Η σχολή γονέων του νηπιαγωγείου μας ενημερώνει ότι: την Παρασκευή 28/11/2014 και ώρα 5.00 μμ στο ξενοδοχείο Μακεδονίας Παλλάς θα διεξαχθεί ημερίδα με θέμα την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και ομιλητή τον κο Ασκητή, την πρόληψη κατά του καπνίσματος και ομιλητή τον κο Μπεχράκη και τα μεταδιδόμενα νοσήματα (ΚΕΕΛΠΝΟ).
“Οργάνωση της γωνιάς του κουκλοθεάτρου. Γνωριμία με τις κούκλες. Οι φωνές, τεχνικές εμψύχωσης κούκλας”
Συντάκτρια: Κυριακή Φαρδή.
Το κουκλοθέατρο έχει ψυχαγωγική, επιμορφωτική και παιδαγωγική αξία. Για τα παιδιά του νηπιαγωγείου δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης της δημιουργικής τους φαντασίας και έκφρασης των ιδεών και των νοητικών τους αναπαραστάσεων.
Ωστόσο, για να αναδειχθεί η αξία του μέσα στο χώρο του νηπιαγωγείου και να ενσωματωθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία καλό θα είναι να αποφευχθούν κάποιες “συνήθειες” που συχνά συσχετίζονται με την ύπαρξη κουκλοθεάτρου μέσα στη σχολική αίθουσα.
Θα αναφέρουμε ποιές είναι αυτές και στη συνέχεια θα προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισής τους και ενσωμάτωσης του κουκλοθεάτρου στα εκπαιδευτικά προγράμματα του νηπιαγωγείου.
Πρακτικές που καλό είναι να αποφεύγουμε: 1) Το κουκλοθέατρο και οι κούκλες να υπάρχουν στη σχολική αίθουσα ως “διακοσμητικά στοιχεία”, 2) Η γωνιά του κουκλοθεάτρου να έχει ρόλο εκτόνωσης επιθετικότητας την οποία εκφράζουν τα παιδιά αυτής της ηλικίας χωρίς να το καταλαβαίνουν (π.χ. να βάζουν τις κούκλες να μαλώνουν, να χρησιμοποιούν τις κούκλες ως αντικείμενα επίθεσης, όπλα, σπαθιά κ.ά.), 3) Να χρησιμοποιείται μόνο ως γωνιά στην οποία “παίζουν” τα παιδιά και να μην εντάσσεται στα υπόλοιπα εκπαιδευτικά προγράμματα του νηπιαγωγείου.
Για να αποφύγουμε αυτές τις πρακτικές προτείνουμε τα εξής: 1) Να δίνεται χρόνος, ώστε να γνωριστούν τα παιδιά του νηπιαγωγείου με το κουκλοθέατρο και τεχνικές εμψύχωσης της κούκλας. Ο χρόνος αυτός να είναι ενταγμένος στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου με σειρά δραστηριοτήτων ανάλογα με τον διαθέσιμο χρόνο και παράλληλα με την ανάπτυξη επίκαιρων θεμάτων, 2) Να “παίζουν” τα παιδιά στο κουκλοθέατρο σε ζευγάρια και να υπάρχει λίστα, ώστε να γνωρίζουμε ποιοι/ες παίζουν κάθε φορά κατά τη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων, 3) Να επιλέξουμε μία κούκλα η οποία θα “εισάγει” θέματα του ημερήσιου προγράμματος, ήρωες (π.χ. της μυθολογίας, παραμυθιών κ.ά.), 4) Να “συνδέσουμε” τη γωνιά του κουκλοθεάτρου με τη γωνιά της δανειστικής βιβλιοθήκης (π.χ. να επιλέξουμε ένα βιβλίο της δανειστικής βιβλιοθήκης με το οποίο θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μια διασκευή της ιστορίας του, να επιλέξουμε κάποιους από τους ήρωές του και να τους μετατρέψουμε σε ρόλους, ώστε να εμψυχώσουμε τις κούκλες του δικού μας κουκλοθεάτρου).
Στη συνέχεια θα αναφέρουμε με παραδείγματα κάποιες από τις προηγούμενες πρακτικές που εφαρμόσαμε, ήδη, στο νηπιαγωγείο μας και θα αναφέρουμε πώς σκοπεύουμε να συνεχίσουμε την παιδαγωγική αξιοποίησή του για το υπόλοιπο σχολικό έτος.
Α. Επιλογή κούκλας που θα εντάσσεται στα εκπαιδευτικά προγράμματα του νηπιαγωγείου μας.
Επιλέξαμε την κουκουβάγια
Η κουκουβάγια επιλέχτηκε επειδή είναι σύμβολο της σοφίας και της γνώσης. Επίσης, υπάρχει ως ένα σημαντικό έκθεμα στο μουσείο της Ακρόπολης των Αθηνών (μαρμάρινο άγαλμα).
Ως φίλη και σύντροφος της θεάς Αθηνάς μας εισάγει σε μύθους που έχουν σχέση με τη θεά και εντάσσονται σε διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα (π.χ. ο μύθος της Αθηνάς και της προσφοράς της ελιάς στην Αθήνα στον αγώνα της με τον Ποσειδώνα για την προστασία της πόλης που εντάσσεται στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την ελιά), σε άλλους μύθους, στην ιστορική περίοδο της αρχαιότητας κ.ά.
