Συντάκτρια: Κυριακή Φαρδή

Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2015-2016, εφαρμόστηκε στο νηπιαγωγείο μας εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρόληψης ενάντια στον σχολικό εκφοβισμό. Το πρόγραμμα αυτό ήταν μακράς διάρκειας (τεσσάρων μηνών περίπου) και είχε τίτλο: “Ομάδα δυνατή, ειρήνη στην ψυχή. Ενσυναίσθηση. Πρόληψη Σχολικού Εκφοβισμού”. Το πρόγραμμα έγινε σε συνεργασία με τον υπεύθυνο Αγωγής Υγείας Δυτικής Θεσσαλονίκης κο Ηλία Χάλιο τον οποίο ευχαριστούμε θερμά για τις συμβουλές και τις παρεμβάσεις του.

Κύριοι στόχοι του προγράμματος ήταν: 1) η αναγνώριση των ενοχλητικών συμπεριφορών, 2) η αναζήτηση τρόπων διαχείρισης και αντιμετώπισής τους, 3) η καλλιέργεια και ανάπτυξη ενσυναίσθησης, 4) η πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού.

Μεθοδολογικά εργαλεία του προγράμματος ήταν: 1) ο καταιγισμός ιδεών, 2) η συζήτηση (ερωτήσεις-απαντήσεις), 3) οι καταγραφές, 4) η διδασκαλία διαμέσου της τέχνης.

Μετά την αξιολογήση και αποτίμηση του προγράμματος μπορούμε να το παρουσιάσουμε σε δύο μέρη:

Μέρος 1ο:

Δραστηριότητες ενδυνάμωσης της ομάδας, γνωριμίας των μελών της ομάδας, ανάπτυξης και καλλιέργειας σχέσεων συνεργασίας, φιλίας και αγάπης, αντιμετώπιση αρνητικών συναισθημάτων. (Εάν θέλετε να δείτε αναλυτική προσέγγιση αυτής της ενότητας υπάρχει παλαιότερη δημοσίευση στην ιστοσελίδα μας. Πατήστε εδώ.)

Μέρος 2ο:

Αναγνώριση, καταγραφή και αντιμετώπιση των ενοχλητικών συμπεριφορών. Η ενότητα αυτή των δραστηριοτήτων αναπτύχθηκε σε τρία βήματα:

Βήμα 1ο:

Τα παιδιά θυμήθηκαν συμπεριφορές που ενόχλησαν και προκάλεσαν αρνητικά συναισθήματα. Παραδείγματα αυτών των συμπεριφορών είναι: “μου τράβηξε την κουκούλα όταν έτρεχα”, “με τσίμπησε”, κ.ά. Καταγράψαμε αυτές τις συμπεριφορές σε μία λίστα που αναρτήθηκε σε εμφανές σημείο του νηπιαγωγείου.

Βήμα 2ο:

Προβληματιστηκάμε σχετικά με τους λόγους και τις αιτίες των ενοχλητικών συμπεριφορών, σχετικά με τις συνέπειές τους και τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλούν. Προσπαθήσαμε να βρούμε τρόπους αντιμετώπισης αυτών των συμπεριφορών. Στο σημείο αυτό τα παιδιά γνώρισαν τον ρόλο και την αξία του “διαμεσολαβητή”, δηλαδή ενός ατόμου (ενηλίκου ή συνομηλίκου) το οποίο εμπιστεύονται και μπορούν να μοιραστούν το πρόβλημά τους ή να αναζητήσουν βοήθεια. Επίσης, αντιλήφθηκαν ότι μπορεί κάποιος/α που παρατηρεί μια ενοχλητική συμπεριφορά να παρέμβει και να παίξει τον ρόλο του διαμεσολαβητή, ώστε να βοηθήσει στην επίλυσή της.

Βήμα 3ο:

Βιωματική προσέγγιση των προηγούμενων βημάτων. Παιχνίδι ρόλων με χαρτόκουκλες.

Τα παιδιά ήταν εξοικειωμένα με τους “ήρωες του νηπιαγωγείου μας”: φιγούρες από κόμικς μεταποιημένες σε χαρτόκουκλες με τις οποίες μπορούσαν να παίξουν και “συμμετείχαν” στην παιδαγωγική διαδικασία ανάλογα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες ως μέλη της ομάδας. Άλλοτε εμψυχώνονταν από τη νηπιαγωγό και άλλοτε από τα παιδιά. Οι ήρωες αυτοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη βιωματική προσέγγιση των ενοχλητικών συμπεριφορών.

Τα παιδιά διάλεγαν τη συμπεριφορά που ήθελαν να αναπαραστήσουν και σε ομάδες των τριών (συνήθως) έπαιζαν τη συμπεριφορά και αναζητούσαν τρόπους αντιμετώπισης και επίλυσής της από το παιδί-ήρωα που έπαιζε τον ρόλο του διαμεσολαβητή.

Αυτό το πρόγραμμα βοήθησε τα παιδιά να αντιληφθούν τη θέση του άλλου, δηλαδή ανέπτυξε και καλλιέργησε δεξιότητες ενσυναίσθησης. Η ενσυναίσθηση (η ικανότητα των ατόμων να αντιλαμβάνονται και να μπαίνουν στη θέση των άλλων) είναι πολύ λιγότερο αναπτυγμένη στα μικρά παιδιά και στους εφήβους. Στους ενήλικες αναπτύσσεται ανάλογα με την ψυχολογική τους κατάσταση, τα πολιτισμικά τους δεδομένα και την παιδεία τους. Στις σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού η καλλιέργεια και ανάπτυξη ενσυναίσθησης είναι ένα από τα κύρια μέτρα που προτείνονται να υιοθετούνται και να ενσωματώνονται στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη και στη σχολική ζωή από το νηπιαγωγείο έως και το λύκειο.