5ο Γενικό Λύκειο Τρικάλων
Ταχυδρομική διεύθυνση
Καλαμπάκας & Σταυροπούλου. Τρίκαλα, Τ.Κ. 42100
Τηλέφωνο: 2431033780 ΦΑΞ : 2431071559 E-MAIL: mail@5lyk-trikal.tri.sch.gr Site: http://5lyk-trikal.tri.sch.gr/
https://blogs.sch.gr/5lyktrik
Σχολικό Έτος 2018-2019
Υπεύθυνη-διδάσκουσα καθηγήτρια:
Ηλιάδη Αμαλία, φιλόλογος-ιστορικός (ΠΕ02), Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
«Φιλοσοφία και Τέχνη: Περιγραφή, ανάλυση και φιλοσοφική ερμηνεία εικαστικού έργου τέχνης»
(Κείμενα μαθητών/τριών-εκπαιδευτικό υλικό που προέκυψε από τη διδασκαλία του μαθήματος της Φιλοσοφίας)
Το βιβλίο της Φιλοσοφίας της Β΄Λυκείου (Αρχές Φιλοσοφίας, Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων, Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και εκδόσεων «Διόφαντος»,συγγραφείς: Στέλιος Βιρβιδάκης, Βασίλης Καρασμάνης, Χαρινέλα Τουρνά, έκδοση του 2015) είναι, κατά την εκτίμησή μου, φλύαρο, γενικόλογο, γεμάτο ανούσιες- πολλές φορές- λεπτομέρειες, επεξηγήσεις που πλατειάζουν χωρίς να προσφέρουν σαφείς διευκρινήσεις, αλλά επίσης έχει υπέροχα παραθέματα, εύστοχη επιλογή εικαστικού υλικού, ζωγραφικών πινάκων, εικόνων κ.τ.λ. και πολύ ενδιαφέρουσα βιβλιογραφία. Κράτησα λοιπόν για μένα τη βιβλιογραφία, για τους μαθητές/τριές μου προόρισα τα παραθέματα και τους πίνακες, και προσάρμοσα τη διδακτέα ύλη, έτσι ώστε να ενδιαφέρονται για το μάθημα, να εκφράζονται με ζωντάνια και αμεσότητα σε αυτό και να νιώθουν ελεύθεροι να διατυπώσουν τις ιδέες τους για φιλοσοφικά προβλήματα και υπαρξιακές αναζητήσεις ή να εκφράζουν, χωρίς φόβο, εφηβικές αναρωτήσεις. Αυτό το έχουν δηλώσει αρκετές φορές, με λόγια και με πράξεις.
Κάνοντας έναν απολογισμό της διδασκαλίας μου, εξέφρασα στους μαθητές/τριές μου το «παράπονο» και τη βεβαιότητα πως, ενδεχομένως, δεν θα θυμούνται, αργότερα στο πέρασμα του χρόνου, στοιχειώδη δεδομένα, όπως τη διαίρεση της φιλοσοφίας σε κλάδους, και τους ρώτησα στη συνέχεια να μου πουν τι νιώθουν για τη φιλοσοφία ως μάθημα. Οι προφορικές και γραπτές απαντήσεις τους στο κεντρικό μου ζητούμενο που ήταν η αυθόρμητη κατάθεση απόψεων, εντυπώσεων και προσδοκιών εκ μέρους τους, για το μάθημα της Φιλοσοφίας, με ικανοποίησαν και επιβεβαίωσαν την βασική μου θεωρητική θέση: ότι σκοπός του μαθήματος είναι η φιλοσοφική και ιστορικο-φιλοσοφική κατανόηση του ζητήματος της διδασκαλίας της φιλοσοφίας, και όχι κατ’ αρχήν η πρόταση μιας ειδικής διδακτικής της φιλοσοφίας.
Στην προοπτική αυτή, συζήτησα με τους μαθητές/τριές μου το ερώτημα αν είναι διδακτή η φιλοσοφία, με αναφορά στην προβληματική που ανέπτυξαν ορισμένοι φιλόσοφοι και ορισμένες παραδόσεις. Έγινε ιστορική επισκόπηση της διδασκαλίας της φιλοσοφίας (το πότε, από ποιους και με ποιον σκοπό και μέθοδο έχει διδαχθεί), επισκόπηση που προϋποθέτει –και προχωρεί παράλληλα με– την ίδια την ιστορία της φιλοσοφίας. Στη συνέχεια προτάθηκαν και παρουσιάστηκαν τρόποι διδασκαλίας της φιλοσοφίας (θεματοκεντρικοί και κειμενοκεντρικοί). Με τον τρόπο αυτό δείχθηκε ότι η διδασκαλία της φιλοσοφίας είναι και μπορεί να γίνει ένα φιλοσοφικό «πρόβλημα».
Στις μέρες μας πολλοί συνεχίζουν να επιχειρηματολογούν (ή πιστεύουν ότι δεν χρειάζεται καν να επιχειρηματολογήσουν) υπέρ του σημαντικού (ή και του θεμελιώδους) ρόλου της φιλοσοφίας στη Μέση Εκπαίδευση, ακόμη και στην κοινωνία.
Το αν και πώς διδάσκεται η φιλοσοφία συνδέεται με την αντίληψη για τη φύση της μάθησης και της γνώσης και προϋποθέτει, τελικά, μία θέση για τη φύση και το έργο της ίδιας της φιλοσοφίας. Ως τέτοιο, ως φιλοσοφικό ερώτημα, προσείλκυσε παραδοσιακά την προσοχή των φιλοσόφων, οι οποίοι δεν το άφησαν στα χέρια των ειδικών της διδακτικής (που, εξάλλου, ελάχιστες φορές το καταδέχθηκαν).
Η σημερινή κατάσταση της φιλοσοφίας εντός των εκπαιδευτικών θεσμών (της δευτεροβάθμιας, της τριτοβάθμιας και της διά βίου εκπαίδευσης) μάς αναγκάζει να θέσουμε εκ νέου το ερώτημα, ως επείγον ερώτημα παιδείας και με επίγνωση της ιστορικότητάς του.(Βλ. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Γιώργος Ζωγραφίδης «Η διδασκαλία της φιλοσοφίας. Σκοπός, δομή και περιεχόμενο μαθήματος». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://opencourses.auth.gr/courses/OCRS456/.
Για ποιο λόγο, όμως, το εκπαιδευτικό σύστημα της Γαλλίας επιμένει τόσο πολύ στο να διδάσκονται οι μαθητές λυκείου τις βασικές αρχές της φιλοσοφίας; Αυτό το ερώτημα διατυπώνει ο Βρετανός ανταποκριτής του BBC στο Παρίσι, Χιού Σκόφιλντ. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πηγές, οι δεκαεπτάχρονοι μαθητές στη Γαλλία, στα πλαίσια της μελέτης για το Baccalaureat ( το δικό μας αντίστοιχο απολυτήριο Λυκείου), έχοντας επιλέξει το Bac Litteraire, δηλαδή την «φιλολογική» κατεύθυνση που δίνει έμφαση σε μαθήματα όπως η Φιλολογία και η Φιλοσοφία, μελετούν εντατικά την τελευταία.
Μπορείτε να φανταστείτε ότι οι μαθητές θα περάσουν, τουλάχιστον τέσσερις ολόκληρες ώρες διανοητικής εξάσκησης αναπτύσσοντας εξαντλητική επιχειρηματολογία για το θέμα: «Είναι η αλήθεια προτιμότερη από την ειρήνη;». ‘Η «Υπάρχει εξουσία χωρίς βία;». ‘Η «Μπορεί κάποιος να έχει δίκιο και όταν τα γεγονότα τον διαψεύδουν;».
Υπάρχει, βέβαια, και η εναλλακτική επιλογή να ασχοληθούν με μία άσκηση που ζητάει να σχολιάσουν γραπτώς ένα κείμενο. Σ’ αυτή την περίπτωση, μπορούν να διαλέξουν ανάμεσα σ’ ένα απόσπασμα από το έργο «Tractatus Theologiko-Politico» που έγραψε το Σπινόζα το 1670 και σε μία άποψη του Σενέκα για τον αλτρουισμό».
Στη φιλολογική κατεύθυνση μαθητές και μαθήτριες στη Γαλλία διδάσκονται, επί οκτώ σχολικές ώρες την εβδομάδα, πάρα πολλά στοιχεία για το έργο κορυφαίων στοχαστών όπως ο Πλάτωνας, ο Καντ, ο Σοπενχάουερ, ο Χάιντεγκερ και ο Σαρτρ. Μερικά από τα θέματα που πραγματεύονται στην τάξη, στη μελέτη και στις εξετάσεις είναι: η συνείδηση, ο άλλος, η τέχνη, η ύπαρξη και ο χρόνος, η ύλη και το πνεύμα, η κοινωνία, ο νόμος, το καθήκον, η ευτυχία.