Η κουκουβάγια μας έχει όνομα (Σοφία), εμφανίστηκε από την πρώτη μέρα στο νηπιαγωγείο στα παιχνίδια γνωριμίας των παιδιών μεταξύ τους και των παιδιών με το χώρο του νηπιαγωγείου (για να δείτε τις αντίστοιχες δραστηριότητες πατήστε εδώ). Έχει μήνυμα χαιρετισμού, δική της φωνή και δικά της τραγούδια. Ελπίζουμε στη συνέχεια των δραστηριοτήτων μας να βρούμε το χρόνο, ώστε να δημιουργήσουμε την ιστορία και το ποίημά της.
Β. Γνωριμία των παιδιών με τις κούκλες, τις φωνές τους, εύκολες τεχνικές εμψύχωσης, τον τρόπο παιχνιδιού μέσα στο κουκλοθέατρο.
Κατά τη διάρκεια των οργανωμένων δραστηριοτήτων παρουσιάστηκαν στην ολομέλεια (στην παρεούλα) οι κούκλες μία μία. Τα παιδιά έκαναν υποθέσεις σχετικά με τον ρόλο που θα μπορούσαν να παίξουν οι κούκλες και από ποιο παραμύθι, πιθανόν, να προέρχονται. Στη συνέχεια, ενώ βρισκόμασταν στην παρεούλα, χωρίστηκαν σε ζευγάρια και με σειρά διάλεγαν από μία κούκλα της προτίμησής τους και δημιουργούσαν μικρούς διαλόγους. Σ’ αυτήν την δραστηριότητα είχαν την ευκαιρία να μάθουν πώς τοποθετούμε την κούκλα στο χέρι και πώς μπορούμε να την εμψυχώσουμε (κινήσεις χεριών κεφαλιού, αναζήτηση φωνής για κάθε κούκλα, δημιουργία μικρών διαλόγων κ.ά.). Η γνωριμία με τις κούκλες ολοκληρώθηκε με την επόμενη δραστηριότητα: πέρασαν όλες οι κούκλες από χέρι σε χέρι σε κύκλο, ενώ έπαιζαν αγαπημένα τραγούδια των παιδιών και παράλληλα τα παιδιά τραγουδούσαν, ώστε να έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν στα χέρια τους όλες τις κουκλες.
Φωτογραφίες από τις κούκλες όπως τις κρατούν τα παιδιά στα χέρια τους:
Σε επόμενη δραστηριότητα αποφασίσαμε ότι τα παιδιά κατά τη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων θα παίζουν σε ζευγάρια στο κουκλοθέατρο και ότι θα διατηρούμε λίστα με τα ονόματα όσων έχουν, ήδη, παίξει (τα παιδιά γράφουν μόνα τους το όνομά τους) για να γνωρίζουμε κάθε φορά ποιοι/ες έχουν παίξει και ποιες/ες θα παίξουν στη συνέχεια. Έτσι, όλα τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να παίξουν στο κουκλοθέτρο μόνα τους αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.
Επίσης, αποφασίσαμε να ορίσουμε κανόνες για τον τρόπο που θα παίζουν τα παιδιά στο κουκλοθέατρο με τη μέθοδο της καταγραφής σε λίστα. Η νηπιαγωγός έπαιξε το ρόλο γραφέα και τα παιδιά διατύπωσαν μόνα τους δικούς τους κανόνες. Η λίστα που ετοιμάστηκε αναρτήθηκε σε εμφανές σημείο πίσω από το κουκλοθέατρο για να μας υπενθυμίζει κάθε φορά ποιες θα είναι οι συμπεριφορές που πρέπει να υιοθετήσουμε όταν παίζουμε με τις κούκλες. Οι κανόνες που είπαν τα παιδιά ήταν: “Δεν παίρνουμε την κούκλα στο χέρι μας για να τη βάλουμε στα μούτρα του άλλου”, “Δεν αρπάζουμε την κουκλίτσα από τα χέρια του άλλου”, “Πρέπει αν την παίρνουμε την κούκλα να την προσέχουμε”, “Όταν μιλάει μία κούκλα δεν την διακόπτουμε την αφήνουμε να τα λέει”, “Δεν τραβάμε από το φουστάνι για να μη σκίσουμε ή τα χέρια ή τα πόδια”, “Δεν μουτζουρώνουμε με μαρκαδόρους το πρόσωπο της κούκλας”, “Δεν τρώγεται η κούκλα. Δεν την βάζουμε μέσα στο στόμα μας”, “Δεν κάνουμε με μολύβι τρύπα στο φουστάνι της”, “Δεν κόβουμε την κούκλα”, “Δεν ρίχνουμε την κούκλα στο πάτωμα και δεν την πατάμε με το πόδι, ούτε της ρίχνουμε μπουνιές και κλωτσιές”, “Δεν σπρώχνω το κουκλοθέατρο”, “Αυτοί που βλέπουν (οι θεατές) δεν πιάνουν την κούκλα”, “Δεν γράφω, δεν ζωγραφίζω, δεν τρώω, δεν πίνω νερό στο κουκοθέατρο”, “Δεν βιάζομαι να πάω στο κουκλοθέατρο, περιμένω τη σειρά μου”.
Γίνεται φανερό, λοιπόν, από τους κανόνες που είπαν τα ίδια τα παιδιά για το κουκλοθέατρο, μετά από τα παιχνίδια γνωριμίας ότι αντιλήφθηκαν πως το κουκλοθέατρο δεν είναι τόπος εκτόνωσης ασυνείδητης επιθετικότητας αλλά, ακριβώς, το αντίθετο: ένα μέρος που αναπτύσσεται ο πολιτισμός, η δημιουργία και η έκφραση και έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα τις ικανότητες και δεξιότητες που διαθέτουν σε σχέση με την ανάπτυξη της γλώσσας, τη συνεργασία, την κοινωνικοποίηση, τη δημιουργία και την έκφραση.
