Η Κηπούπολη Κυπριάδη ή Κυπριάδου είναι μία σχετικά μικρή συνοικία από τις Βορειότερες του Δήμου Αθηναίων. Συνορεύει με το Δήμο Γαλατσίου, και τις συνοικίες: Λαμπρινή, Ριζούπολη και τα Άνω Πατήσια. Η Κυπριάδου αποτελεί μία από τις ομορφότερες, κομψότερες και πιο ιστορικές συνοικίες της Αθήνας, με ιδιαίτερα αυξημένο συντελεστή πρασίνου, πολλά πάρκα και πλατείες, πλήθος νεοκλασικών οικιών (ορισμένες εξ αυτών χαρακτηρισμένες ως διατηρητέες) και πρότυπη ρυμοτομία. Θεωρείται δε ως μία από τις καλύτερες συνοικίες όλης της Αθήνας, για να διαμένει κάποιος ή για περίπατο.
Στη συνοικία Κυπριάδου υπάρχουν πέντε κύριες πλατείες: Παπαδιαμάντη, Σ.Παπαλουκά, Κ. Νικολόπουλου, Καρκαβίτσα και το πάρκο Δημητρίου Πικιώνη (πρώην ανώνυμη πλατεία στο τέρμα της οδού Σάουμπερτ). Στην περιοχή της συνοικίας υπάρχει και η εκκλησία Κοιμήσεως της Θεοτόκου (ευρύτερα γνωστή ως “Παναγίτσα”).
Η ίδρυση της συνοικίας Κυπριάδη οφείλεται στις ενέργειες του γεωπόνου – μηχανικού Επαμεινώνδα Κυπριάδη, από τον οποίο και πήρε την ονομασία της. Ο Επαμεινώνδας Κυπριάδης, γεννημένος στην Αλεξάνδρεια το 1888, ήταν αυτός που πραγματοποίησε την πορθμειακή σύνδεση Ρίου – Αντιρρίου το 1947.
Το 1919, ο Επ. Κυπριάδης ιδρύει την εταιρεία «Κυπριάδης – Κυριαζής και Σία» (στην περιοχή έμεινε αργότερα και ο ίδιος, στην οδό Μητσάκη, σε σπίτι με μεγάλο κήπο και πηγάδι) και χτίζει – σε μεγάλη έκταση που είχε αγοράσει στα Πατήσια ο πατέρας του Μίνως Κυπριάδης (1845 – 1919) – την “Κηπούπολη Κυπριάδη”, πρότυπη από πολεοδομική άποψη συνοικία. Διάνοιξε δρόμους με μεγάλα πεζοδρόμια και προβλεπόμενη πρασιά για τις οικοδομές (“πανταχόθεν ελεύθερες”) και ρυμοτόμησε την περιοχή με μεγάλες πλατείες, έτσι ώστε η καθεμία να “κοιτάζει” τουλάχιστον άλλη μία. Τα σχέδια αυτά αξιοποιήθηκαν αργότερα για το σχεδιασμό του Ψυχικού. Ενώ όμως εκεί η δόμηση παρέμεινε χαμηλή και οι πρασιές διατηρήθηκαν, στην περιοχή Κυπριάδη “δόθηκαν” πολλοί όροφοι, οι πρασιές γενικά καταπατήθηκαν και η ισορροπία χαμηλής οίκησης – πλατιών δρόμων διαταράχτηκε βίαια( πληροφορίες από τη Βικιπαίδεια).
Την τρέχουσα σχολική χρονιά συμμετέχουμε για δεύτερη φορά στο πρόγραμμα «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» στόχος του οποίου είναι να στρέψει το ενδιαφέρον της σχολικής κοινότητας στην έννοια της πολιτειότητας, και να ενθαρρύνει την ανάπτυξη δεξιοτήτων ενεργού πολίτη στα παιδιά, δίνοντάς τους τα κατάλληλα ερεθίσματα για να γνωρίσουν καλύτερα την πόλη τους, να μάθουν να την αγαπούν και να την προστατεύουν.
