Ανάλυση προγράμματος Ψυχικής Υγείας :συνοπτική περιγραφή, επιδιωκόμενοι στόχοι, αναγκαιότητα του έργου, σύνδεση με το πρόγραμμα σπουδών, κοινωνική αντανάκλαση και αναβάθμιση ποιότητας των κοινωνικών-διαπροσωπικών σχέσεων και της σχολικής ζωής. Δειγματικές εκπαιδευτικές μέθοδοι πραγματοποίησης-υλοποίησης προγράμματος ψυχικής υγείας. Οργάνωση-αποτελέσματα.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων

Η ψυχική υγεία συνδέεται άμεσα με την ικανότητα φροντίδας του εαυτού και κατά προέκταση με γενικότερα θέματα υγείας. Η ανάγκη προληπτικών παρεμβάσεων ώστε να μη διαμορφωθούν στάσεις και συμπεριφορές που επιβαρύνουν την υγεία του ατόμου, παρουσιάζεται ως η πλέον ορθή αντιμετώπιση θεμάτων υγείας. Είναι, όμως, δύσκολο να επιτευχθεί διότι κληρονομικές και κοινωνικές αγκυλώσεις καθώς και οι ανταγωνιστικές συνθήκες ζωής της σύγχρονης κοινωνίας, δημιουργούν συναισθηματικές και ψυχολογικές εντάσεις που διαταράσσουν την ψυχική ισορροπία του ατόμου.

Το σχολείο είναι ένας από τους φορείς που συμμετέχουν στη διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφορών του παιδιού/ατόμου. Στόχος του προγράμματος είναι όχι τόσο η μετάδοση γνώσεων αλλά η καλλιέργεια μιας εσωτερικής ευαισθησίας και ενός γόνιμου προβληματισμού, με σκοπό να είναι κανείς σε θέση να «φροντίζει συνολικά τον εαυτό του» από την άποψη της ψυχικής υγείας.

Αυτό σημαίνει: α)να αποκτήσει επίγνωση του τρόπου λειτουργίας του ανθρώπινου ψυχισμού και των ανθρωπίνων σχέσεων, β)να οριοθετείται σε σχέση με τους άλλους και γ)να επιλέγει εμπειρίες που δεν θα τον εγκλωβίζουν σε συναισθηματικά ή άλλα αδιέξοδα.

Οι παραπάνω επιμέρους στόχοι, εντασσόμενοι στον ευρύτερο σκοπό της αγωγής της ψυχικής υγείας, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, είναι εξαιρετικά σημαντικοί για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής της σχολικής κοινότητας και της τοπικής κοινωνίας μακροπρόθεσμα. Υπάρχει έτσι ελπίδα να επιτευχθεί καλυτέρευση των ενδοσχολικών και διαπροσωπικών σχέσεων σε όλες τις πτυχές της ζωής των ανθρώπων.

Είναι αλήθεια πανθομολογούμενη πως η από έδρας διδασκαλία ή η διάλεξη μικρή θέση έχουν σε μια εκπαίδευση με αληθινό νόημα, ιδιαίτερα όταν το αντικείμενο της εκπαίδευσης έχει να κάνει με ζητήματα που αφορούν την ψυχική υγεία και τον ρόλο των τεχνών στην επικοινωνία των ανθρώπων μεταξύ τους. Η μεθοδολογία που ακολουθείται πρέπει να βασίζεται στα εξής: α)στην ενεργητική εμπλοκή του μαθητή στη διαδικασία της μάθησης: αυτή τον βοηθά να εξερευνήσει τα συναισθήματά του, τις απόψεις του, τους φόβους του και τους προβληματισμούς του σε σχέση με θέματα και ζητήματα της ψυχικής υγείας. β)στην ομαδική συζήτηση που αποτελεί την βάση της λειτουργίας της ομάδας: συζητώ=συν-ζητώ, ψάχνω κάτι με άλλους. γ)στον τρόπο διάταξης των θέσεων των μελών της ομάδας, πράγμα που επηρεάζει την ροή της συζήτησης και τους ρόλους των μελών: διάταξη των θέσεων σε κίνηση. δ)στην αναζήτηση και έρευνα μέσα σε ένα πλαίσιο συνεργασίας.

Κατά την διάρκεια των συναντήσεων εργασίας του συγκεκριμένου προγράμματος γίνεται επαρκής επεξεργασία των θεμάτων μέσα από την διεξαγωγή ομαδικών δραστηριοτήτων: ζωγραφική, παιχνίδι ρόλων, παιδαγωγικά τεχνουργήματα, δραματοποίηση κειμένων, τήρηση προσωπικού ημερολογίου ως μεθόδου-τρόπου αυτοπαρατήρησης, χορευτικοί αυτοσχεδιασμοί πάνω σε επιλεγμένα από τους μαθητές θέματα, συζητήσεις.

