Κλασική εποχή
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ
Ένταση ανάμεσα στους δημοκρατικούς και τους αριστοκρατικούς στους κόλπους της συγκλήτου →εμφύλιοι πόλεμοι (παράδειγμα: η δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα το 44 π.Χ.) →ναυμαχία στο Άκτιο 31 π. Χ.→επικράτηση του Οκταβιανού απέναντι στον Μάρκο Αντώνιο και την Κλεοπάτρα, βασίλισσα της Αιγύπτου →κυριαρχία του Οκταβιανού στην πολιτική ζωή της Ρώμης.
Η res puplica μεταβάλλεται σε απολυταρχικό πολίτευμα με τον πρώτο άνδρα, τον Οκταβιανό, να ελέγχει το κράτος χωρίς να καταργήσει την σύγκλητο και να λαμβάνει τον τίτλο του Αυγούστου.
Η νέα αυτή περίοδος χαρακτηρίζεται από ειρήνη «pax romana» και ευημερία. Η Ρώμη βλέπει τον εαυτό της ως αιώνια παγκόσμια δύναμη, αντίληψη που επηρεάζει και την λογοτεχνία.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
Επίδραση του ελληνικού τρόπου ζωής και γενικά της Ανατολής στην θρησκεία, και στα ήθη. Απομάκρυνση από τον πατροπαράδοτο λιτό βίο, παρά την προσπάθεια του Οκταβιανού να ενισχύσει την οικογένεια και την θρησκεία.
Νέοι ναοί κτίζονται και η Ρώμη γίνεται «η πόλη του μαρμάρου».
ΓΡΑΜΜΑΤΑ
Οι ρωμαίοι λογοτέχνες επηρεασμένοι καταλυτικά από τους Έλληνες, ξεφεύγουν όμως από την απλή μίμηση και δίνουν νέα ζωή στα ελληνικά είδη.
Από το στάδιο της επίδρασης, στον δημιουργικό ανταγωνισμό με τα ελληνικά πρότυπα:
- ο Κικέρων με τους αττικούς ρήτορες και φιλοσόφους,
- ο Βεργίλιος με το Θεόκριτο και τον Όμηρο,
- ο Οράτιος με την αιολική ποίηση.
Διαμορφώνεται η έννοια του «κλασικού»:
- Στη μορφή, αισθητική τελειότητα
- Στο περιεχόμενο, ιδεολογική ωριμότητα.
Κείμενα με διαχρονική επίδραση : του Κικέρωνα, του Βιργιλίου, του Ορατίου, του Οβιδίου.
Δύο περίοδοι:
- Ρεπουμπλικανική περίοδος: από το 100π.Χ – 31π.Χ. κυριαρχεί ο Κικέρωνας και η πεζογραφία,
- Εποχή του Αυγούστου: από το 31π.Χ. – 14μ.Χ «αυγούστειοι χρόνοι», ακμάζει η ποίηση.
α. Ρεπουμπλικανική περίοδος ή Οι χρόνοι τον Κικέρωνα (από το 100π.Χ – 31π.Χ.)
Πεζογραφία
Μάρκος Τύλλιος Κικέρων (106-44 π.Χ.),
- ένας από τους μεγαλύτερους ρήτορες της αρχαιότητας.
- έγραψε πάνω από εκατό λόγους και έχουν περιεχόμενο πολιτικό ή δικανικό.
- Είναι θερμός θαυμαστής του Πλάτωνα και ταυτόχρονα εκλεκτικός οπαδός και άλλων φιλοσοφικών ρευμάτων και δημιουργεί μια σειρά από υπέροχους φιλοσοφικούς διάλογους.
- Χαρακτηριστικά: ποιότητα λόγου, πλούτος ιδεών
Ο ΙούλιοςΚαίσαρ, στρατηγός και πολιτικός ξεχωρίζει για τα απομνημονεύματα: στρατιωτικές αναμνήσεις διατυπωμένες σε καθαρά και λιτά Λατινικά.
Ο Σαλλούστιος Κρίσπος, πρώτος σπουδαίος ρωμαίος ιστορικός, θαυμαστής του Θουκυδίδη. Διέπρεψε στην ιστορική μονογραφία.