Υπάρχουν κι άλλες γενικές κατευθύνσεις που μπορεί να επιλέξει ένας μαθητής Λυκείου στη Γαλλία, όπως η επιστημονική. Αλλά ακόμη κι εκεί υπάρχει η φιλοσοφία ως διδασκόμενο μάθημα, αναπόσπαστο τμήμα της διδακτέας ύλης.
Προς τί λοιπόν τόση προσκόλληση στη φιλοσοφία; Θεωρείται ότι στόχος του γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι οι μαθητές όχι απλώς να καταλάβουν τις πιο σημαντικές φιλοσοφικές ιδέες, αλλά κυρίως να μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν στην ενήλικη ζωή τους, στην περίπτωση μιας συνομιλίας.
Κι αυτό, κατά την άποψή μου, συμβαίνει μόνο στη Γαλλία, όπου οι ρίζες της διδασκαλίας της φιλοσοφίας στη μέση εκπαίδευση είναι παμπάλαιες. Το μπακαλορεά της Γαλλίας εισήχθη το 1809 από τον ίδιο τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Βοναπάρτη με τη φιλοσοφία να αποτελεί ένα από τα κύρια μαθήματα.
Η χρησιμότητα της διδασκαλίας της φιλοσοφίας ήταν και παραμένει η εξής: να ολοκληρωθεί η μάθηση ενός παιδιού με στόχο αυτό με τη σειρά του να μάθει να σκέφτεται.
Εμπνεόμενοι από εικόνες και σχετικά κείμενα και διαπνεόμενοι από δημιουργικότητα και ερευνητική διάθεση, οι μαθητές και οι μαθήτριές μου διατύπωσαν τις σκέψεις, τις απόψεις, τις αντιλήψεις τους για το μάθημα και την αξία της φιλοσοφίας και της σχέσης της με τις εικαστικές τέχνες, εκτιμώντας τη σημασία της πολιτιστικής, ελληνικής και ευρωπαϊκής μας κληρονομιάς και εκφράζοντας παράλληλα τα συναισθήματά τους για το αγαθό της μελέτης και της αυτοσυνειδησίας…
Η Υπεύθυνη-διδάσκουσα Καθηγήτρια Ηλιάδη Αμαλία ΠΕ02 εύχομαι, σε αρμονική και στενή συνεργασία με τους μαθητές και τις μαθήτριές μου, να συνεχίσουμε να παράγουμε εύχρηστο και ουσιαστικής σημασίας εκπαιδευτικό υλικό που τόσο το έχει ανάγκη η εκπαιδευτική κοινότητα για την προαγωγή της εκπαιδευτικής μας συνείδησης, της εις βάθος αυτοσυνειδησίας μας και το βάθεμα της εσωτερικής μας σοφίας. Όπως οι μαθητές/τριές μας, έτσι κι όλοι μας απολαμβάνουμε, από άποψη περιεχομένου και μορφής, ουσίας και αισθητικής, το ισορροπημένο ερευνητικό αποτέλεσμα του παιδαγωγικού μας μόχθου.
“Ευαγγελισμός”, Φρα Αντζέλικο
“Ο Ευαγγελισμός” (1430-1455), είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα του ζωγράφου. Απεικονίζει ίσως το σημαντικότερο γεγονός της Χριστιανικής θρησκείας, τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, δηλαδή την αναγγελία του αρχαγγέλου Γαβριήλ στην Μαρία πως θα κυοφορήσει τον Υιό του Θεανθρώπου, που θα σώσει την ανθρωπότητα. Το έργο αυτό έχει χαρακτηριστεί από αρκετούς ως φόρος τιμής στον Χριστιανισμό και σήμερα φυλάσσεται στο μουσείο Πράδο της Μαδρίτης.
Εάν παρατηρήσει κανείς τον πίνακα, ανακαλύπτει από την πρώτη στιγμή τα κρυφά νοήματα που περιέχει. Στο κέντρο του πίνακα είναι τοποθετημένοι οι πρωταγωνιστές της σκηνής: η Θεοτόκος και ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Η σκυθρωπή στάση του αρχαγγέλου απέναντι στην Θεοτόκο, δείχνει τον σεβασμό και την ευλάβεια που τρέφει απέναντί της, αλλά και τη σημαντικότητα του γεγονότος που εκτυλίσσεται. Εκείνη δείχνει εμφανώς σαστισμένη, γεγονός που δικαιολογείται και από το νεαρό της ηλικίας της, αλλά ταυτόχρονα ήρεμη, καθώς μια αχτίδα φωτός που πέφτει πάνω της (συμβολίζει το Άγιο Πνεύμα), φαίνεται να την καθησυχάζει και να της δίνει θάρρος. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι με αυτό το εύρημα της αχτίδας φωτός ο Φρα Αντζέλικο υπαινίσσεται την παρθενική σύλληψη του Ιησού με τρόπο υπερφυσικό.
Στο βάθος διακρίνονται δύο άνθρωποι ( θα μπορούσαν να συμβολίζουν τον Αδάμ και την Εύα), που συνοδεύονται από έναν άγγελο. Βρίσκονται σε έναν ολάνθιστο κήπο, που είναι γεμάτος με καρποφόρα δέντρα και πολύχρωμα λουλούδια ( Ίσως μια αλληγορία με τον Κήπο της Εδέμ).
Όσον αφορά την ένδυση των προσώπων, ο αρχάγγελος είναι ντυμένος με ένα μανδύα σε απαλό ροζ χρώμα, ενώ υπάρχουν πάνω του και τα γνωστά σε όλους μας φτερά, τα οποία συμβολίζουν την αγιότητα και την αγνότητά του. Η Θεοτόκος φοράει ένα μακρύ ροζ φόρεμα και έναν μπλε μανδύα, με το φωτοστέφανο από πάνω της να συμβολίζει την αγιότητά της. Τα άλλα δυο πρόσωπα φαίνεται να είναι λιτά ντυμένα, όπως ντύνονταν και οι απλοί άνθρωποι της περιόδου εκείνης.
Η Θεοτόκος κάθεται πάνω σε έναν θρόνο, μια αλληγορική ίσως εικόνα , η οποία δείχνει το κύρος της από εκείνη την μέρα στον Χριστιανικό κόσμο. Πίσω από αυτήν, υπάρχει μια ανοιχτή πόρτα, η οποία οδηγεί σε ένα μοναστηριακό κελί το οποίο είναι άδειο. Με αυτόν τον τρόπο ο ζωγράφος θέλει να δείξει πως ο Χριστιανικός κόσμος ξεκινά με την άμωμο σύλληψη του Χριστού από την Θεοτόκο. Στους κίονες βλέπουμε περίτεχνα διακοσμητικά σχέδια, καθώς και μια απεικόνιση ενός ιερού προσώπου στον κεντρικό κίονα.
Γενικότερα, ο ζωγράφος αφήνει να ξεπροβάλλει μια πνευματικότητα, ακόμα και μέσα από τη λιτότητα της συνθέσεως και τον μυστικισμό των μορφών. Η μοναστηριακή αυλή όπου γονατίζει η Παναγία δίνεται πειστικά. Στο έργο του δεν υπάρχει σχεδόν καμία κίνηση, ούτε μας παρέχεται η εντύπωση ότι τα σώματα που βλέπουμε είναι πραγματικά στερεά αντικείμενα. Ήθελε μόνο να παραστήσει το θρησκευτικό θέμα με όλη την ομορφιά και την απλότητά του.
Κωνσταντίνος Κόκκαλης, μαθητής Β1 τμήματος 5ου Γενικού Λυκείου Τρικάλων
«Το φιλί» του Γκούσταβ Κλίμτ
Στον πίνακα του Κλιμτ φαίνεται έντονα το συναίσθημα του έρωτα. Σε αυτόν απεικονίζεται ένα νεαρό ζευγάρι που είναι αγκαλιασμένο ενώ παράλληλα ο άντρας φιλάει την κοπέλα. Ο ζωγράφος μέσω του πίνακά του προσπαθεί να εκφράσει μια μορφή του έρωτα και της αγάπης. Η αγκαλιά, το φιλί και η αίσθηση των δύο ως ένα σύνολο, ως ζευγάρι , είναι στοιχεία των συναισθημάτων που προσπαθεί να μας μεταδώσει ο καλλιτέχνης μέσα από το έργο του.
