“Οργάνωση της γωνιάς του κουκλοθεάτρου. Γνωριμία με τις κούκλες. Οι φωνές, τεχνικές εμψύχωσης κούκλας”

Συντάκτρια: Κυριακή Φαρδή.

Το κουκλοθέατρο έχει ψυχαγωγική, επιμορφωτική και παιδαγωγική αξία. Για τα παιδιά του νηπιαγωγείου δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης της δημιουργικής τους φαντασίας και έκφρασης των ιδεών και των νοητικών τους αναπαραστάσεων.

Ωστόσο, για να αναδειχθεί η αξία του μέσα στο χώρο του νηπιαγωγείου και να ενσωματωθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία καλό θα είναι να αποφευχθούν κάποιες “συνήθειες” που συχνά συσχετίζονται με την ύπαρξη κουκλοθεάτρου μέσα στη σχολική αίθουσα.

Θα αναφέρουμε ποιές είναι αυτές και στη συνέχεια θα προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισής τους και ενσωμάτωσης του κουκλοθεάτρου στα εκπαιδευτικά προγράμματα του νηπιαγωγείου.

Πρακτικές που καλό είναι να αποφεύγουμε: 1) Το κουκλοθέατρο και οι κούκλες να υπάρχουν στη σχολική αίθουσα ως “διακοσμητικά στοιχεία”, 2) Η γωνιά του κουκλοθεάτρου να έχει ρόλο εκτόνωσης επιθετικότητας την οποία εκφράζουν τα παιδιά αυτής της ηλικίας χωρίς να το καταλαβαίνουν (π.χ. να βάζουν τις κούκλες να μαλώνουν, να χρησιμοποιούν τις κούκλες ως αντικείμενα επίθεσης, όπλα, σπαθιά κ.ά.), 3) Να χρησιμοποιείται μόνο ως γωνιά στην οποία “παίζουν” τα παιδιά και να μην εντάσσεται στα υπόλοιπα εκπαιδευτικά προγράμματα του νηπιαγωγείου.

Για να αποφύγουμε αυτές τις πρακτικές προτείνουμε τα εξής: 1) Να δίνεται χρόνος, ώστε να γνωριστούν τα παιδιά του νηπιαγωγείου με το κουκλοθέατρο και τεχνικές εμψύχωσης της κούκλας. Ο χρόνος αυτός να είναι ενταγμένος στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου με σειρά δραστηριοτήτων ανάλογα με τον διαθέσιμο χρόνο και παράλληλα με την ανάπτυξη επίκαιρων θεμάτων, 2) Να “παίζουν” τα παιδιά στο κουκλοθέατρο σε ζευγάρια και να υπάρχει λίστα, ώστε να γνωρίζουμε ποιοι/ες παίζουν κάθε φορά κατά τη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων, 3) Να επιλέξουμε μία κούκλα η οποία θα “εισάγει” θέματα του ημερήσιου προγράμματος, ήρωες (π.χ. της μυθολογίας, παραμυθιών κ.ά.), 4) Να “συνδέσουμε” τη γωνιά του κουκλοθεάτρου με τη γωνιά της δανειστικής βιβλιοθήκης (π.χ. να επιλέξουμε ένα βιβλίο της δανειστικής βιβλιοθήκης με το οποίο θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μια διασκευή της ιστορίας του, να επιλέξουμε κάποιους από τους ήρωές του και να τους μετατρέψουμε σε ρόλους, ώστε να εμψυχώσουμε τις κούκλες του δικού μας κουκλοθεάτρου).

Στη συνέχεια θα αναφέρουμε με παραδείγματα κάποιες από τις προηγούμενες πρακτικές που εφαρμόσαμε, ήδη, στο νηπιαγωγείο μας και θα αναφέρουμε πώς σκοπεύουμε να συνεχίσουμε την παιδαγωγική αξιοποίησή του για το υπόλοιπο σχολικό έτος.

