4 Εσωτερική πολιτική των βυζαντινών αυτοκρατόρων κατά την περίοδο της Εικονομαχίας

Θρησκευτική πολιτική: Η εικονομαχία : Ίσαυροι: έλεγχος στην εκκλησία

8ος αιώνας: λατρεία εικόνων, λειψάνων, κειμηλίων: Άραβες=οι Χριστιανοί είναι ειδωλολάτρες.

Πληθώρα μοναστηριών=αφορολόγητα

Σκληρή πολιτική Ισαύρων-Εκκλησία & λαός=εικονολάτρες

Τα μέτρα του Λέοντα Γ΄ : απαγόρευση της προσκύνησης των εικόνων.

Η αντίδραση: Ιωάννης ο Δαμασκηνός (πραγματεία υπέρ των εικόνων με θεολογικά, δογματικά και φιλοσοφικά επιχειρήματα)

Α΄φάση: :

Επανάσταση Ελλαδικών & Πάπα. Τιμωρία του απ΄τον Λέοντα Γ΄: Αφαίρεση Ιλλυρικού από τη δικαιοδοσία του.

787: Ειρήνη η Αθηναία: Σύνοδος στη Νίκαια: Αναστήλωση των εικόνων.

Β΄φάση: : Θεόφιλος=οξύτητες.

843: Θεοδώρα: επίτροπος του ανήλικου αυτοκράτορα γιου της. Σύνοδος Κωνσταντινούπολης-Αναστήλωση των εικόνων. (Κυριακή της Ορθοδοξίας)

Αντίθεση Ανατολής – Δύσης. Κράτος & Εκκλησία= αδερφωμένα-ιεραποστολές

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

5 Βυζαντινή εικόνα

Κατά την επικρατούσα σήμερα άποψη, οι καταβολές της εικόνας αναζητούνται στις νεκρικές προσωπογραφίες της Αιγύπτου, τα γνωστά πορτραίτα του Φαγιούμ.

Οι Βυζαντινοί ονόμαζαν εικόνα κάθε θρησκευτική απεικόνιση, με οποιαδήποτε τεχνική κι αν είχε γίνει, είτε ήταν φορητή είτε όχι. Σήμερα όμως χρησιμοποιούμε τον όρο αυτό μόνο για φορητούς πίνακες, σχεδόν πάντοτε ζωγραφισμένους πάνω σε ξύλο (με την εγκαυστική τεχνική ή την τεχνική της τέμπερας). Πολύ σπανιότερα ήταν από λίθο ή μέταλλο.

Τα έργα της ζωγραφικής που βλέπουμε στους τοίχους, στον τρούλο ή στο ιερό των εκκλησιών ονομάζονται τοιχογραφίες .

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

6 Κοινωνική πολιτική στο Βυζαντινό κράτος

Νομοθεσία των Ισαύρων Αυτοκρατόρων

1. Θέματα: στρατιωτικά σώματα, διοικητικές περιοχές, επαρχίες. Συνένωση στρατιωτικής & πολιτικής διοίκησης (χερσαία και ναυτικά θέματα, θεματικός στόλος).

2. Εκλογή : Κώδικας νόμων = χριστιανικός χαρακτήρας

3. προστασία γεωργών – εθνικός στρατός δυνατός και αξιόμαχος

Ο ΑΡΑΒΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΩΣ ΤΟΝ 9Ο ΑΙΩΝΑ Μ.Χ.

Τέλος 9ου αιώνα: 3 χαλιφάτα

800: Καρλομάγνος: στέφεται από τον πάπα αυτοκράτορας/ παπικό κράτος της Ιταλίας

Κοινωνική πολιτική στο Βυζαντινό κράτος

Γεωργία :

Α) ελεύθεροι γεωργοί με μικρά κτήματα

Β) δουλοπάροικοι

Γ) ημισειασταί ή προσκαθήμενοι (καλλιεργητές χωρίς δική τους ιδιοκτησία)

Κοινωνικές εξεγέρσεις: φτώχεια, λιμοί, φορολογία

820: «Στάση του Θ. Καππαδόκη»: 1.παρακμή των ελεύθερων γεωργών, 2. παραμέληση του στόλου.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

7 Κοινωνία και κρατική οργάνωση του Αραβικού χαλιφάτου

Ισλαμισμός & κοράνι: συνεκτικά στοιχεία εθνοτήτων της Αραβίας

Βιοτεχνία: Εμπόριο ανατολής & δύσης: αύξηση του πλούτου

Αριστοκρατία Αράβων γαιοκτημόνων / λαϊκές τάξεις σε άθλια κατάσταση

Η διάσπαση του Χαλιφάτου: αίτια: μέσα 9ου αιώνα τρία χαλιφάτα: Ομμευάδων, Φατιμιδών και Αββασιδών.

Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Αρχές 5ου αι.: κράτος των Φράγκων

Μαγιορδόμοι: αυλάρχες της βασιλικής αυλής. Κάρολος Μαρτέλ, Πεπίνος ο Βραχύς: δυναστεία των Καρολιδών.