Εμβαθύνοντας στην εικόνα και στον τρόπο με τον οποίο έχουν τοποθετηθεί τα πρόσωπα μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι οι νεαροί βρίσκονται σε ένα χώρο μόνοι τους, απόμερα από τον υπόλοιπο κόσμο. Το γεγονός αυτό δείχνει την αφοσίωση ενός ερωτευμένου στον σύντροφό του αλλά και πιθανότατα την απομόνωσή του από τους γύρω του. Έπειτα, επικεντρώνοντας το βλέμμα μας στα πρόσωπά τους και συγκεκριμένα της κοπέλας διακρίνεται η χαλαρότητα και η
γαλήνη καθώς η ίδια με κλεισμένα μάτια φαίνεται να απολαμβάνει τη στιγμή. Το ροδοκόκκινο χρώμα που έχει προστεθεί στα μάγουλα του κοριτσιού της προσδίδει μια αθωότητα και φανερώνει την κυριαρχία του σώματός της από δυνατά συναισθήματα. Εστιάζοντας μάλιστα στο σώμα του καθενός διακρίνουμε πολλά στοιχεία. Αρχικά ο άνδρας αγκαλιάζει την κοπέλα και την κρατά στο πρόσωπο με τέτοιο τρόπο που φανερώνεται πως δεν θέλει να φύγει μακριά του. Εκείνη με το χέρι της περασμένο πίσω από το λαιμό του αγοριού και με λυγισμένα γόνατα φαίνεται να έχει αφεθεί ελεύθερη στην αγκαλιά του. Μάλιστα η κλίση του σώματός της μπορεί να συμβολίζει «το λύγισμα» της καρδιάς της από τον έρωτα από τον οποίο διακατέχεται.
Ο ζωγράφος με τα χρώματα και τα σχήματα που έχει επιλέξει δίνει έμφαση στην πράξη. Ο πίνακας έχει πολύ καλή γεωμετρία αφού έχουν επιλεχθεί μόνο ο κύκλος και το ορθογώνιο για να διακοσμήσουν τα άτομα. Επιλέγοντας το καφέ χρώμα ως φόντο και το κίτρινο να περιβάλλει το ζευγάρι, επικεντρώνει το βλέμμα του θεατή στα πρόσωπα που δρουν και όχι στον τόπο. Ωστόσο το μόνο στοιχείο για τον χώρο στον οποίο βρίσκονται μας το δίνει με το ανθισμένο έδαφος στο οποίο υπερισχύουν τα φανταχτερά χρώματα. Το γεγονός αυτό μας
προδίδει την εποχή, άνοιξη, αφού τα άνθη είναι κύριο χαρακτηριστικό της . Η εποχή αυτή συνδέεται με το νόημα που ο καλλιτέχνης αποδίδει καθώς το άνθισμα των λουλουδιών συσχετίζεται με την αρχή μιας σχέσης.
Εν τέλει αν κοιτάξουμε την εικόνα χωρίς να διεισδύσουμε σε συγκεκριμένα μέρη της, μας δίνει την αίσθηση του παραμυθιού. Ο άνδρας φαίνεται σαν άγγελος που κατέβηκε από τον ουρανό, ενώ η γυναίκα σαν μια νεράιδα που μαγεύει με την ομορφιά της. Όμως αυτό δεν φαίνεται παράδοξο για έναν ερωτευμένο άνθρωπο, αφού παρόμοια αντικρίζει το σύντροφο του και ζει το δικό του παραμύθι.
Αναστασία Γιαννάκου, μαθήτρια Β1τμήματος 5ου Γενικού Λυκείου Τρικάλων
Ο πίνακας απεικονίζει μία ομάδα ανθρώπων και στην μέση έναν σκύλο. Γίνεται εύκολα αντιληπτό πως αναπαριστά μια εκδήλωση, αφού φαίνονται κάποιοι άνθρωποι να παίζουν όργανα μουσικής και κάποιοι να χορεύουν. Χρησιμοποιεί θερμά χρώματα τα οποία προκαλούν συναισθήματα ενθουσιασμού, καλής διάθεσης και ζωντάνιας και με τις κατάλληλες σκιάσεις δημιουργείται η αίσθηση του βάθους που μας βοηθάει να ξεχωρίσουμε τους «πρωταγωνιστές» του έργου.
Αυτοί είναι οι δύο γυναίκες και ο σκύλος, αλλά επίσης μπορούν να θεωρηθούν και ο άντρας που κάθεται πάνω στο τραπέζι μαζί με τον άντρα που παίζει κάποιο όργανο, το όποιο θυμίζει γκάιντα, πάνω στο τραπέζι.
Η γυναίκα που βρίσκεται δεξιά είναι στην αγκαλιά ενός άντρα και κρατάει μια σελίδα από ένα βιβλίο που βρίσκεται στερεωμένο στα πόδια της, ενώ η δεύτερη που βρίσκεται δίπλα της παίζει μάλλον πιάνο και φαίνεται να συνομιλεί με το αγόρι που βρίσκεται αριστερά της. Και οι δύο φαίνεται να περνούν καλά και να είναι χαρούμενες. Όσον αφορά τον σκύλο, από το πρόσωπο του και την στάση του δείχνει τρομαγμένος και αυτό μπορεί να οφείλεται στην έντονη μουσική στην οποία παραπέμπει ο πίνακας.
Οι υπόλοιποι χορεύουν έντονα δείχνοντας πως περνάν καλά. Γενικότερα ο πίνακας δίνει την αίσθηση της γιορτής και με τις στάσεις των απεικονιζόμενων και με την κατάλληλη τεχνοτροπία γίνεται κατανοητό πως περνάν καλά.
Μαρία Γκόλια , μαθήτρια Β1τμήματος 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
2η Εργασία για το μάθημα της Φιλοσοφίας
Υπεύθυνη καθηγήτρια κ. Ηλιάδη Αμαλία
Σχολιασμός της εικόνας -φωτογραφίας : “Ο Πλάτων , ο Πυθαγόρας και ο Σόλων. Νωπογραφία του 16ου αι. από μοναστήρι της Ρουμανίας”
Η πρώτη εντύπωση που σχηματίζει ο θεατής, είναι πως πρόκειται για μια εικόνα βυζαντινής τεχνοτροπίας που απεικονίζει Αγίους ή μορφές της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το σχήμα του προσώπου, οι ενδυμασίες, τα άκρα, οι επιγραφές που κρατούν στα χέρια τους παραπέμπουν στο Βυζάντιο. Η ύπαρξη τέτοιων μορφών σε μοναστήρι της Ρουμανίας έχει την εξήγηση στο γεγονός ότι η Ρουμανία είναι μια χώρα κατά βάση με ορθόδοξο δόγμα και ανήκε στη σφαίρα επιρροής του Βυζαντίου. Η παρουσία, λοιπόν, αυτών των μορφών γίνεται έτσι κατανοητή.
Η πληροφορία όμως πως οι μορφές αυτές δεν ανήκουν σε κάποιους Αγίους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά πως είναι ο Πλάτωνας, ο Πυθαγόρας και ο Σόλωνας μας γεμίζει με έκπληξη, απορία και θαυμασμό ταυτόχρονα. Αν παρατηρήσουμε καλύτερα τις μορφές , θα δούμε πως δεν υπάρχει στο κεφάλι τους φωτοστέφανο, αλλά κορώνα. Αυτό ίσως θέλει να τονίσει τις γνώσεις και την μόρφωση που είχαν αυτοί οι τρεις άντρες σε μεγάλο βαθμό. Πάνω από την κορώνα του ενός υπάρχει ένα φέρετρο με έναν γυμνό νεκρό που πιθανότατα μας παραπέμπει στην ματαιότητα των εγκοσμίων.
Το ερώτημα που μας έρχεται στο νου είναι γιατί να υπάρχουν εκεί, σε μοναστήρι της Ρουμανίας, δύο κορυφαίοι Έλληνες φιλόσοφοι κι ένας φημισμένος νομοθέτης; Με δεδομένο ότι τα μοναστήρια ήταν και χώροι μελέτης είναι ελάχιστα πιθανό να βρίσκονται εκεί από λάθος. Θα πρέπει λοιπόν να αιτιολογήσουμε την ύπαρξή τους με βάση τη σχέση ανάμεσα στον Αρχαίο Ελληνικό κόσμο και πολιτισμό, με τον Χριστιανισμό.
