Στις άγονες μέρες της συγκυρίας της κρίσης επιβάλλεται να θυμηθούμε ότι η ελευθερία είναι ύψιστο ιδανικό και είναι αφελές να την αντιμετωπίζουμε ως κεκτημένο μας δικαίωμα. Ο καιρός διδάσκει ότι «η ελευθερία θέλει αρετή και τόλμη». Και νομίζω ότι μας ωθεί να συνειδητοποιήσουμε επίσης ότι «Η ειρήνη θέλει δύναμη να την αντέξουμε».
Αυτή η δύναμη είναι αδύνατο να υπάρξει σε ένα κόσμο χωρίς ιδανικά. Είναι όμως δυνατό να επιβιώνουν τα ιδανικά χωρίς μνήμη; Ὀχι, γιατί η ιστορία συνδέει το χθες με το σήμερα και με το αύριο, καλλιεργώντας την ιστορική συνείδηση με σκοπό την υπεύθυνη συμπεριφορά σε ανάλογες καταστάσεις.
Γι’ αυτό ἀλλωστε σήμερα γιορτάζουμε την επέτειο της έναρξης του εθνικοαπαλευθερωτικού αγώνα των προγόνων μας ενάντια στον τούρκικο ζυγό. Όταν το 1453 οι Τούρκοι άλωσαν την Κων/πολη «θρήνος, κλαυθμός και οδυρμός εχάσασιν το σπίτι τους, την Πόλιν την Αγία, το θάρρος και το καύχημα και την απαντοχή τους.» Από τότε η εικόνα της βαρβαρότητας και της πολιτιστικής καθυστέρησης γινόταν όλο και πιο αισθητή. Υπόδουλος επί αιώνες ο Ελληνικός λαός ζούσε υπό καθεστώς καταπιέσεων, ταπεινώσεων και συνεχών διωγμών
Παρά ταύτα υπήρχαν οι συνθήκες που του επέτρεπαν να αναπτύσσει οικονομικη δράση χάρη στους ευνοϊκούς όρους των ρωσοτουρκικών συνθήκών του 1774. Ο Ελληνικός λαός κατόρθωσε να σφυρηλατήσει την εθνική του συνείδηση και ν’ αναπτύξει την εθνική του ενότητα. Οι απαρχές του ελληνικού εθνικού κινήματος βρίσκονται στην ώριμη φάση του νεοελληνικού Διαφωτισμού,
Η ταλαίπωρος Ελλάς ξύπνησε, την ενέπνευσε το κήρυγμα και η κίνηση του Ρήγα, την παραδειγμάτισε η Επαναστατική παράδοση του Έθνους. Όταν πια η διαφώτιση εκπλήρωσε το χρέος της καλλιεργώντας την παιδεία του Ραγιά, φυτεύοντας βαθιά στο χώμα τη γλώσσα και σπέρνοντας το σπόρο της αγάπης για τη Λευτεριά, το Ελληνικό στοιχείο οργανώθηκε μυστικά από τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας ο Νικόλαος Σκουφάς, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ κι ο Εμμανουήλ Ξάνθος, έγιναν δεκάδες χιλιάδες. Αποτέλεσμα η έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης στη Μολδαβία στις 23 Φεβρουαρίου του 1821 από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη.