Δ. Λειτουργική χρήση του κουκλοθεάτρου.
Σε επόμενες δραστηριότητες προγραμματίζουμε να γνωριστούν τα παιδιά με τα είδη της κούκλας (μαριονέτες, δαχτυλόκουκλες, φιγούρες θεάτρου σκιών κ.ά.), να συνδέσουμε τις κούκλες με βιβλία της δανειστικής βιβλιοθήκης και με αντίστοιχους ήρωες μέσα από αυτά, να δημιουργήσουμε μικρούς διαλόγους και να δραματοποίησουμε σκηνές από τα βιβλία μας ή σκηνές που θα έχουμε επινοήσει και, φυσικά, η κουκουβάγια η Σοφία θα εξακολουθεί να μας συντροφεύει σε κάθε μας νέα ανακάλυψη μέσα στο νηπιαγωγείο.
Η εβδομάδα που πέρασε ήταν εβδομάδα σποράς για το νηπιαγωγείο μας, καθώς με την είσοδο του Νοέμβρη είπαμε να ασχοληθούμε και εμείς με τις γεωργικές εργασίες. Αναφερθήκαμε σε διάφορους σπόρους (όσπριων, φρούτων, λαχανικών, αρωματικών φυτών,δημητριακών) και στις απαραίτητες συνθήκες για να μεγαλώσουν και να γίνουν φυτά. Μιλήσαμε για την δουλειά του γεωργού σήμερα και παλιά και για τα γεωργικά εργαλεία και συμπληρώσαμε προτάσεις με λέξεις σχετικές με τη σπορά.
Ομαδοποιήσαμε όσπρια ανάλογα με το είδος, το μέγεθος, το χρώμα τους , μετρήσαμε και κάναμε πράξεις .
Βάλαμε στη σειρά εικόνες που δείχνουν την ανάπτυξη του φυτού και ζωγραφίσαμε πως φανταζόμαστε την ανάπτυξη του δικού μας φυτού.
Τραγουδήσαμε και δραματοποιήσαμε τα τραγούδια ”ο γεωργός πάει στον αγρό” και ”ο χορός των μπιζελιών”.
Φυτέψαμε τα δικά μας σποράκια σε βαμβάκι, των οποίων την ανάπτυξη, ζωγραφίζουμε σε καθημερινή βάση.
Μιλήσαμε για τη θεά Δήμητρα, θεά της γεωργίας και διαβάσαμε το μύθο της Περσεφόνης τον οποίο και ζωγραφίσαμε.
Διαβάσαμε και αναπαράγαμε την ιστορία η σουσουράδα και η ουρά της και μιλήσαμε για την διαδικασία παραγωγής του ψωμιού σήμερα και παλιά ,βάζοντας στη σειρά τις εικόνες.
Βρήκαμε λεξούλες που αρχίζουν από το γράμμα Αα, που αρχίζει το αλεύρι, γράψαμε το γράμμα και ζωγραφίσαμε όποιες θέλαμε.
Είπαμε γλωσσοδέτη( ο παπάς ο παχύς) , παροιμίες(π.χ κάποιο λάκο έχει η φάβα) και ποιηματάκια ( παραμύθι,μύθι,μύθι το κουκί και το ρεβύθι).
(Συντάκτρια Κυριακή Φαρδή)
1940, Έλληνες, Ιταλοί, Γερμανοί, κατακτητές, αγώνας, ελευθερία και πολλές άλλες σχετικές έννοιες με ιστορική σημασία. Πώς, όμως, μπορούμε να μιλήσουμε γι΄ αυτές τις έννοιες σε παιδιά νηπιαγωγείου; Πώς μπορούμε να μιλήσουμε στα μικρά παιδιά για το ιστορικό παρελθόν;
Με τρεις τρόπους απαντά η σύγχρονη έρευνα στα πεδία της ιστορίας, της διδακτικής της ιστορίας και της παιδαγωγικής:
1) Αξιοποιώντας τις εμπειρίες και τις αναπαραστάσεις των παιδιών (νοητικές αναπαραστάσεις, τις ιδέες και τα ενδιαφέροντά τους).
2) Προσεγγίζοντας τον ιστορικό χρόνο διαμέσου της διαδοχής των γενεών, διαμέσου λεξιλογίου σχετικού με τον χρόνο και γενικών εκφράσεων για τον χρόνο όπως (όταν ο παππούς και η γιαγιά ήταν μικρά παιδιά, η εποχή που τα μικρά παιδιά διάβαζαν τον “μικρό ήρωα” ήταν κάποια χρόνια μετά τον πόλεμο κ.ά.), διαμέσου των εννοιών της ομοιότητας και της διαφοράς, της συνέχειας και της αλλαγής στο χρόνο (συγκρίνοντας χαρακτηριστικά στοιχεία των εποχών μεταξύ τους).
3) Αξιοποιώντας τις πηγές (δηλαδή τα ίχνη που άφησαν οι άνθρωποι με τις δραστηριότητές τους διανύοντας την πορεία τους στο ιστορικό παρελθόν).