Μέσα 8ου αι.: δημιουργία παπικού κράτους (Ραβέννα, Πεντάπολη, Ρώμη)

Άαχεν=Ακυίσγρανο: πρωτεύουσα του Φραγκικού κράτους του Καρλομάγνου: Καρολίγγεια Αναγέννηση

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

8 Η ακμή του Βυζαντίου. Οι χρόνοι της Μακεδονικής Δυναστείας (867-1056)

Βυζάντιο και Καρλομάγνος

Στη φιλοδοξία του Καρλομάγνου: εμπόδιο το Βυζάντιο

800: Στέψη του Καρλομάγνου και πρόταση γάμου στην Ειρήνη. Προσπάθεια εκ μέρους του σφετερισμού του αυτοκρατορικού αξιώματος (imperium romanum) υποστηρίζουν οι Βυζαντινοί χρονογράφοι. Ματαίωση των σχεδίων του: 802 εκθρόνιση της Ειρήνης

Μακεδονική Δυναστεία:

1. νέα νομοθεσία: προστασία φτωχών

2. κληρονομική διαδοχή

μ.Χ. : Βυζαντινή Εποποιία

4. Ιεραποστολική Δράση: Κύριλλος & Μεθόδιος- πολιτική επιρροή Βυζαντίου στους Σλαύους

: παρακμή

6. Μέγας Φώτιος: προμηνύματα πνευματικής αναγέννησης: στροφή στην αρχαία κληρονομιά, εγκυκλοπαίδειες, Μυριόβιβλος, μαθητές του: επίσκοπος Καισαρείας Αρέθας, Νικόλαος Μυστικός πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

9 Αγώνες προς τους Άραβες και τους Βουλγάρους

Ακριτικό τραγούδι-Βασίλειος Διγενής Ακρίτας/απαρχή δημοτικού τραγουδιού

1.Αγώνες κατά την πρώτη(Α΄) περίοδο της Μακεδονικής δυναστείας ( ):

Επιδρομές Σαρακηνών από Κρήτη, Αίγυπτο, Αφρική.

Η λεηλασία της Θεσσαλονίκης (904): Λέων ο Τριπολίτης.

Η ακμή των Βουλγάρων : Βόρης: Χριστιανισμός: πρόοδος πνευματική, κοινωνική, πολιτική, φιλολογική, γλωσσική.

Συμεών: βυζαντινοθρεμμένος ηγεμών των Βουλγάρων : επεκτατικά σχέδια του «τσάρου Ρωμαίων και Βουλγάρων».

Συμεών: απόσπαση Βουλγαρικής εκκλησίας απ΄το οικουμενικό Πατριαρχείο

Πέτρος: ειρήνη με Βυζάντιο

Κροάτες και Σέρβοι στα Βαλκάνια.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

10 ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΤΆ ΤΗΝ Β΄ΚΑΙ Γ΄ΠΕΡΙΟΔΟ (963-1056)

Οι Ρώσοι στη Βουλγαρία (Σβιατοσλάβος)

971: Τσιμισκής: εκδίωξη Ρώσων και υποταγή Βουλγαρίας / Βουλγαρία: αυτοδιοίκητες επαρχίες με βοεβόδες, τοπάρχες / κατάργηση Βουλγαρικού πατριαρχείου

Βασίλειος Β΄: επαναστάσεις δυνατών: Βάρδα Σκληρού, Βάρδα Φωκά.

Επιδρομές Σαμουήλ

Νίκη των βυζαντινών στο Σπερχειό & θρίαμβός τους στο Κλειδί (1014).

Νικηφόρος Ουρανός, βυζαντινός στρατηγός: αιφνιδιασμός Βουλγάρων

1018: Βουλγαρία=βυζαντινή επαρχία με 2 θέματα

Εκκλησία Βουλγαρίας: αυτοκέφαλη αρχιεπισκοπή με έδρα την Αχρίδα (Οχρίδα)

Η ΑΓΙΑ ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ: Όθωνας, Λιουτπράνδος, Βυζάντιο.

ΟΙ ΡΩΣΟΙ (ΡΩΣ) ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

11 ΟΙ ΡΩΣΟΙ (ΡΩΣ) ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Σκανδιναβοί – Νορμανδοί-Βαράγγοι: τον 9ο αιώνα υποτάσσουν τους Σλάβους και ιδρύουν ηγεμονίες

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Το Ρωσικό κράτος του Κιέβου (Ρούρικ)

Ρως με μονόξυλα : επιδρομές στην Κωνσταντινούπολη: υπογραφή εμπορικών συμφωνιών: στενές εμπορικές σχέσεις Βυζαντίου & Ρως.

Βλαδίμηρος: εκχριστιανισμός των Ρώσων

Κίεβο: Κέντρο πολιτισμού επί Γιαροσλάβου του Σοφού (11ος αιώνας)

Οι πόλεις: 9ος αι.: Τραπεζούντα, Θεσσαλονίκη, Βέροια, Θήβα, Πάτρα, Κόρινθος: μεταξουργεία/Σπάρτη: τάπητες/ Δυρράχιο, Καστοριά, Αδριανούπολη: μεγάλη εμπορική κίνηση.