. Από εκεί και πέρα οι Ελληνικές επαρχίες, στις οποίες υπήρχαν συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί, ξεσηκώνονταν η μια μετά την άλλη και μάχονταν υπέρ πίστεως και πατρίδος. Την άνοιξη του 1821 οι Φιλικοί δημιούργησαν πολλές επαναστατικές εστίες από την Μολδοβλαχία μέχρι την Κρήτη. Ο Κολοκοτρώνης βρέθηκε στη Μάνη, ο Παπαφλέσσας στην Πελοπόννησο, όπου στις 21 Μαρτίου αρχίζει η Επανάσταση, η οποία τελικά γενικεύεται ως τις 25 του Μάρτη . Το σύνθημα της επανάστασης, “Ελευθερία ή Θάνατος“, έγινε το εθνικό σύνθημα της Ελλάδας και από το 1838 η 25η Μαρτίου, καθιερώθηκε ως ημέρα εθνικής εορτής και αργίας. Πόσες ευχάριστες ειδήσεις ευαγγελιζόταν αυτή η ανοιξιάτικη μέρα του 1821! « Η ωραιότης της φύσης έφερνε το μήνυμα ότι η ζωή ανασταινόταν με όλες της τες χάρες, από το λήθαργο του χειμώνα». Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ ανακοίνωνε στην Παρθένο Μαρία το λυτρωτικό μήνυμα της γέννησης του Σωτήρος, που θα ελευθέρωνε τους ανθρώπους από το προπατορικό αμάρτημα, και ο δυστυχής λαός της δεχόταν το ευχάριστο άγγελμα της εξέγερσης ενάντια στην «κακήν και αχρειεστάτην» κατά το Ρήγα διοίκησιν των Τούρκων
Στις 24 πρώτη επαρχία της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας επαναστάτησε η Φωκίδα. Από εκεί η φλόγα καίει και εξαπλώνεται κι άλλο. Στη Δωρίδα, τη Λιβαδειά, τη Θήβα και την Αττική. Απ’ τη στεριά φτάνει στη θάλασσα. Στις Σπέτσες, την Ύδρα, τα Ψαρά. Οι μάχες πολλές και άνισες. Οι νίκες λαμπρές και άφταστες. Η επανάσταση είχε πια εδραιωθεί. Στην Αλαμάνα με τη θυσία του Διάκου, στο Χάνι της Γραβιάς με την αντίσταση του Ανδρούτσου, στο Βαλτέτσι υπό τις οδηγίες του Κολοκοτρώνη. Στα Βασιλικά αποκόπτεται η κάθοδος του τουρκικού στρατού στην Πελοπόννησο.
Το 1822 η στρατιά του Δρἀμαλη κατασράφηκε στα Δερβενάκια χάρη στο στρατηγικό σχέδιο του Κολοκοτρώνη. Οι προσπάθειες των Τούρκων για την καταστολή της επανάστασης αποκρούστηκαν και οι επαναστατημένες περιοχές συγκροτήθηκαν πολιτικά και οργανώθηκαν διοικητικά. Βέβαια αυτή τη δεύτερη χρονιά της επανάστασης οι Τούρκοι διέπραξαν ένα από τα φοβερότερα εγκλήματα τη σφαγή της Χίου, στην οποία είναι αφιερωμένος ο περίφημος πίνακας του Ντελακρουά , τότε που χιλιάδες απλοί άνθρωποι, γυναίκες και παιδιά, με μεγαλείο ψυχής πότισαν με το αίμα τους τις σελίδες της ιστορίας. Δυστυχώς ο αγώνας μετρά από το 1824 ως το 1827 και άλλα τραγικά γεγονότα, όπως η καταστροφή των Ψαρών και η πολιορκία του Μεσολογγίου, για την οποία έγραφε ο Σολωμός στους Ελεύθερους Πολιορκημένους, ότι φανέρωσε πως «παντ’ ανοιχτά, παντ’ άγρυπνα τα μάτια της ψυχής των Ελλήνων» και το φως της, πάτησε χαρούμενο τον Άδη και το χάρο.
Αλλά η πτώση του Μεσολογγίου το 1826 σε συνδυασμό με το κίνημα του Φιλελληνισμού, συνέβαλαν στη μεταβολή της διπλωματικής στάσης των ευρωπαϊκών μεγάλων δυνάμεων, που είχαν αντιμετωπίσει με δυσαρέσκεια το ξέσπασμα της επανάστασης, Φυσικά το ενδιαφέρον τους δεν ήταν πάντα μόνο για το όφελος των Ελλήνων. Δεν είναι τυχαία τα λόγια του Μακρυγιάννη προς τους Ευρωπαίους φίλους μας «Όταν ο φτωχός ο Έλληνας καταπολέμησε το Σουλτάνο ξυπόλυτος και γυμνός και του σκότωσε περίπου από τετρακόσιες χιλιάδες ανθρώπους, τότε πολέμαγε και μ’ εσένα τον Χριστιανόν με τις αυτενέργειές σου και τον δόλο σου και την απάτη σου κι εφόδιασμα τις πρώτες χρονιές των Κάστρων. Αν δεν τα’ φόδιαζες εσύ ο Ευρωπαίγος, ήξερες, πού θα πηγαίναμε μ’ εκείνη την ορμή».
