Βασικά σημεία
Η «Αγγλοκρατία»
§ 1 Η Κύπρος αγγλική αποικία
- Πληθυσμός: 80% ελληνοκυπριακός, 18% τουρκοκυπριακός (Συνθήκη της Λωζάννης, 1923).
- 1878: οι Οθωμανοί παραχωρούν στη Βρετανία την Κύπρο για να εξασφαλίσουν προστασία έναντι της Ρωσίας.
- Οι ελληνοκύπριοι θεώρησαν τη βρετανική κατοχή προάγγελο της ένωσης με την Ελλάδα.
- 1914: η Βρετανία προσάρτησε την Κύπρο και το 1915 την προσέφερε στην Ελλάδα ως αντάλλαγμα για την έξοδό της στον πόλεμο -ωστόσο, η τότε ουδετερόφιλη ελληνική κυβέρνηση δε δέχτηκε την προσφορά.
- 1925: η Κύπρος επίσημα αποικία του Βρετανικού Στέμματος.
- 1931: εξέγερση των Ελλήνων Κυπρίων, η οποία κατεστάλη από τους Βρετανούς. Κατόπιν η Βρετανία επέβαλε ένα σκληρό αυταρχικό καθεστώς, που διατηρήθηκε ως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
§ 2 Φρούδες ελπίδες
Μετά το 1945 η Βρετανία αποφάσισε να κρατήσει την Κύπρο, λόγω της στρατηγικής σημασίας της. Οι Ελληνοκύπριοι θεώρησαν προσβολή το αποικιακό καθεστώς και αποφάσισαν να αντιδράσουν δυναμικά.
Ο κυπριακός αγώνας
§ 1 Πιέσεις για ένωση
- 1950 δημοψήφισμα από την Εκκλησία της Κύπρου: 95,7% των Ελλήνων Κυπρίων υπέρ της ένωσης.
- ο Μακάριος Γ΄ (Αρχιεπίσκοπος Κύπρου) πίεσε την Αθήνα να προσφύγει στον ΟΗΕ με αίτημα την αυτοδιάθεση.
- 1954 ο Χένρυ Χόπκινσον (υφυπουργός Αποικιών) δήλωσε ότι η Κύπρος ανήκε στις περιοχές που «ουδέποτε» θα γίνονταν ανεξάρτητες. Το ίδιο έτος η ελληνική κυβέρνηση προσέφυγε στον ΟΗΕ χωρίς αποτέλεσμα.
§ 2 Ένοπλος αγώνας
- 1955: έναρξη ένοπλου αγώνα από την ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών). Πολιτικός ηγέτης ο Μακάριος και στρατιωτικός ο συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας («Διγενής»).
- 1955-1959 νεκροί του αγώνα: Γρηγόρης Αυξεντίου και Κυριάκος Μάτσης (το 1957 και 1958 αντίστοιχα), Μιχάλης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου (οι πρώτοι που απαγχονίστηκαν από τους Βρετανούς το 1956).
- 1956 εξορία του Μακάριου στις Σεϋχέλλες. Η Τουρκία διεκδίκησε τη διχοτόμηση της νήσου.
- 1959 Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου: η ελληνική κυβέρνηση (Κ. Καραμανλής, υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας) διαπραγματεύτηκαν με την Τουρκία τη δημιουργία ανεξάρτητου κυπριακού κράτος, αποκλείοντας και την ένωση και τη διχοτόμηση.
- 1960: ανακήρυξη της κυπριακής ανεξαρτησίας με πρόεδρο τον Μακάριο. Η Βρετανία διατήρησε δύο στρατιωτικές βάσεις.
Από την ανεξαρτησία στην τουρκική εισβολή
§ 1 Τα «Δεκατρία Σημεία»
- 1963: ο Μακάριος πρότεινε τα «Δεκατρία Σημεία» για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Η Τουρκία απέρριψε την πρόταση και ακολούθησαν τουρκοκυπριακή εξέγερση και διακοινοτικές συγκρούσεις.
- 1964: στάλθηκε δύναμη του ΟΗΕ στην Κύπρο, για τη διασφάλιση της ειρήνης. Ο Γ. Παπανδρέου απέστειλε στην Κύπρο μία μεραρχία (αρχιστράτηγος ο Γεώργιος Γρίβας), για να τη θωρακίσει από το ενδεχόμενο τουρκικής εισβολής.
§ 2 Τουρκική εισβολή
- Η δικτατορία των συνταγματαρχών έβλεπε τον Μακάριο με μεγάλη καχυποψία.
- 1967: νέα ελληνοτουρκική κρίση· η δικτατορία απέσυρε την ελληνική μεραρχία, ενώ φαίνεται ότι ενθάρρυναν τον Γρίβα να οργανώσει ανατροπή του Μακαρίου (ΕΟΚΑ Β΄, 1972-74).
- 15 Ιουλίου 1974: πραξικόπημα κατά του Μακαρίου (οργανωμένο από τον δικτάτορα Ιωαννίδη) και τουρκική εισβολή (20 Ιουλίου, επιχείρηση «Αττίλας»).
- 14 Αυγούστου 1974: τα τουρκικά στρατεύματα εξαπέλυσαν δεύτερη εισβολή (επιχείρηση «Αττίλας 2») και κατέλαβαν το 38% του νησιού, εκδιώκοντας από τις εστίες τους περίπου 200.000 Έλληνες Κυπρίους.
Το Κυπριακό μετά την τουρκική εισβολή
§ 1 Προσφυγιά και οικονομική ανάκαμψη
- Οι προκλήσεις: αποκατάσταση προσφύγων και επιβίωση του ελληνισμού στη Μεγαλόνησο.
- τέλη του 1970: ραγδαία οικονομική ανάπτυξη και εμβάθυνση της δημοκρατίας από τις κυβερνήσεις Σπύρου Κυπριανού (1977-88), Γιώργου Βασιλείου (1988-93), Γλαύκου Κληρίδη (1993-2003) και Τάσου Παπαδόπουλου (2003).
§ 2 Ψευδοκράτος
- καταδίκη της κατοχής από τον ΟΗΕ και άλλους διεθνείς οργανισμούς.
- τουρκικός εποικισμός της Κύπρου και ανακήρυξη της «ανεξαρτησίας» της κατεχόμενης Κύπρου (1983, κατοχικός ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς).
- Το «ψευδοκράτος» δεν έχει αναγνωριστεί από κανένα μέλος της διεθνούς κοινότητας πλην της Τουρκίας.
§ 3 Ευρωπαϊκή πορεία
- 2004: πλήρης ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που μπορεί να είναι επωφελής και για τις δύο κοινότητες.
- Σχέδιο Ανάν για την επίλυση του Κυπριακού: απορρίφθηκε από τα ¾ των Ελλήνων Κυπρίων.
❦