Απρ 29 2018

Τίτος Πατρίκιος: Ατομικά πάθη, συλλογικά δράματα

Βιστωνίτης Αναστάσης 

ΤΟ ΒΗΜΑ

Η συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του, 1.000 σελίδων, αποτελεί ταυτόχρονα και το πολιτικό, κοινωνικό και συναισθηματικό χρονικό της μεταπολεμικής εποχής, ως τις μέρες μας
Τίτος Πατρίκιος: Ατομικά πάθη, συλλογικά δράματα
Ο Πατρίκιος είναι ποιητής εποχής που στο έργο του καταγράφει τις περιπέτειες της ζωής του και μέσα από αυτές και την περιπέτεια του καιρού του

Τίτος Πατρίκιος
Ποιήματα Α΄, 1943-1959
Εκδόσεις Κίχλη, 2017
σελ. 440, τιμή 18 ευρώ

Δεν πρωτοτυπεί κανείς λέγοντας ότι ο Τίτος Πατρίκιος ανήκει στους σημαντικότερους ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Η πρόσφατη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του όχι απλώς επιβεβαιώνει τον κοινό τόπο αλλά και προσφέρει στους αναγνώστες, παλαιότερους και νεότερους, το σύνολο ενός έργου που καλύπτει μια περίοδο 75 ετών (από το 1943 ως σήμερα). Χίλιες σελίδες απαρτίζουν αυτό το εντυπωσιακό corpus που συνιστά όχι μόνο μια σημαντική συμβολή στα γράμματά μας, αλλά και στο χρονικό του Μεταπολέμου, αρχίζοντας από τα εφηβικά ποιήματα που έγραψε ο Πατρίκιος στην Κατοχή και φτάνοντας ως τις ημέρες μας. Και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί ο Πατρίκιος είναι ποιητής εποχής, που στο έργο του καταγράφει τις περιπέτειες της ζωής του και μέσα από αυτές και την περιπέτεια του καιρού του.

Τίτος Πατρίκιος
Ποιήματα Β΄, 1959-2017

Εκδόσεις Κίχλη, 2018
σελ. 560, τιμή 20 ευρώ

Ενταγμένος από πολύ μικρός στην Αριστερά, έζησε από πρώτο χέρι το δράμα της και κατ’ επέκταση και το δράμα μιας ολόκληρης γενιάς (και μιας χώρας κατά συνέπεια) που πέρασε από τις ελπίδες στη διάψευση, από την ουτοπία στην πραγματικότητα, από το δόγμα στην κριτική και στην αναθεώρηση. Το ότι το ιστορικό αποτύπωμα είναι εμφανέστατο στο έργο αυτής της γενιάς είναι εδώ πρόδηλο, όπως και το πέρασμα από τον φανατισμό και την απόλυτη πεποίθηση στην κρίση και κατόπιν στην αυτογνωσία που οδηγεί στην αυτοσυνειδησία, στη συνείδηση του καιρού και στη βαθιά κατανόηση των ανθρωπίνων.

Κάθε ποιητής πρώτης γραμμής αυτοβιογραφείται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο – και το ίδιο παρατηρούμε και στην ποίηση του Πατρίκιου, ο οποίος πέρασε τρεις φορές ξυστά από τον θάνατο. Η τοπογραφία της καλύπτει την Αθήνα, τους τόπους όπου εξορίστηκε (τον Αη Στράτη και τη Μακρόνησο), το Παρίσι όπου έζησε σε δύο μακρές περιόδους, τη μια πριν από τη δικτατορία και την άλλη κατά τη διάρκειά της, ενώ δεν λείπουν εμπειρίες και από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις που και αυτές αποτελούν μέρος της προσωπικής του περιπέτειας.
Η περιπέτεια αυτή καταγράφεται με αδιαμφισβήτητο αφηγηματικό οίστρο αλλά και έκτακτη οικονομία, όπως στην «Ανάκριση» (από τη συλλογή Η αντίσταση των γεγονότων: «Εκείνος που μ’ ανέκρινε / ήξερε πως φοβόμουν / μα δεν του αρκούσε / ήθελε να με κάνει / κι άλλο να φοβηθώ / αυτό ήταν το λάθος του / γιατί είχα φτάσει πια / εκεί που τελειώνει ο φόβος».
Συχνά συναντάμε ακαριαίες αποτυπώσεις, όπως αυτή στο δίστιχο της «Σινικής μελάνης» από τη συλλογή Η ηδονή των παρατάσεων του 1992: «Ασύνδετες φράσεις που έμειναν / ασβεστολιθικές στιγμές μέσα στον χρόνο». Ή αυτό από την Προαιρετική στάση (1967-1973): «Αρχαία πόλη, ένδοξη, μίζερη / αφετηρία, τέρμα / και μια ζωή σ’ ενδιάμεσους σταθμούς».

Αθροισμα ζωής

Κάθε καλό ποίημα λέει και μια ιστορία. Και ιστορίες υπάρχουν πάρα πολλές στην ποίηση του Πατρίκιου, όπως και πλήθος προσώπων: οι σύντροφοι της νεότητάς του στην εξορία και στην Αθήνα, που με κάποιους από αυτούς οι δρόμοι του χώρισαν και κάποιοι φωτίζουν τη μνήμη του και τη ζωή του, υπάρχει το στενό οικογενειακό του περιβάλλον, οι γονείς του, τα σπίτια όπου έζησε μικρός, αυτά που άλλαξε αργότερα, ένα συναρπαστικό άθροισμα ζωής – αν βεβαίως το δει κανείς μέσα από την απόσταση του χρόνου -, υπάρχει η ελπίδα και το δράμα, όπως και η επίγνωση, που την αποκτάμε αναδρομικά.
Η αποτίμηση του μεταπολεμικού ελληνικού δράματος τόσο στο συλλογικό όσο και στο ατομικό πεδίο (όπως άλλωστε και η όποια αποτίμηση) μπορεί να μη μας κάνει «σοφότερους» αλλά μας καθιστά επιεικέστερους. Αυτή είναι η ύψιστη κατάφαση στη ζωή, στο δώρο της ύπαρξης που γεφυρώνει τις διαφορές και κάποτε ακυρώνει τις αντινομίες. Είναι μια, ας την πω, πικρή αισιοδοξία, γι’ αυτό και από την ποίηση του Πατρίκιου δεν λείπει, κάποτε, και η αναπόφευκτη ειρωνεία, το σατιρικό στοιχείο, δηλαδή, όπως έλεγε ο Ρόμπερτ Γκρέιβς, η «ποίηση που γράφεται με το αριστερό χέρι».
Εφόσον λοιπόν η ζωή συνεχίζεται, έχει από μόνη της τη δύναμη να μας ξεπερνά. Οπως δεν ακυρώνεται και δεν διορθώνεται το παρελθόν, έτσι δεν ακυρώνεται και το μέλλον. Εδώ όμως κυριαρχεί το παρόν και όλα μεταφέρονται στο παρόν: τόποι, πρόσωπα, καταστάσεις, συμβάντα. Ερχονται για να μείνουν, δηλαδή να αφήσουν το αποτύπωμά τους. Αλλά υπάρχει και το πέραν, υπάρχει το μετά, όπως ανοίγεται με τους καταληκτικούς στίχους του Δωματίου–  από τα ωραιότερα ποιήματα της συλλογής Η νέα χάραξη (2007): «Αυτά ως την ώρα που οι αγωγοί εξαερισμού / αδειάζουν το σωμάτιο από σκιώδη γεγονότα / παραδείσια μαρτύρια, τεχνουργημένες απολαύσεις / ως τη στιγμή που αναγκάζεσαι να παραδεχτείς / πως στον απέναντι τοίχο μια πόρτα περιμένει / πως πίσω θα υπάρχει η αβέβαιη αίθουσα του κόσμου».
Ο Πατρίκιος, καθώς είπα, είναι ποιητής εποχής, όπως ποιητής εποχής ήταν και ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, που και αυτός, σαν τον Ελληνα, έζησε την περιπλάνηση, την αλλαγή τόπων διαμονής, τη ζωή του εξόριστου, δηλαδή του εκτός ορίων, του έκτοπου. Στην ποίηση και των δύο κυριαρχεί το αστικό τοπίο, το περιβάλλον των μεταπολεμικών πόλεων, οι σταθμοί, τα περάσματα, το καταλυτικό παρόν στις ποικίλες μεταμορφώσεις και αντιφάσεις του, όπως παρουσιάζονται σε πλήθος ποιημάτων.
Ενα παράδειγμα από το μπρεχτικού ποιού ποίημα Κλοιός της συλλογής Παραμορφώσεις(1959-1963): «Μα οι τράπεζες που υμνούσαν την αποταμίευση / κύκλωναν για καλά την πόλη / την ίδια πόλη που είχανε χαράξει χιαστί / κι αυτοί με τα προκλητικά καλύβια τους / κι εκείνοι με τα σεμνά τους τα παλάτια». Και βέβαια είναι κοινή και στους δύο η πίστη στο μέλλον, με άλλα λόγια στις νεότερες γενιές που γνωρίζοντας τι είχε συμβεί στο παρελθόν δεν θα επαναλάβουν τα ίδια σφάλματα. Γι’ αυτό και ο λόγος από καταγγελτικός στις πρώτες του συλλογές γίνεται αργότερα κριτικός, άλλοτε αποφατικός και άλλοτε ανοιχτός σε ερωτήματα που κατά το παρελθόν ήταν εκ των άνω απαντημένα.

