Εκπαιδευτική-διδακτική παρέμβαση για την ισότητα των φύλων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων.
Την αφόρμηση και το έναυσμα για την συγκεκριμένη παρέμβαση που έκανα μου τα πρόσφερε ένα ζωγραφικό έργο του Γάλλου ρεαλιστή ζωγράφου Millet που αποδίδει φυσιοκρατικά τις “σταχομαζώχτρες” γυναίκες-εργάτριες της υπαίθρου που σκυφτές μαζεύουν στάχυα και στήνουν θημωνιές. Το The Gleaners είναι μια ελαιογραφία του Jean-François Millet που ολοκληρώθηκε το 1857. Απεικονίζει τρεις αγρότισσες να σταχυολογούν ένα χωράφι με αδέσποτα κοτσάνια σίτου μετά τη συγκομιδή.
ΤΙΤΛΟΣ
Οι σταχομαζώχτρες, Φρανσουά Μιλλέ, Μουσείο Λούβρου, Παρίσι, 1857
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Το μαθησιακό αντικείμενο είναι εικόνα έργου ζωγραφικής με λάδι σε μουσαμά (0,84 x1,12μ.). Φόντο του έργου αποτελεί ένας μεγάλος σιτοβολώνας στο τέλος του θερισμού, ο οποίος αποδίδεται με διαβαθμίσεις της ώχρας και του πράσινου. Κεντρική θέση στον πίνακα καταλαμβάνουν τρείς γυναικείες φιγούρες που μαζεύουν τα υπολείμματα της σοδειάς. Οι δύο γυναίκες αριστερά του έργου, αποδίδονται με τα σώματα τους τόσο σκυμμένα προς τη γη που δεν διακρίνονται τα πρόσωπα τους ενώ η τρίτη φιγούρα αριστερά, είναι λιγότερο σκυμμένη και μπορούμε να διακρίνουμε αμυδρά το προφίλ του προσώπου της. Οι γυναίκες κρατούν στο αριστερό τους χέρι ελάχιστα στάχια ενώ με το δεξί μαζεύουν σπόρους και έχουν τα κεφάλια τους καλυμμένα με χρωματιστά μαντήλια. Σε δεύτερο πλάνο κυριαρχεί ο πλούτος της σοδειάς που αποτυπώνεται στα ξεχειλισμένα από δεμάτια κάρα στο βάθος αλλά και από το πλήθος των πρόχειρων καταλυμάτων που διακρίνουμε, για τους εργάτες. Στο σύνολο του το έργο αποδίδεται με γαιώδη χρώματα η χρήση των οποίων ισορροπεί την ειδυλλιακή οπτική του τοπίου με την αντικειμενική αποτύπωση της πραγματικότητας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
Το μαθησιακό αντικείμενο μπορεί να αξιοποιηθεί για τη διερεύνηση του καλλιτεχνικού ρεύματος του Ρεαλισμού. Μέσα από την ανάλυση προσεγγίζεται η διαχείριση των μορφικών στοιχείων και η απόδοση του θέματος. Διερευνώνται οι αλλαγές στο περιεχόμενο των έργων εκείνης της εποχής τόσο από αισθητική όσο και από κοινωνική, ιστορική άποψη. Εξετάζονται τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά του Μιλλέ και συσχετίζονται με δημιουργίες άλλων καλλιτεχνών της ίδιας εποχής (Κουρμπέ, Ντωμιέ). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μελέτη της ζωής και του έργου του Μιλλέ, στον εντοπισμό ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ δημιουργών και καλλιτεχνικών ρευμάτων, στη σύγκριση και αναγνώριση έργων τέχνης.
Στον συγκεκριμένο πίνακα, ο Millet ξεθωριάζει κάπως την εικόνα για να δημιουργήσει μια σκονισμένη ατμόσφαιρα και δίνει στις σταχομαζώχτρες μια γλυπτική εμφάνιση. Ο πίνακας ήταν αποτέλεσμα δεκαετούς έρευνας και το αγαπημένο θέμα (όπως τα περισσότερα), η αγροτική ζωή.
Κι ας μην ξεχνάμε ότι ο Millet ως παιδί καλλιεργουσε τη γη μαζί με τον πατέρα του, και αυτό τον δίδαξε ευγένεια και σεβασμό ως προς την αγροτική τάξη. Και αργότερα, κατά την γαλλική επανάσταση, επηρεασμένος από τον ξεσηκωμό της εργατικής τάξης ενάντια στη μοναρχια απεικόνισε τους αγρότες να μοχθούν στα χωράφια ως “θρησκευτικές προσωπικότητες”, εξ ου και η έλλειψη προσωπικών χαρακτηριστικών, θέλει να τονίσει την προσφορά, το μόχθο, και όχι την εικόνα καθαυτή.
Η γυναίκα του καθημερινού μόχθου σε συσχετισμό με το τοπίο που σβήνει αδρά στο βάθος, προσφέρεται για λεπτομερειακή περιγραφή και εμπέδωση των κανόνων της. Σκοπός της παρέμβασης ήταν να αισθητοποιηθεί ο κοινωνικός ρόλος των γυναικών στην Ευρωπαική κοινωνία του 19ου αιώνα που ως αφανείς ηρωίδες προσφέρουν συμπληρωματικό εισόδημα στην οικογένειά τους από τη μια μεριά, και από την άλλη στηρίζουν το κοινωνικό οικοδόμημα, παρά την σκληρότητα των συνθηκών εργασίας. Οι αντοχές και ο μόχθος τους εφάμιλλος του άντρα αγρότη και εργάτη. Πρέπει να καταδειχθεί αφού δεν τονίζεται ή και αποσιωπάται από τις επίσημες αφηγήσεις. Η γενική εκτίμησή μου για το εικαστικό υλικό είναι ότι είναι πλουσιότατο, με ποικιλία που προσφέρει την ευκαιρία στον διδάσκοντα να αξιοποιήσει στοιχεία καινοτόμα στην εκπαιδευτική διαδικασία (εικόνες, ζωγραφική) και να προκαλέσει ζωντανή συζήτηση για φλέγοντα ζητήματα ισότητας και νοοτροπιών. Για την υποδοχή της παρέμβασης από την πλευρά των μαθητών/τριών πρέπει να πως τέτοιες πρωτοβουλίες αποδεικνύεται ότι είναι καλοδεχούμενες: ενθουσιάζονται με τις καινούριες προσεγγίσεις των γνωστών τους θεμάτων, όπως είναι η ισότητα των φύλων και παράγουν εξαιρετικά ενδιαφέροντα έργα (κείμενα, ζωγραφική, κολλάζ κ.τ.λ)