Δυστυχώς και εξαιτίας των παρασκηνιακών δράσεων των μεγάλων δυνάμεων. για μια ακόμη φορά πάθη και λάθη ταλάνισαν την Ελληνική φυλή, γιατί οδήγησαν σε δύο εμφύλιους πολέμους που εξασθένισαν την επανάσταση. Φαίνεται ότι οι πρόγονοί μας δεν είχαν κατά νου ότι ούτε η Αγγλία, ούτε η Γαλλία μα ούτε και η Ρωσία δεν αγάπησαν ποτέ την Ελλάδα περισσότερο από τον εαυτό τους και δεν είχαν ακούσει το ερώτημα του Ανωνύμου της Ελληνικής Νομαρχίας : «τι στοχάζεσθε, αν η Ελλάς ελευθερωθεί από τον Οθωμανικό ζυγό δια χειρός άλλου δυνάστου να γίνει αληθώς ευτυχής;»
Η ναυμαχία του Ναυαρίνου και ο ρωσοτουρκικός πόλεμος συνέβαλαν στην επιτυχή έκβαση του αγώνα των Ελλήνων, αναγκάζοντας την Πύλη να αποσύρει τις δυνάμεις της αρχικά από την Πελοπόννησο και έπειτα από τη Στερεά Ελλάδα.
Ο Έντγκαρ Κίνε γράφει για το Ναυαρίνο: την απαρχή της Εθνικής τους ζωής οι Έλληνες, που συχνά τους κατηγορούν πως την απέχτησαν από τις ευεργεσίες των Μεγάλων Δυνάμεων, τη χρωστάνε στον ίδιο τους τον εαυτό, στάθηκε έργο των χεριών τους, η Ευρώπη επενέβη μετά από 7 χρόνια, όταν πια είχε χορτάσει το θέαμα της σφαγής.
Το 1827 ο Ιωάννης Καποδίστριας εκλέγεται πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας και μετά από έντονη διπλωματική δραστηριότητα που επακολούθησε η Ελλάδα επιτέλους έγινε ανεξάρτητο κράτος στις 3 Φεβρουαρίου του 1830 και τα σύνορα του νέου κράτους οριστικοποιήθηκαν το 1832.
Οι επαναστάτες το 1821 το κατέκτησαν το δικαίωμα της ελευθερίας με το σπαθί και τη λεβεντιά τους. Πράγματι με λόγια του Μακρυγιάννη, μια χούφτα απόγονοι των παλαιών Ελλήνων, χωρίς ντουφέκια και πολεμοφόδια και τ’ άλλα τα αναγκαία του πολέμου, ξεσκέπασαν τη μάσκαρα του Γκραν Σινιόρε, του Σουλτάνου. Είχαν εκείνοι οι Έλληνες μέσα τους αστείρευτη πηγή τη λαχτάρα για τη λευτεριά.
Να θυμίσουμε όμως ότι μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια ύστερα από υπόδειξη των Μεγάλων Δυναμεων επιβλήθηκε ως βασιλιάς της Ελλάδας ο Όθωνας, ο ανήλικος γιος του Βασιλιά Λουδοβίκου του Α᾿, αν και φιλάσθενος, βαρήκοος, όχι ιδιαίτερα ευφυής . Και φυσικά έχουμε χρέος να θυμηθούμε ότι η Αντιβασιλεία του Όθωνα κουβάλησε 3000 Βαυαρούς να επιβάλλουν την τάξη παραγκωνίζοντας τους Έλληνες αγωνιστές κι αναγκάζοντάς τους σε εξαθλίωση. Το σύνθημα κάτω η ξενοκρατία δονεί την Ελλάδα. Ωστόσο συλλαμβάνεται ο Κολοκοτρώνης και ο Πλαπούτας για συνωμοσία και καταδικάζονται με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας εις θάνατον Ο Γέρος σαν άκουσε το “καταδικάζονται εις θάνατον” μισοσταυροκοπήθηκε μ’απορίακαιλέει: -Κύριε ελέησον! Μνήσθητι μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου…