Το πρόγραμμα προσφέρει τη δυνατότητα σε μαθητές και μαθήτριες 5-18 ετών
- να ανακαλύψουν την αισθητική αξία των υπαίθριων γλυπτών και των ιστορικών κτηρίων της Αθήνας
- να διερευνήσουν τη σύνδεση μνημείων και κτηρίων με την πόλη και την ιστορία της
- να εκφράσουν δημιουργικά το όραμά τους για τον δημόσιο χώρο και να διεκδικούν τεκμηριωμένα την αναβάθμισή του
- να προετοιμαστούν για να γίνουν οι υπεύθυνοι ιδιοκτήτες της πόλης, οι αυριανοί ενεργοί πολίτες. ( από τον οδηγό του προγράμματος)
Με την κα Ειρήνη Γρατσία γνωριστήκαμε πέρσι όταν ασχοληθήκαμε με τα μοναδικής αισθητικής και αρχιτεκτονικής αξίας σπίτια της Κυπριάδου. Η κυρία Γρατσία είναι αρχαιολόγος , ιδρυτικό μέλος και συντονίστρια της MONUMENTA, που είναι μάι αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου. Ιδρύθηκε το 2006 και οι δράσεις της περιλαμβάνουν ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, παρεμβάσεις για την προστασία μνημείων και ιστορικών κτηρίων, ενημερωτικές δραστηριότητες (ξεναγήσεις, δημόσιες συζητήσεις, ηλεκτρονικό περιοδικό, εκδόσεις βιβλίων). Στο πλαίσιο των προγραμμάτων καταγραφής, τεκμηρίωσης και ανάδειξης κτηρίων της περιόδου 1830-1940 που εφαρμόζει από το 2013 έχει καταγράψει το σύνολο των σωζόμενων κτηρίων της Αθήνας, αλλά και πολλών κατεδαφισμένων και έχει συλλέξει εκατοντάδες προφορικές μαρτυρίες και τεκμήρια δημιουργώντας ένα πολύτιμο αποθετήριο τεκμηρίωσης των κτηρίων.
Πριν ξεκινήσουμε τον περίπατό μας έχουμε μια εκκρεμότητα διευθετήσουμε. Πέρσι είχαμε ετοιμάσει ένα μικρό βιβλίο με ιστορίες σπιτιών της Κυπριάδου και ένα πηλινο διακοσμητικό σπιτάκι . Τώρα ήρθε η ώρα να βρουν τον παραλήπτη τους…
Αρχικά παρατηρούμε κτήρια επί της Κυπριάδου , μονοκατοικίες δίπλα από πολυόροφες κατασκευές
Για ποιο λόγο οι μονοκατοικίες έχουν κήπους ;
- για να παίζουν τα παιδιά
- να τρώνε φαγητό,
- να βρίσκουν σπίτι γατάκια , σκυλάκια , λαγουδάκια
- να κατοικούν πουλιά
είναι οι απαντήσεις που έρχονται άμεσα
Περισσότερα θα μάθουμε από την κυρία Αθηνά , τον κήπο της οποίας θα επισκεφθούμε .
Παρατηρούμε τα περίτεχνα κάγκελα που υπάρχουν στην αυλή του σπιτιού της και έχουν το σχέδιο τουλίπας . Η κυρία Ειρήνη μας εξηγεί ότι παλιά οι ιδιοκτήτες των σπιτιών ήθελαν τα πάντα να είναι προσεγμένα στο σπίτι τους και για αυτό το λόγο έδιναν σημασία και στην παραμικρή λεπτομέρεια.
Το ίδιο ωραίο σχέδιο τουλίπας υπάρχει και στην σιδερένια εξώπορτα.
Η κυρία Αθηνά μας υποδέχεται χαμογελαστή , έτοιμη να μας δώσει πληροφορίες για την ιστορία του σπιτιού της
Καθισμένοι στα σκαλοπάτια μαθαίνουμε ότι το σπίτι χτίστηκε πριν από 100 χρόνια από την εταιρεία του Επαμεινώνδα Κυπριάδη και είναι μια πολύ καλή κατασκευή που δεν της λείπει τίποτα . Τα καλοριφέρ είναι μαντεμένια που σημαίνει ότι αποδίδουν πολύ καλή θερμοκρασία μέσα στα δωμάτια και η ίδια μαζί με την οικογένειά της κατοικούν εκεί από το 1981. Για να κάνουν οποιδήποτε επέκταση ή τροποποίηση στο σπίτι απαιτείται ειδική άδεια καθώς το κτίσμα έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο.