Το σώμα, η ομορφιά και η φθορά

Ο Πατρίκιος δεν είναι μόνο πολιτικός ή, πιο σωστά, κοινωνικός ποιητής, αλλά και ερωτικός ταυτοχρόνως. Η σχέση του με το σώμα, με την παρουσία, την απουσία ή την ανάμνησή του τον παρακολουθεί συνεχώς από την αρχή σχεδόν της ποιητικής του πορείας. Ποια καλύτερη απόδειξη της αξίας της ζωής από ένα αγαπημένο σώμα;  Αλλά και εδώ, στο θαυμάσιο ποίημα Υμνώ το σώμα από τη συλλογή Συγκατοίκηση με το παρόν του 2011 έχουμε μια αναγωγή που ξεπερνά το πεδίο του ερωτισμού και την ερωτική ατμόσφαιρα. Σε μια σύνθεση πυθαγόρειας δομής που αποτελείται από επτά μέρη, το καθένα από τα οποία περιέχει δύο επτάστιχες στροφές, ο Πατρίκιος μεταφέρει τη διαλεκτική μέθοδο στη γραφή του υμνώντας στη μια στροφή το ωραίο σώμα και στην άλλη το βασανισμένο και ταλαιπωρημένο σώμα, στη μια την αιώνια ομορφιά και στην άλλη τη φθορά της: «Υμνώ τα μάτια που καθρεφτίζουν δύο απρόβλεπτα πελάγη», γράφει, αλλά στην επόμενη στροφή «Υμνώ το πρόσωπο που το τύλιξε μια σταχτιά σκιά».

Διαρκής μαθητεία

Ο κάθε τόμος συνοδεύεται από εκτενές διαφωτιστικό σημείωμα, στο οποίο εξηγούνται ονόματα τόπων από όπου πέρασε ο Πατρίκιος ή στίχοι και φράσεις άλλων ποιητών, Ελλήνων και ξένων, που τον ενέπνευσαν ή τους ενέταξε σε κάποια ποιήματά του.
Ο ποιητής χρησιμοποιεί τη λέξη μαθητεία ως τίτλο σε δύο συλλογές του. Πρόκειται για διαρκή μαθητεία στο κοινωνικό γίγνεσθαι, όπου συμμετείχε από πολύ νέος, για μαθητεία ζωής, για μαθητεία όχι μόνο στην κοινωνική αλλά και στην ατομική και στην ερωτική εμπειρία, για μαθητεία πάνω απ’ όλα (και σε τελική ανάλυση) στην ίδια την τέχνη (που ταυτίστηκε με τη ζωή του) προσφέροντάς μας αυτό το ογκώδες και εντυπωσιακό έργο. Υπήρξε εξαιρετικός μαθητής. Και αν κρίνει κανείς από το γεγονός ότι ο β’ τόμος κλείνει με τρία πολύ πρόσφατα ποιήματά του (του 2017), συμπεραίνει πως ο Τίτος Πατρίκιος δεν έχει εξαντλήσει το ποιητικό του απόθεμα.

Απρ 18 2018

Εισαγωγή Φιλοσοφικού Λόγου/Αριστοτέλης – Ηθικά Νικομάχεια: Ερωτήσεις Σωστού -Λάθους

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ

ΣΩΣΤΟ – ΛΑΘΟΣ

  1. Ο Αριστοτέλης μελέτησε τα συγγράμματα του Πλάτωνα, πριν φοιτήσει στην Ακαδημία.
  2. Ο πλατωνικός λόγος προσέλκυσε τον Αριστοτέλη στην Ακαδημία.
  3. Η απουσία του Πλάτωνα από την Αθήνα έπαιξε αρνητικό ρόλο στην επιστημονική – πνευματική διαμόρφωση του νεαρού Αριστοτέλη.
  4. Η Ακαδημία ήταν το σημείο συνάντησης σημαντικών λογίων της εποχής, που προωθούσαν όλοι μαζί την επιστημονική έρευνα ακολουθώντας πιστά τις φιλοσοφικές κατευθύνσεις του Πλάτωνα.
  5. Ο Εύδοξος από την Κνίδο ήταν μαθηματικός, αστρονόμος και γεωγράφος, και ο Πλάτωνας δεν δίστασε καθόλου να του εμπιστευθεί, κατά τη διάρκεια της απουσίας του, τη διεύθυνση της σχολής του.
  6. Με την απουσία του Πλάτωνα ο Αριστοτέλης είχε, από την πρώτη στιγμή, την ευκαιρία να δεχτεί εκείνην ακριβώς την επίδραση που πρέπει να ανταποκρινόταν πολύ αμεσότερα στη δική του ψυχοσύνθεση, την ποιητική.
  7. Ο Πλάτων θαύμασε πιο πολύ στον Αριστοτέλη την οξύνοιά του.
  8. Η αγάπη και προσήλωση του Αριστοτέλη στην αναζήτηση στην αλήθεια τον έκανε ιδιαίτερα αγαπητό στην Ακαδημία και αντικείμενο θαυμασμού.
  9. Κατά την διάρκεια της παραμονής του στη Μίεζα συνθέτει το σημαντικότερο μέρος των Πολιτικῶν του .
  10. Για την αγωγή του Αλέξανδρου ο Αριστοτέλης χρησιμοποίησε κατά κύριο λόγο τα ομηρικά έπη (με την ευκαιρία μάλιστα αυτή ο φιλόσοφος επιμελήθηκε μια καινούργια έκδοση των ομηρικών επών).
  11. Η επιστροφή του Αριστοτέλη στην Αθήνα συνδυάστηκε με την επιστροφή του στην Ακαδημία.
  12. Προς το τέλος της ζωής του ο Αριστοτέλης γίνεται πολύ αυστηρός κριτής των απόψεων των άλλων, με αποτέλεσμα να αποκτήσει πολλούς εχθρούς.
  13. Ο Αριστοτέλης εγκατέλειψε την Αθήνα, για να μην αποτελέσει αφορμή αυτή να εγκληματήσει για δεύτερη φορά εναντίον της φιλοσοφίας.
  14. Ο θάνατος του Μ. Αλεξάνδρου άλλαξε προς το χειρότερο το κλίμα στην Αθήνα για τους Μακεδόνες, πράγμα που ανάγκασε τον Αριστοτέλη να μετοικίσει στην Χαλκίδα.
  15. Η μεγαλύτερη κοινωνική πληγή της Αθήνας ήταν η συκοφαντία.
  16. Στο Α’ βιβλίο των Ηθικών Νικομαχείων ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην ευδαιμονία.
  17. Ο Αριστοτέλης ανήκει στους φιλοσόφους που προσπάθησαν να προσδιορίσουν τους στόχους της ηθικής και της αγωγής.
  18. Ο σοφιστής Πρωταγόρας υποστήριζε (όπως μαθαίνουμε από τον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο) πως ήταν σε θέση να διδάσκει στους μαθητές του την εὐτυχία, δηλαδή την επιτυχία και στην προσωπική τους και στη δημόσια ζωή τους..
  19. Ο Αριστοτέλης πιστεύει πως ο άνθρωπος μπορεί να κατακτήσει την ηθική αρετή μόνο μέσα από την ευδαιμονία.
  20. Ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας δίνουν την ίδια ονομασία στο μέρος της ψυχής που αφορά στα ένστικτα και στις βιολογικές ανάγκες του ανθρώπου (επιθυμητικόν).

ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΔΩ

 

Απρ 18 2018

Εισαγωγή Φιλοσοφικού Λόγου/Πολιτεία: Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους, Αντιστοίχισης

  • ΣΩΣΤΟ – ΛΑΘΟΣ
  1. Ο Πλάτων στην Πολιτεία στηλιτεύει τις παθογένειες της αθηναϊκής δημοκρατίας.
  2. Ο Πλάτων στην Πολιτεία προτείνει το κράτος να διοικείται με βάση τον ορθό λόγο και όχι τη βοή του πλήθους και τη πειθώ των πολιτικών.
  3. Στην αλληγορία του πλοίου οι ναύτες συμβολίζουν τον λαό και ο ιδιοκτήτης τον κυβερνήτη-φιλόσοφο.
  4. Για τον Πλάτωνα οι φιλόσοφοι βρίσκονται συνεχώς “εκτός τόπου και χρόνου” απορροφημένοι από τις θεωρητικές τους αναζητήσεις.
  5. Ο όρος βασιλεύςστον Πλάτωνα δηλώνει τον απόλυτο μονάρχη που αντλεί την εξουσία του από το κληρονομικό δικαίωμα ή από τη θέληση του Θεού
  6. Οι φιλόσοφοι– βασιλεῖς  διαθέτουν  πείρα ζωής, διοικητικές ικανότητες και αίσθηση καθήκοντος αλλά και προσωπική περιουσία για να είναι αδέκαστοι, ανεπηρέαστοι και ολόψυχα αφοσιωμένοι στο κοπιώδες λειτούργημά τους.
  7. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, αν στην Πολιτεία βασιλεύει η ισορροπία, τότε και η ψυχή του καθενός θα είναι αρμονική.
  8. Το  ἀλόγιστονή θυμοειδές  είναι φιλοχρήματο και φιλοκερδές.
  9. Την αρμονία διασφαλίζει η Δικαιοσύνη που απονέμει στον καθένα ό,τι του ανήκει και τον τοποθετεί στη θέση που του αρμόζει.
  10. Το παράδειγμα με τον ήλιο χρησιμοποιείται, για να τονιστεί η ανάγκη του σεβασμού από τον κάθε άνθρωπο των προσωπικών του ορίων.
  11. Ο φιλόσοφος έχει καθήκον να περιορίζει τις συνέπειες της φιλαυτίας και της ματαιοδοξίας των ανθρώπων.
  12. Χάρη στη Δικαιοσύνη αποφεύγεται η ύβρις, αφού αυτή εμπεριέχει και τις τρεις άλλες αρετές, σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη.
  13. . Η φθορά της άριστης πολιτείας έχει αίτια εσωτερικά, την ανάμειξη του χρυσού με το χάλκινο γένος.
  14. Στο κάθε πολίτευμα αντιστοιχεί και ο ανάλογος ηθικός τύπος ανθρώπου.
  15. Ο Πλάτων απορρίπτει τα κληρωτά αξιώματα.
  • ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗΣ
Α Β
            Η ιδεώδης πολιτεία είναι

  1.      Σοφή,
  2.      Ανδρεία,
  3.      Σώφρων,
  4.         Δίκαιη,
 1.      επειδή ο καθένας πράττει το έργο που του έχει ανατεθεί και δεν πολυπραγμονεί

2.      επειδή οι φύλακες – επίκουροι μπορούν να υπερασπισθούν τις αξίες που προβάλλει το εκπαιδευτικό της σύστημα.

3.      επειδή ανάμεσα στις τρεις τάξεις βασιλεύει η αρμονία.

4.      επειδή οι άρχοντές της την καθοδηγούν προς το Αγαθόν.

 

 

 

Αντιστοιχίστε:

Πρόσωπα που συζητούν: Απόψεις περί δικαιοσύνης
        I.            Πολέμαρχος

II.            Σωκράτης

III.            Θρασύμαχος

IV.            Γλαύκων

V.            Κέφαλος

 Δικαιοσύνη είναι:

1.      η εντιμότητα στις συναλλαγές.

2.      να αποδίδεις τα ίσα, καλό στον φίλο, κακό στον εχθρό.

3.      το συμφέρον του ισχυρού.

4.      ο καθένας οφείλει να πράττει για το κοινωνικό σύνολο εκείνο που έχει ορίσει η φύση.

5.      μια υποκριτική κοινωνική σύμβαση που επιβάλλεται από τους πολλούς και αδύνατους για την αυτοπροστασία τους.

 

Αντιστοιχίστε:

Πολιτεύματα Χαρακτηριστικά
        I.            η ιδεώδης πολιτεία

II.            η τιμοκρατική πολιτεία

III.            η Ολιγαρχία

IV.            η Δημοκρατία

V.            την Τυραννίδα

 

 1.      Οδηγεί στην αναρχία.

2.      Εγκαθίσταται, όταν ο κακούργος κηφήνας αναλάβει με τη βοήθεια του Δήμου την εξουσία.

3.      Κυριαρχεί η απάτη, η αδικία και η ηθική αποχαλίνωση

4.      Ως πρότυπο της ο Πλάτωνας θα πρέπει να είχε υπόψη του την αποικία των Φοινίκων, την Καρχηδόνα.

5.      Ο άμετρος πλουτισμός εκκολάπτει ένα πλήθος κηφήνων.

6.      Οι κηφήνες συνεχώς πληθύνονται.

7.      Ιστορικό πρότυπο: η Σπάρτη.

8.      Είναι αριστοκρατική.

9.      Είναι φιλοπόλεμη και υποχείριο της φιλαργυρίας.

10.  Επικρατεί ασυδοσία και αναξιοκρατία.

 

ΕΔΩ ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Μαρ 24 2018

Andrea Marcolongo: Η υπέροχη γλώσσα: 9 λόγοι για να αγαπήσεις τα αρχαία ελληνικά

http://www.biblionet.gr/book/222686/Marcolongo,_Andrea

Το ξέρουµε όλοι: η πρώτη αντίδραση µπροστά σ’ ένα αρχαίο κείµενο κυµαίνεται ανάµεσα στην παράλυση και στον γνήσιο τρόµο. Επέλεξα εννέα λόγους για ν’ αγαπήσω και να µιλήσω γι’ αυτό που η ελληνική γλώσσα είναι σε θέση να λέει µε τρόπο µοναδικό, ξεχωριστό, διαφορετικό από κάθε άλλη γλώσσα – και ναι, για να διαλύσω τους φόβους σας, µετατρέποντάς τους ενδεχοµένως σε πάθος.

Πάνω απ’ όλα αυτό το βιβλίο µιλάει γι’ αγάπη: η αρχαία ελληνική γλώσσα ήταν η πιο µακροχρόνια και πιο ωραία ιστορία της ζωής µου. Δεν έχει σηµασία αν ξέρετε αρχαία ελληνικά ή όχι. Αν ναι, θα σας αποκαλύψω ιδιαιτερότητες για τις οποίες κανείς δε σας µίλησε στο λύκειο, ενώ σας βασάνιζαν µε καταλήξεις ονοµάτων και παραδείγµατα. Αν όχι, τόσο το καλύτερο. Η περιέργειά σας θα είναι η λευκή σελίδα που θα γεµίσετε.

Με δυο λόγια, η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσµο, ένας τρόπος, ειδικά σήµερα, χρήσιµος και µεγαλοφυής. Δεν προβλέπονται εξετάσεις ούτε διαγωνίσµατα στην τάξη: αν, στο τέλος της ανάγνωσης, έχω καταφέρει να σας παρασύρω και ν’ απαντήσω σε ερωτήσεις που δεν είχατε θέσει ποτέ στον εαυτό σας, αν τελικά καταλάβετε τον λόγο τόσων ωρών µελέτης, τότε θα έχω πετύχει τον στόχο µου.  Α.Μ.