Οι Χριστιανοί αρχικά έγραφαν και εναντιώνονταν στους Εθνικούς και στη φιλοσοφία των εθνικών. Ωστόσο από τους πρώτους ακόμα αιώνες χρησιμοποίησαν την πλατωνική και στωική παράδοση. Ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ μεγάλοι Έλληνες φιλόσοφοι μίλησαν για έναν Θεό και προετοίμασαν, κατά κάποιον τρόπο, την έλευση του Χριστιανισμού, καθώς καλλιέργησαν τις μονοθεϊστικές αντιλήψεις και βοήθησαν να γίνουν ευκολότερα αποδεκτές. Ενώ, όπως αναφέρθηκε, αρχικά οι Χριστιανοί ήταν αρνητικοί απέναντι στη φιλοσοφία, υπήρξαν και σημαντικοί Χριστιανοί, όπως ο Μέγας Βασίλειος, που κράτησαν διαφορετική, πιο μετριοπαθή στάση και άλλοι που υποστήριξαν την αξία της φιλοσοφίας, όπως ο Ιουστίνος και ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς. Δέχονταν πολλές από τις θέσεις των φιλοσόφων, όπως ο Θεός δημιουργός του κόσμου, ή η αθανασία της ψυχής. Απέρριπταν όμως άλλες, όπως η αιωνιότητα του κόσμου και ο αθεϊσμός.
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο θα δούμε πως και σε άλλα μοναστήρια σε διάφορα μέρη της Ελλάδας υπάρχουν ανάλογες τοιχογραφίες και εικόνες, όπως για παράδειγμα στην Ιερά Μονή του Μεγάλου Μετεώρου, στη Σύρο, στη Μεγίστη Λαύρα, στο Βατοπαίδι του Αγίου Όρους και αλλού.
Ο θρησκειολόγος Λεωνίδας Φιλιππίδης στο βιβλίο του ” Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης”, αναφέρει αποσπάσματα της Ορφικής διδασκαλίας, αλλά και άλλων φιλοσόφων στα οποία γίνεται λόγος για τον Έναν Θεό.
Υπήρχε επομένως ισχυρή μονοθεϊστική παράδοση από τα αρχαία χρόνια στον ελληνικό κόσμο. Αρκετοί αρχαίοι Έλληνες σοφοί θεωρούνταν προ Χριστού χριστιανοί και προφήτες του αρχαίου κόσμου. Ονομάστηκαν έτσι γιατί με την ” σπερματική τους αλήθεια” προετοίμασαν την είσοδο του Χριστιανισμού στην ιστορία.
Όλα αυτά μας βοηθούν να κατανοήσουμε, να αντιληφθούμε και να θεωρήσουμε λογική την ύπαρξη τέτοιων αρχαίων μορφών στις χριστιανικές απεικονίσεις, όπως του Πλάτωνα , του Πυθαγόρα και του Σόλωνα σε μοναστήρι της Ρουμανίας κατά τον 16ο αιώνα.
Κοντοκλώτσης Χρήστος, μαθητής 5ου ΓΕΛ Τρικάλων, Τμήμα Β1
Ψηφιδωτό Της Σχολής Του Πλάτωνa
Το ψηφιδωτό της Σχολής του Πλάτωνα, ή ψηφιδωτό των Επτά Φιλοσόφων, ή του Κύκλου Του Πλάτωνα, όπως είναι περισσότερο γνωστό, ανακαλύφθηκε το 1896 σε αρχαιολογικές ανασκαφές στο Ηράκλειο (Ερκολάνο) της Καμπάνιας κοντά στην Πομπηία. Ο καλλιτεχνικός χαρακτήρας του ψηφιδωτού τοποθετείται στην ελληνιστική εποχή, και συγκεκριμένα το πρότυπο του μωσαϊκού ανάγεται στον 3ο αιώνα π.Χ. Φιλοξενείται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.
To ψηφιδωτό είναι κατά προσέγγιση τετράγωνο. Η σκηνή παριστάνει επτά μορφές γενειοφόρων ανδρών μεγάλων σε ηλικία οι οποίοι κάθονται σε μια εξέδρα και συνομιλούν μεταξύ τους. Πίσω τους απεικονίζεται ένα ρολόι το οποίο είναι τοποθετημένο επάνω σε έναν κίονα, καθώς και ένα δέντρο, του οποίου η παρουσία παραπέμπει σε φιλοσοφικό κήπο. Αριστερά υπάρχουν δυο κίονες με επιστήλιο και στο βάθος δεξιά διακρίνουμε την κορυφή ενός λόφου η βράχου, περιτοιχισμένου. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι στην κορυφή του λόφου αυτού βρίσκεται η Ακρόπολη. Εάν δεχτούμε τη υπόθεση αυτή τότε ο χώρος της συγκέντρωσης είναι πιθανότατα η Αθήνα και μάλιστα απεικονίζεται η Ακαδημία του Πλάτωνα.
Από τις επτά μορφές του ψηφιδωτού οι έξι είναι μαθητές και η μια είναι ο ίδιος ο Πλάτων. Ο Πλάτων θα μπορούσε να είναι ο τρίτος άνδρας από τα αριστερά, δηλαδή αυτός που είναι ακριβώς κάτω από το δέντρο. Η θέση του φαίνεται να προεξάρχει καθώς βρίσκεται στη μέση της ομάδας αλλά και στη μέση ολοκλήρου του ψηφιδωτού. Το ένδυμά του είναι σκοτεινού χρώματος και έλκει το βλέμμα του θεατή, αντίθετα με τα ενδύματα των περισσότερων από τις υπόλοιπες μορφές, τα οποία είναι πιο ανοιχτόχρωμα.
Επιπλέον, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ανθρώπους που τον περιβάλλουν και δείχνουν σκεπτικοί, ο Πλάτωνας φαίνεται να μιλάει, η ίσως να διδάσκει. Διακρίνουμε, επίσης, ότι κρατάει στο χέρι του ένα ραβδάκι και δείχνει με αυτό προς την υδρόγειο σφαίρα που είναι τοποθετημένη στο έδαφος μέσα σε ένα πλαίσιο.
Εκτός από τον Πλάτωνα όμως, φαίνεται να μιλάει και ο πρώτος άνδρας από αριστερά ο οποίος φοράει μια ανοιχτόχρωμη κίτρινη ενδυμασία και έλκει και αυτός το ενδιαφέρον των υπολοίπων. Ο άνδρας που είναι δίπλα του, ο οποίος φορεί επίσης ένα κίτρινο ένδυμα, φαίνεται να τον ακούει προσηλωμένος κρατώντας στα χεριά του έναν πάπυρο. Παράλληλα, ο πρώτος άνδρας από δεξιά, ο οποίος φορεί ένα άσπρο ένδυμα, παρουσιάζεται να ακούει και αυτός με προσοχή τα λεγόμενα του άνδρα από αριστερά, κρατώντας και αυτός στα χέρια του έναν πάπυρο. Αντίθετα, ο δεύτερος, ο τρίτος και ο τέταρτος άνδρας από δεξιά, οι οποίοι φοράν όλοι πιο σκουρόχρωμες ενδυμασίες, φαίνεται να δίνουν περισσότερο προσοχή στα όσα λέει ο Πλάτωνας, καθώς είναι στραμμένοι προς το μέρος του.
Η Ακαδημία που ίδρυσε ο Πλάτων στην Αθήνα το 387 π.Χ. θεωρείται το πρώτο πανεπιστήμιο του κόσμου. Ο Πλάτων ίδρυσε την Ακαδημία αμέσως μετά το πρώτο ταξίδι του στις Συρακούσες και ήταν ο επικεφαλής της μέχρι τα γεράματά του.
Οι μαθητές ήταν νέοι και νέες και πολλοί ήταν οικότροφοι. Ο Πλάτων παρέδιδε μαθήματα προφορικά και οι μαθητές του κρατούσαν σημειώσεις. Διδάσκονταν όλες οι επιστήμες , θεωρητικές και θετικές. Ο Πλάτων έκανε διαλέξεις σε κλειστό κύκλο μαθητών αλλά και στο ευρύ κοινό, με σκοπό να μορφωθούν οι πολίτες και να μην παραπλανούνται από τους Σοφιστές που παρίσταναν ότι τα γνωρίζουν όλα. Η Ακαδημία είχε και μια βιβλιοθήκη η οποία περιελάμβανε τα προσωπικά βιβλία του Πλάτωνα, αντίγραφα από τα έργα που είχε γράψει ο ίδιος και οι μαθητές του, και μερικά έργα του Αριστοτέλη. Η βιβλιοθήκη της Ακαδημίας ήταν η πρώτη οργανωμένη βιβλιοθήκη ανώτατου ιδρύματος σε όλο τον κόσμο.
Ευαγγελία Κολώνα, μαθήτρια Β1 Τμήματος 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
| 5ο Λύκειο Τρικάλων – Τμήμα Β1
Εργασία στο μάθημα της Φιλοσοφίας Ασίκης Μάριος – Χριστόδουλος Ιανουάριος 2019 |
Θεσσαλονίκη, οι Άγιοι Απόστολοι, 1312-1315. Αντιπροσωπευτικό δείγμα παλαιολόγειας εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής.
