ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣΠάλι με τους «αρχαίους» τρώγεται ο «αρχαιόπληκτος». Ας φαγωθεί όσο θέλει, ώσπου να τον φάνε αυτοί. Το έχω ακούσει και το έχω διαβάσει τόσες πολλές φορές, που έχω πάθει κάτι σαν μιθριδατισμό. Το άκουσα ακόμη και με αφορμή την έκδοση του τελευταίου μου μυθιστορήματος, της «Σελάνας». Και υποθέτω ότι θα το ξανακούσω άλλες τόσες.
Η ενασχόληση με τους «αρχαίους», κοινώς με την αρχαία ελληνική γραμματεία, η ανάγνωση των κειμένων τους στο πρωτότυπο, όταν αντιμετωπίζεται κατ’ αυτόν τον απαξιωτικό τρόπο, υποδηλοί την ενασχόληση με το περιττό. Σαν να κάνεις συλλογή από πορσελάνες ή σπάνιες πεταλούδες. Χειρότερα ακόμη, διότι αυτά τα πολύτιμα αντικείμενα έχουν κάποια εμπορική αξία. Τα κείμενα και η σκέψη τους απλώς συνιστούν παιδιά, κάτι σαν είδος πολυτελείας, leisure, otium ή σχόλη. Εκτός πια κι αν θέλεις να γίνεις ειδικός.
Και τι κάνουν οι παρ’ ημίν ειδικοί; Παίρνουν δίπλωμα Φιλολογίας και, αν είναι αρκετά τυχεροί, μπορεί ύστερα από δέκα χρόνια, που τα έχουν βγάλει με «ιδιαίτερα» και φροντιστήρια, να διοριστούν στο Δημόσιο. Για να γίνουν οι άνθρωποι για όλες τις δουλειές, να διδάσκουν Αρχαία, Νέα, Ιστορία, ενδεχομένως και Κοινωνιολογία και Φιλοσοφία και ό,τι θέλει προκύψει. Το θέμα είναι ότι εντάσσονται σε ένα περιβάλλον που τους θεωρεί υποχρεωτικούς, όμως ελάχιστα αντιλαμβάνεται την αναγκαιότητα της παρουσίας τους. Αλήθεια, τι χρειάζεται το απαρέμφατο ή ο Πλάτων στον δεκαεξάχρονο που πρέπει να οπλιστεί για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της εποχής του, το Διαδίκτυο, την τεχνολογική παραζάλη; Γιατί να χάνει τον χρόνο του; Κι αν κάποιοι ισχυρίζονται πως σ’ αυτόν τον «χαμένο» χρόνο κρύβονται πολύτιμες βιταμίνες για τον νου, γιατί δεν τις προσφέρουμε σε συμπυκνωμένη μορφή, όπως οι απαραίτητες τροφές στους αστροναύτες; Ελα ντε!
Το αποτέλεσμα αυτής της νοοτροπίας, δυστυχώς όχι μόνον ελληνικής, είναι ότι οι φιλόλογοι της μέσης εκπαίδευσης αντιμετωπίζουν ενοχικά το έργο τους. Και προσπαθούν να απαλύνουν τις ενοχές τους υιοθετώντας μια στάση που θεωρείται «προοδευτική», άρα χρήσιμη για τον μαθητή.
Υποθέτω ότι πολλοί ανακουφίστηκαν που, αντί να διδάσκουν γερουνδιακά και αφαιρετικές, θα μπορούν να διδάσκουν εγχειρίδια «κοινωνιολογίας», συγγράμματα προοδευτικών αποφοίτων του Παντείου. Δεν είμαι εκπαιδευτικός. Ομως, επειδή ως συγγραφέας έχω επισκεφθεί πολλές σχολικές τάξεις, μου έκανε εντύπωση η αμυντική στάση των καθηγητών.
Σαν να προσπαθούν να δικαιολογήσουν τη δουλειά τους. Κάτι που δεν ισχύει ούτε για τους μαθηματικούς ούτε για τους γυμναστές.
Υπάρχει και το επιχείρημα της πολιτικής ορθότητας. Στον Δυτικό Κόσμο, που αντιμετωπίζει την πολιτική ορθότητα ως κυρίαρχη ιδεολογία, η αρχαία ελληνική σκέψη δεν έχει να προσφέρει και πολλά. Οι Ελληνες της Κλασικής εποχής ήσαν φυλετιστές, ζούσαν σε καθεστώς δουλοκτησίας και είχαν αποκλείσει τις γυναίκες από την πολιτική τους ζωή.
Ας αφήσουμε κατά μέρος το ανιστόρητο της τοποθέτησης: ως γνωστόν, ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος δυνατός και όποιος άλλος κόσμος δεν συμμερίζεται τις δικές μας αξίες είναι στη χειρότερη περίπτωση καταδικαστέος, στην καλύτερη μας αφήνει παντελώς αδιάφορους. Οχι, η Ελλάδα δεν υπήρξε πολιτικώς ορθή. Ούτε ο Ομηρος μπορεί να περάσει τις εξετάσεις, ούτε ο Ευριπίδης. Οσο για τον Σωκράτη, αυτόν αφήστε τον καλύτερα. Κι αν δεν του δίναμε το κώνειο, θα του είχε απαγορευθεί ο λόγος.
Μήπως όμως εκεί έγκειται και η αξία της Ελλάδας; Στο γεγονός, δηλαδή, ότι μας προτείνει έναν τρόπο σκέψης ο οποίος ξεφεύγει από τις πολιτικές αγκυλώσεις της πολιτικής ορθότητας; Για να μην παρεξηγηθώ. Δεν προτείνω να υιοθετήσουμε το «πας μη Ελλην βάρβαρος». Θα ήταν σαν να πρότεινα να ντυνόμαστε με χιτώνες και σανδάλια. Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι η παρουσία τους μας υπενθυμίζει πως η σκέψη και η δημιουργία δεν μπορούν παρά να είναι «ατίθασες». Δεν μπορούν παρά να αντιμετωπίζουν με ειρωνεία τις κοινωνικές συμβάσεις –όσο «ορθές» κι αν θεωρούνται– όπως τις αντιμετώπιζε ο Σωκράτης, και δεν μπορούν παρά να αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό, όπως οι τραγικοί, την κεντρική ιδέα του δικού μας πολιτισμού ότι ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να γίνεται όλο και καλύτερος.
Γι’ αυτό έρχομαι και ξανάρχομαι σ’ αυτούς. Γιατί στα κείμενά τους βρίσκω το οξυγόνο της πνευματικής ελευθερίας που μου στερεί ο δικός μας κόσμος καθώς βυθίζεται στη θεοκρατία της πολιτικής ορθότητας. Μια θεοκρατία χωρίς θεό. Οταν νομοθετείς τη χρήση λέξεων, η σκέψη είναι καταδικασμένη. Και μαζί της η δημιουργία.