Μαρ 24 2018

Γλώσσα, έρωτας

25/02/2018
Κυκλοφόρησε τον περασμένο φθινόπωρο στα ελληνικά, αλλά δεν του δόθηκε η προσοχή που του άξιζε. Είναι το βιβλίο της Αντρέα Μαρκολόνγκο «Η υπέροχη γλώσσα. 9 λόγοι για ν’ αγαπήσεις τα αρχαία ελληνικά» (La lingua geniale. 9 ragioni per amare il greco), που εκδόθηκε από τον Πατάκη (μετάφραση Αννα Παπασταύρου). Το βιβλίο αποτελεί εκδοτικό φαινόμενο στη γειτονική Ιταλία, καθώς έχει ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 200.000 αντίτυπα. Η συγγραφέας, μόλις 30 ετών, απόφοιτη φιλολογίας αλλά με καριέρα στην εταιρική και πολιτική επικοινωνία (υπήρξε σύμβουλος και λογογράφος του Ματέο Ρέντσι), γράφει για τη σχέση της με τα ελληνικά με έναν τρόπο άμεσο, ευαίσθητο, αλέγρο,
χιουμοριστικό, που δεν μπορεί να αφήσει ασυγκίνητο κανέναν αναγνώστη. «Οποιος διάβασε αυτό το βιβλίο και δεν αγάπησε τα ελληνικά, τότε δεν είναι σε θέση να νιώσει καμιά περιέργεια, καμία συγκίνηση» παρατήρησε ένας κριτικός για το βιβλίο της Μαρκολόνγκο, που έχει τη μορφή ενός ημερολογίου. Η Μαρκολόνγκο μετατρέπει σε συναρπαστικό αφήγημα την ελληνική γραμματική. Δημιουργεί σασπένς γράφοντας για ρηματικούς τύπους, γένη, πτώσεις, εγκλίσεις, δηλαδή για πράγματα που θεωρούνται «βαρετά», ιδιαίτερα σε μια σχολική τάξη.
Ανάμεσα στους λόγους που αναφέρει η συγγραφέας είναι τα τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο) και οι τρεις αριθμοί (ενικός, πληθυντικός, δυϊκός). Είναι επίσης το ρήμα, που δίνει σημασία περισσότερο στην «όψη» παρά στον χρόνο. Αυτό που μετράει δεν είναι το παρελθόν ή το μέλλον αλλά αυτό που μόλις γίνεται ή έχει ολοκληρωθεί. Είναι ακόμα η ευκτική, μια έγκλιση που δεν υπάρχει σε καμία άλλη γλώσσα, «μια έγκλιση που την έλεγαν επιθυμία», ικανή να εκφράσει τις χιλιάδες αποχρώσεις του πιθανού και του ευκταίου. Και τι να πει κανείς για τις πτώσεις, που ρυθμίζουν την αναρχία των λέξεων, συνδυάζοντας και τάξη και αναρχία.
Η Αντρέα Μαρκολόνγκο, που έχει «χτυπήσει» στην πλάτη της τατουάζ με φράση από τη «Μήδεια» του Σενέκα, μολονότι είναι ερωτευμένη με τον Ευριπίδη, ανήκει στους νέους επιστήμονες που μπορούν να ξανανάψουν την ερωτική φλόγα για τις κλασικές γλώσσες. Το παράδειγμά της δείχνει επίσης ότι η φιλολογία μπορεί να οδηγήσει παντού (στην Ελλάδα, αυτό δεν το έχουμε ακόμη μάθει).

Μαρ 20 2018

25η Μαρτίου 1821. Αφορμή για περηφάνεια αλλά και για περίσκεψη.

Η 25η Μαρτίου είναι γεμάτη από νοήματα. Νοήματα θρησκευτικά αλλά και εθνικά. Αν θέλαμε να σταθούμε λίγο στη θρησκευτική σημασία της ημέρας, θα υπενθυμίζαμε ότι εορτάζουμε την χαρμόσυνη αναγγελία από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ προς την Παναγία, της ενανθρωπίσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος, του Χριστού για να σώσει τους ανθρώπους από την πλάνη, την αμαρτία και τον θάνατο.

Αυτή, όμως την ημέρα με το συγκεκριμένο θρησκευτικό χρώμα διάλεξαν οι πρόγονοί μας για να ξεκινήσουν τον απελευθερωτικό αγώνα, ο οποίος μετά από 9 χρόνια θα οδηγούσε στο μικρό εκείνο πρώτο Ελληνικό κράτος. Και αυτό το έκαναν όχι τυχαία: η 25η Μαρτίου 1821 ήταν ο Ευαγγελισμός του γένους, η αρχή της κυοφορίας που θα οδηγούσε στη γέννηση της Ελευθερίας!

Σε ποια κατάσταση όμως βρισκόταν την ιστορική εκείνη ημέρα το ελληνικό γένος; Με ποιες δυνάμεις και ποια εφόδια ξεκίνησε τον ηρωικό, τιτάνιο αλλά και συντριπτικά άνισο αυτό αγώνα;

Οι Έλληνες είχαν συμπληρώσει τέσσερις, σε μερικές περιοχές και παραπάνω, αιώνες σκληρής σκλαβιάς, ανηλεών διωγμών, σφαγών, εξευτελισμών, εξαθλιώσεως και εκμεταλλεύσεως. Η εθνική τους, όμως συνείδηση τονωνόταν από τις διηγήσεις των παλαιοτέρων για την λαμπρή ιστορία τους, τον Αχιλλέα, τον Μεγαλέξανδρο, τους βυζαντινούς Αυτοκράτορες, την Αγιά Σοφιά, από την ολοζώντανη λαϊκή γλώσσα, αλλά κυρίως από την πίστη τους την ορθόδοξη και την Εκκλησία τους, η οποία σαν στοργική μάνα είχε αγκαλιάσει το γένος και αγωνιζόταν με οποιαδήποτε θυσία να κρατήσει ζωντανή και άσβεστη τη φλόγα της ελπίδας για  ανάσταση και παλιγγενεσία. Μέσα, όμως από αυτό το καμίνι της σκλαβιάς είχαν ξεπηδήσει Έλληνες που ξεχώριζαν άλλοι για την οικονομική τους ευπραγία, άλλοι για την ευδοκίμησή τους στην πολιτική, όπως οι Φαναριώτες ή ο Καποδίστριας και άλλοι που πριν από την επανάσταση είχαν σηκώσει την σημαία της επανάστασης στα βουνά σαν τους κλέφτες και αρματολούς ή τους Σουλιώτες και τους Μανιάτες. Όλοι αυτοί ήταν η ελπίδα του γένους και ο καθένας από τη σκοπιά του συνέβαλε στην προετοιμασία της επανάστασης αλλά και στην διεξαγωγή της. Κατά συνέπεια η 25η Μαρτίου 1821 δεν ήταν κάτι ξαφνικό και αναπάντεχο. Ήταν ο ώριμος καρπός ενός δένδρου που ρίζωσε, βλάστησε και καρποφόρησε χάρις στην ελπίδα, στον πόθο, στην γενναιοψυχία όλων των Ελλήνων, πλούσιων και φτωχών αλλά και στις θυσίες και το αίμα όλων των αγωνιστών, λαϊκών και κληρικών, των προηγουμένων ηρωικών αλλά αποτυχημένων προσπαθειών για  αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Δηλαδή το γένος ξεκινούσε αυτόν τον αγώνα άοπλο και φτωχό σε υλικά μέσα, αλλά πλούσιο σε πνευματικά, ηθικά και ψυχικά εφόδια.

Χαρακτηριστική είναι η απάντηση του στρατηγού Μακρυγιάννη σε τέσσερις Γάλλους αξιωματικούς που του είπαν: «Είστε πολλά ολίγοι και αυτήνοι πολλοί, οι Τούρκοι. Τους λέγω, όταν σηκώσαμεν την σημαίαν αναντίον της τυραγνίας, ξέραμεν οτ’ είναι πολλοί αυτήνοι κι έχουν και κανόνια και όλα τα μέσα˙ εμείς απ’ούλα είμαστε αδύνατοι˙ όμως ο Θεός φυλάγει και τους αδύνατους˙ κι αν πεθάνομεν, πεθαίνομεν δια την πατρίδα μας, δια την θρησκεία μας, και πολεμούμεν όσο μπορούμεν αναντίον της τυραγνίας˙ και ο Θεός βοηθός. Αυτός ο θάνατος είναι γλυκός…» και στον στρατηγό Δεριγνύ: «και αν είμαστε ολίγοι εις το πλήθος του Μπραΐμη, παρηγοριόμαστε μ’ έναν τρόπο, ότι η τύχη μάς έχει τους Έλληνες πάντοτε ολίγους. … Και οι ολίγοι αποφασίζουν να πεθάνουν˙ κι όταν κάνουν αυτήνη την απόφασιν, λίγες φορές χάνουν και πολλές κερδαίνουν.» Κουβέντες καθαρές, ενδεικτικές ενός ανθρώπου που εμπιστεύεται τον Θεό, αγαπά την πατρίδα του και είναι αποφασισμένος να αγωνιστεί και, αν πεθάνει, κέρδος θα έχει, αφού καταξίωσε τη ζωή του και την ύπαρξή του με έναν αγώνα τίμιο και υψηλό για τις σεμνότερες αξίες: την Ελλάδα μας και την Πίστη μας.

Συνέχεια ανάγνωσης

Μαρ 17 2018

Πώς πεθαίνουν οι Δημοκρατίες;

ΘΟΔΩΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 02.03.2018

Την προηγούμενη εβδομάδα σας έγραψα για ένα ένα νέο βιβλίο δύο πολιτικών επιστημόνων από το πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, το “How Democracies Die” των Στίβεν Λεβίτσκι και Ντάνιελ Zίμπλατ. Στο βιβλίο οι συγγραφείς καταγράφουν παραδείγματα χωρών που είδαν αυταρχικούς ηγέτες να έρχονται στην εξουσία και τις δημοκρατικές ελευθερίες των πολιτών τους να περιορίζονται, και καταγράφουν τα κριτήρια που δείχνουν ότι μια κυβέρνηση ή ένας ηγέτης όντως πάει προς αυτή την κατεύθυνση. Η αφορμή, βεβαίως, ήταν το ότι ήθελα να εξετάσω το αν τα σημάδια επιβεβαιώνουν αυτό που πολλοί φοβούνται, ότι δηλαδή η δημοκρατία στη χώρα μας κινδυνεύει. Όπως έγραψα την προηγούμενη εβδομάδα, η απάντηση δεν είναι απλή. Ωστόσο, το βιβλίο καταλήγει σε ένα άλλο, πολύ πιο ξεκάθαρο συμπέρασμα. Η δημοκρατία σε μια άλλη χώρα που για διάφορους λόγους μας ενδιαφέρει, κινδυνεύει άμεσα και πάρα πολύ σοβάρά.