Α. Επιλογή κούκλας που θα εντάσσεται στα εκπαιδευτικά προγράμματα του νηπιαγωγείου μας.

Επιλέξαμε την κουκουβάγια

 

Η κουκουβάγια επιλέχτηκε επειδή είναι σύμβολο της σοφίας και της γνώσης. Επίσης, υπάρχει ως ένα σημαντικό έκθεμα στο μουσείο της Ακρόπολης των Αθηνών (μαρμάρινο άγαλμα).

Ως φίλη και σύντροφος της θεάς Αθηνάς μας εισάγει σε μύθους που έχουν σχέση με τη θεά και εντάσσονται σε διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα (π.χ. ο μύθος της Αθηνάς και της προσφοράς της ελιάς στην Αθήνα στον αγώνα της με τον Ποσειδώνα για την προστασία της πόλης που εντάσσεται στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την ελιά), σε άλλους μύθους, στην ιστορική περίοδο της αρχαιότητας κ.ά.

Η κουκουβάγια μας έχει όνομα (Σοφία), εμφανίστηκε από την πρώτη μέρα στο νηπιαγωγείο στα παιχνίδια γνωριμίας των παιδιών μεταξύ τους και των παιδιών με το χώρο του νηπιαγωγείου (για να δείτε τις αντίστοιχες δραστηριότητες πατήστε εδώ). Έχει μήνυμα χαιρετισμού, δική της φωνή και δικά της τραγούδια. Ελπίζουμε στη συνέχεια των δραστηριοτήτων μας να βρούμε το χρόνο, ώστε να δημιουργήσουμε την ιστορία και το ποίημά της.

Β. Γνωριμία των παιδιών με τις κούκλες, τις φωνές τους, εύκολες τεχνικές εμψύχωσης, τον τρόπο παιχνιδιού μέσα στο κουκλοθέατρο.

Κατά τη διάρκεια των οργανωμένων δραστηριοτήτων παρουσιάστηκαν στην ολομέλεια (στην παρεούλα) οι κούκλες μία μία. Τα παιδιά έκαναν υποθέσεις σχετικά με τον ρόλο που θα μπορούσαν να παίξουν οι κούκλες και από ποιο παραμύθι, πιθανόν, να προέρχονται. Στη συνέχεια, ενώ βρισκόμασταν στην παρεούλα, χωρίστηκαν σε ζευγάρια και με σειρά διάλεγαν από μία κούκλα της προτίμησής τους και δημιουργούσαν μικρούς διαλόγους. Σ’ αυτήν την δραστηριότητα είχαν την ευκαιρία να μάθουν πώς τοποθετούμε την κούκλα στο χέρι και πώς μπορούμε να την εμψυχώσουμε (κινήσεις χεριών κεφαλιού, αναζήτηση φωνής για κάθε κούκλα, δημιουργία μικρών διαλόγων κ.ά.). Η γνωριμία με τις κούκλες ολοκληρώθηκε με την επόμενη δραστηριότητα: πέρασαν όλες οι κούκλες από χέρι σε χέρι σε κύκλο, ενώ έπαιζαν αγαπημένα τραγούδια των παιδιών και παράλληλα τα παιδιά τραγουδούσαν, ώστε να έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν στα χέρια τους όλες τις κουκλες.

Φωτογραφίες από τις κούκλες όπως τις κρατούν τα παιδιά στα χέρια τους:

Σε επόμενη δραστηριότητα αποφασίσαμε ότι τα παιδιά κατά τη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων θα παίζουν σε ζευγάρια στο κουκλοθέατρο και ότι θα διατηρούμε λίστα με τα ονόματα όσων έχουν, ήδη, παίξει (τα παιδιά γράφουν μόνα τους το όνομά τους) για να γνωρίζουμε κάθε φορά ποιοι/ες έχουν παίξει και ποιες/ες θα παίξουν στη συνέχεια. Έτσι, όλα τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να παίξουν στο κουκλοθέτρο μόνα τους αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.