Η περιπλάνησή μας στον κήπο ξεκινά . Παντού υπάρχει πράσινο. Δέντρα , φυτά σε γλάστρες, θάμνοι, ένας κισσός που περιμένει να βάλει την ανοιξιάτικη φορεσιά του και να απλώσει παντού το άρωμα των ανθών του
Η κυρία Ειρήνη μας συστήνει και ένα παλιό πεύκο , το γηραιότερο δέντρο του σπιτιού καθώς η ηλικία του αγγίζει τα 80 χρόνια , έτσι όπως τη μέτρησε πριν από κάποιο καιρό ένας καθηγητής που είχε επισκεφθεί το σπίτι μαζί της.
Πιανόμαστε σε κύκλο γύρω από τον κορμό του για να ακούσουμε την ιστορία του . Λίγο, όμως, ο εξωτερικός θόρυβος, λίγο η περιέργειά μας να γνωρίσουμε κάθε τι γύρω, δε μας αφήνουν να συγκεντρωθούμε , το σίγουρο πάντως είναι ότι θα ανακαλύψουμε τα μυστικά του με την ησυχία μας στο σχολείο…
Επόμενος σταθμός είναι το πάρκο Πικιώνη που εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2023 από τον πρώην Δήμαρχο Αθηναίων παρουσία της κόρης του Πικιώνη , Αγνής .Ο Δημήτρης Πικιώνης (1887 – 1968) ήταν Έλληνας αρχιτέκτονας και ακαδημαϊκός, με πλούσιο ζωγραφικό, ποιητικό και συγγραφικό έργο.Ανάμεσά στα σπουδαία αρχιτεκτικά έργα του , είναι η διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου γύρω από την Ακρόπολη και τον λόφο Φιλοπάππου, ίσως το σημαντικότερο έργο του, και το τουριστικό περίπτερο του Αγίου Δημητρίου Λουμπαρδιάρη, επιδιώκοντας το κατ’ εκείνον ιδεώδες, τη σύνδεση του οικουμενικού πνεύματος με το πνεύμα της παράδοσης( πληροφορίες από Βικιπαίδεια).
Βλέπουμε το χάρτη του πάρκου , την προτομή του Πικιώνη και τις φωλιές /ταΐστρες πάνω στα δέντρα .
Το περιποιημένο και καθαρό πάρκο μας άρεσε πολύ και σίγουρα θα ξαναβρεθούμε σε αυτό για να κάνουμε έρευνες και παιχνίδια….
Βγάζουμε μια αναμνηστική φωτογραφία με την κα Ειρήνη . Η ξενάγησή της για μια ακόμα φορά πλούσια , άμεση , και σαγηνευτική!!!
Επιστρέφοντας στο σχολείο, συναντήσαμε αρκετούς κομμένους κορμούς και επιχειρήσαμε να μετρήσουμε την ηλικία τους , με τον τρόπο που μας έδειξε η κυρία Ειρήνη…
Πόσοι όμορφοι κήποι υπάρχουν σε αυτή τη συνοικία!!! Πόσες στιγμές παιχνιδιού , χαράς, χαλάρωσης κρύβουν….Παλιότερα το πράσινο ήταν αναπόσπαστο κομμάτι ενός σπιτιού , δείγμα πολιτισμού και ποιότητας ζωής , στις μέρες μας το μπετόν κρατά το πρώτο λόγο και το πράσινο θεωρείται πολυτέλεια….
Ευχαριστούμε θερμά και τους συνοδούς γονείς και κηδεμόνες που βοήθησαν στη μετακίνησή μας.
Το ” ταξίδι” μας μόλις ξεκίνησε. Οι σταθμοί μας θα είναι γεμάτοι με αρώματα και φανταστικές ιστορίες …..