Κυριακή πρωί και στο νηπιαγωγείο μαζευόμαστε για ένα εργαστήρι πολύ διαφορετικό , από εκείνα που δεν έχεις πολλές φορές την ευκαιρία να παρακολουθήσεις ( ίσως και καμία….) . Η αναφορά μας στο έργο του Φώτη Κόντογλου στα πλαίσια του προγράμματος “Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία” , μας φέρνει σε επαφή με την τέχνη της αγιογραφίας . Η Σοφία Γιαμαίου , αγιογράφος από την Πάτμο που εκπαιδεύτηκε από μαθήτρια του Κόντογλου, μας αποκαλύπτει τα μυστικά αυτής της τέχνης που απαιτεί υπομονή , προσήλωση , συγκέντρωση και πολύ χρόνο. Μας μίλησε για το ειδικό ξύλο από κόντρα πλακέ θαλάσσης που χρησιμοποιείται στις εικόνες και το οποίο περνούν από πολλά μεγέθη γυαλόχαρτου, ξεκινώντας από το χοντρότερο και πηγαίνοντας στο πιο λεπτό, μέχρι να αποκτήσει την τέλεια επιφάνεια.
Είδαμε τα φύλλα καθαρού χρυσού με τα οποία “ντύνεται” η επιφάνεια του ξύλου με ειδική κόλλα ( γομαλάκα) και με ιδιαίτερη προσοχή καθώς , αν γίνει το παραμικρό λάθος στην τοποθέτησή του, μετά αχρηστεύεται και το ξύλο.
Η αγιογράφος αρχικά δείχνει μια εικόνα την οποία έχει αρχίσει να την αγιογραφεί από το Νοέμβριο του 2024 και ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί η επεξεργασία της , θέλοντας να επισημάνει ότι η τέχνη αυτή απαιτεί πολύ χρόνο, μια εικόνα μπορεί να πάρει και ένα χρόνο!!
Τα παιδιά είχαν ήδη επιλέξει μεταξύ δύο σχεδίων ( Χριστός ή Παναγία) . Με κίτρινο καρμπόν ( το χρώμα είναι συγκεκριμένο και είναι το μόνο που κάνει για αυτή τη δουλειά) αντιγράφουν το σχέδιο πάνω στο λευκό κάνσον χαρτόνι.
Τα χρώματα που χρησιμοποιούνται είναι ειδικά αγιογραφίας τα οποία αναμειγνύονται με αυγό από κότα ελεύθερης βοσκής σε ίση αναλογία με ξύδι. Ξεκινάμε το χρωματισμό των ρούχων για να καταλήξουμε τελευταία στο πρόσωπο. Υπό κανονικές συνθήκες , αυτή είναι μια διαδικασία που επαναλαμβάνεται πέντε φορές, όταν στεγνώσει η προηγούμενη στρώση .
Η αγιογράφος μας μίλησε και για την τέχνη των γραμμάτων με τα πολλά σχέδια που κοσμούν τις εικόνες
Το αποτέλεσμα πραγματικά μας εξέπληξε
Οι αγιογραφίες των παιδιών τοποθετήθηκαν σε ένα χαρτί του μέτρου , μαζί με αποσπάσματα κειμένων του Φώτη Κόντογλου που μιλούν για την ηρωική ψυχή και τα ιδεώδη των προγόνων μας που αγωνίστηκαν το 1821 όπως επίσης για το σημερινό άνθρωπο που αναζητά την ύλη και χάνει τη σωτηρία της ψυχής του . Στο ίδιο χαρτί υπήρχε και επιχρωματισμένη η τοιχογραφία που κοσμούσε το σαλόνι του σπιτιού του στην περιοχή Κυπριάδου ( το οποίο κατοικείται μέχρι σήμερα από τους απογόνους του) και σήμερα εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη . Αυτή την τοιχογραφία την είχαμε θαυμάσει σε επίσκεψη που είχαμε πραγματοποιήσει στην Πινακοθήκη τον Απρίλιο.
Φεύγοντας, ένας γονέας είπε πως συνειδητοποίησε σήμερα πως αυτή την τέχνη δεν μπορείς να την υπηρετήσεις αν δεν έχεις πίστη και κατάνυξη.