Αυτή η χώρα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Οι συγγραφείς, υπενθυμίζω, εντοπίζουν τέσσερις βασικούς δείκτες που περιγράφουν το αν ένας ηγέτης επιδεικνύει αυταρχική συμπεριφορά σε βαθμό να το πάει για να γίνει δικτάτορας:

1) Το αν απορρίπτει τους δημοκρατικούς κανόνες 2) Το αν αμφισβητεί τη νομιμότητα των πολιτικών του αντιπάλων 3) Το αν ανέχεται ή ενθαρρύνει τη βία και 4) Το αν είναι πρόθυμος να περιορίσει τις πολιτικές ελευθερίες αντιπάλων ή ΜΜΕ.

Αν κάποιος ηγέτης εμφανίζει έστω και ένα από αυτά, υποστηρίζουν οι συγγραφείς, οι πολίτες της χώρας πρέπει να ανησυχούν πάρα πολύ. Όπως επισημαίνουν, ο Ντόναλντ Τραμπ μέσα στην πρώτη χρονιά της προεδρίας του έχει εμφανίσει και τους τέσσερις, και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις. Οι συγγραφείς τονίζουν όμως ότι ο Τραμπ δεν είναι η αιτία της δημοκρατικής κατάρρευσης, αλλά το σύμπτωμα. Το αποτέλεσμα. Η δημοκρατία στις ΗΠΑ δεν καταρρέει επειδή έχει τον Τραμπ. Έχει τον Τραμπ επειδή καταρρέει.

Αυτό μπορεί να μοιάζει περίεργο ή και υπερβολικό ως συμπέρασμα. Οι συγγραφείς όμως καταρρίπτουν μια σειρά από μύθους που πολλοί πιστεύουν για τη μακροβιότερη αστική δημοκρατία του κόσμου, όπως για παράδειγμα ότι ο Τραμπ είναι πρωτοφανές ή μεμονωμένο φαινόμενο, ή το ότι οι ΗΠΑ έχουν στιβαρούς δημοκρατικούς θεσμούς που ποτέ δεν θα επέτρεπαν σε πολιτικούς να εμφανίσουν αυταρχικές συμπεριφορές.

Πράγματι, απαριθμούν μια σειρά από πολιτικούς του προηγούμενου αιώνα που μοιάζουν πάρα πολύ με τους λαϊκιστές ηγέτες του σήμερα. Ο Χένρι Φορντ, ο γνωστός από τα αυτοκίνητα, ο οποίος ήταν ακροδεξιός αντισημίτης (τον αναφέρει στο Mein Kampf ο ίδιος ο Χίτλερ, που τοy απένειμε και παράσημο το 1938), πολύ δημοφιλής, ο οποίος για ένα διάστημα σκεφτόταν την κάθοδο στην πολιτική. Ο κυβερνήτης της Λουιζιάνα Χιούι Λονγκ. Ο κυβερνήτης της Αλαμπάμα Τζορτζ Γουάλας. Η πρόσφατη αμερικανική ιστορία είναι πλούσια σε παραδείγματα ακραίων λαϊκιστών με μεγάλη απήχηση στο λαό. Κανένας τους όμως δεν είχε καταφέρει μέχρι τώρα να φτάσει στην κορυφή του πολιτικού συστήματος των ΗΠΑ καθώς υπήρχε ένας αποτελεσματικός θεσμός που τους εμπόδιζε: Τα πολιτικά κόμματα. Τα οποία μέχρι πρόσφατα ακολουθούσαν μια σειρά από κοινούς, άγραφους κανόνες που εξασφάλιζαν ότι κανένας ακραίος εξωσυστημικός ή καμια παλαβή, γραφική φιγούρα δεν θα κατάφερνε να λάβει το χρίσμα τους και να διεκδικήσει την εξουσία. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, αυτοί οι άγραφοι κανόνες ήταν το μόνο που έσωζε τις ΗΠΑ από τους Τραμπ. Μέχρι τώρα.

Συνέχεια ανάγνωσης

Ιαν 30 2018

“Το άγνωστο παρασκήνιο της κρίσης στα Ιμια” Νεζερίτης Δημήτρης  

Νεζερίτης Δημήτρης  
 ΤΟ ΒΗΜΑ   28/01/2018 05:45

Η κρίση των Ιμίων, η σοβαρότερη από πολλών ετών που διετάραξε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, έχει μια ουσιώδη διαφορά από τις περιστασιακές αναφλέξεις της θερμοκρασίας στις διμερείς ελληνοτουρκικές σχέσεις, τις οποίες με ελαφρότητα χαρακτηρίζουμε κρίσεις, ενώ στην πραγματικότητα δεν πρόκειται παρά για τουρκικές δραστηριότητες που αποσκοπούν στην υπόμνηση και υπογράμμιση πάγιων θέσεων της Αγκυρας και δεν αποτελούν καμιά ιδιαίτερη εξέλιξη στις σχέσεις Αθηνών – Αγκυρας.

Η κρίση των Ιμίων (η οποία έφτασε στο αποκορύφωμά της στις 30 και 31 Ιανουαρίου του 1996) συνιστούσε μια ποιοτική μεταβολή στις κατά καιρούς επιδεινώσεις των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Από τη μια μεριά, αποτελούσε για πρώτη φορά μια ευθεία αμφισβήτηση της ελληνικής εδαφικής κυριαρχίας επί συγκεκριμένου νησιωτικού εδάφους. Αμφισβήτηση που έχει πολύ μεγαλύτερη πρακτική σημασία από εκείνη του εύρους τού – άυλου – εναέριου χώρου ή της μη υπό αξιοποίηση υφαλοκρηπίδος. Ακόμη και το θέμα του εύρους των χωρικών υδάτων έχει ήσσονα σημασία.

Διότι στην περίπτωση των χωρικών υδάτων η τουρκική προσπάθεια έγκειται στην προσπάθεια αποτροπής επεκτάσεως της ελληνικής κυριαρχίας επί θαλάσσιας περιοχής. Στην περίπτωση των Ιμίων η τουρκική επιδίωξη ήταν η μείωση του εύρους του ελληνικού εδάφους, αρχικά στην περιοχή των Ιμίων και μετά, ό,τι μπορέσουμε να αρπάξουμε. Και στο κάτω-κάτω στην περίπτωση των χωρικών υδάτων, παρά τις προπαγανδιστικές περιστασιακές κορόνες, η Τουρκία έχει, πιστεύω, καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Ελλάς δεν πρόκειται να προχωρήσει στη μονομερή επέκτασή τους, όσο και αν για προφανείς λόγους δεν πρόκειται να το παραδεχθεί δημόσια.

Από την άλλη μεριά, η κρίση των Ιμίων αποτέλεσε πλέον μονόδρομο για την τουρκική στάση. Η πολιτική που επεξεργάστηκε η Αγκυρα και προκάλεσε την κρίση – γιατί οι τουρκικοί ισχυρισμοί περί απροβλέπτου και μη επιδιωχθείσης κρίσεως δεν είναι παρά παραμύθια για πολύ μικρά παιδιά – αποτέλεσε πλέον και το πλαίσιο για την όλη περαιτέρω πολιτική της συμπεριφορά έναντι της Ελλάδας στον χώρο του Αιγαίου. Μπορεί η κρίση να μην είχε τα επιδιωχθέντα, τότε, από την Τουρκία αποτελέσματα. Η πολιτική όμως αυτή προδιέγραψε και την όλη μετέπειτα στάση της Τουρκίας. Περί αυτών, όμως, αργότερα.

Αξίζει τον κόπο να αναλογιστεί κανείς τις συνθήκες που επικρατούσαν τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ελλάδα όταν η κρίση στα Ιμια διαμορφώθηκε και ξέσπασε. Μια τέτοια μελέτη της καταστάσεως έρχεται απλώς να επιβεβαιώσει την πάγια αρχή ότι η Τουρκία σπανιότατα ενεργεί εν θερμώ και ότι περιμένει την κατάλληλη στιγμή για την εκδήλωση των πολιτικών – ή στρατιωτικών – πρωτοβουλιών της.