Αυστηροί κανονισμοί στο εμπόριο: Συντεχνίες (ρωμαϊκός θεσμός)

Έπαρχος: ελεγκτής των συντεχνιών-βιοτεχνιών (κρατικά μονοπώλια)

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

12 Κοινωνική πολιτική-Νομοθεσία

10ος αι.: δυνατοί = κοινωνική πληγή γιατί:

Α) Απειλούσαν τη μικρή ιδιοκτησία και

Β) διασπούσαν την ενότητα του κράτους.

Μεγάλες οικογένειες = οίκοι με ιδιωτικούς στρατούς (φεουδαρχικά στοιχεία)

Μέτρα κατά των «δυνατών» απ΄τους περισσότερους αυτοκράτορες της Μακεδονικής δυναστείας: το Αλληλέγγυον (Βασίλειος ο Β΄-1002): αλληλέγγυα φορολογική ευθύνη: οι πλούσιοι πληρώνουν το φόρο των φτωχών που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.

Νομοθετικοί κώδικες: επαναφορά της Νομοθεσίας του Ιουστινιανού:

Α) Πρόχειρος νόμος,

Β) Επαναγωγή,

Γ) Βασιλικά,

Δ) Επαρχικό Βιβλίο,

Ε) Νεαρές

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

13 ΠΑΙΔΕΙΑ -ΤΕΧΝΗ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Χριστιανισμός & Ελληνορωμαϊκός πολιτισμός: μετάδοσή του με τις ιεραποστολές.

Μοραβοί: κεντρικοί Σλάβοι: μέσα 9ου αι.: λόγοι απόρριψης παπικών και αποδοχή του Χριστιανισμού απ΄ τους Βυζαντινούς.

Κύριλλος & Μεθόδιος (απόστολοι των Σλάβων): σλαβικό αλφάβητο: βάσεις της Σλαβικής Λογοτεχνίας.

Φώτιος, Βόρης, Συμεών, Πέτρος.

Νοτιοσλάβοι Σέρβοι

Σελτζούκοι Τούρκοι που δέχτηκαν το Χριστιανισμό.

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ: οι σχέσεις των δύο εξουσιών: συνεργασία όχι πάντα αρμονική, η καλή οργάνωση της εκκλησίας κρατική υπόθεση, αλληλοστήριξη αλλά και αυτοτέλεια και των δύο. Αυτοκράτορες & ιεράρχες.

ΠΑΙΔΕΙΑ -ΤΕΧΝΗ

Παιδεία: 9ος αι.: Καίσαρας Βάρδας: Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης στη Μαγναύρα (Λέων ο Φιλόσοφος, Φώτιος, Αρέθας, Μιχαήλ Ψελλός)

11ος αι.: Νομική Σχολή: Μιχαήλ Ψελλός: Ύπατος των Φιλοσόφων

Μοναστήρια: βιβλιοθήκες, συνεργεία συγγραφέων- αντιγραφέων για αντιγραφή αρχαίων χειρογράφων = διάσωση αρχαίας κληρονομιάς

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

14 Εκκλησιαστικοί αρχηγοί με ξεχωριστή δράση (πολιτική δράση):

Εκκλησιαστικοί αρχηγοί με ξεχωριστή δράση (πολιτική δράση):

Φώτιος: λόγιος με μεγάλη μόρφωση – ο Πάπας Νικόλαος Β΄ από πολιτικό υπολογισμό ζητά την απομάκρυνση του Φωτίου.

Νικόλαος Μυστικός: διαπραγματεύσεις με το Βούλγαρο Τσάρο Συμεών, εξαγορά αιχμαλώτων, στήριξη αγωνιστών του Βυζαντίου.

Μιχαήλ Κηρουλάριος: σχίσμα του 1054, πολιτικό παρασκήνιο

Το σχίσμα του 1054: αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος, πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος = αδιάλλακτος: Πολιτικές συνέπειες του Σχίσματος: σημαντικές Αίτια και Συνέπειες του Σχίσματος για το Βυζάντιο και τη Δύση

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

15 Εμφάνιση των Οθωμανών ως το 1402 Γαζήδες πολεμιστές: αρχηγοί μικρο ομάδων οθωμανικών φυλών Ορδή του Σουλεϊμάν-Ερτογρούλ Οσμάν ή Ο(ω)θμάν Ίδρυση του Σουλτανάτου της Προύσας

Σουλτανατο της προυσας-οθωμανικο κρατος η κρατος των ΟΣΜΑΝΙΔΩΝ

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ: 1. ΑΠΟΜΑΚΡΥΣΜΕΝΟ ΑΠΟ ΔΥΝΑΤΟΤΕΡΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΚΡΑΤΗ 2. ΣΥΝΟΡΑ ΜΕ ΒΥΖΑΝΤΙΟ: ΧΩΡΑ «ΑΠΙΣΤΩΝ»

ΔΙΟΙΚΗΣΗ=ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΗ, ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΥΣΤΗΡΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑ = ΘΕΣΜΟς ΤΟΥ 14ΟΥ ΑΙ. (ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΑ + ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟς ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΑΙΔΩΝ.