Ο «μικρός ήρωας» το εικονογραφημένο ανάγνωσμα του Στέλιου Ανεμοδουρά που διαβαζόταν από τη γενιά των παιδιών του 50 και του 60 και αναφέρεται στην αντίσταση ενός παιδιού του Γιώργου Θαλάσση κατά τη διάρκεια της κατοχής και στα συναρπαστικά κατορθώματα τα δικά του και των φίλων του μπορεί, με την κατάλληλη διδακτική αξιοποίησή του, να διαμορφώσει τις συνθήκες προσέγγισης της εποχής του ’40 στο χώρο του νηπιαγωγείου. Πολύ σύντομα θα δούμε τους άξονες προσέγγισης του αναγνώσματος που συνδέονται με τους σύγχρονους τρόπους προσέγγισης του ιστορικού παρελθόντος για τα παιδιά μικρών ηλικιών, θα δούμε τη σχέση του με το αναλυτικό πρόγραμμα για το νηπιαγωγείο και θα προτείνουμε μερικές μόνο εκπαιδευτικές δραστηριότητες (προσφέρεται για πολλές και ποικίλες εκπαιδευτικές εφαρμογές οι οποίες διαμορφώνονται ανάλογα με τον ευρύτερο εκπαιδευτικό σχεδιασμό).
1) Οι αναπαραστάσεις των παιδιών:
Τα εικονογραφημένα αναγνώσματα είναι γνωστά στα παιδιά αυτής της ηλικίας και πολλά από αυτά έχουν στο σπίτι τους σύγχρονα περιοδικά. Σίγουρα γνωρίζουν τους ήρωες από τα κόμικς της δικής τους γενιάς τους οποίους βλέπουν συχνά και στα ηλεκτρονικά μέσα (τηλεόραση, ηλεκτρονικούς υπολογιστές).
2) Η διαδοχή των γενεών:
Ξεκινώντας από τις αναπαραστάσεις των παιδιών για τα εικονογραφημένα αναγνώσματα είναι εύκολο να ξεδιπλώσουμε το χρόνο αντίστροφα. Να πάμε μερικές δεκαετίες πίσω και να ρωτήσουμε τα παιδιά εάν γνωρίζουν ποια ήταν τα εικονογραφημένα αναγνώσματα των παππούδων και γιαγιάδων τους. Στην περίπτωση που δεν γνωρίζουν, να ενημερώσουμε ότι εκείνη την εποχή (τρεις γενιές πίσω από τη δική τους) αγαπημένο εικονογραφημένο ανάγνωσμα ήταν ο «μικρός ήρωας».
Η προσέγγιση του ιστορικού χρόνου διαμέσου της διαδοχής των γενεών γίνεται, επίσης, με τη βοήθεια των προσωπικών μαρτυριών οικείων προσώπων στα παιδιά (όπως είναι οι παππούδες και οι γιαγιάδες).
3) Τα ίχνη που οι ανθρώπινες δραστηριότητες άφησαν στο παρελθόν (οι πηγές):
Τα περιοδικά για παιδιά, τα εικονογραφημένα αναγνώσματα αποτελούν δευτερογενείς πηγές. Ο τρόπος αξιοποίησής τους μπορεί να συνδυαστεί με άλλες πηγές, δευτερογενείς (γελειογραφίες, άλλα αναγνώσματα, βιβλία, ποιήματα, τραγούδια, ταινίες κ.α.) ή πρωτογενείς (φωτογραφίες, αντικείμενα καθημερινής ζωής κ.ά.) ανάλογα με τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό.
Στην περίπτωση των εικονογραφημένων αναγνωσμάτων υπάρχουν δύο σημαντικά στοιχεία διδακτικής αξιοποίησής τους:
α) οι εικόνες, β) η αφήγηση.
Διδακτικές προτάσεις (αναφέρονται σύντομα):
1) Επιλογή εξωφύλλων από το εικονογραφημένο αφήγημα του «μικρού ήρωα». Παρατήρηση και συζήτηση με τα παιδιά. Αναγνώριση του τίτλου, των (αρχικών και άλλων) γραμμάτων των λέξεων του τίτλου και του υπότιτλου, αναγνώριση του νοήματος των λέξεων κ.ά. Αναγνώριση των ηρώων που απεικονίζονται στα εξώφυλλα και χαρακτηριστικών συμβόλων όπως η ελληνική σημαία, ενδυματολογικά στοιχεία (η στολή των γερμανών στρατιωτών κ.ά.)
2) Αφήγηση χαρακτηριστικών σημείων από το ανάγνωσμα ανάλογα με τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό. Από την αφήγηση μπορούν να αναδυθούν έννοιες όπως ο αγώνας για την ελευθερία και να αποδοθεί περιεχόμενο στην έννοια του «όχι» μέσα από πράξεις που μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι όπως αυτές που έκανε ο Γιώργος Θαλάσσης και οι φίλοι του (αντίσταση στους κατακτητές).
4) Το τραγούδι ο «μικρός ήρωας» του Λουκιανού Κηλαηδόνη. Ένα εξαιρετικό «αφηγηματικό» τραγούδι που αναφέρεται σε σκηνές και επεισόδια μέσα από το ανάγνωσμα, έχει συναισθηματικό χαρακτήρα και ρυθμό που αγαπούν τα παιδιά και , τις περισσότερες φορές, τον σωματοποιούν αυθόρμητα (χτυπούν παλαμάκια, σηκώνουν ρυθμικά τα χέρια τους κ.ά.).
3) Πρόσκληση παππούδων και γιαγιάδων στο νηπιαγωγείο. Τα παιδιά μπορούν να ετοιμάσουν ερωτήσεις και να πάρουν συνέντευξη από παππούδες και γιαγιάδες που θα επισκεφτούν το νηπιαγωγείο για να μιλήσουν για τις συνθήκες της εποχής, τα προσωπικά τους βιώματα και, ενδεχομένως, για το ίδιο το αφήγημα του «μικρού ήρωα».