Ποίηση
Πρώτο μοντερνιστικό λογοτεχνικό κίνημα: οι νεωτερικοί:
- Επηρεασμένοι από τον Καλλίμαχο και την Ελληνιστική ποίηση
- Δημιουργούν σύντομα και καλά προσεγμένα ποιήματα
- Αποφεύγουν τα παραδοσιακά θέματα του έπους
- Στρέφονται σε πιο προσωπικά θέματα, όπως ο έρωτας
Βαλέριος Κάτουλλος (84-54 π.Χ.).
Λυρική και επιγραμματική ποίηση
Πηγή της έμπνευσης του Κατούλλου, αλλά και του πόθου, είναι η άγνωστη κοπέλα που ονομάζει Λεσβία. Η Λεσβία έγινε αιώνιο σύμβολο ερωτικής ποιητικής έμπνευσης και ο Κάτουλλος ο πρώτος ρομαντικός ποιητής.
Λουκρήτιος (96-53 π.Χ.):
Για τη φύση των πραγμάτων( De rerum natura ): το εκτενές αυτό ποίημα που έχει φιλοσοφικό περιεχόμενο (επηρεασμένο από τον Επίκουρο), είναι ένα κήρυγμα κατά της δεισιδαιμονίας, του φόβου του θανάτου.
β. Αυγούστειοι χρόνοι (31π.Χ. – 14μ.Χ)
Ποίηση
Ο Πόπλιος Βεργίλιος Μάρων (70-19 π.Χ.)είναι αναμφίβολα ο «εθνικός ποιητής» των Ρωμαίων
Η Αινειάδα του ( Aeneis ), ένας συνδυασμός της Οδύσσειας και της Ιλιάδας έχει ως θέμα την αναχώρηση του Αινεία – του μυθικού γενάρχη των Ρωμαίων – από την Τροία, τις περιπλανήσεις του και την εγκατάστασή του στο Λάτιο. *ιδρυτικός μύθος της Ρώμης, αφού ο Ρωμύλος είναι απόγονος του Αινεία.
- Αιτιολογεί το ρωμαικό imperium (παγκόσμια κυριαρχία).
- Αναγνωρίστηκε εξαρχής ως το εθνικό έπος των Ρωμαίων.
- Επηρέασε καταλυτικά την Ευρωπαϊκή λογοτεχνία: πρότυπο για τον Αυγουστίνο, τον Πετράρχη, τον Δάντη, τον Σίλλερ κ. ά.
Ο Κόιντος Οράτιος Φλάκκος (65 π.Χ. – 8 μ.Χ.), λυρικός ποιητής,
πρώτος αυτός μετέφερε το αιολικό μέλοςστη Ρώμη.
Συνθέτει τις Ωδές (Carmina ) με πρότυπα τους έλληνες λυρικούς. Οδηγεί τη ρωμαϊκή σάτιρα στην πλήρη της ωρίμανση (Sermones ), και καθιερώνει το είδος της ποιητικής επιστολής.
Ελεγειακοί ποιητές:
Τίβουλλος (περ. 50-19 π.Χ.) – Προπέρτιος (περ. 50-γέννηση Χριστού) – Οβίδιος (43 π.Χ. – 17 μ.Χ.)
- Επηρεάζονται από το κίνημα των νεωτερικών
- Μορφική τελειότητα
- Σε αντίθεση με την ελληνική ελεγεία με την θεματική της ποικιλία, η ρωμαϊκή έχει ως θεματικό κέντρο τον έρωτα.
Ειδικά ο Οβίδιος γράφει τις Μεταμορφώσεις( Metamorphoseς ) : πρόκειται για ένα έπος με 250 μύθους με κοινό χαρακτηριστικό τη μεταμόρφωση των ηρώων.
πεζογραφία
Ο Τίτος Λίβιος (59 π.Χ. – 17 μ.Χ.): κατέγραψε την ιστορική διαδρομή της «αιώνιας Πόλης» από την ίδρυσή της ως το τέλος του 1ου αι. π.Χ. Έννοιες όπως το «mos maiorum», η «pietas», η «virtus» είναι κεντρικά νήματα που διατρέχουν τη ιστοριογραφία του.
Ο επιστήμονας λογοτέχνης Βιτρούβιος με το εξειδικευμένο σύγγραμμά του Για την αρχιτεκτονική (De architectura) που αποδεικνύει τις προχωρημένες αρχιτεκτονικές γνώσεις και ευαισθησίες της εποχής.