Ευχαριστούμε θερμότατα τη Σοφία Γιαμαίου η οποία μας μετέδωσε την πραότητα του λόγου της , μας έμαθε παρα πολλά και μας έφερε μια κατανυκτική ατμόσφαιρα στο σχολείο.
Ο Φώτης Κόντογλου, γεννημένος ως Αποστολέλλης, ήταν Έλληνας ζωγράφος, αγιογράφος και συγγραφέας. Αναζήτησε την «ελληνικότητα», δηλαδή μία αυθεντική έκφραση, επιστρέφοντας στην ελληνική παράδοση, τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο ζωγραφικό του έργο. Είχε ακόμη σημαντικότατη συμβολή στον χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας. Σήμερα θεωρείται ως ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της «Γενιάς του ’30». Μαθητές του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Εγγονόπουλος, κ.ά.Το 1932 τοιχογράφησε το σπίτι του οργανώνοντας τις τοιχογραφίες κατά τη διάταξη των μεταβυζαντινών εκκλησιών, ζωγραφίζοντας τον τοίχο από την οροφή μέχρι το δάπεδο και χωρίζοντάς το με κόκκινες ταινίες σε τέσσερις άνισες ζώνες. Την ίδια περίοδο ανέλαβε να ζωγραφίσει ένα σύνολο εικόνων για το επιστύλιο της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Μοναστηράκι, και σχεδίασε παράσταση του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτη για την ψηφοθέτησή του στον ομώνυμο ναό της Αθήνας.Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου εργάστηκε ως συντηρητής εικόνων σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους: το 1931 στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας, του οποίου ζωγράφισε το συντριβάνι, στο Μουσείο Κέρκυρας το 1935, στο Κοπτικό Μουσείο στο Κάιρο, το 1937 και μεταξύ 1936 και 1938 κατά διαστήματα στο Μυστρά όπου καθάριζε τις τοιχογραφίες των ναών του.Τα έργα της μνημειακής και φορητής εκκλησιαστικής ζωγραφικής του υπερτερούν αριθμητικά της κοσμικής ζωγραφικής του. Αγιογράφησε ενοριακές εκκλησίες, ιδιωτικά παρεκκλήσια και μεγάλο αριθμό φορητών εικόνων: Ζωοδόχος Πηγή Παιανίας, παρεκκλήσιο Αγίου Γεωργίου στον Άγιο Κωνσταντίνο Ομονοίας, Αγία Βαρβάρα Αιγάλεω, Άγιος Ανδρέας (Πατήσια), Άγιος Νικόλαος (Πατήσια), Καπνικαρέα, Άγιος Ευθύμιος Κερατσινίου, Άγιος Χαράλαμπος στο Πολύγωνο, Άγιος Γεώργιος Κυψέλης. Αλλά και εικόνες για τέμπλα εκκλησιών σε Ελλάδα (Άνδρος, Ρόδος) και Αμερική.
Ως πεζογράφος, με το ιδιότυπο προσωπικό ύφος του, “μπολιασμένο” από τη γλώσσα των θαλασσινών, τα συναξάρια των αγίων κι έναν εξωτικό κοσμοπολιτισμό, ο Κόντογλου επηρέασε γόνιμα τη γραφή μεταγενέστερων πεζογράφων αποτελώντας τον πρόδρομο της γενιάς του 1930.
Το συγγραφικό έργο του Κόντογλου διακρίνεται σύμφωνα με τον Γιώργο Παγάνο, σε:
- λογοτεχνικό (πρωτότυπα έργα, ταξιδιωτικά, θαλασσινές ιστορίες, λυρικές περιγραφές)
- διασκευές θαλασσινών ιστοριών από την εποχή των Ανακαλύψεων
- βιογραφίες ιστορικών προσώπων, οσίων και αγίων της Εκκλησίας
- άρθρα ή δοκίμια για την παράδοση και τις αξίες της, τη βυζαντινή τέχνη, πολεμικά κατά του καθολικισμού και των ευρωπαϊκών προτύπων, και
- ποικίλα θρησκευτικά κείμενα προς οικοδόμησιν των πιστών ( πηγή: Βικιπαίδεια)
