Άρθρα ανά μήνα: Δεκέμβριος 2022
Εκπαιδευτική-διδακτική παρέμβαση για την ισότητα των φύλων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων.
Εκπαιδευτική-διδακτική παρέμβαση για την ισότητα των φύλων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων.
Την αφόρμηση και το έναυσμα για την συγκεκριμένη παρέμβαση που έκανα μου τα πρόσφερε ένα ζωγραφικό έργο του Γάλλου ρεαλιστή ζωγράφου Millet που αποδίδει φυσιοκρατικά τις “σταχομαζώχτρες” γυναίκες-εργάτριες της υπαίθρου που σκυφτές μαζεύουν στάχυα και στήνουν θημωνιές. Το The Gleaners είναι μια ελαιογραφία του Jean-François Millet που ολοκληρώθηκε το 1857. Απεικονίζει τρεις αγρότισσες να σταχυολογούν ένα χωράφι με αδέσποτα κοτσάνια σίτου μετά τη συγκομιδή.
ΤΙΤΛΟΣ
Οι σταχομαζώχτρες, Φρανσουά Μιλλέ, Μουσείο Λούβρου, Παρίσι, 1857
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Το μαθησιακό αντικείμενο είναι εικόνα έργου ζωγραφικής με λάδι σε μουσαμά (0,84 x1,12μ.). Φόντο του έργου αποτελεί ένας μεγάλος σιτοβολώνας στο τέλος του θερισμού, ο οποίος αποδίδεται με διαβαθμίσεις της ώχρας και του πράσινου. Κεντρική θέση στον πίνακα καταλαμβάνουν τρείς γυναικείες φιγούρες που μαζεύουν τα υπολείμματα της σοδειάς. Οι δύο γυναίκες αριστερά του έργου, αποδίδονται με τα σώματα τους τόσο σκυμμένα προς τη γη που δεν διακρίνονται τα πρόσωπα τους ενώ η τρίτη φιγούρα αριστερά, είναι λιγότερο σκυμμένη και μπορούμε να διακρίνουμε αμυδρά το προφίλ του προσώπου της. Οι γυναίκες κρατούν στο αριστερό τους χέρι ελάχιστα στάχια ενώ με το δεξί μαζεύουν σπόρους και έχουν τα κεφάλια τους καλυμμένα με χρωματιστά μαντήλια. Σε δεύτερο πλάνο κυριαρχεί ο πλούτος της σοδειάς που αποτυπώνεται στα ξεχειλισμένα από δεμάτια κάρα στο βάθος αλλά και από το πλήθος των πρόχειρων καταλυμάτων που διακρίνουμε, για τους εργάτες. Στο σύνολο του το έργο αποδίδεται με γαιώδη χρώματα η χρήση των οποίων ισορροπεί την ειδυλλιακή οπτική του τοπίου με την αντικειμενική αποτύπωση της πραγματικότητας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
Το μαθησιακό αντικείμενο μπορεί να αξιοποιηθεί για τη διερεύνηση του καλλιτεχνικού ρεύματος του Ρεαλισμού. Μέσα από την ανάλυση προσεγγίζεται η διαχείριση των μορφικών στοιχείων και η απόδοση του θέματος. Διερευνώνται οι αλλαγές στο περιεχόμενο των έργων εκείνης της εποχής τόσο από αισθητική όσο και από κοινωνική, ιστορική άποψη. Εξετάζονται τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά του Μιλλέ και συσχετίζονται με δημιουργίες άλλων καλλιτεχνών της ίδιας εποχής (Κουρμπέ, Ντωμιέ). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μελέτη της ζωής και του έργου του Μιλλέ, στον εντοπισμό ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ δημιουργών και καλλιτεχνικών ρευμάτων, στη σύγκριση και αναγνώριση έργων τέχνης.
Στον συγκεκριμένο πίνακα, ο Millet ξεθωριάζει κάπως την εικόνα για να δημιουργήσει μια σκονισμένη ατμόσφαιρα και δίνει στις σταχομαζώχτρες μια γλυπτική εμφάνιση. Ο πίνακας ήταν αποτέλεσμα δεκαετούς έρευνας και το αγαπημένο θέμα (όπως τα περισσότερα), η αγροτική ζωή.