ΑΙΤΙΑ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕς: Α) ΕΦΗΒΟΙ (ΑΤΖΕΜ ΟΓΛΑΝ)=ΕΠΙΛΕΚΤΑ ΣΩΜΑΤΑ ΓΕΝΙΤΣΑΡΩΝ Β) ΠΑΙΔΙΑ (ΙΤΣ ΟΓΛΑΝ):ΑΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΑΞΙΩΜΑΤΑ

ΙΩΑΝΝΗς ΚΑΝΤΑΚΟΥΖΗΝΟς-ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

16 Καλλίπολη, Διδυμότειχο, Αδριανούπολη (1362): οι Τούρκοι στην Ευρώπη Μάχη στο Κόσσοβο =Κοσσυφοπέδιο (1389)

Μουράτ Α΄: Εδραίωση εξουσίας των Τούρκων στα Βαλκάνια (πολλά κοινά σημεία με Μαντζικέρτ: 1071)

1387: Θεσσαλονίκη = φόρου υποτελής στο Σουλτάνο – Μάχη στη Νικόπολη (1396) : Βαγιαζήτ Α΄- νίκη κατά των Χριστιανών

Μανουήλ Β΄Παλαιολόγος: παρακμή Κωνσταντινούπολης, ταξίδια του στη Δύση: απόσπαση αόριστων υποσχέσεων.

Λόγοι ασυνεννοησίας Δυτικών: Βενετοί, Γενοβέζοι: αδύνατη η συνεργασία τους. Άγγλοι, Γάλλοι: στα πρόθυρα πολέμου μεταξύ τους. Λαϊκά στρώματα της Δύσης: Έλληνες=σχισματικοί (προπαγάνδα Ρώμης και Πάπα)

Μογγόλοι & Ταμερλάνος(Τιμούρ):

Εισβολή στη Μ. Ασία.

Η μάχη της Άγκυρας (1402): πανωλεθρία Τούρκων από Μογγόλους. Εκστρατεία Μογγόλων στην Κίνα. Διάλυση του κράτους τους.

1430: πτώση Θεσσαλονίκης στους Τούρκους

Επικράτηση των Δυνατών:

Κομνηνοί & Παλαιολόγοι: στήριξη της τάξης των δυνατών: «αριστοκρατία»: επικράτησή της. Διάλυση του κράτους.

Η εξαθλίωση των γεωργών: συσσωρεύονται στις πόλεις, αφού χάνουν τις περιουσίες τους. Τεράστιες οι περιουσίες των δυνατών. Τοκογλυφία. Εξαθλίωση μαζών.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

17 Μέσοι: βιοτέχνες & έμποροι των πόλεων (13ος – 14ος αι.: ανάπτυξη)

Ησυχαστές: οπαδοί απόλυτου ασκητισμού (Γρηγόριος ο Παλαμάς, Βαρλαάμ = ερευνητής θεολόγος & αρχαιογνώστης λόγιος)

2 ομάδες: α) ευγενείς & μοναχοί & κληρικοί: Γρηγόριος Παλαμάς, β) ζηλωτές & αρχαιολάτρες: Βαρλαάμ.

Ιωάννης Καντακουζηνός & μοναχοί του Αγίου Όρους: υποστήριξη στους ησυχαστές. Πολιτική διαμάχη: Ιωάννης Καντακουζηνός, Ζηλωτές: Ζηλωτές & λαός & Ιωάννης Ε΄& Άννα / δυνατοί & Καντακουζηνός.

Οι Ζηλωτές κύριοι της Θεσσαλονίκης( ): σχηματισμός κυβέρνησης από Ζηλωτές & συντεχνίες: νόμοι, σκληρά μέτρα για τους δυνατούς.

Θεσσαλονίκη: αυτόνομη πολιτεία (1349)/ αντεπανάσταση των «δυνατών», πτώση Ζηλωτών, παρακμή Θεσσαλονίκης.

Μέσοι: βιοτέχνες & έμποροι των πόλεων (13ος – 14ος αι.: ανάπτυξη)

Οικονομικός μαρασμός Κωνσταντινούπολης, ανάπτυξη Θεσσαλονίκης, Αδριανούπολης, Θήβας (εμπορικές σχέσεις με Βενετία) ανάπτυξη αστικής τάξης.

Αναγέννηση Παλαιολόγων, τέχνες, γράμματα.