Η φωτογραφία αφορά έναν σπουδαίο βυζαντινό ναό της Θεσσαλονίκης. Στη θέα του αποκτούμε έναν συνδυασμό οπτικών εντυπώσεων, ανάσυρσης ιστορικών γνώσεων και δημιουργίας συναισθημάτων.
Σε ό,τι αφορά τις οπτικές εντυπώσεις, αυτές εκπορεύονται από το εμφανές μεγαλείο ενός μνημείου της βυζαντινής εποχής. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα το γεγονός ότι ο ναός είναι διεθνώς αναγνωρισμένος ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Από την περίτεχνη αρχιτεκτονική του φαίνεται ότι χτίστηκε σε εποχή ακμής της βυζαντινής αυτοκρατορίας, ενώ ακολουθεί την καλλιτεχνική παράδοση της Κωνσταντινούπολης.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η πλούσια διακόσμησή του από πλίνθινα στοιχεία. Ο ναός είναι σύνθετος, με αναλογίες εξαιρετικά αρμονικές, πλούσιο διάκοσμο, έντονη αποτύπωση συναισθημάτων και αίσθηση της 3ης διάστασης.Ο ναός επίσης δημιουργεί στη σκέψη του θεατή και συνειρμούς σε επίπεδο συμβόλων, όπως οι καμάρες, οι μεγάλες φωτεινές επιφάνειες, το σταυροειδές σχήμα, και ιδιαίτερα ο επιμήκης τρούλλος που θαρρεί κανείς ότι δείχνει τον ουρανό.
Σε ότι αφορά την ιστορική και πολιτιστική διάσταση του ναού, αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη, καθώς αυτός ταυτίζεται με την εξαιρετικά πλούσια βυζαντινή κληρονομιά της Θεσσαλονίκης. Έτσι, δημιουργεί ένα ιδιαίτερα ισχυρό στοιχείο ταυτότητας για τους κατοίκους της πόλης, το οποίο μάλιστα ενισχύεται και από τη λαϊκή παράδοση.
Μάλιστα, η επωνυμία του ναού «Άγιοι Απόστολοι» είναι γνωστή από τον 19ο αιώνα και οφείλεται στη λαϊκή δοξασία περί κάλυψης του ναού με 12 θόλους που συμβολίζουν τους 12 Αποστόλους.
Σε ό,τι αφορά την ιστορική διάσταση, αυτή αφορά προφανώς ένα από τα πιο ένδοξα και ηρωικά κομμάτια του παρελθόντος του λαού μας, την ύστερη βυζαντινή – παλαιολόγεια περίοδο.Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής η βυζαντινή αυτοκρατορία γνώρισε περιόδους ακμής και μεγαλείου, κατά τις οποίες άνθισε η αρχιτεκτονική, δημιουργώντας είτε μνημειακές κατασκευές, είτε μικρά αριστουργήματα όπως ο ναός στον οποίο αναφερόμαστε. Γνώρισε όμως και περιόδους ισχυρής πολιτικής, οικονομικής και κυρίως κοινωνικής κρίσης, που οδήγησαν τελικά στην πτώση μιας κραταιάς για μία ολόκληρη χιλιετία αυτοκρατορίας.
Σε ότι αφορά τα συναισθήματα, το κυρίαρχο που δημιουργεί η θέα του ναού στην πλειοψηφία του λαού μας είναι προφανώς το θρησκευτικό, καθώς η ορθόδοξη χριστιανική πίστη κατέχει εξέχουσα θέση στην ελληνική κοινωνία.
Ας μη ξεχνούμε ότι ο χριστιανισμός αποτέλεσε το ισχυρό ενοποιητικό στοιχείο του ελληνικού λαού από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου έως και σήμερα με μορφές όπως οι Άγιοι Παίσιος, Πορφύριος, Ιάκωβος, ενώ ο ναός είναι για τον χριστιανό το καταφύγιό του.Επίσης δημιουργούνται συνδυαστικές σκέψεις και για άλλους παρεμφερείς θρησκευτικούς τόπους όπως το λίκνο της ορθοδοξίας, το Άγιο Όρος, τα Μετέωρα, και φυσικά το αριστούργημα του Ιουστινιανού, την Αγία Σοφία.
Άλλα συναισθήματα που δημιουργούνται στο θεατή, είναι αυτό της προσπάθειας «αναλογισμού» του ιστορικού παρελθόντος, της προσπάθειας αναπαράστασης στο νου των συνθηκών της εποχής που χτίστηκε ο ναός και φυσικά του θαυμασμού και της αίσθησης υπερηφάνειας για τα έργα των προγόνων μας.
Με λίγα λόγια, σε αυτόν το ναό, η αρχιτεκτονική, η ιστορία, η παράδοση, ο πολιτισμός και η θρησκευτική πίστη δημιουργούν ένα συνδυασμό οπτικών αναπαραστάσεων, μνήμης και συναισθημάτων.
Ο κοινός παρονομαστής και το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η ενίσχυση της ταυτότητας της Θεσσαλονίκης, ως της σπουδαιότερης σε βυζαντινή κληρονομιά πόλης της Ελλάδας.
Τα καρπούζια του Κ. Τσόκλη
- Λίγα λόγια για τον δημιουργό
Ο Κώστας Τσόκλης είναι Έλληνας εικαστικός καλλιτέχνης. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1930. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών έως το 1954. Από το 1957 – 1960 συνέχισε τις σπουδές του στη Ρώμη με υποτροφία του Ι.Κ.Υ. Το έργο του απέκτησε διεθνή απήχηση από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 όταν άρχισε να εκθέτει τα προοπτικά «Αντικείμενα». Από τότε συνέχισε να πειραματίζεται συστηματικά με διάφορα μέσα έκφρασης, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, το σχέδιο, τη φωτογραφία, τις κατασκευές, το βίντεο, την performance, το φως και τον ήχο, αναζητώντας νέους τρόπους προσέγγισης των αντικειμένων της φύσης, των μύθων αλλά και των κοινωνικών προβλημάτων.
Ένα από τα μεγαλύτερα έργα τέχνης του Κ. Τσόκλη είναι τα λεγόμενα «Καρπούζια» που απεικονίζονται στη διπλανή εικόνα. Οι θεατές παρατηρώντας την εικόνα διακρίνουν τόνους σπασμένων καρπουζιών καθώς και δύο άθικτα καρπούζια στην άκρη της εικόνας. Αυτό ίσως το κάνει ο καλλιτέχνης έτσι ώστε να γίνεται πιο εύκολα αντιληπτό για το τί ακριβώς απεικονίζεται. Επιπλέον, το έντονο κόκκινο του πίνακα φανερώνει έναν αυθορμητισμό, έναν κίνδυνο, μία επιθετικότητα, αποτελώντας το χρώμα της δράσης και της ενεργητικότητας.
Κατά τη γνώμη μου, η εικόνα των σπασμένων καρπουζιών φανερώνει μια επιθετικότητα, ένα επαναστατικό κίνημα, πιθανόν που αντιτίθεται σε ένα πολιτικό καθεστώς ή σε ο,τιδήποτε άλλο απασχολεί την κοινωνία. Παράλληλα, το σπάσιμο των καρπουζιών μπορεί να απεικονίζει τον θυμό και τον εκνευρισμό. Τα συναισθήματα που προκαλούνται στους θεατές είναι πρώτα απ’ όλα ο ενθουσιασμός εξαιτίας των έντονων χρωμάτων. Χαρίζει δύναμη, διεγείρει αλλά και εκνευρίζει. Δεν είναι τυχαίο που ο θυμός αναπαρίσταται με κόκκινο χρώμα. Το χρώμα αυτό που απεικονίζεται και στον πίνακα αυξάνει τη θέληση για ζωή, ενώ προκαλεί ζεστασιά, χαρά και διευκολύνει την έκφραση των αισθημάτων. Ακόμα η απεικόνιση των σπασμένων καρπουζιών ωθεί τους θεατές να επαναστατούν για τον άδικο τρόπο ζωής, την ανισότητα, τη βία και για άλλα κοινωνικά, πολιτικά ή εργατικά ζητήματα.
Εν κατακλείδι, στο έργο αυτό τέχνης με την πρώτη ματιά ο θεατής δεν εκδηλώνει απευθείας ένα ενδιαφέρον, σε περίπτωση, όμως, που επικεντρώσει την προσοχή του και εστιάσει περισσότερο θα αντιληφθεί πως κρύβεται ένα βαθύτερο νόημα, προσπαθώντας ο καλλιτέχνης-ζωγράφος να διαπεράσει σημαντικά μηνύματα.
