιλάμβανε τους οίκους μιας περιοχής.
Τέλος, οι δούλοι αποτελούσαν περιουσιακό στοιχείο του οίκου. Οι περισσότεροι είχαν αποκτηθεί από τους πολέμους ή την πειρατεία. 

(15  μονάδες)

2.β. Ποιο ήταν το σύστημα διακυβέρνησης στα ελληνιστικά βασίλεια και ποιες συνέπειες είχε για τον πολίτη;

Σελ. 128: Το σύστημα διακυβέρνησης στα ελληνιστικά βασίλεια ήταν η απόλυτη μοναρχία. Οι ηγεμόνες συγκέντρωσαν στο πρόσωπο τους όλες τις εξουσίες και κυβέρνησαν με ένα επιτελείο από Έλληνες και λίγους γηγενείς που ανήκαν σε ανώτερα οικονομικά στρώματα και είχαν εξελληνιστεί. Την αίγλη των ηγεμόνων επαύξανε η λατρεία που τους αποδιδόταν από τους υπηκόους. Σ’ αυτό το σύστημα της απόλυτης μοναρχίας ο πολίτης δεν είχε να διαδραματίσει κανένα ρόλο, ενδιαφερόταν μόνο για το ατομικό του συμφέρον.

        (10 μονάδες)