5) Δημιουργία θεατρικών δρώμενων με αφορμή το εικονογραφημένο ανάγνωσμα.
6) Στη σχολική γιορτή για την 28η Οκτωβρίου παρουσιάζονται δρώμενα και σκηνές από το αφήγημα (πολυτροπική προσέγγιση με τη βοήθεια εικόνων από την εικονόγραφηση, το τραγούδι “μικρός ήρωας” κ.ά.)
Συσχέτιση με το αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου: τομείς γλώσσας, χρονικών εννοιών, ιστορικών εννοιών, δημιουργίας και έκφρασης, ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
Μία σημαντική επισήμανση: Όταν προσεγγίζουμε το ιστορικό παρελθόν αναφερόμαστε σε πραγματικά περιστατικά. Για το λόγο αυτό στην περίπτωση προσέγγισης του ιστορικού παρελθόντος διαμέσου εικονογραφημένων αφηγημάτων κάνουμε πάντα τη διάκριση ανάμεσα στα πραγματικά από τα φανταστικά περιστατικά. Έτσι, πρέπει να εξηγηθεί στα παιδιά ότι ο Γιώργος Θαλάσσης και οι φίλοι του ήταν φανταστικοί ήρωες, όμως ο συγγραφέας του αναγνώσματος ήταν πραγματικό πρόσωπο όπως και κάποιες από τις συνθήκες της εποχής που αναφέρονται στο αφήγημα ήταν πραγματικές (η κατοχή, η αντίσταση κ.ά.).
Πηγές:
Τα εξώφυλλα
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
Barton, K., McCully, A., Marks, M. (2004). «Reflecting on Elementary Children’s Understanding of History and Social Studies». Journal of Teacher Education, Vol. 55, no 1, pp 70-90.
Bruner, J. (1997). «The Narrative Construction of Reality». Critical Inquiry, Vol. 18, No 1, pp 1-21.
Cooper, H. (2002). History in the Early Years. London: Routledge.
Hawkey, K. (2004). «Could You Just Tell Us the Story? Pedagogical Approches to Introducing Narrative in History Classes». Curriculum Inquiry, Vol. 37, No 3, pp. 263-277.
Ματσαγγούρας, Η. (2007). Σχολικός Εγγραμματισμός. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.
Moniot, H. (2002). Η διδακτική της ιστορίας. Μτφ. Έφη Κάννερ. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Ρεπούση, Μ. (2007). Μαθήματα ιστορίας. Από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση. Αθήνα: Καστανιώτης.
Sieber, E. (2001). Teaching with Object and Photographs: Supporting and Enhancing Your Curriculum. A Guide fοr Teachers. Bloomington: Indiana University.
Veccia, S. (2004). Uncovering our History. Teaching with Primary Source. Chicago: American Library Association.
Wilschut, A. (2010). A forgotten key Concept? Time in Teaching and Learning History. Amsterdam: Paper presented at the 21st International Congress of Historical Science.
Την Κυριακή 19/10/2014 παρουσιάστηκε το πολιτιστικό πρόγραμμα με θέμα «Όψεις του παρελθόντος μέσα από τη λαϊκή παράδοση» που εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2013-2014 στο 14ο Νηπιαγωγείο Αμπελοκήπων. Τη Διημερίδα διοργάνωσε η υπεύθυνη πολιτιστικών θεμάτων Δυτικής Θεσσαλονίκης κα Βιργινία Αρβανιτίδου και η Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης. Περίληψη της παρουσίασης υπάρχει εδώ: Όψεις του παρελθόντος μέσα από τη λαϊκή παράδοση
Το Φθινόπωρο έχει πλέον μπει για τα καλά και ήταν καιρός πλέον να ασχοληθούμε με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εποχής που διανύουμε. Ξεκινήσαμε με τα καθιερωμένα ( μήνες, καιρό, φύση, πουλιά, γιορτές ), αλλά ασχοληθήκαμε και θα συνεχίσουμε να ασχολούμαστε μέχρι το τέλος του μήνα και λίγο αργότερα ίσως, με τα φρούτα, τις αγροτικές εργασίες και την ελιά.
Φέρνοντας τα παιδιά φρούτα στο σχολείο μας δόθηκε η ευκαιρία να τα μυρίσουμε και να τα ξεχωρίσουμε ως προς το χρώμα ,το μέγεθος , το σχήμα και τη γεύση τους. Τα χωρίσαμε σε φρούτα που μπορούν να φαγωθούν με τη φλούδα και σε αυτά που πρέπει να καθαρίζονται και επιμείναμε ιδιαίτερα στη σημασία του υποχρεωτικού και σωστού πλυσίματός τους. Κόβοντάς τα ήρθαμε σε επαφή με τη μαθηματική έννοια του κλάσματος αναφέροντας το ολόκληρο, το μισό, ότι δύο μισά μας κάνουν ένα ολόκληρο κτλ. Τέλος αποκτήσαμε και υγιεινές διατροφικές συνήθειες, αφού φάγαμε όλα τα φρούτα μας.Κάναμε αρκετές μαθηματικές δραστηριότητες αναφορικά με τα φρούτα είτε μετρώντας είτε ζωγραφίζοντας τόσα φρούτα όσα μας έλεγε ο αριθμός, όπως και εικαστικές. Θα σταθώ όμως ιδιαίτερα στις γλωσσικές δραστηριότητες μέσα από τις οποίες μάθαμε:
1. Παροιμίες και τη σημασία τους .Τις αναπαράγαμε και είπαμε για τη σημασία της σωστής σειράς των λέξεων σε μια πρόταση .