Για την περίοδο της Βασιλείας γράφει ο Μακρυγιάννης: Τα χρόνια πέρασαν και η Ελλάδα λευτερώθηκε. Τωρα έχομεν βασιλείαν. Εκείνο που χρειαζόμαστε ακόμη είναι ένα σύνταγμα.. Το σύνταγμα είναι το μόνο που μπορεί να εξασφαλίσει την ελευθερία σε τούτο τον τόπο. Ο κόσμος πρέπει να μάθει το δίκιο, το νόμιμο και το σωστό.. Πολλές φορές δε συμπαθιούνται αυτά τα τρία. Μα είναι καλύτερο να προσπαθήσουμε να τα κάνουμε να αγκαλιαστούν. Κι εγώ έμαθα ολίγα γράμματα για να γράψω την αλήθεια. Η αφεντιά σας λοιπόν ρευνήστε όλα αυτά οπού θα δείτε αν είναι αλήθεια ή ψέματα. Αλλά η αλήθεια είναι πικρή και όσοι κάμαμε το κακό μας κακοφαίνεται ότι και το κακό το θέλουμε και το συμφέρον να το κάνουμε και καλούς πατριώτες θέλουμε να μας λένα. Είμαστε στο εμείς κι όχι στο εγώ. Και εις το έξι να μάθωμεν γνώσιν αν θέλωμεν να φτιάσωμεν χωριόν. Η πατρίδα του κάθε ανθρώπου και η θρησκεία είναι το παν και πρέπει κανείς να θυσιάζει και πατριωτισμόν και να ζει αυτός και οι συγγενείς του ως τίμιοι άνθρωποι εις την κοινωνία.
Σήμερα ατενίζουμε σε φωτογραφίες τις μορφές του Μιαούλη, του Καραϊσκάκη, του Μπότσαρη και του Διάκου και μας φαίνονται πρόσωπα γνωστά. Πόσοι όμως αναλογιζόμαστε ότι εκείνοι υπήρξαν άνθρωποι με σάρκα και οστά που δε λυπήθηκαν τη ζωή τους και την κατέθεσαν στο βωμό της Ελευθερίας και του Δικαίου. «Διατί να μη στρέψομεν και μιαν φορά τους οφθαλμούς μας εις τα απελθόντα, δια να καταλάβομε ευκολότερα και τα μέλλοντα;» ανρωτιόταν ο ανώνυμος Έλληνας στην Ελληνική Νομαρχία.
Πρέπει να γνωρίζουμε τα όσα έχουν παρέλθει, κυρίως όμως τα λάθη. Πώς όχι; Από αυτά οφείλουμε να μάθουμε για να μην τα επαναλάβουμε. Η ιστορία της πατρίδας μας είναι κι αυτή στοιχείο της σημερινής μας ζωής που δεν δικαιούμαστε αλλά και δεν μπορούμε ν’ αρνηθούμε. Καλύτερα λοιπόν να θυμόμαστε ότι ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας δολοφονήθηκε, από συμφέροντα ελληνικά;
¨ότι ο πρώτος σε γενναιότητα και επιτυχίες ήρωας της επανάστασης ο Κολοκοτρώνης καταδικάστηκε από την ίδια την πατρίδα που ελευθέρωσε για εσχάτη προδοσία.
¨ότι οι πολιτικές σκοπιμότητες σκοτεινών συμφερόντων ντόπιων και ξένων απαξίωναν μετά την απελεθέρωση τους αγωνιστές.
Ότι η Ελλάδα απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1832 με τη σύναψη ενός δανείου 60.000.000 από τις φίλες μεγάλες δυνάμεις και με τη ρήτρα να διαθέσει τις πρώτες εισπράξεις της για την πληρωμή των τόκων και των ετήσιων χρεολύσιου, κατά παράβαση των αρχών του διεθνούς δικαίου, γιατί προέβλεπε την επιβολή ενός διεθνούς οικονομικού ελέγχου στην οικονομική πολιτική του ελληνικού κράτους.
Πόσο το παρελθόν θυμίζει το παρόν! Πώς να μη θυμηθούμε το Θουκυδίδη που πρώτος δίδαξε την κυκλική ροή της ιστορίας και πώς να μη σκεφτούμε την Ελληνική Νομαρχία και πάλι που διατυμπάνιζε ότι είναι ανάγκη μόνοι μας να απελευθερωθούμε γιατί δεν υπάρχει δύναμη που να μη λογαριάζει τα δικά της συμφέροντα όταν αναμιγνύεται στην πολιτική άλλων κρατών.