Βασιλική Γράβαλου, μαθήτρια Β1 τμήματος 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
Νοσταλγία (1940) Ρενέ Μαγκρίτ
Ο παραπάνω πίνακας του 1940 ονομάζεται ”Νοσταλγία’ ‘(Homesickness) και είναι μια από τις πολλές δημιουργίες του Ρενέ Μαγκρίτ. Ο Μαγκρίτ αρχικά σκέφτηκε να ονομάσει αυτή τη ζωγραφική του ”Εμμηνόπαυση” (Menopause) αλλά ο τελικός του τίτλος είναι ”Le Mal du Pays ”.
Εξετάζοντας οπτικά τον πίνακα βλέπουμε ότι υπάρχει ένας άντρας με μαύρα φτερά, ένα λιοντάρι, μια γέφυρα και μια λάμπα. Ο πίνακας είναι σουρεαλιστικός, δημιουργήθηκε στις Βρυξέλλες πριν τον πόλεμο και είναι ελαιογραφία.
Το όνομα του λιονταριού στην ιστορία προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό λέων από το ρήμα λύω-λέω που σημαίνει διαλύω σε πολλά μέρη και είναι σύμβολο δύναμης. Όμως το λιοντάρι στην εικόνα φαίνεται ήρεμο και τιθασευμένο καθώς κάθεται δίπλα στον άνθρωπο. Περιέργως ο “βασιλιάς της ζούγκλας” δεν απειλεί αλλά κοιτάζει μακριά χωρίς ενδιαφέρον. Μετά από λίγη έρευνα για την ζωή του Μαγκρίτ έγινε φανερό ότι το λιοντάρι αντιπροσωπεύει τη Ζορζέτ, την αγαπημένη του σύζυγο που ήταν το μόνο πρόσωπο που είχε στη ζωή του αφού η μητέρα του αυτοκτόνησε όταν ήταν 14 ετών και ο πατέρας του πέθανε το 1928 από διαβήτη. Έξι ή επτά χρόνια αργότερα όταν ο Μαγκρίτ άφησε το σπίτι του στις Βρυξέλλες, πήγε στα ταξίδια του στο Λονδίνο για να επισκεφθεί τον Edward James και τον ELT Mesens να προετοιμαστεί για τις εκθέσεις του. Ο Μαγκρίτ άρχισε να ασχολείται με το νεαρό σουρεαλιστικό μοντέλο γνωστό ως «Surrealist Phantom» του 1936, την Sheila Legg. Σύμφωνα με μια πηγή: “Ο Μαγκρίτ, στην πραγματικότητα, την ερωτεύτηκε.” Ο Μαγκρίτ δεν ήθελε να βλάψει τη Ζορζέτ ή να προκαλέσει υποψίες , έτσι κανόνισε με τον φίλο του, τον Παύλος Κόλιντ , έναν βέλγο σουρεαλιστή ποιητή, να περάσει χρόνο με τη Ζορζέτ ώστε να είναι ασφαλής … Αποδείχθηκε όμως ότι ενώ ο Μαγκρίτ ήταν μακριά, η Ζορτζέτ και ο Παύλος Κόλιντ εμπλέκονταν ρομαντικά. Η Ζορτζέτ σε ένα σημείο ζήτησε από τον Ρενέ διαζύγιο. Όπως απεικονίζεται στον πίνακα οι δύο χωρίζουν, δεν ενδιαφέρονται ο ένας για τον άλλον, ενώ ο Μαγκρίτ σκέφτεται τη θλίψη και τον πόνο του.
Ο άνδρας με τα μαύρα αγγελικά φτερά που γέρνει προς την γέφυρα, κοιτάζει τον ορίζοντα. Από την στάση του σώματός του φαίνεται θλιμμένος, προβληματισμένος και δυσαρεστημένος. Φαίνεται να νοσταλγεί αλλά ταυτόχρονα ίσως να απαρνιέται την ζωή και να ψάχνει σωτηρία έχοντας αυτοκτονικές τάσεις. Ίσως να είναι ένας έκπτωτος άγγελος που να νοσταλγεί τον παράδεισο ή μια ψυχή που περιπλανιέται σε αυτό το κόσμο χωρίς να βρίσκει διέξοδο. Στην πραγματικότητα είναι ο ίδιος ο ζωγράφος. Είναι ένας ταλαιπωρημένος Μαγκρίτ ως άγγελος. Ο Μαγκρίτ είχε το θάρρος και την ειλικρίνεια να ζωγραφίσει τον εαυτό του στο χείλος της καταστροφής. Έχασε τα δύο πράγματα που του «στοίχιζαν» -αποτίμησαν περισσότερο στη ζωή του, τη σύζυγό του και το σπίτι του. Αυτός ο πίνακας είναι από τους λίγους πίνακές του που διαψεύδουν τα ίδια του τα λεγόμενα σε σχέση με την τέχνη του :
Η ζωγραφική μου είναι ορατές εικόνες που δεν κρύβουν κάτι — προκαλούν μυστήριο και, πράγματι, όταν κάποιος βλέπει έναν από τους πίνακές μου, θέτει στον εαυτό του αυτήν την απλή ερώτηση: «Tι σημαίνει αυτό;» Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι — είναι απλώς άγνωστο.
Αυτή την φορά ο πίνακας του σήμαινε κάτι, και σήμαινε πολλά για τον ίδιο. Είναι ο πόνος και η νοσταλγία που νιώθει απεικονισμένα με χρώματα και σχέδια σε ένα φύλο χαρτί.
Ο ουρανός είναι ο μισός πίνακας. Φωτίζει τον ίδιο τον πίνακα με ένα ζεστό πορτοκαλί χρώμα της ανατολής ή της δύσης του ηλίου. Το πορτοκαλί του ουρανού σημαίνει την αρχή και το τέλος της ημέρας. Ίσως ο ζωγράφος το επέλεξε για να σημάνει την αρχή ή το τέλος μιας περιόδου της ζωής του. Ίσως με αυτή την επιλογή του χρώματος να κάνει μια δήλωση για τον ίδιο του τον εαυτό. Μια υπόσχεση και μια υπενθύμιση για το μέλλον. Το πορτοκαλί χρώμα είναι χρώμα που συμβολίζει την ζεστασιά και την ωριμότητα, θεωρείται ότι χαρίζει φυσική ευεξία και πνευματική τόνωση και ότι λειτουργεί ως αντικαταθλιπτικό.
Στο ταρώ, η κάρτα γέφυρας σημαίνει πρόοδο, συνδέσεις και σταθερότητα. Συχνά οι άνθρωποι βλέπουν τις γέφυρες ως τον μόνο τρόπο να φτάσουν σε έναν προορισμό και ως εκ τούτου οι γέφυρες είναι ένας τρόπος για να ξεπεραστούν τα εμπόδια. Οι γέφυρες αντιπροσωπεύουν επίσης μεταβάσεις. “Η διέλευση από πάνω” είναι ένας ευφημισμός για τη λήψη αυτού του ταξιδιού από τη ζωή στο θάνατο. Ίσως αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν γέφυρες όταν έχουν κάνει την ατυχή απόφαση να τερματίσουν τη ζωή τους και ίσως γι’ αυτό, το μέρος που διάλεξε ο Μαγκρίτ για να απεικονίσει τον ίδιο στον πίνακά του ήταν μια γέφυρα.
Τα συναισθήματα που νιώθω εγώ κοιτάζοντας τον πίνακα πιστεύω πως είναι τα συναισθήματα που ήθελε ο Μαγκρίτ να νιώσει κάθε θεατής, νοσταλγία και μελαγχολία. Ένα μικρό τσίμπημα στην καρδιά που σε κάνει να σκεφτείς ο,τιδήποτε σου λείπει. Σου φέρνει αναμνήσεις στο μυαλό από εικόνες, εμπειρίες, αισθήσεις που θες να γυρίσεις πίσω τον χρόνο για να τις ξαναζήσεις. Σε μερικούς πιθανόν να φέρνει θλίψη στην σκέψη ότι δεν μπορούν να ξαναζήσουν τις ωραίες στιγμές που τόσο επιθυμούν αλλά με λίγη παραπάνω σκέψη θα πρέπει ο καθένας να είναι ευγνώμων γι’ αυτά που έχει ζήσει και να περιμένει με υπομονή αυτά που θα ζήσει στο μέλλον. Γι’ αυτό κοιτάζοντας τον πίνακα θα πρέπει να εμβαθύνει κανείς στο αίσθημα που προσδίδει για να ανακαλύψει τι σημαίνει για τον ίδιο η νοσταλγία.