2. Ανακαλύψαμε τα φρούτα μέσα από αινίγματα, εξασκώντας με τον τρόπο αυτό τη σκέψη μας ,γράψαμε το όνομά τους και τα ζωγραφίσαμε.
3. Είπαμε γλωσσοδέτη ( η συκιά μας η διπλή) με σκοπό την υποβοήθηση κυρίως παιδιών με δυσκολίες στην άρθρωση.
4. Διαβάσαμε την ιστορία “ Το μήλο της Μαριγώς” και μιλήσαμε για τη χρήση των υποκοριστικών και τη σημασία τους. Τα παιδιά ανέφεραν τα υποκοριστικά των ονομάτων τους και σε ποιους αναφέρονται χρησιμοποιώντας υποκοριστικά ( μανούλα, μπεμπούλα/ης, σκυλάκι, γατούλα κτλ).Τέλος έφτιαξαν τη δική τους ιστορία με ήρωα ένα σταφύλι μαγικό που βοηθούσε 3 παιδάκια όταν αυτά αντιμετώπιζαν δυσκολίες και αυτά ζητούσαν τη βοήθειά του προσφωνώντας το ”σταφύλι σταφυλάκι μου γλυκό και ζουμερό” .
Παίξαμε τέλος ένα παιχνίδι μνήμης (memory) συνδιάζοντας φρούτα με χρώματα και τραγουδήσαμε πολλά τραγούδια.
Συντάκτρια Κυριακή Φαρδή
Ο πίνακας “Μαζεύοντας Φθινοπωρινά Φύλλα” του John Goerge Brown (1875) έχει νατουραλιστικά χαρακτηριστικά. Απεικονίζει μία γυναίκα και δύο μικρά κορίτσια μέσα στο δάσος που παίζουν με τα φθινοπωρινά φύλλα. Αποδίδονται με ακρίβεια λεπτομέρειες όπως τα σπασμένα κλαδιά, το πεταμένο μπροστά στη μεγάλη πέτρα βιβλίο, τα φύλλα στα χεράκια των παιδιών, τα διακοσμητικά στοιχεία (κορδέλες, καπέλα, ζωηρά χρώματα) στα ενδύματα κ.ά. Τα παιδιά του νηπιαγωγείου μπορούν να ανακαλύψουν αυτές τις λεπτομέρειες; Είναι κουραστικές γι’ αυτά ή μήπως εξάπτουν τη δημιουργική τους φαντασία;
“Μαζεύοντας Φθινοπωρινά Φύλλα” John Goerge Brown (1875)
Η παρατήρηση του πίνακα και η συζήτηση που ακολούθησε δίνουν θετικές απαντήσεις στα προηγούμενα ερωτήματα. Η παιδαγωγική προσέγγιση του πίνακα επιχείρησε να αξιοποιήσει μία μεθοδολογία που αναπτύσσεται σε τρία στάδια: α) τα παιδιά παρατηρούν τον πίνακα, β) διατυπώνουν ερωτήσεις ώστε να εκφράσουν απορίες ή κάτι που δεν καταλαβαίνουν σχετικά με τον πίνακα και γ) εκφράζουν τις εντυπώσεις τους, περιγράφουν, συζητούν (Veccia, S. (2004). Uncovering our History. Teaching with Primary Sources. Chicago: American Library Association). Ωστόσο, η δημιουργική φαντασία των παιδιών άλλαξε τη μεθοδολογική προσέγγιση ως εξής: α) διατύπωση ερωτήσεων και β) δημιουργία της ιστορίας του πίνακα και έφερε στο προσκήνιο μία πρωτότυπη προσέγγιση αποκαλύπτοντας την “κρυφή” ή φανταστική ιστορία του πίνακα, μια ιστορία που, ενδεχομένως, ούτε ο ίδιος ο ζωγράφος είχε στο μυαλό του όταν τον δημιουργούσε.
Τα παιδιά έθεσαν ερωτήσεις όπως: γιατί έπεσε το βιβλίο κάτω; γιατί έσπασε το κλαδί; τι σημαίνουν οι μπλε πινελιές πάνω δεξιά στον πίνακα; τι φοράει το πιο μικρό κοριτσάκι πάνω στο κεφάλι του; κ.ά.
Προσπαθήσαμε όλοι και όλες μαζί να μαντέψουμε τις απαντήσεις. Τα ίδια τα παιδιά αποφάσισαν ότι οι μπλε πινελιές ήταν πεταλούδες που φοβήθηκαν και πέταξαν μακριά ενώ η κυρία και τα παιδιά έπαιζαν με τα κλαδιά και τα φύλλα, ότι άφησαν να πέσει το βιβλίο κάτω γιατί δεν ήθελαν να διαβάζουν άλλο και αποφάσισαν να μαζέψουν φύλλα κ.ά. Δημιουργήθηκε, έτσι, μία “συνομιλία” των παιδιών με τον πίνακα και άρχισε σιγά-σιγά να αναδύεται μία κρυμμένη ιστορία.