Κι ας μην ξεχνάμε ότι ο Millet ως παιδί καλλιεργουσε τη γη μαζί με τον πατέρα του, και αυτό τον δίδαξε ευγένεια και σεβασμό ως προς την αγροτική τάξη. Και αργότερα, κατά την γαλλική επανάσταση, επηρεασμένος από τον ξεσηκωμό της εργατικής τάξης ενάντια στη μοναρχια απεικόνισε τους αγρότες να μοχθούν στα χωράφια ως “θρησκευτικές προσωπικότητες”, εξ ου και η έλλειψη προσωπικών χαρακτηριστικών, θέλει να τονίσει την προσφορά, το μόχθο, και όχι την εικόνα καθαυτή.
Η γυναίκα του καθημερινού μόχθου σε συσχετισμό με το τοπίο που σβήνει αδρά στο βάθος, προσφέρεται για λεπτομερειακή περιγραφή και εμπέδωση των κανόνων της. Σκοπός της παρέμβασης ήταν να αισθητοποιηθεί ο κοινωνικός ρόλος των γυναικών στην Ευρωπαική κοινωνία του 19ου αιώνα που ως αφανείς ηρωίδες προσφέρουν συμπληρωματικό εισόδημα στην οικογένειά τους από τη μια μεριά, και από την άλλη στηρίζουν το κοινωνικό οικοδόμημα, παρά την σκληρότητα των συνθηκών εργασίας. Οι αντοχές και ο μόχθος τους εφάμιλλος του άντρα αγρότη και εργάτη. Πρέπει να καταδειχθεί αφού δεν τονίζεται ή και αποσιωπάται από τις επίσημες αφηγήσεις. Η γενική εκτίμησή μου για το εικαστικό υλικό είναι ότι είναι πλουσιότατο, με ποικιλία που προσφέρει την ευκαιρία στον διδάσκοντα να αξιοποιήσει στοιχεία καινοτόμα στην εκπαιδευτική διαδικασία (εικόνες, ζωγραφική) και να προκαλέσει ζωντανή συζήτηση για φλέγοντα ζητήματα ισότητας και νοοτροπιών. Για την υποδοχή της παρέμβασης από την πλευρά των μαθητών/τριών πρέπει να πως τέτοιες πρωτοβουλίες αποδεικνύεται ότι είναι καλοδεχούμενες: ενθουσιάζονται με τις καινούριες προσεγγίσεις των γνωστών τους θεμάτων, όπως είναι η ισότητα των φύλων και παράγουν εξαιρετικά ενδιαφέροντα έργα (κείμενα, ζωγραφική, κολλάζ κ.τ.λ)
“Εναλλακτικά μαθήματα Φιλοσοφίας στην σχολική βιβλιοθήκη του 5ου ΓΕΛ Τρικάλων, μέσα από την παρουσίαση βιβλίων” Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
“Εναλλακτικά μαθήματα Φιλοσοφίας στην σχολική βιβλιοθήκη του 5ου ΓΕΛ Τρικάλων, μέσα από την παρουσίαση βιβλίων” Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
Αιτία και αφορμή για αυτά τα εναλλακτικά μαθήματα Φιλοσοφίας στην σχολική μας βιβλιοθήκη υπήρξε το ακόλουθο εκπαιδευτικό- πολιτισμικό κίνητρο: η ανοιχτή, δημιουργική, αλληλεπιδραστική διδασκαλία του μαθήματος της Φιλοσοφίας, η οποία υλοποιείται στα Β1 & Β2 Τμήματα του 5ου ΓΕΛ εφέτος, με αποτέλεσμα οι μαθητές/τριες να έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν μέσα από παρουσιάσεις βιβλίων και λευκωμάτων, έρευνα και αναζήτηση, ποικίλες θεματικές και πτυχές της ιστορικής εξέλιξης της Φιλοσοφίας, της Φιλοσοφικής θεώρησης του Ωραίου, του Άσχημου, του Μοντέρνου, του Μεταμοντέρνου και της Τέχνης. Κατά την διάρκεια του εναλλακτικού μαθήματος με στόχο την ελεύθερη σκέψη, οι μαθητές/τριες παρακολούθησαν ενεργά τις παρουσιάσεις των σχετικών βιβλίων-λευκωμάτων Τέχνης. Παράλληλα, με τη διαμόρφωση ενός διαγράμματος-νοητικού χάρτη των βασικών σταθμών της Ιστορίας της Φιλοσοφίας και της σχέσης της με την Τέχνη, εμπλούτισαν τις βιωματικές, γνωσιακές αναπαραστάσεις τους για την εξελικτική πορεία της ανθρώπινης σκέψης, ακόνισαν την κριτική τους σκέψη και, εν τέλει, πολλαπλασίασαν τα θετικά αποτελέσματα στον δημιουργικό προβληματισμό τους.