Επίσης, αποφασίσαμε να ορίσουμε κανόνες για τον τρόπο που θα παίζουν τα παιδιά στο κουκλοθέατρο με τη μέθοδο της καταγραφής σε λίστα. Η νηπιαγωγός έπαιξε το ρόλο γραφέα και τα παιδιά διατύπωσαν μόνα τους  δικούς τους κανόνες. Η λίστα που ετοιμάστηκε αναρτήθηκε σε εμφανές σημείο πίσω από το κουκλοθέατρο για να μας υπενθυμίζει κάθε φορά ποιες θα είναι οι συμπεριφορές που πρέπει να υιοθετήσουμε όταν παίζουμε με τις κούκλες. Οι κανόνες που είπαν τα παιδιά ήταν: “Δεν παίρνουμε την κούκλα στο χέρι μας για να τη βάλουμε στα μούτρα του άλλου”, “Δεν αρπάζουμε την κουκλίτσα από τα χέρια του άλλου”, “Πρέπει αν την παίρνουμε την κούκλα να την προσέχουμε”, “Όταν μιλάει μία κούκλα δεν την διακόπτουμε την αφήνουμε να τα λέει”, “Δεν τραβάμε από το φουστάνι για να μη σκίσουμε ή τα χέρια ή τα πόδια”, “Δεν μουτζουρώνουμε με μαρκαδόρους το πρόσωπο της κούκλας”, “Δεν τρώγεται η κούκλα. Δεν την βάζουμε μέσα στο στόμα μας”, “Δεν κάνουμε με μολύβι τρύπα στο φουστάνι της”, “Δεν κόβουμε την κούκλα”, “Δεν ρίχνουμε την κούκλα στο πάτωμα και δεν την πατάμε με το πόδι, ούτε της ρίχνουμε μπουνιές και κλωτσιές”, “Δεν σπρώχνω το κουκλοθέατρο”, “Αυτοί που βλέπουν (οι θεατές) δεν πιάνουν την κούκλα”, “Δεν γράφω, δεν ζωγραφίζω, δεν τρώω, δεν πίνω νερό στο κουκοθέατρο”, “Δεν βιάζομαι να πάω στο κουκλοθέατρο, περιμένω τη σειρά μου”.

Γίνεται φανερό, λοιπόν, από τους κανόνες που είπαν τα ίδια τα παιδιά για το κουκλοθέατρο, μετά από τα παιχνίδια γνωριμίας ότι αντιλήφθηκαν πως το κουκλοθέατρο δεν είναι τόπος εκτόνωσης ασυνείδητης επιθετικότητας αλλά, ακριβώς, το αντίθετο: ένα μέρος που αναπτύσσεται ο πολιτισμός, η δημιουργία και η έκφραση και έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα τις ικανότητες και δεξιότητες που διαθέτουν σε σχέση με την ανάπτυξη της γλώσσας, τη συνεργασία, την κοινωνικοποίηση, τη δημιουργία και την έκφραση.

Δ. Λειτουργική χρήση του κουκλοθεάτρου.

Σε επόμενες δραστηριότητες προγραμματίζουμε να γνωριστούν τα παιδιά με τα είδη της κούκλας (μαριονέτες, δαχτυλόκουκλες, φιγούρες θεάτρου σκιών κ.ά.), να συνδέσουμε τις κούκλες με βιβλία της δανειστικής βιβλιοθήκης και με αντίστοιχους ήρωες μέσα από αυτά, να δημιουργήσουμε μικρούς διαλόγους και να δραματοποίησουμε σκηνές από τα βιβλία μας ή σκηνές που θα έχουμε επινοήσει και, φυσικά, η κουκουβάγια η Σοφία θα εξακολουθεί να μας συντροφεύει σε κάθε μας νέα ανακάλυψη μέσα στο νηπιαγωγείο.