Στα ερωτήματα που έθεσαν τα παιδιά προστέθηκαν άλλα δύο για να εμπλουτιστεί η φανταστική τους συνομιλία με τον πίνακα: 1) πότε ζωγράφισε ο ζωγράφος τον πίνακα τώρα ή τα παλιά χρόνια; και 2) μπορούμε να μαντέψουμε τι έκαναν πριν και τι θα κάνουν μετά τα πρόσωπα του πίνακα;
Στην πρώτη ερώτηση ένα παιδί απάντησε ότι τα πρόσωπα του πίνακα ζούσαν σίγουρα πριν από πολλά χρόνια και, τώρα, σίγουρα, δε θα ζουν πια, επειδή τα ρούχα που φοράνε τα φορούσαν οι άνθρωποι τα παλιά χρόνια. Με τον τρόπο αυτό “χρονολογήθηκε” ο πίνακας. (Στα παιδιά νηπιαγωγείου η χρήση γενικών εκφράσεων για το χρόνο όπως τα παλιά χρόνια κ.ά. προσδιορίζει έναν κατάλληλο και ενδεικτικό τρόπο προσέγγισης του χρόνου και του παρελθόντος).
Οι απαντήσεις στη δεύτερη ερώτηση έδωσαν την αφορμή για να δημιουργηθεί η “κρυφή” ή φανταστική ιστορία του πίνακα. Με τη μέθοδο της δημιουργικής αυτόματης γραφής, διατυπώνοντας τις ιδέες τους το ένα μετά το άλλο τα παιδιά κατάφεραν να ολοκληρώσουν μία αφήγηση με αρχή, μέση και τέλος, με πρόσωπα που έχουν φωνή και ενέργεια, “ζωντανεύοντας” ένα ακίνητο έργο τέχνης.
Η ιστορία του πίνακα:
“Μαζεύοντας Φθινοπωρινά φύλλα”
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μία κυρία που την έλεγαν Κλάρα. Και η κυρία Κλάρα είχε δύο κοριτσάκια που τα έλεγαν Μαρία και Τέτε. Η μαμά και τα παιδιά ήταν στο σπίτι τους. Μετά τους είπε η μαμά: “Δεν πάμε καμιά βόλτα στο δάσος; Να πάρουμε και το βιβλίο μας;” Έφτασαν στο δάσος κάθησαν σε μία πέτρα και διάβασαν το βιβλίο τους. Άρχισαν να πέφτουν τα φύλλα και μετά που άρχισαν να πέφτουν τα φύλλα το άφησαν σε μια άκρη το βιβλίο τους και μετά βρήκαν κάτι άλλο να κάνουνε. Και η Τέτε που είναι η πιο μικρή τράβηξε τα φύλλα και έπεσαν κάτω και τρόμαξαν οι πεταλούδες και πέταξαν ψηλά. Η Μαρία κρατάει στο ένα της χέρι κίτρινα φθινοπωρινά φύλλα. Η μαμά τους η Κλάρα κρατάει ένα κλαδί. Μέχρι να σπάσει το κλαδί το κουνούσαν με πολλή δύναμη και έσπασε και μετά έπεσε πίσω από το βιβλίο. Παίξανε πολύ ώρα μάζεψαν τα φύλλα τους και αποφάσισαν να πάνε στο σπίτι τους, να φάνε και να φυλάξουν τα φύλλα τους σε μια κούτα. Και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα!”
Συντάκτρια Κυριακή Φαρδή
Στο αναλυτικό πρόγραμμα για το νηπιαγωγείο (ΦΕΚ 304/13-03-03, τ. Β’) αναφέρεται η ενότητα “παιδί και πληροφορική”. Οι ικανότητες που επιδιώκεται να αναπτυχθούν σε σχέση με την πληροφορική για τα παιδιά του νηπιαγωγείου σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα είναι: η αναγνώριση του υπολογιστή ως εργαλείο για την εργασία και την ψυχαγωγεία, η γνωριμία με τα βασικά μέρη του υπολογιστή (κεντρική μονάδα, πληκτρολόγιο, ποντίκι, εκτυπωτή, ηχεία κ.ά.), η εξοικείωση με το πληκτρολόγιο και τη χρήση του (αναγνώριση γραμμάτων, αλλαγή από πεζά σε κεφαλαία κ.ά.), η εξοικείωση με εκπαιδευτικά λογισμικά κατάλληλα για την ηλικία των παιδιών νηπιαγωγείου, η ανάπτυξη καλών πρακτικών σε σχέση με τη χρήση του υπολογιστή (συντονισμός ματιών-χεριών, κατάλληλη στάση του σώματος, συνεργασία σε ομάδες για την επίτευξη διαφόρων έργων κ.ά.)
Τα τελευταία χρόνια έχουν σχεδιαστεί λογισμικά με εκπαιδευτικούς και παιδαγωγικούς σκοπούς τα οποία είναι κατάλληλα για την ενσωμάτωσή τους στην καθημερινή διδακτική πράξη. Ανάλογα με τα επίκαιρα θέματα που διαπραγματευόμαστε στο νηπιαγωγείο με τους στόχους και τους σκοπούς της διδασκαλίας επιλέγουμε κάποιο από αυτά τα λογισμικά, διαμορφώνουμε τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να εργαστούν τα παιδιά και παράλληλα να χαρούν τη χρήση του υπολογιστή ατομικά ή σε μικρές ομάδες. Η χρήση τπε στο νηπιαγωγείο οργανώνει τη σκέψη των παιδιών και τα βοηθά να αναπτύξουν γνώσεις και δεξιότητες οι οποίες είναι δύσκολο να αναπτυχθούν με την οικειακή χρήση, επειδή από τους προσωπικούς και οικογενειακούς χώρους, συνήθως, απουσιάζει το κατάλληλο εκπαιδευτικό πλαίσιο.