Η Θεσσαλονίκη κατά το 14ο αιώνα: ακμή, οίκοι Βενετίας και Γένοβας, αρχές 14ου αι.: ναυτική συντεχνία. Οι Ζηλωτές: διανοούμενοι με απήχηση στις λαϊκές μάζες και στις μεσαίες τάξεις. Κίνημα Ζηλωτών: λύση στα κοινωνικά προβλήματα: πολιτική κίνηση.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

18 Ανακεφαλαιωτικές ερωτήσεις

Γιατί έγιναν οι εμφύλιοι πόλεμοι στη Ρώμη, ποια ήταν η διάρκειά τους και ποιοι οι αντίπαλοι στις διάφορες φάσεις;

Να αναφέρετε γενικά τα αίτια της διάδοσης του Χριστιανισμού.

Το διάταγμα των Μεδιολάνων.

Το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού (να αναφερθούν τα έργα). Ποια η σημασία του;

Ποιοι είναι οι δεσμοί ενότητας και δύναμης του Βυζαντινού κράτους κατά τον 7ο και 8ο αι.;

Τι είναι η Εικονομαχία, σε ποιες φάσεις διαιρείται και τι γιορτάζουμε την Κυριακή της Ορθοδοξίας;

Να αναφέρετε τα σημαντικότερα γεγονότα κατά τη Β΄και Γ΄περίοδο της Μακεδονικής Δυναστείας.

Ποιοι είναι οι Απόστολοι των Σλάβων; Τι γνωρίζετε για το έργο τους;

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

19 Ανακεφαλαιωτικές ερωτήσεις

Ποιες ήταν οι συνέπειες από την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204;

Ποια στάδια πέρασαν οι σχέσεις Χριστιανισμού και Ελληνισμού;

Πως εξουδετερώθηκε η απειλή του εκγερμανισμού στο ανατολικό κράτος το 400μ. Χ.; Ποιες άλλες συνέπειες είχε το γεγονός αυτό;

Ποια μέτρα πήρε ο Ανθέμιος για να αντιμετωπίσει τις επιδρομές των Ούννων;

Τι ονομάζουμε «Μεγάλη Μετανάστευση των λαών»;

Ποια γερμανικά κράτη ιδρύθηκαν στις παλιές επαρχίες του δυτικού ρωμαϊκού κράτους ως τα μέσα του 5ου αιώνα;

Πως διαμορφώνεται, τελικά, η φυσιογνωμία του Βυζαντίου;

Ποιες ήταν οι τάξεις των πλούσιων πολιτών στην αρχαία Ρώμη το 2ο αι. π. Χ. και ποια ήταν η οικονομική βάση της καθεμιάς;

Ποιες οι συνέπειες του Σχίσματος του 1054;

Τι ήταν οι δήμοι και ποια τα καθήκοντά τους;

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

20 Ερωτήσεις ανακεφαλαιωτικές Ρωμαϊκής και Βυζαντινής Ιστορίας

Ποιες ήταν οι τάξεις των πλούσιων πολιτών στην αρχαία Ρώμη το 2ο αι. π.Χ. και ποια ήταν η οικονομική βάση της καθεμιάς;

Ποια μορφή παίρνει το πολίτευμα στα χρόνια του Διοκλητιανού και του Μ. Κωνσταντίνου; Να τη συγκρίνετε με το σύστημα της Τετραρχίας.

Ποια είναι τα στοιχεία που συνθέτουν τη φυσιογνωμία του Βυζαντίου στα πρώτα χρόνια της διαμόρφωσής του;

Να χαρακτηρίσετε τον Ιουστινιανό από τις ενέργειές του κατά τη Στάση του Νίκα.

Αν το κίνημα της Εικονομαχίας συνέβαινε στις μέρες μας, θα έπαιρνε τόση έκταση όση έλαβε στη βυζαντινή εποχή; Ναι, όχι και γιατί;

Να σχολιάσετε το «Αλληλέγγυον» του Βασιλείου Βουλγαροκτόνου.

Ποιες οι συνέπειες του σχίσματος του 1054;

Σε ποιο αποτέλεσμα κατέληξε η Σύνοδος της Φερράρας – Φλωρεντίας και ποιες αντιδράσεις προκάλεσε η απόφαση της Συνόδου στο Βυζάντιο;

Ποιοι ήταν οι σπουδαιότεροι συνεργάτες του Ιουστινιανού; Ποιες οι φιλοδοξίες του στην εξωτερική πολιτική;

Ο χαρακτήρας και οι συνέπειες των επιδρομών στη Βαλκανική.

(c)

21 Επαναληπτικές ερωτήσεις Ρωμαϊκής και Βυζαντινής Ιστορίας

Γιατί έπρεπε να αναθεωρηθεί και να κωδικοποιηθεί η νομοθεσία επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού;

«…Και όταν η φυγή γενικεύτηκε και είχαν σκοτωθεί πολλοί από το πλήθος, ο Βοραίδης και ο Ιούστος, ανεψιοί του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, κατέβασαν από το θρόνο του ιπποδρόμου τον Υπάτιο, χωρίς κανείς να τολμάει να τους εμποδίσει, και τον έφεραν και τον παράδωσαν στον αυτοκράτορα. Και σκοτώθηκε πάνω από λαός εκείνη την ημέρα». Προκόπιος, Ιστορία των πολέμων Ι, ΧΧΙV, (μτφρ.) Να σχολιάσετε το απόσπασμα. Σε ποιο γεγονός αναφέρεται;