Την άνοιξη του 1995 η Ελλάς είχε άρει τις αντιρρήσεις της σε ό,τι αφορούσε τη σύναψη Συμφωνίας Τελωνειακής Ενώσεως μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και της Τουρκίας. Σε αντάλλαγμα εξασφάλισε από τους εταίρους την προώθηση της ενταξιακής διαδικασίας της Κύπρου. Η εκτίμηση που επικρατούσε στους κύκλους των επαϊόντων του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών ήταν ότι μπορούσαμε να προσβλέπουμε σε μια μακρά περίοδο υφέσεως στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, μια και το πιο πρόσφατο σημείο τριβής – οι ελληνικές αντιρρήσεις – είχε εκλείψει. Η κατασκευή αυτή θα ήταν λογική αν η ετέρα πλευρά ήταν η Σουηδία. Για μία, όμως, χώρα σαν την Τουρκία, βασική αρχή της οποίας στις διεθνείς της σχέσεις είναι «τα δικά μου είναι δικά μου, τα δικά σου υπόκεινται σε διαπραγμάτευση», αυτή η θεωρία ήταν υπερβολικά, για μην πω επικίνδυνα, αισιόδοξη.

Υπήρξε όντως μια ύφεση μετά την άρση των ελληνικών αντιρρήσεων. Αυτή όμως αφορούσε περισσότερο τις σχέσεις μεταξύ των Αθηνών και διαφόρων κατ’  ιδίαν κρατών της ΕΕ. Τα κράτη αυτά ήθελαν πάση θυσία να προωθηθεί η Συμφωνία της Τελωνειακής Ενώσεως, με την ελπίδα – η οποία ως γνωστόν πεθαίνει τελευταία, κυρίως μεταξύ των εθελοτυφλούντων – ότι η Αγκυρα θα ικανοποιείτο με όσα θα κέρδιζε μέσω της Συμφωνίας αυτής και θα εγκατέλειπε την επιδίωξή της να καταστεί πλήρες μέλος της ΕΕ. Συνεπώς, έβλεπαν με ιδιαίτερη ενόχληση την αρνητική ελληνική στάση, η οποία, νόμιζαν, αποστερούσε την Ευρώπη ενός σχετικά ανέξοδου μέσου ικανοποιήσεως της Αγκυρας. Το ότι τα ανωτέρω αποτελούσαν όνειρα φθινοπωρινής νυκτός προέκυψε σαφέστατα από τα λεχθέντα του τότε υφυπουργού Εξωτερικών κ. Οϊμέν. Σε δείπνο της ισπανικής προεδρίας επί τη ολοκληρώσει της διαδικασίας εγκρίσεως της Τελωνειακής Ενώσεως, ο ανωτέρω, απαντών στα συγχαρητήρια των παρισταμένων, αφού μας ευχαρίστησε, πρόσθεσε «και τώρα ξεκινάμε το επόμενο στάδιο, την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ευρώπη». Η έκφραση στα πρόσωπα των παρισταμένων θα άξιζε να είχε απαθανατιστεί…
Οι καθαυτό ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν παρουσίασαν καμιά ουσιαστική μεταβολή κατά το μεσοδιάστημα μεταξύ της άρσεως των ελληνικών αντιρρήσεων για την προώθηση της Συμφωνίας Τελωνειακής Ενώσεως και την επικύρωση αυτής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αν υπήρξε κάποια μεταβολή, αυτή ήταν για το χειρότερο, με την παρασχεθείσα εξουσιοδότηση από τη Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση στην τουρκική κυβέρνηση να κάνει χρήση παντός μέσου σε περίπτωση επεκτάσεως των ελληνικών χωρικών υδάτων – το περίφημο casus belli. Ταύτα, επ’ ευκαιρία της επικυρώσεως από την Ελληνική Βουλή της Συμβάσεως περί του Δικαίου της Θαλάσσης.
Το 1995 η Αθήνα δεν ήθελε να πολυασχολείται με τα ελληνοτουρκικά. Οι εξελίξεις στα Βαλκάνια και κυρίως οι σχέσεις με την πΓΔΜ απορροφούσαν όλο το ενδιαφέρον. Παράλληλα, η βαθμιαία επιδείνωση της υγείας του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και η αναπόφευκτη αποστασιοποίησή του από τα τρέχοντα θέματα είχαν ως αποτέλεσμα την προϊούσα ημιπαράλυση του κυβερνητικού μηχανισμού, λαμβανομένου μάλιστα υπ’  όψιν του υφισταμένου συγκεντρωτικού πρωθυπουργοκεντρικού συστήματος διακυβερνήσεως του ελληνικού κράτους.
Θεωρητικώς,  η Τουρκία θα έπρεπε να έχει αντίστοιχα κυβερνητικά προβλήματα. Οι τελευταίες εκλογές δεν είχαν δώσει την πλειοψηφία σε κανένα κόμμα και οι έδρες ήταν  λίγο-πολύ ισάριθμα μοιρασμένες μεταξύ των κομμάτων της κυρίας Τσιλέρ (DYP), του Γιλμάζ  (Anavatan) και του διαδόχου και εκφραστού του κεμαλικού κατεστημένου CHP, αρχηγός του οποίου τη στιγμή εκείνη ήταν ο Μπαϊκάλ. Το αβυσσαλέο μίσος που χώριζε Τσιλέρ – Γιλμάζ δυσχέραινε εξαιρετικά κάθε προσπάθεια συνεργασίας των δύο αυτών κομμάτων -που είχαν κοινές καταβολές – και συνεπώς ο Μπαϊκάλ ήταν ο λογικός σύμμαχος του ενός ή του άλλου. Εκείνη τη στιγμή πρωθυπουργός ήταν η κυρία Τσιλέρ και υπουργός Εξωτερικών ο Μπαϊκάλ. Συνασπισμός αβέβαιος και ασταθής, με την προοπτική των εκλογών να πλανάται πάνω από το τουρκικό πολιτικό στερέωμα.
Η Τουρκία όμως, όπως και πολλά άλλα κράτη – αλλά όχι η Ελλάς – έχει το προτέρημα να διαθέτει καλά οργανωμένη και εν πολλοίς ανεξάρτητη από την εκάστοτε κυβέρνηση δημόσια διοίκηση και συνεπώς ο κρατικός μηχανισμός λειτουργούσε αποτελεσματικά ακόμη και σε περιπτώσεις πολιτικής αστάθειας. Ακόμη δε περισσότερο σε θέματα εθνικής εξωτερικής πολιτικής, όπου, έν πάση περιπτώσει, η κατά περίπτωσιν κυβέρνηση δεν είναι παρά ο διεκπεραιωτής ειλημμένων ήδη από το σύνολο της πολιτικοστρατιωτικής ηγεσίας της χώρας αποφάσεων.
Η κρίση των Ιμίων άρχισε τελείως σαν υπόθεση ρουτίνας πριν από τις ημέρες των Χριστουγέννων. Ενα τηλεγράφημα από το υπουργείο μάς πληροφορούσε ότι ένα τουρκικό εμπορικό σκάφος είχε εξοκείλει στη νησίδα Ιμια και είχε αρνηθεί τη βοήθεια ελληνικού σκάφους να το ρυμουλκήσει, επικαλούμενο ότι η νησίδα όπου είχε εξοκείλει ήταν τουρκικό εθνικό έδαφος. Το υπουργείο ζητούσε να φέρουμε τη δύστροπη συμπεριφορά του κυβερνήτη εις γνώσιν των τουρκικών Αρχών και να τους ζητήσουμε να δώσουν οδηγίες στο τουρκικό σκάφος να δεχθεί τη βοήθειά μας για να μη διαλυθεί από την εποχική κακοκαιρία και έχουμε θύματα.
Διερωτώμαι τι θα είχε γίνει αν αφήναμε το σκάφος έρμαιο στα κύματα του Νοτίου Αιγαίου χειμωνιάτικα. Πιθανότατα θα έστελνε η Τουρκία πλέον ένα ρυμουλκό, για να προκαλέσει δική μας αντίδραση, στην οποία θα απαντούσε επικαλούμενη δική της κυριότητα. Το σχέδιο ήταν πολύ καλά στημένο.
Αυτά όμως είναι θέματα που τα σκέπτεται κανείς κατόπιν εορτής. Τη στιγμή εκείνη θέλαμε απλώς να ξεμπερδεύουμε με μια υπόθεση ρουτίνας – όπως τη βλέπαμε. Πρώτα απ’ όλα όμως είχαμε την ανθρώπινη περιέργεια να δούμε πού είναι η νησίδα αυτή. Ο ναυτικός ακόλουθος δήλωσε άγνοια, κατέβασε τους χάρτες του και με αρκετή δυσκολία εντόπισε τις δύο κουκκίδες που αποτελούσαν το σύμπλεγμα των Ιμίων.
Εξοπλισμένος με τις γεωγραφικές αυτές γνώσεις, ο σύμβουλος πρεσβείας κ. Κουγιού πήγε στο τμήμα αερο-ναυτιλιακών υποθέσεων του τουρκικού υπουργείου για να ζητήσει από τον τμηματάρχη να ειδοποιήσουν το σκάφος να δεχθεί τη βοήθειά μας. Ο κ. Banguoglu, άριστος γνώστης των θεμάτων του, με προϋπηρεσία στην Αθήνα, απήντησε ότι οι τουρκικές Αρχές ήταν εν γνώσει του θέματος, ότι θα ειδοποιούσαν τον κυβερνήτη να δεχθεί ελληνική βοήθεια και πρόσθεσε ότι, πάντως, οι νησίδες αποτελούσαν τουρκικό έδαφος. Ο κ. Κουγιού αντέταξε ότι ήταν ελληνικές, αλλά η συζήτηση δεν είχε συνέχεια μια και ο συνομιλητής μας δεν επέμεινε.
Το πράγμα θα μπορούσε να είχε μείνει εκεί αν από τουρκικής πλευράς η όλη ιστορία δεν ήταν προκατασκευασμένη. Η υπόθεση δεν μπορούσε και δεν έπρεπε να αφεθεί να παρέλθει χωρίς να ξεσπάσει κρίση. Συνεπώς, λίγες μέρες αργότερα, μας περιήλθε από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών μια ρηματική διακοίνωση που έλεγε λίγο-πολύ τα εξής – τέτοιες διατυπώσεις δεν ξεχνιούνται:
«Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκικής Δημοκρατίας παρουσιάζει τις προσρήσεις του στην πρεσβεία της Ελληνικής Δημοκρατίας και αναφερόμενο στην πρόσφατη συζήτηση μεταξύ των κ.κ. Κουγιού και Banguoglu περί του σκάφους …., επιθυμεί να επιβεβαιώσει ότι οι εν λόγω νησίδες αποτελούν τουρκικό έδαφος και είναι εγγεγραμμένες στο κτηματολόγιο (σ.σ. στην Τουρκία κτηματολόγιο υπάρχει από την οθωμανική εποχή) της επαρχίας Μαγνησίας υπ’ αριθ. …. και ….».