Στη συνέχεια επιλέγονται και παρουσιάζονται μερικά από τα ελεύθερα λογισμικά που χρησιμοποιούμε στο νηπιαγωγείο, αλλά μπορεί κάποιος/α να τα τοποθετήσει και στον προσωπικό του υπολογιστή ώστε να τα χρησιμοποιήσει με το παιδί του στο σπίτι:
Tux.Paint : Λογισμικό ζωγραφικής, γραφής και δημιουργικής έκφρασης. (Για να το κατεβάσετε πατήστε εδώ)
RNA (Revelation Natural Art) : Λογισμικό ζωγραφικής, γραφής και δημιουργικής έκφρασης. (Για να το κατεβάσετε πατήστε εδώ)
Γλώσσα και Μαθηματικά Α’ Δημοτικού (Για να το κατεβάσετε πατήστε εδώ και στη συνέχεια πάνω στον κατάλληλο σύνδεσμο)
Εξερευνητής του υπολογιστή-Ηλεκτρονικός Ταχυδρόμος (Για να το κατεβάσετε πατήστε εδώ)
Kindspiration : Λογισμικό δημιουργίας εννοιολογικού χάρτη (Για να το κατεβάσετε πατήστε εδώ)
Μικροί καλλιτέχνες (Για να το κατεβάσετε πατήστε εδώ)
Ένα παράδειγμα ενσωμάτωσης των τπε στη διδακτική πράξη που εντάσσεται στη διδακτική ενότητα για τα σχήματα θα βρείτε εδώ.
Την Κυριακή 19 Οκτωβρίου 2014 θα παρουσιαστεί στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Δήμου Θεσσαλονίκης το πολιτιστικό πρόγραμμα “Όψεις του παρελθόντος μέσα από την λαϊκή παράδοση” που εφαρμόστηκε στο νηπιαγωγείο μας κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2013-2014 (ώρες 10.30-12.40) στο πλαίσιο Διημερίδας που διοργανώνει η υπεύθυνη πολιτιστικών θεμάτων Δυτικής Θεσσαλονίκης κα Βιργινία Αρβανιτίδου με θέμα “ΠαιΔεία…τέχνας κατεργάζεται”. Η διημερίδα είναι ανοιχτή και μπορούν να την παρακολουθήσουν όσοι και όσες θέλουν.
Συνεχίσαμε την ενασχόλησή μας με την ”οικογένεια” μέσα από δραστηριότητες ενγραμματισμού των παιδιών χρησιμοποιώντας τα πρότυπα όπως φαίνεται στην φωτογραφία και ζητώντας από τα παιδιά να αναπαράγουν τις λέξεις χρησιμοποιώντας τα γράμματα.Σκοπός της δραστηριότητας ήταν να καταλάβουν τα παιδιά πως για να διαβαστεί μία λέξη σωστά πρέπει τα γράμματα να μπαίνουν στη σωστή σειρά.
Έχοντας στην τάξη μας και ένα παιδί από ξένη χώρα το ρωτήσαμε να μας πει πως φωνάζει τη μαμά και τον μπαμπά του και μας είπε mummy και daddy και έτσι μάθαμε και την ονομασία του μπαμπά και της μαμάς στην αγγλική γλώσσα. Μιλήσαμε και για άλλες οικογένειες όπως ζώων, φυτών και μουσικών οργάνων.Αναφέραμε παραδείγματα από την καθεμιά και προσπαθήσαμε να μιμηθούμε κινήσεις και ήχους όπου αυτό ήταν δυνατό.Παίξαμε τέλος με μουσικά όργανα γνωστά τραγουδάκια.
Η παρακάτω δραστηριότητα συνδιάστηκε με την προηγούμενη καθώς παίρνοντας σαν αφορμή την χρήση των μουσικών οργάνων από τα παιδιά προσπαθήσαμε να καταλάβουμε τι δείχνει ο πίνακας του Γιώργου Ιακωβίδη πατήστε εδώ και να φτιάξουμε μία ιστορία κοιτώντας τον. Τα παιδιά έδωσαν διάφορους τίτλους στην ιστορία όπως τα μουσικά παιδιά , η μουσική μπάντα, τα μουσικά όργανα, μουσική οικογένεια, το κοριτσάκι που χαμογελάει κ.α.Συμφώνησαν τελικά να την ονομάσουν ”Μουσική οικογένεια’‘ και η ιστορία που έφτιαξαν είχε ως εξής: Μια φορά και ένα καιρό ήταν μια μεγάλη οικογένεια .Είχε μια μαμά, ένα μικρό κοριτσάκι και 5 ακόμα αδερφάκια μεγαλύτερα από το κοριτσάκι.Και τα 5 παιδιά κρατούσαν στα χέρια τους μουσικά όργανα, γιατί ήταν μουσικοί.Μια μέρα που το κοριτσάκι έκλαιγε και η μαμά του δε μπορούσε να το ησυχάσει αποφάσισαν τα μεγάλα αδέρφια να παίξουν μουσική για να το ηρεμήσουν.Μετά από λίγο το μικρό κοριτσάκι σταμάτησε να κλαίει και άρχισε να γελάει και να κουνάει τα χέρια του σαν μαέστρος.Του άρεσε τόσο πολύ που ήθελε και αυτό να πάρει ένα όργανο να παίξει.Αφού έπαιξε και χόρεψε στο τέλος κουράστηκε και το πήρε ο ύπνος στην αγκαλιά της μαμάς του.
Ολοκληρώσαμε τις δραστηριότητές μας για την οικογένεια διαβάζοντας το ποίημα ”η γελαστή οικογένεια” και ζωγραφίζοντας τις οικογένειές μας.