Να διατυπωθούν οι κρίσεις σας πάνω στο έργο του Ιουστινιανού (εξωτερική-εσωτερική πολιτική)

Ποια ήταν η κύρια αιτία των πολέμων με τους Πέρσες και ποια η κατάληξη των πολέμων αυτών;

Τι απέδειξε και ποιες άλλες συνέπειες είχε η κατάκτηση της Ιταλίας απ΄τους Λογγοβάρδους;

Τι ήταν οι Δήμοι και ποια τα καθήκοντά τους;

(c)

22 Ανακεφαλαιωτικές ερωτήσεις Ρωμαϊκής & Βυζαντινής Ιστορίας

Ποια ήταν η κύρια αιτία των πολέμων με τους Πέρσες και ποια η κατάληξη των πολέμων αυτών;

«Βγήκε τότε ο Ναρσής ο κουβικουλάριος στον Ιππόδρομο και κατόρθωσε να πάρει με το μέρος του μερικούς απ΄τους Βένετους, εξαγοράζοντάς τους με χρήματα. Κι αυτοί άρχισαν να φωνάζουν: Ιουστινιανέ Αύγουστε, συ νικάς. Κύριε σώσε το βασιλιά Ιουστινιανό και τη βασίλασσα Θεοδώρα. Τότε το πλήθος διασπάστηκε και οι στασιαστές άρχισαν να χτυπιούνται μεταξύ τους».

Θεοφάνης, Χρονογραφία (μτφρ.) Να σχολιάσετε το απόσπασμα. Σε ποια γεγονότα αναφέρεται;

Το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού (να αναφερθούν τα έργα). Ποια η σημασία του;

Τι γνωρίζετε για τα «Εξαρχάτα»;

«Οι στρατιωτικές δαπάνες και ο αγώνας κατά των εχθρών χρειάζονται μεγάλη φροντίδα και χωρίς χρήματα αυτά τα πράγματα δεν είναι δυνατόν να γίνουν. Το ζήτημα δεν παίρνει καμμιά αναβολή και ούτε είναι δυνατό να ανεχθούμε να ελαττωθεί η ρωμαϊκή γη …. Γι αυτό πρέπει να εισπράττονται οι δημόσιοι φόροι τακτικά και πρόθυμα και στις ορισμένες προθεσμίες». Απόσπασμα απ’ τη Νεαρά VIII, X του Ιουστινιανού. (μτφρ.) Ποιες οι προϋποθέσεις για την επιτυχία της εξωτερικής πολιτικής του, όπως ο ίδιος ο Ιουστινιανός τις περιγράφει;

Τα αίτια της Στάσης του Νίκα. Γιατί απέτυχε και ποιες συνέπειες είχε;

Ποια ήταν η συμπεριφορά των δυνατών και για ποιούς αποτελούσε απειλή;

(c)

23 Ανακεφαλαιωτικές ερωτήσεις Βυζαντινής Ιστορίας

Τι γνωρίζετε για την παλαιοχριστιανική τέχνη;

«…Και δε γράψαμε το νόμο στην πατροπαράδοτη γλώσσα (λατινική) αλλά σ΄ αυτή την κοινή, την ελληνική, ώστε να γίνει γνωστός σε όλους, αφού θα μπορούν να τον καταλάβουν εύκολα…». Απόσπασμα από τη «Νεαρά» VII, I του Ιουστινιανού (μτφρ.) Να σχολιαστεί το απόσπασμα.

Ποιοι ήταν οι σπουδαιότεροι λόγοι της μεταφοράς της πρωτεύουσας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη;

Τι γνωρίζετε για τη μάχη στο Ματζικέρτ; Ποια η σημασία και οι συνέπειες του γεγονότος αυτού για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία;

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους: Πότε έγινε; Ποιοι ήταν οι επικεφαλής των δύο πλευρών και ποιες προετοιμασίες έκαναν πριν από την πολιορκία;

Τι ξέρετε για το βυζαντινό θεσμό των θεμάτων;

(c)

24 Θέματα συνθετικών εργασιών στη Βυζαντινή Ιστορία:

Η Εκπαίδευση και τα σχολεία στο Βυζάντιο

Η θέση των αγίων στη βυζαντινή κοινωνία

Ο γάμος και ο έρωτας στους βυζαντινούς

Ιερά λείψανα και δεισιδαιμονίες στο Βυζάντιο

Θεάματα και λαϊκές διασκεδάσεις στο Βυζάντιο

Η καθημερινή ζωή στην Κωνσταντινούπολη

Η αγροτική ζωή στο Βυζάντιο

Βυζαντινά ενδύματα και φορεσιές

Το βυζαντινό νόμισμα και η σημασία του

Οι «δυνατοί» στο Βυζαντινό κράτος

«Προσωπογραφία» του Βασιλείου Β΄ Βουλγαροκτόνου

Τα «θέματα» του βυζαντινού κράτους

Η νομοθεσία των Ισαύρων αυτοκρατόρων

Μεγάλοι ιστορικοί της Βυζαντινής Περιόδου

Σχέσεις κράτους και εκκλησίας στο Βυζάντιο

Τα δημόσια θεάματα και ο Ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης

(c)

25 Περίοδος Εικονομαχίας (717-867μ.Χ.)