Παράλληλα, αισθητοποίησαν την αντίληψή τους για τις φιλοσοφικές ιδέες και απόψεις και συνειδητοποίησαν πως τα εκπαιδευτικά κίνητρα είναι «κατασκευασμένα» έτσι ώστε να «μεταφέρονται» εύκολα σ’ αυτούς και να παρουσιάζονται από τους εκπαιδευτικούς χωρίς να απαιτούνται ιδιαίτερα πολύπλοκες γνώσεις. Έτσι, κάθε δημιουργική-συνθετική δραστηριότητα αναφέρεται σε διαφορετικό θέμα και περιέχει «αντίγραφα» ιδεών και ποικίλο εκπαιδευτικό υλικό.
Τα βασικά βιβλία αναφοράς μας υπήρξαν τα ακόλουθα:
«Ο κόσμος της σοφίας» του Jostein Gaarder, ένα μυθιστόρημα για την Ιστορία της Φιλοσοφίας από τις εκδόσεις Νέα Σύνορα, Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 1994. Ένα μυθιστόρημα με ήρωες δύο διαφορετικές κοπέλες και έναν ανώνυμο επιστολογράφο. Ένα βιβλίο “μυστηρίου”. Ένα μυθιστόρημα σκέψης, γνώσης, πνεύματος, απόλαυσης, περιπέτειας. Και πάνω απ’ όλα, η Ιστορία της Φιλοσοφίας από την αρχή ως την εξέλιξή της μέχρι σήμερα. Ενδιαφέρον μυθιστόρημα γύρω από την πορεία της φιλοσοφίας, κατάλληλο για παιδιά Λυκείου. Πολύ καλό για να πάρει κάποιος μια ιδέα περί φιλοσοφικών ρευμάτων. Συνοπτική και παράλληλα εξαιρετική περιήγηση στον κόσμο των ιδεών. Σαν εισαγωγικό έργο είναι ενδιαφέρον και κατατοπιστικό. Σαν λογοτεχνική δημιουργία είναι απλουστευμένη προσέγγιση ενός αχανούς θέματος μέσα από μυθοπλασία που και η ίδια εχει φιλοσοφικές αιχμές. Στην ουσία, ο συγκερασμός της φιλοσοφικής θεώρησης απο έναν ενήλικο και μια κοπελίτσα που στο τέλος, (δάσκαλος και μαθήτρια), συγκλίνουν σε απόψεις και συμπεράσματα, αφήνοντας πάντα ανοιχτά πεδία προβληματισμού. Ένα πολλά υποσχόμενο βιβλίο, που ξεκινώντας την ανάγνωση σου αφήνει τις καλύτερες εντυπώσεις. Η ωραία ιδέα να παρουσιαστεί η ιστορία της Φιλοσοφίας μέσα από ένα μυθιστόρημα καθιστά το βιβλίο ταξιδιάρικο, παρόλο που η πλοκή του περιορίζεται ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους. Το βιβλίο αξίζει γιατί μεταφέρει γνώσεις στον αναγνώστη και γιατί προσπαθεί να το κάνει με έναν τρόπο ψυχαγωγικό.