Συνέχεια ανάγνωσης

Ιαν 30 2018

Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι

(τοῦ Μητροπολίτου Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς κ. Νικολάου)
«Οἱ λόγοι τοῖς λόγοις κηρύττουσι τὸν ἀπὸ σιγῆς προελθόντα Λόγον»
Ἡ ἑορτὴ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν εἶναι ἀφιερωμένη στοὺς τρεῖς μεγάλους ἱεράρχες τῆς Ἐκκλησίας μας: τὸν Μέγα Βασίλειο, τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Θεολόγο
καὶ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο. Τὸ ἐρώτημα βέβαια εἶναι γιὰ ποιόν λόγο αὐτοὶ οἱ ἱεράρχες εἶναι μεγάλοι; Πῶς τοὺς ἐπέλεξε ἡ Ἐκκλησία μας καὶ κατὰ
κάποιο τρόπο τοὺς ξεχώρισε;
Ὑπάρχουν, ἀσφαλῶς, πολλοὶ λόγοι, ἀλλὰ ἂς διαλέξουμε ἕναν καὶ σ᾿ αὐτὸν νὰ σταθοῦμε. Καὶ αὐτὸς εἶναι ἡ λέξη «λόγος». Τὸ ὄνομα τοῦ ἑνὸς εἶναι Θεολόγος,
τὸ ὄνομα τοῦ ἄλλου, ποὺ εἶναι γνωστὸς ὡς Χρυσόστομος, στὰ τροπάρια φέρεται ὡς Χρυσολόγος. Ὁ πρῶτος Θεολόγος, ὁ δεύτερος Χρυσολόγος. Καὶ τὸ τροπάριο
τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, ὅπως καὶ τὰ τροπάρια τῶν περισσοτέρων, ἔχουν πολλὲς φορὲς αὐτὴ τὴ λέξη «λόγος»· «εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος σου ὡς
δεξαμένη τὸν λόγον σου». Ὑπάρχει λοιπὸν πολὺς λόγος γιὰ τὸν «λόγο» τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν. Ἀλλὰ ἴσως δὲν ὑπάρχει καὶ πολλὴ κατανόηση στὸ τί ἀκριβῶς
εἶναι αὐτὸς ὁ λόγος τοῦ καθενὸς ἀπὸ τοὺς τρεῖς θεολόγους πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ποὺ τοὺς κάνει τόσο μεγάλους.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος εἶχε τὸ χάρισμα τοῦ προφορικοῦ λόγου, τῆς ἔκφρασης τοῦ λόγου, γιὰ τὸ ὁποῖο μᾶς μιλάει πολὺ ἡ Ἐκκλησία μας ἀλλὰ καὶ
τὸ ὄνομά του. Ἐὰν ὁ προφορικὸς λόγος ἦταν τὸ ἰδίωμα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τὸ ἰδίωμα τοῦ Μεγάλου Βασιλείου ἦταν ὁ νοητικὸς λόγος. Ὁ
λόγος αὐτὸς ποὺ ἔχει τὰ ἐπιχειρήματα, ποὺ ὁδηγεῖ στὴν κατανόηση, καὶ ὁ ὁποῖος μπορεῖ νὰ δικαιολογεῖ τὰ πράγματα και κάνει τὸν ἄνθρωπο ἀληθιν. Στὸν ἅγιο
Γρηγόριο τὸν Θεολόγο, ὁ λόγος ἔχει τὴν ἔννοια τοῦ μυστικοῦ λόγου, ὁ ὁποῖος γεννᾶ τὴν ἀνάγκη καὶ τὴν αἰτία ποὺ ὀνομάζεται ἐμπειρία καὶ αἴσθηση.
Γιὰ νὰ προσεγγίσει κανεὶς τὸ μυστήριο τοῦ Θεοῦ, χρειάζεται νὰ ἔχει τὴν αἴσθηση τῆς ἀλήθειας, νὰ ἔχει τὴν κατανόησή της, νὰ ἔχει τέλος καὶ τὴν ἔκφρασή
της. Ἡ αἴσθηση τοῦ μυστηρίου τοῦ Θεοῦ ἀποτελεῖ τὴ σύλληψη τοῦ Θεοῦ μέσα μας. Ἡ κατανόηση ἀποτελεῖ τὴν κυοφορία Του, ἀλλὰ καὶ ἡ ἔκφραση ἀποτελεῖ τὸν
τοκετὸ καὶ τὴ γέννηση Του.

Οἱ τρεῖς αὐτοὶ ἅγιοι, ὄντας πολὺ ἀνθρώπινοι, διατηρῶντας τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς φύσεώς τους καὶ τὰ ἰδιώματα τοῦ προσώπου τους, μποροῦσαν ταυτόχρονα καὶ στὸν κόσμο καὶ στὴν ἔρημο, καὶ γιὰ τὸν ἑαυτό τους καὶ γιὰ τὴν Ἐκκλησία, νὰ εἶναι καὶ ἄνθρωποι τῆς χάριτος καὶ τοῦ Θεοῦ, καὶ ἄνθρωποι τῆς πίστεως καὶ τῆς ἀληθείας. Ἦταν πολὺ ἀνθρώπινοι γι᾿ αὐτὸ ἦταν καὶ
κοινωνικοὶ ἅγιοι. Διεφύλαξαν τὸ πρόσωπό τους, διετήρησαν ὁ κάθε ἕνας τὰ στοιχεῖα ποὺ εἶχε μέσα του, γι᾿ αὐτὸ καὶ εἶναι τόσο ὅμοιοι στὸ ἦθος, ἀλλὰ καὶ
τόσο διαφορετικοὶ στὸν χαρακτήρα καὶ τὴν ἔκφραση· ἴδιο πνεῦμα, διαφορετικὰ πρόσωπα.
Οἱ τρεῖς ἱεράρχες, εἶναι ὅμως ἅγιοι τοῦ «λόγου», κυρίως γιατὶ μὲ τὸν λόγο τους, δηλαδὴ τὴ φωτισμένη σκέψη, τὸ χαρισματικὸ κήρυγμα καὶ τὸ μυστικὸ
βίωμα τῆς ἁγίας πολιτείας τους, ὁ καθένας φανέρωσαν στὴν Ἐκκλησία τὸν Θεὸ Λόγο καὶ κηρύττουν καὶ ὑποδεικνύουν διαρκῶς τὸν δρόμο πρὸς Αὐτόν.
Νὰ δώσει ὁ Θεὸς ἀφύπνιση πνευματικὴ στὸν καθένα μας ὥστε νὰ προκύψει στὴν καρδιά μας ἡ φανέρωση τοῦ Θεοῦ Λόγου. «Χρόνια πολλὰ καὶ
εὐλογημένα».
Ἰανουάριος 2018