Πόσο σύγχρονο είναι να θυμόμαστε, να εμβαθύνουμε στην ιστορία, ειδικα τώρα που οι καιροί είναι ου μενετοί. Η ιστορία βοηθά να συνειδητοποιήσουμε το βάρος των ευθυνών μας, το βάρος του χρέους που άφησε πίσω της η κάθε γενιά.
Τι μας κληροδότησαν οι ήρωες του 1821 Ελευθερία και θυσία Τι μας κληροδότησε η προηγούμενη γενιά και τι θα αφήσουμε εμείς στα παιδιά μας; Η μνήμη θα μας δώσει τις απαντήσεις. Ας θυμηθούμε μαζί με τους αγωνιστές και τα λόγια του Καζαντζάκη: Το πρώτο σου χρέος εκτελώντας τη θητεία σου στην πατρίδα είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους.
Το δεύτερο να φωτίσεις την ορμή τους. Και να συνεχίσεις το έργο τους.
Το τρίτο χρέος, νά παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει.
Ας σκεφτούμε πως κάθε γνώση είναι δύναμη και η γνώση του παρελθόντος είναι η δύναμη σοφίας, μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε τη θέση μας ως λαού. Δυστυχώς και ευτυχώς κάθε ιστορική περίοδος κρύβει μέσα της και μια πρόβλεψη για το μέλλον. Ας ακούσουμε τη φωνή του Κολοκοτρώνη, έτσι όπως τη φαντάστηκε ο Ιάκωβος Καμπανέλης στο διορατικό του έργο Το Μεγάλο μας Τσίρκο. Στη σκηνή με το άγαλμα του Κολοκοτρώνη που ζωντανεύει βάζει στο στόμα του ήρωα να μιλάει διεκδικώντας Σύνταγμα σαν να έβλεπε πως σήμερα κάποιοι στο όνομα του βρίσκουν άλλοθι για έργα που ο ίδιος θα αποστρεφόταν:
Αύριο ξημερώνει πάλι 25 του Μάρτη. Θα ΄ρτούνε με στεφάνια και τούμπανα. Εγώ θα είμαι εκεί πάνω σαν άγαλμα. Σαν θα έρθει μπροστά μου ο μαγκούφης που θα βγάλει το λόγο Στάσου! Θα του πω. Για ακούστε βρε τωρινοί Ἐλληνες άμα σας φέρνουνε για παράδειγμα εμάς τους πεθαμένους μάθετε να ξεχωρίζετε με ποια πονηριά σας το λένε.. Και άμα σας λένε για τη λευτεριά που πολεμήσαμε να τη βλέπετε πρώτα αν έχει τέσσερα μάτια. Δυο μπροστά για να βλέπει τον Τούρκο και δυο πίσω για για να βλέπει εκείνον που θέλει να φύγει ο Τούρκος για να γενεί αφέντης ατός του. Προσέχετε, Έλληνες, εμείς οι παλιοί όσο ζούσαμε πολλά επικραθήκαμε και αδικηθήκαμε, μην αφήνετε τους σπεκουλαδόρους να κάνουνε τους πεθαμένους πολεμιστές κάλπικη μονάδα για να σας πουλούν και να σας αγοράζουνε Κι αν θέτε στ’ αλήθεια να τιμήσετε εμάς τους παλιούς κάμετε το δικό σας δρόμο, πάτε μπροστά. Εμάς το έργο μας και ο καιρός μας πέρασε και δε μοιάζει με το δικό σας. Εμείς πολεμήσαμε για να ‘χετε εσείς τα γράμματα και το ψωμί που δεν είχαμε και να μη χρειάζεται θαύματα για να ζήσετε ζωή ανθρωπινή. Κοιτάτε το δικό σας.. Πού είναι η Τρίτη του Σεπτέμβρη; Πού είναι το σύνταγμά σας; Πού είσαι Νικηταρά; Καραϊσκάκη έλα να τα πεις καλύτερα. Ει, Παπαφλέσσα έλα και βόηθα. Πού είσαι Ανδρούτσο. Έμπα μπροστά γερο –Πλαπούτα………..