Το δεύτερο βιβλίο-λεύκωμα Τέχνης που παρουσιάστηκε είναι το ” Άντι Γουόρχολ” (Αμερικανός ζωγράφος, σκηνοθέτης και συγγραφέας. Υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές του κινήματος της Ποπ Αρτ). Ο Άντι Γουόρχολ (Andy Warhol), από τους πρωταγωνιστές του κινήματος της Ποπ Αρτ, μιας τέχνης λαϊκής που οικειοποιήθηκε μορφές και στρατηγικές της διαφήμισης, κατάφερε να δημιουργήσει μία νέα γέφυρα επικοινωνίας ανάμεσα στη σύγχρονη εικαστική δημιουργία και το ευρύ καταναλωτικό κοινό. Στη δεκαετία του ‘60, το όνομα του Γουόρχολ, του «Πάπα της Ποπ Αρτ» όπως τον ονόμασαν, πήρε διαστάσεις θρύλου. Κανένας καλλιτέχνης του 20ού αιώνα, αν εξαιρέσουμε τον Πικάσο και τον Νταλί, δεν έφθασε σε ανάλογη παγκόσμια φήμη. Οι πρώτοι πίνακές του είναι τυποποιημένες σειρές κόμικς ή διαφημίσεων. Αργότερα ζωγραφίζει μία επαναλαμβανόμενη εικόνα, χρησιμοποιώντας σφραγίδες από ξύλο ή ελαστικό, καθώς και στένσιλ, για να οδηγηθεί τελικά στην τεχνική της μεταξοτυπίας πάνω σε μουσαμά. Η με μηχανικά μέσα αναπαραγωγή των έργων του προκάλεσε αντιδράσεις και κάποιοι τεχνοκριτικοί έκαναν λόγο για την αποθέωση της κοινοτοπίας και της κακογουστιάς της διαφημιστικής τέχνης των Ηνωμένων Πολιτειών.
Οι πίνακές του περιλαμβάνουν κυρίως πρόσωπα και καταναλωτικά αγαθά (Έλβις Πρίσλεϊ, Τζάκλιν Κένεντι, Μέριλιν Μονρόε, Λιζ Τέιλορ, Μέγας Αλέξανδρος κ.ά.), εικόνες από πραγματικά γεγονότα (συγκρούσεις αυτοκινήτων, ηλεκτρικές καρέκλες), καταναλωτικά αγαθά (κονσέρβες Σούπας Κάμπελ, μπουκάλια Κόκα – Κόλα), χαρτονομίσματα και λουλούδια.
Επιδέξιος στην αυτοδιαφήμιση, ο Γουόρχολ ο πρόβαλε την ιδέα τού καλλιτέχνη ως απλού μεσάζοντα, απρόσωπου και αμέτοχου. «Αν θέλετε να γνωρίσετε το έργο μου, δείτε την επιφάνεια κι αυτό είναι όλο· δεν υπάρχει τίποτε από πίσω». Ο Τρούμαν Καπότε τον είχε αποκαλέσει «Σφίγγα χωρίς αίνιγμα», υπονοώντας την έλλειψη οποιουδήποτε μυστηρίου στα έργα του.
© SanSimera.gr(https://www.sansimera.gr/biographies/2582)
Αναμφισβήτητα, ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει το υλικό των δύο αυτών βιβλίων που παρουσιάσαμε με όποιον τρόπο θεωρεί καλύτερο για τη συγκεκριμένη ομάδα μαθητών/τριών και να προτρέψει τους μαθητές του να συμμετάσχουν ενεργά στην παρουσίασή τους. Εξάλλου, η τεκμηρίωση της εισήγησης, του διαλόγου και της γραφής-παραγωγής κειμένων στο πλαίσιο του εν λόγω εκπαιδευτικού αντικειμένου σπουδών οφείλεται στο ότι όλα αυτά μαζί αποτελούν μια σύνθετη ανθρώπινη συμπεριφορά, στην οποία εμπλέκονται ατομικοί και κοινωνικοί παράγοντες: γνώσεις και δεξιότητες γλωσσικές, γνωστικές και μεταγνωστικές, εννοιολογικές, συνεπικουρούν με το στενότερο ή ευρύτερο κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο, τις προσδοκίες, τις αξίες και τις αλληλεπιδράσεις του, με αποτέλεσμα η πνευματική ανάπτυξη να καταλήγει να είναι από τις απαιτητικότερες νοητικές και επικοινωνιακές διαδικασίες στις οποίες επιδίδεται ο άνθρωπος.