Η ενεργός συμμετοχή των μαθητών εξασφαλίζεται με τη χρήση μεθόδων ενεργητικής μάθησης, όπως δουλειά σε μικρές ομάδες εργασίας, ασκήσεις ελεύθερου συνειρμού, καλλιτεχνική δημιουργία, παίξιμο ρόλων, ομαδικές ασκήσεις αυτογνωσίας.

Χρήση ερωτηματολογίου: οι μαθητές/τριες θα δώσουν τη γνώμη τους για το περιεχόμενο, τη μεθοδολογία, και τον τρόπο διεξαγωγής των συναντήσεων όπως αυτοί θα τα βιώσουν. Ελεύθερη ανάπτυξη απόψεων και σκέψεων για το εν λόγω πρόγραμμα.

Το πρόγραμμα διεξάγεται βασιζόμενο σε διττή μεθοδολογία: από τη μια σε ερωτηματολόγια βιωματικού-εμπειρικού χαρακτήρα και από την άλλη σε συγκέντρωση στοιχείων από τη διεθνή βιβλιογραφία και από σχετικές ιστοσελίδες του διαδικτύου. Οι μαθητές/τριες, επίσης, γράφουν προσωπικά κείμενα για τη συμβολή των Τεχνών στην διατήρηση και ανάκτηση της Ψυχικής Υγείας του ανθρώπου και ζωγραφίζουν έργα τέχνης, εκφράζοντας τον ψυχικό τους κόσμο. Οι συγκεντρώσεις, οι συναντήσεις και οι συζητήσεις τους στη διάρκεια του προγράμματος, οι απόψεις, διαπιστώσεις και παρατηρήσεις τους πάνω σε θέματα ψυχικής υγείας, οδηγούν σε παραγωγή μικρών έργων τέχνης: εικόνων με χρώματα ψυχής και χορευτικών αυτοσχεδιασμών πάνω σε επιλεγμένα από τους μαθητές/τριες μουσικά θέματα, ιδιαίτερα από παιδιά που παρουσιάζουν ιδιαίτερη κλίση και ευαισθησία-ευαισθητοποίηση όσον αφορά ζητήματα Τέχνης και ψυχικής υγείας.

Η απόκτηση δεξιοτήτων, η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης θα συμβάλλουν ουσιαστικά στην ενίσχυση της προσωπικότητας του μαθητή έτσι ώστε να μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις που ανταποκρίνονται στις επιθυμίες του και να αναπτύξει ένα συναίσθημα ευθύνης απέναντι στην ίδια του τη ζωή. Ο εκπαιδευτικός που θα εφαρμόσει πρόγραμμα Αγωγής Υγείας βρίσκεται αρκετά κοντά στα παιδιά στο σχολικό περιβάλλον και ερχόμενος σε καθημερινή επαφή και συνεργασία μαζί τους με ένα τρόπο διαφορετικό από αυτό που απαιτεί η διδασκαλία ενός άλλου μαθήματος, τους προσφέρει ψυχολογική υποστήριξη και ενθάρρυνση στην εσωτερική τους εξέλιξη. Όσον αφορά, δε, τα αναμενόμενα αποτελέσματα για την σχολική κοινότητα, ως προς την ψυχική υγεία των παιδιών του σήμερα και πολιτών του αύριο, προσδοκούμε όλοι να αποβούν ωφέλιμα στην προαγωγή της συνεργασίας όλων των μελών της ευρύτερης κοινωνίας.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Α) Ι.Ν. Παρασκευόπουλος, Κλινική Ψυχολογία, Αθήνα 1988.

Β) Α. Καλαντζή-Αζίζι, Εφαρμοσμένη Κλινική Ψυχολογία στο χώρο του Σχολείου, Αθήνα 1994, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

Γ) Δ. Γεώργα, Κοινωνική Ψυχολογία, Τόμος Α΄, Β΄, Αθήνα 1990.

Δ) Ιστορίες Τέχνης, Λευκώματα, Λεξικά (εικαστικές τέχνες, λογοτεχνία)

Ε) Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια για την Ιστορία της Μουσικής, εκδ. Αλκυών, Αθήνα.

Στ) Μ. Φουκώ, Η Ιστορία της Τρέλλας, Αθήνα (μτφρ. Από τα Γαλλικά), Εκδ. Ηριδανός.