Αγώνες των Ισαύρων με τους Άραβες και τους Βουλγάρους.

717: απόκρουση των Αράβων στην Κων/πολη: υγρόν πυρ: νίκη ιστορικής σημασίας, ισάξια με τη νίκη στο Μαραθώνα.

732: απόκρουση των Αράβων στο Πουατιέ από τον Κάρολο Μαρτέλ: περιορισμός των Αράβων στην Ισπανία.

740: νίκη των Βυζαντινών κατά των Αράβων στο Ακροινό της Φρυγίας.

Κων/νος Ε΄: πρώτος Βουλγαροκτόνος: 9 εκστρατείες κατά των Βουλγάρων = απαλλαγή Βυζαντίου από τον Βουλγαρικό κίνδυνο.

Βουλγαρικοί πόλεμοι του Βυζαντίου: προσπάθεια ένταξης των Βουλγάρων στην Βυζαντινή επικράτεια.

Περίοδος Εικονομαχίας ( μ.Χ.)

Κρίσιμη περίοδος: εχθροί του Βυζαντίου: Άραβες, Σαρακηνοί πειρατές, Βούλγαροι, στροφή του Πάπα προς τους Φράγκους, απομάκρυνση Δύσης από τη Βυζαντινή επιρροή, εσωτερική κρίση: Εικονομαχία

Αντιμετώπιση της κρίσης:

Α) Δυναστεία Ισαύρων:

Β) Διάδοχοι Ισαύρων:

Γ) Δυναστεία Αμορίου:

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

26 Βουλγαρικοί και Αραβικοί πόλεμοι στα χρόνια των διαδόχων και της δυναστείας του Αμορίου (802-826)

Νικηφόρος Α΄εναντίον Κρούμου (Κρούμος: ικανός Βούλγαρος ηγεμόνας που αναδιοργάνωσε το κράτος των Βουλγάρων): νίκη του Κρούμου, ακμή και επέκταση των Βουλγάρων.

Αντεπίθεση του Βυζαντίου: Λέων Ε΄ο Αρμένιος: κατατρόπωση Βουλγάρων στη Μεσημβρία (813): θάνατος Κρούμου.

Επί Μιχαήλ Β΄Τραυλού (δυναστεία του Αμορίου), ξεσπά η στάση – επανάσταση του Θωμά Καππαδόκη-823: κατάληψη της Κρήτης από τους Σαρακηνούς πειρατές (Άραβες τυχοδιώκτες απ’ την Ισπανία)-Χάνδακας-Ηράκλειο: ορμητήριο των πειρατών της Μεσογείου, το ίδιο η Σικελία & η Σαρδηνία.

Καταστροφή της Σωζόπετρας, πατρίδας του Χαλίφη από τον αυτοκράτορα Θεόφιλο. Εκδίκηση των Αράβων: καταστροφή του Αμορίου της Φρυγίας, πατρίδας του Θεόφιλου: ο πόλεμος μεταξύ Αράβων και Βυζαντινών λαμβάνει ιερό χαρακτήρα.

842: θάνατος αυτοκράτορα Θεόφιλου από λύπη.

Μιχαήλ Γ΄: οι στρατηγοί Βάρδας και Πετρωνάς κατατροπώνουν τους Άραβες (863): η δύναμη των Αράβων εξασθενεί και το Βυζάντιο παίρνει την πρωτοβουλία.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

27 Επαναληπτικές ερωτήσεις – Θέματα προς συζήτηση

Για ποιους λόγους η πολιτική του αυτοκράτορα Θεοδοσίου απέναντι στους Γότθους επαινείται από τον ρήτορα Θεμίστιο;

Ποιοι λόγοι υπαγόρευσαν τη δημιουργία εθνικού στρατού στο Βυζάντιο κατά τον ρήτορα Συνέσιο; (Συνέσεως, Λόγος περί βασιλείας, P.G. – Patrologia Graeca, τ. 66, σ ).

Ποια στάδια πέρασαν οι σχέσεις Χριστιανισμού και Ελληνισμού;

Πως εξουδετερώθηκε η απειλή του εκγερμανισμού στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος το 400μ.Χ.;

Ποια μέτρα πήρε ο αυτοκράτορας Ανθέμιος για να αντιμετωπίσει τις επιδρομές των Ούνων;

Ποιοι λόγοι ώθησαν το Μ. Κωνσταντίνο να μεταφέρει την πρωτεύουσα του κράτους από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη;

Τι ξέρετε για το μονοφυσιτισμό; Ποιες οι επιπτώσεις του στην ενότητα της αυτοκρατορίας;

Τι ονομάζουμε «μεγάλη μετανάστευση των λαών»;