 

 

Ιαν 29 2018

Η εορτή των Τριών Ιεραρχών. Υπάρχει λόγος;

Ομιλία του αρχιμανδρίτη π. Συμεών Βενετσιάνου προς εκπαιδευτικούς σε εκδήλωση του Δήμου Χολαργού την ημέρα των Τριών Ιεραρχών

Τιμούμε τον μήνα αυτό τη μνήμη των Τριών Οικουμενικών Διδασκάλων και Ιεραρχών, των προστατών και εφόρων της παιδείας τού γένους μας. Πανηγυρική Θεία Λειτουργία την ημέρα εκείνη με τη συμμετοχή(;) των μαθητών, εκδηλώσεις τιμής για τους εκπαιδευτικούς, για εκείνους που αγωνίζονται φιλότιμα στο σχολείο να διδάξουν στη νέα γενιά αρετή και μόρφωση, το κάλλος της ψυχής και την ομορφιά της γνώσης.
Τιμούμε τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών, των προστατών της παιδείας του γένους μας. Όμως, έχει νόημα σήμερα αυτός ο εορτασμός, σε καιρούς που επικρατεί ένας τεράστιος προβληματισμός γύρω από τα θέματα της παιδείας μας; Έχει νόημα αυτός ο εορτασμός στη νεοελληνική κοινωνία μας, με νωπά στη μνήμη μας τα τελευταία δραματικά γεγονότα, που ζήσαμε έντονα, που είδαμε στις οθόνες των τηλεοράσεών μας, που μας απογοήτευσαν και μας προβλημάτισαν σε μέγιστο βαθμό; Ή μήπως στον γενικότερο αποπροσανατολισμό μας, φαντάζει η εορτή απλώς ως μία φολκλορική φιέστα, χωρίς νόημα και ουσιαστικό περιεχόμενο, που μας έρχεται μάλιστα από το πολύ μακρινό μακρινό παρελθόν, καθώς οι Τρεις μεγάλοι της Εκκλησίας μας Πατέρες έζησαν πριν από 17 αιώνες τουλάχιστον; Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της μετανεωτερικότητας, στην κοινωνία των νέων ταχυτήτων του Διαδικτύου και της σύγχρονης τεχνολογίας, σ’ έναν καινούριο κόσμο που ανατέλλει χάρις στα επιτεύγματα της βιοτεχνολογίας, μπορεί να έχει νόημα η εορτή των Τριών Ιεραρχών;

Η απάντηση για εκείνους που σπουδάζουν την κρισιμότητα των καιρών μας δεν μπορεί παρά να είναι: ναι! Έχει νόημα η εορτή των Τριών Ιεραρχών γιατί σιγά σιγά χάνουμε το νόημα της παιδείας, και εάν χάσουμε το νόημα της παιδείας τότε έχουμε χάσει και το νόημα της ζωής μας. Δεν αξίζει πια να υπάρχουμε! Χρειαζόμαστε τον Βασίλειο, τον Γρηγόριο και τον Χρυσόστομο Ιωάννη για να μας θυμίσουν και πάλι πως ο αληθινός προορισμός της παιδείας δεν μπορεί παρά να είναι αυτό που εκείνοι βίωσαν και μας παρέδωσαν: ο συνδυασμός της γνώσης με την αρετή, αποβλέποντας σε μία σύνολη ολοκλήρωση του ανθρώπου! Γιατί εκείνος που κατέχει μόνο τη γνώση αλλά όχι και την αρετή αποδεικνύεται εν τέλει επιζήμιος για την ανθρωπότητα. Γιατί η γνώση μόνης της χωρίς την αρετή κατασκευάζει τις «έξυπνες» βόμβες και με χειρουργική -τάχα- ακρίβεια καταστρέφει ζωές και πολιτισμούς –τα ζήσαμε και τα ζούμε με τον πλέον τραγικό τρόπο! Γιατί η γνώση χωρίς την αρετή δημιούργησε δύο παγκόσμιους πολέμους και ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα. Γιατί η γνώση χωρίς την αρετή αφαιρεί ζωτικής σημασίας όργανα από τα φτωχά παιδάκια της νότιας Αμερικής και της  Αφρικής και τα μεταμοσχεύει σε πλούσιους δυτικοευρωπαίους και αμερικανούς. Όλα τούτα τα διενήργησαν επιστήμονες, που είχαν γεμάτο το μυαλό αλλά άδεια την καρδιά. Γι’ αυτό και επιμένουμε: Γνώση, ναι, μεγάλο αγαθό, αλλά μαζί με την αρετή, γιατί χωρίς αυτήν η παιδεία από ευλογία γίνεται κατάρα για το ανθρώπινο γένος.

Οι Τρεις Ιεράρχες δεν ήταν τυχαίοι. Ήσαν πανεπιστήμονες. Δεν γνώριζαν μόνο θεολογία, αλλά κατέστησαν γνώστες πολλών επιστημών της εποχής τους, σπουδάζοντας στα πιο φημισμένα κέντρα. Ο Βασίλειος ήταν μεταξύ άλλων χειρουργός και αστρονόμος, ο Γρηγόριος έλαβε πανεπιστημιακή έδρα στην Αθήνα ενώ ήταν ακόμη φοιτητής, δίδαξε για δύο μόνο χρόνια και έφυγε για την πατρίδα του στον Πόντο, για να γνωρίσει την ασκητική ζωή, ο δε επιφανής ρήτορας Λιβάνιος -ο οποίος ήταν ειδωλολάτρης- όταν στα τέλη της ζωής του ρωτήθηκε για το πρόσωπο που θα μπορούσε να τον διαδεχθεί ως καθηγητής στη σχολή του απάντησε ότι θα όριζε ως διάδοχό του τον Χρυσόστομο, αν δεν τον είχαν κερδίσει οι χριστιανοί.
Τι συνδύασαν λοιπόν οι Τρεις; Τη γνώση με το ασκητικό ήθος. Έκαμαν την παιδεία ζήτημα ζωής και αυτό ακριβώς μας πρόσφεραν: μια παιδεία που σέβεται τον άνθρωπο, μια παιδεία για τον άνθρωπο, μια παιδεία που υπηρετεί τον άνθρωπο και δεν τον σκλαβώνει. Μια παιδεία που μεταμορφώνει και δεν παραμορφώνει τον άνθρωπο. Μια παιδεία όπου κυριαρχεί το χάρισμα, η αγάπη, η ανεκτικότητα, η ανακάλυψη της αληθινής κλίσης κάθε μαθητή, ας τολμήσουμε να το ονειρευτούμε: μια παιδεία που προκαλεί χαρά και ικανοποίηση, μια παιδεία που υπηρετείται από τον ιερό πόθο του δάσκαλου και τον συγκλονισμό του μαθητή.
Θα πει κανείς: όλα αυτά είναι πολύ ωραία, αλλά αποτελούν όνειρα θερινής -ή και χειμερινής- νυκτός. Κι όμως, η πρόταση των Τριών Ιεραρχών για την παιδεία είναι αφάνταστα πρωτοποριακή, ακόμη και για την εποχή μας. Λέγει ο Χρυσόστομος: «Τα παιδιά δεν πρέπει να διδάσκονται όσα θέλει ο δάσκαλος, αλλά όσα οι μαθητές είναι ικανοί να αφομοιώσουν». Γι’ αυτό και –κατά τον Γρηγόριο- ο δάσκαλος πρέπει εγκαίρως να διακρίνει τις κλίσεις των μαθητών του και να υποδεικνύει στους εφήβους ποιους κλάδους και ποια επαγγέλματα να ακολουθήσουν. Για να το πετύχει αυτό ο δάσκαλος, και γενικά για να πετύχει στο έργο του, πρέπει –κατά τον Βασίλειο- ο δάσκαλος να έχει γνώσεις της ψυχολογίας τού ανθρώπου, να μελετά τις θείες Γραφές, να είναι ακέραιος στο χαρακτήρα, και να έχει τελικά κάτι θεϊκό μέσα του: να έχει το χάρισμα της διδασκαλίας». Διότι «ου πάντες διδάσκαλοι».

Συνέχεια ανάγνωσης

Όροι χρήσης blogs.sch.gr | Δήλωση προσβασιμότητας
Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση
Accessibility by WAH