Ο πίνακας διηγείται μια ιστορία. Την ιστορία του Μαγκρίτ. Ο ίδιος με τον πίνακά του επιβεβαιώνει τις βασικές αρχές του σουρεαλισμού : Αποδέσμευση από κάθε μορφή λογικής, αυτοματισμός της σκέψης και απελευθέρωση της φαντασίας…
Γεωργαλά Μαρία Χριστίνα (Μαριτίνα), μαθήτρια Β1 τμήματος 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
«Ευαγγελισμός της Θεοτόκου»-Περιγραφή της εικόνας
Α) Ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Είναι ο «πρωτοστάτης άγγελος», ο αγγελιοφόρος του Θεού, που έφερε στην αγνή κόρη της Ναζαρέτ το χαρμόσυνο μήνυμα. Η στάση του σώματός του εκφράζει τη χαρά που έφερε το άγγελμά του. Παρόλο που ο αρχάγγελος βρίσκεται στο έδαφος, παρουσιάζεται με ορμή κίνησης, όπως άλλωστε μαρτυρεί το άνοιγμα των ποδιών του. Στον Ευαγγελισμό της Μονής Δαφνίου η στάση του αγγέλου δίνει με αριστουργηματικό τρόπο την εντύπωση πως η πτήση του δεν έχει τελειώσει, καθώς μιλάει στη Θεοτόκο. Ο Γαβριήλ με το αριστερό του χέρι κρατεί σκήπτρο, που συμβολίζει τον αγγελιοφόρο και όχι κρίνο, όπως μάς έχει συνηθίσει η δυτική ζωγραφική. Το δεξί του χέρι απλώνεται με βίαιη κίνηση προς τη Θεοτόκο σε σχήμα ομιλίας. Βοά σ’ αυτήν κατά το γνωστό τροπάριο «ποιον σοι εγκώμιον προσαγάγω επάξιον; τι δε ονομάσω σε; απορώ και εξίσταμαι. Διο, ως προσετάγην (=διατάχτηκα), βοώ σοι, Χαίρε η Κεχαριτωμένη».
Β) Η Θεοτόκος. Η Μητέρα του Θεού είναι η «κεχαριτωμένη», η ευλογημένη μεταξύ των γυναικών. Η βυζαντινή εικόνα του Ευαγγελισμού την παρουσιάζει άλλοτε να κάθεται στο θρόνο της και άλλοτε όρθια. Στην περίπτωση που η Θεοτόκος εικονίζεται καθισμένη, η εικόνα υπογραμμίζει την υπεροχή της απέναντι στον αρχάγγελο. Στην Εκκλησία μας υμνούμε, ως γνωστό, τη Θεοτόκο ως «την τιμιωτέραν των Χερουβίμ και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως των Σεραφείμ» (των αγγελικών δηλαδή ταγμάτων). Εδώ ο αγιογράφος είναι και συνεπής στο απόκρυφο κείμενο. Το Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου γράφει πως η Παναγία «πήρε την πορφύρα, κάθησε στο θρόνο της και την έγνεθε. Και κείνη τη στιγμή στάθηκε μπροστά της ένας Άγγελος». Σ’ άλλες εικόνες η Θεοτόκος είναι όρθια. Με τη στάση αυτή ακούει, κατά κάποιο τρόπο, καλύτερα το θείο μήνυμα.
Στην περίπτωση της Θεοτόκου αξίζει να μελετηθούν κυρίως τα αισθήματά της και οι σκέψεις της, ο ψυχικός της γενικά κόσμος την ώρα του Ευαγγελισμού.
Η εμφάνιση, πρώτα, του αρχαγγέλου και ο χαιρετισμός του, τάραξαν τη Θεοτόκο. Το αδράχτι με το νήμα που σύμφωνα με την παράδοση (Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου) κρατούσε στο χέρι της, έπεσε από το φόβο της. Βυθίστηκε σε σκέψεις. Σκεπτόταν τη σημασία του αγγελικού χαιρετισμού. Δεν αμφιβάλλει, δεν απιστεί στη διαβεβαίωση του αρχαγγέλου ότι θα γίνει Μητέρα του Θεού, μόνο με φρόνηση ρωτάει «Πώς έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω;». Εδώ η Θεοτόκος διαφέρει από την Εύα. Εκείνη παρασύρθηκε από τον εγωισμό της και δέχτηκε ανεξέταστα όσα ο σατανάς της πρότεινε. Η Θεοτόκος, αντίθετα, στολισμένη με ταπεινοφροσύνη και υπακοή στο θέλημα του Θεού, ζητάει να μάθει με ποιο τρόπο θα πραγματοποιηθούν τα λόγια του αγγελιοφόρου του Θεού. Όταν όμως ο αρχάγγελος τη διαβεβαίωσε πως όλα θα γίνονταν με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και τη δύναμη του Θεού (το μαρτυρούν το τμήμα του κύκλου και οι ακτίνες που εκπέμπονται από αυτό στο πάνω μέρος της εικόνας), εκείνη ολόψυχα και ανεπιφύλακτα συγκατατέθηκε, «ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου». Στο δοξαστικό των αποστίχων του εσπερινού της εορτής, η Εκκλησία μας δίκαια ψάλλει «Άγγελος λειτουργεί τω θαύματι, παρθενική γαστήρ τον Υιόν υποδέχεται Πνεύμα Άγιον καταπέμπεται, Πατήρ άνωθεν ευδοκεί και το συνάλλαγμα (=συμφωνία) κατά κοινήν πραγματεύεται βούληση, την επιθυμία, τη συμφωνία μεταξύ του Θεού και της Παρθένου, Πλάστη και πλάσματος, γιατί «η σάρκωσις του Λόγου ήτο έργον όχι μόνον του Πατρός και της Δυνάμεώς Του και του Πνεύματος… αλλά και της θελήσεως και της πίστεως της Παρθένου» (άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, «Η Θεομήτωρ», σ. 134).
Η αμηχανία και η φρόνηση της Θεοτόκου, που με υπέροχους διαλόγους παρουσιάζουν τα τροπάρια της εορτής του Ευαγγελισμού, εκφράζονται σ’ άλλες εικόνες με την ανοιχτή παλάμη του δεξιού της χεριού. Η χειρονομία αυτή της απορίας είναι σαν να λέει «Γάμου υπάρχω αμύητος, πως ουν παίδα τέξομαι;» (β’ στιχηρό του εσπερινού).
Ο πιστός, καθώς ατενίζει και μελετά και προσκυνεί την εικόνα του Ευαγγελισμού, γεμάτος από χαρά και ευγνωμοσύνη σιγοψάλλει «Άξιον εστίν, ως αληθώς, μακαρίζειν σε την Θεοτόκον, την αειμακάριστον και παναμώμητον και μητέρα του Θεού ημών».
* Άντλησα αρκετές πληροφορίες από το διαδίκτυο.
ΓΕΩΡΓΟΥΛΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, μαθητής Β1 τμήματος 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
Ο Όσιος Λουκάς, Βοιωτία,11ος αιώνας.
Η μονή του Οσίου Λουκά είναι άλλο ένα μέρος της Ελλάδας που αξίζει να επισκεφτεί κάποιος, καθώς η ομορφιά που εκπέμπει αυτό το μοναστήρι είναι μοναδική και εκπλήσσει κάθε επισκέπτη. Το φυσικό τοπίο δεν έχει αλλοιωθεί από οικιστική ή άλλη δραστηριότητα και διατηρεί την αυθεντικότητά του. Αναλυτικότερα, η μονή του Οσίου Λουκά είναι χτισμένη τον 11ο αιώνα και σε υψόμετρο 430 μέτρα στις δυτικές υπώρειες του Ελικώνα στο Στείρι Βοιωτίας. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της βυζαντινής τέχνης. Η μονή είναι αφιερωμένη στον θαυματουργό Όσιο Λουκά. Αξίζει επίσης να αναφερθεί πως το μοναστήρι έχει δύο μεγάλες εκκλησίες, το ναό της Παναγίας και το Καθολικό. Το χαρακτηριστικό του μοναστηριού αυτού που το κάνει τόσο
ιδιαίτερο είναι κυρίως λόγω των ψηφιδωτών του. Η αρχιτεκτονική του κτιρίου εντυπωσιάζει ,είναι σταυροειδής οκταγωνικός, με τρούλο και έχει επενδυθεί με μαρμάρινες κολώνες. Στο συγκεκριμένο ναό μπορεί κανείς να θαυμάσει τα ψηφιδωτά του 11ου αιώνα που κοσμούν την οροφή και χάρη στην τεχνοτροπία τους παραπέμπουν τους ειδικούς να ονομάσουν το ναό <<μικρή >> Αγία Σοφία. Τέλος, στην κορυφή του λόφου της μονής βρίσκεται κάστρο, χτισμένο στη θέση παλαιότερης οχύρωσης.