Εκ μέρους του Δημοτικού Συμβουλίου σας αναφέρω ότι τιμούμε επίσης σήμερα τη μνήμη του συμπατριώτη σας κληρικού, λόγιου και αγωνιστή της επανάστασης του 1821 Θεόκλητου Φαρμακίδη. Είναι πλέον σε όλους γνωστό ότι με απόφαση του Δημοτικού μας συμβουλίου η Ε΄ Κυριακή των Νηστειών ορίστηκε σαν ημέρα για το ετήσιο μνημόσυνο του επιφανούς Νηκιώτη.
Ο Θεόκλητος Φαρμακίδης γεννήθηκε στη Νίκαια (Νεμπεγλέρ) στις 25 Ιανουαρίου 1784, από γονείς φτωχούς κολίγους τους οποίους έχασε , όταν ήταν 15 χρονών. Μετά το θάνατο των γονιών του εγκαταστάθηκε στη Λάρισα όπου με τη βοήθεια του θείου του Ιερομόναχου Παϊσίου συνέχισε την πλούσια μόρφωσή του στην Κωνσταντινούπόλη, τις Κυδωνιές, την Ιταλία, το Βουκουρέστι, όπου το 1811 χειροτονείται πρεσβύτερος. Στη Βιέννη το 1816 συνεκδίδει με τον Κ.Κοκκινάκη τον «Λόγιον Ερμήν» όπου με δημοσιεύματα προσπαθούσε να κερδίσει τη συμπάθεια των ισχυρών Ευρωπαίων της εποχής υπέρ της Ελλάδας και προετοίμαζε τους απόδημους Έλληνες για το μεγάλο απελευθερωτικό αγώνα.
Με την έναρξη της επανάστασης ακολουθεί τον Δημήτριο Υψηλάντη στις Σπέτσες και στην Καλαμάτα όπου εκδίδει την πρώτη Ελληνική εφημερίδα «Ελληνική Σάλπιγγα». Το 1822 οργανώνει τον αγώνα στη Σκιάθο. Με τη λειτουργία του Ελληνικού κράτους το 1823 αποκτά θέση ισότιμη σήμερα με τον Υπουργό Παιδείας. Αργότερα γίνεται καθηγητής στην Ιόνιο Ακαδημία Το 1824 εκδίδει την «Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος». Το 1833 πρωτοστατεί στην ανακήρυξη της Αυτοκέφαλου Ελληνικής Εκκλησίας χωρίς να στραφεί ποτέ εναντίον του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης στο οποίο πάντοτε επέδιδε τον δέοντα σεβασμό Ο Φαρμακίδης πίστευε ότι η εκκλησία κάθε έθνους πρέπει να είναι αυτόνομη και αυτοδιοίκητη και να ακολουθεί τους νόμους του κράτους στο οποίο ανήκει και όχι να υπάγεται σε εκκλησία που ανήκει και υπόκειται σε νόμους άλλου κράτους Διορίζεται το 1837 καθηγητής της Θεολογικής Σχολής και το 1839 της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών. .Πέθανε στις 21 Απριλίου του 1860 σε ηλικία 77 ετών και ο τάφος του που υπάρχει μέχρι σήμερα αδιασάλευτος στο πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών έγινε δαπάνη του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών .
Ο Θεόκλητος Φαρμακίδης ήταν πατριώτης, πολέμιος της αγραμματοσύνης, της δεισιδαιμονίας και της υποκρισίας. Ήταν ζηλωτής της μόρφωσης, της βαθειάς πίστης στην Ορθοδοξία και της ελευθερίας του λόγου και του τύπου. Η ένωση συντακτών Ελλάδας τον τιμά σαν τον πατέρα της ελευθεροτυπίας.
Γράφει στη διαθήκη του:
Ουδέποτε ηθέλησα να αποκτήσω χρήματα. Ουδέποτε εκυριεύθην υπό του
ως επί το πλείστον τους αγάμους κληρικούς καταλαμβάνοντος και βασανίζοντος αισχρού πάθους του πλούτου».
.
Εμείς οι συγχωριανοί του πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι για τον επιφανή πρόγονό μας.
Έτσι ο Δήμος Κιλελέρ τιμώντας σήμερα τη μνήμη του, θα καταθέσει στεφάνι στο χώρο της προτομής του στην πλατεία της Νίκαιας
Μαγαλιού Ερμιόνη, ΠΕ02 στο ΓΕΛ Νίκαιας
|