Ποια γερμανικά κράτη ιδρύθηκαν στις παλιές επαρχίες του δυτικού ρωμαϊκού κράτους ως τα μέσα του 5ου αιώνα;

Πως διαμορφώνεται, τελικά, η φυσιογνωμία του Βυζαντίου με βάση τους παράγοντες που την επηρέασαν;

Πως εκφράζεται η σημασία της Κωνσταντινούπολης από οικονομική, πολιτική και στρατηγική άποψη στις βυζαντινές ιστορικές πηγές;

Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο Ιουλιανός δίωξε τους χριστιανούς έμμεσα κι όχι άμεσα;

Τι ήταν οι αιρέσεις και ποια η στάση του ρωμαϊκού-βυζαντινού κράτους απέναντι σ’ αυτές;

Πως περιγράφεται η προσωπικότητα του Ιουλιανού στα ιστορικά κείμενα της εποχής και που φαίνεται μέσα σ’ αυτά η μόρφωση και η παιδεία του;

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

28 Ρωμαϊκή Ιστορία & Βυζαντινή Ιστορία

Τι γνωρίζετε για τις στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις του Μάριου; Ποιες οι αρνητικές και ποιες οι θετικές τους συνέπειες;

Γιατί οι πόλεμοι του Ηρακλείου πήραν ιερό χαρακτήρα; Που φαίνεται αυτό;

Τι ήταν η Εικονομαχία; Ποιες υπήρξαν οι αντίπαλες παρατάξεις , ποια νίκησε και για ποιους λόγους;

Γιατί ο Βασίλειος Β΄πήρε μέτρα κατά των δυνατών; Τι γνωρίζετε για το «αλληλέγγυον»;

Ποιες ήταν οι συνέπειες του Σχίσματος του 1054;

Ποιοι ήταν οι αρχικοί στόχοι των Σταυροφόρων και πως διαφοροποιήθηκαν;

Να χαρακτηρίσετε τον Ιουστινιανό από τις ενέργειές του.

Ποια κατάσταση επικρατούσε στην Κωνσταντινούπολη τις τελευταίες στιγμές πριν την άλωση;

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους. Πότε έγινε; Ποιοι ήταν οι επικεφαλής και τι είδους προετοιμασίες έκαναν πριν από την πολιορκία;

Συγκρίνετε τη μάχη στο Μάντζικερτ με τη μάχη στο Μυριοκέφαλο.

Ποιες ήταν οι άμεσες συνέπειες από την άλωση της Κωνσταντινούπολης του 1204;

Ποια είναι η σημασία της υπογραφής της Magna Charta; (Μεγάλου Χάρτη;)

Ποια μορφή παίρνει το πολίτευμα στα χρόνια του Διοκλητιανού και του Μεγάλου Κωνσταντίνου; Να τη συγκρίνετε με το σύστημα της τετραρχίας (αναφορά στα πολιτεύματα: ομοιότητες και διαφορές μεταξύ τους)

Που φαίνεται ο χριστιανικός χαρακτήρας του Βυζαντίου στην εποχή του Ηρακλείου και των πολέμων του κατά των Περσών;

Τι ξέρετε για τον πατριάρχη Φώτιο και τη δράση του;

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα

29 Απαρχές ανάπτυξης (751-11ος αι.) στη Δυτική Ευρώπη

Να περιγράψετε την κατάσταση στη Βυζαντινή οικονομία κατά τον 9ο και 10ο αι.(βιοτεχνίες, συντεχνίες, μονοπώλια)

751-11ος αι. στη Δυτική Ευρώπη: Καρλομάγνος ( ): Διάλυση Λογγοβαρδικού βασιλείου. Κατατρόπωση Αράβων Ισπανίας. Υποταγή Σαξόνων: εκχριστιανισμός τους. Διάλυση Αβαρικού κράτους.

«Συνοικέσιον» με την Ειρήνη την Αθηναία: διπλωματικές περιπλοκές με το Βυζάντιο.

800μ.Χ. : στέψη του Καρλομάγνου στο Aix la Chapelle από τον Πάπα

Καρολίγγεια Αναγέννηση στα Γράμματα και τις Τέχνες.

843: Συνθήκη του Βερντέν: διαμελισμός της αυτοκρατορίας του Καρλομάγνου σε 3 κράτη: Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία.

9ος-11ος αι.: α) Νέες εισβολές στην Ευρώπη (Σαρακηνοί, Ούγγροι, Νορμανδοί, Βίκινγκς), β) Νέα κράτη (Αγγλία, Γαλλία, Ουγγαρία, Ρωσία, Τσεχοσλοβακία)

1066: Απόβαση των Νορμανδών: Γουλιέλμος ο Κατακτητής στη Βρεττανία.

Όθων Α΄ο Μέγας ( ): Αγία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία του γερμανικού έθνους (επιρροές από το Βυζάντιο)

10ος-11ος αι: Σύστημα της Φεουδαρχίας

Αμαλία Κ. Ηλιάδη/ Πνευματικά δικαιώματα