Αγκαλλίου Μελίνα, μαθήτρια Β1τμήματος 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
ΤΙΤΛΟΣ:Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ ΕΝΩ ΠΙΝΕΙ ΤΟ ΚΩΝΕΙΟ
Στην παρόν εικόνα έχουμε μια αξιόλογη «αντιγραφή» των γεγονότων όπου ο Σωκράτης είναι στην φυλακή. Αρχικά θα αναφερθώ στον φιλόσοφο Σωκράτη. O Σωκράτης ήταν Έλληνας Αθηναίος φιλόσοφος, μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ελληνικού και παγκόσμιου πνεύματος και πολιτισμού και ένας από τους ιδρυτές της Δυτικής φιλοσοφίας. Ήταν γιος του Σωφρονίσκου και της Φαιναρέτης από το δήμο της Αλωπεκής, της Αντιοχίδος φυλής. Στα 17 του χρόνια γνώρισε το φιλόσοφο Αρχέλαο, που του μετέδωσε το πάθος για τη φιλοσοφία και τον έπεισε να αφιερωθεί σ’ αυτήν. Το 399 π.Χ ο Σωκράτης ήπιε το κώνειο, έχοντας καταδικαστεί σε θάνατο από το Δικαστήριο της Ηλιαίας, που αποτελούνταν από 500 Αθηναίους πολίτες, με τις κατηγορίες της αμφισβήτησης και ασέβειας των θεών και τη διαφθορά των νέων της πόλης της Αθήνας. Απέφευγε την εμπλοκή στην πολιτική και προτιμούσε να πορεύεται τη δική του ανεξάρτητη πορεία. Μόνη εξαίρεση, όταν η πατρίδα τον καλούσε. Έτσι έλαβε μέρος σε τρεις εκστρατείες στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, στην πολιορκία της Ποτίδαιας, στο Δήλιο της Βοιωτίας το 424π.Χ. Το 399 π.Χ. διατυπώθηκε εναντίον του κατηγορία για ασέβεια προς τους θεούς και για διαφθορά των νέων. Ο φιλόσοφος καταδικάστηκε, με βάση την κατηγορία, σε θάνατο.
Στην παρακάτω εικόνα έχουμε την φυλακή η οποία είναι σκοτεινή και τους φυλακισμένους οι οποίοι είναι εξαθλιωμένοι ταλαιπωρημένοι και γενικά επικρατεί μια πολύ άθλια κατάσταση. Μέσα στην φυλακή απεικονίζεται ο φιλόσοφος Σωκράτης, ο οποίος είναι έτοιμος να πιει το κώνειο. Οι φυλακισμένοι δίπλα του μένουν άφωνοι με την κατάσταση αυτή και κάποιοι αντιδρούν με το να τον σταματήσουν. Επιπρόσθετα υπάρχουν και κάποιοι νεκροί φυλακισμένοι και δυο φρουροί στο βάθος της εικόνας μας. Επίσης η φυλακή έχει ένα παράθυρο από το οποίο μπαίνει το λιγοστό φως.
Γενικότερα στη διάρκεια της δίκης ο Σωκράτης έδειξε θάρρος και ο φόβος δεν κατάφερε να τον βγάλει από τη θεϊκή του αταραξία. Μετά την καταδίκη του παρέμεινε στο δεσμωτήριο 30 μέρες, γιατί ο νόμος απαγόρευε την εκτέλεση της θανατικής ποινής πριν από την επιστροφή του ιερού πλοίου από τις γιορτές της Δήλου. Από τον διάλογο του Πλάτωνα «Κρίτων» μαθαίνουμε ότι ο Σωκράτης θα μπορούσε να σωθεί, αν ήθελε, αφού οι φίλοι του είχαν τη δυνατότητα να τον βοηθήσουν να αποδράσει.
Ο Σωκράτης αρνήθηκε και, ως νομοταγής πολίτης και αληθινός φιλόσοφος, περίμενε τον θάνατο ειρηνικά και γαλήνια, και ήπιε το κώνειο, όπως πρόσταζε ο νόμος.
Δημήτρης Κερασοβίτης, μαθητής Β1 τμήματος 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
Η γέφυρα του Κουίνσμπορο.
Είναι έργο του Έντουαρτ Χόπερ, ο οποίος γεννήθηκε το 1882 στο Νιακ της Νέας Υόρκης και πέθανε το 1967. Υπήρξε ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του ρεαλισμού στην αμερικανική τέχνη του μεσοπολέμου. Από το 1900 εγκαταστάθηκε οριστικά στη Νέα Υόρκη όπου αρχικά είχε πάει για σπουδές, ζώντας την καθημερινότητα της μεγαλύτερης μητρόπολης των Η.Π.Α.
Στον παραπάνω πίνακα ζωγραφικής βλέπουμε ένα έργο που φιλοτεχνήθηκε το 1913. Στη γέφυρα αυτή βλέπουμε την ολοκληρωμένη απεικόνιση της δύναμης που κατέχει ένα «τεχνολογικό μνημείο». Στο έργο αυτό ο ζωγράφος αναζητά την ισορροπία μεταξύ τεχνολογικής προόδου και του βασιλείου των αναμνήσεων και της φύσης.
Φιλοσοφικά αν αναλύσουμε το έργο θα διακρίνουμε πολλά ενδιαφέροντα πράγματα. Πρώτα απ’ όλα, βλέπουμε μια γέφυρα. Η γέφυρα είναι σύμβολο σύνδεσης δύο πόλεων ή χωρών.. Δεύτερον, θα μπορούσε να είναι ένα μέσω επικοινωνίας, σύνδεσης ή μεταφοράς παντοειδών υλικών και πνευματικών αγαθών, πραγμάτων, προϊόντων, απόψεων, ιδεών. Ακόμα θα μπορούσε να υπάρχει εκεί ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να μετακινούνται από τη μια μεριά στην άλλη, διότι ανάμεσα υπάρχει ένα ποτάμι ή θάλασσα. Θα μπορούσε επίσης να είναι ένωση δύο πολιτισμών. Επίσης βλέπουμε κάτω από την γέφυρα σπίτια, άρα θα μπορούσε να είναι ένας διαχωρισμός, συμβολικά, ανάμεσα σε φτωχούς και πλούσιους.
Η γέφυρα που βλέπουμε είναι ένα έργο τέχνης, ένας πίνακας ζωγραφικής ενός αξιόλογου καλλιτέχνη που με τα έργα του ξεπέρασε τα έργα ενός εξίσου αξιόλογου καλλιτέχνη, του Πικάσο.
Παρόλα αυτά ή και για όλα αυτά, η γέφυρα είναι ένα έργο τέχνης από μόνη της. Για να δημιουργηθεί και να κατασκευαστεί χρειάζεται πολύ δημιουργικότητα, φαντασία, να είσαι ειδικός πάνω σε αυτό… και το κυριότερο, για να χτιστεί, χρειάζεται ένα είδος τέχνης.
Επίσης αυτό που βλέπουμε μας παραπέμπει σε κάτι πολύ ήρεμο, μια γέφυρα που μπορεί για λίγο να μας πάρει μακριά από τα προβλήματά μας, ένας κόσμος που βρίσκεται κάτω από αυτή, τα χρώματα που υπάρχουν προσφέρουν επίσης κάτι μαγευτικό, είναι όλα ανοιχτόχρωμα και ήρεμα. Ακόμα θα μπορούσε να είναι η ευκαιρία για γνωριμία ενός καινούργιου κόσμου… Μια ευκαιρία να ξεπεράσουμε τα όρια και τα στερεότυπα. Τους δισταγμούς και τις προκαταλήψεις ανάμεσα σε ανθρώπους κατώτερης τάξης ή «εγκλωβισμένους» σε ένα δικό τους σίγουρο κόσμο. . χωρίς καινούργια πράγματα… γιατί χωρίς να γεμίζουμε από εμπειρίες και γνώσεις ζωής γινόμαστε φτωχότεροι.
Τέλος θεωρώ ότι η φιλοσοφία υπάρχει παντού ακόμα και στο πιο μικρό έως και στο πιο μεγάλο πράγμα. Η φιλοσοφική έννοια των πραγμάτων, στην προκειμένη περίπτωση αυτής της γέφυρας, μας παραπέμπει σε ένα βαθύ νόημα ενός πίνακα ζωγραφικής. Που με την πρώτη ματιά ίσως να μην σκεφτόμασταν τίποτα από τα παραπάνω..
Βασδέκη Δέσποινα, μαθήτρια Β1 τμήματος 5ου ΓΕΛ Τρικάλων.