ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ σελ. 49
Α. Εισαγωγή:
Ο Σωκράτης διηγείται σε ένα φίλο του τι συζήτησε και με ποιους στο σπίτι του Καλλία.
- Ο αφηγημένος διάλογος κερδίζει σε ζωντάνια και αμεσότητα.
- Χάνει, όμως, σε πειστικότητα.
- Η παραστατικότητα και η γλαφυρότητα της αφήγησης του Σωκράτη νικά οποιαδήποτε αμφιβολία του αναγνώστη για το πώς μπορεί κάποιος να αφηγηθεί τόσο λεπτομερώς ένα φιλοσοφικό διάλογο.
Πρόλογος:
- Ο Ιπποκράτης, ένας νεαρός φίλος του Σωκράτη, τον πείθει να πάνε στο σπίτι του Καλλία, ώστε να συναντήσουν τον Πρωταγόρα, μαθητή του οποίου επιθυμεί να γίνει.
- Το καίριο ερώτημα του Σωκράτη είναι τι ακριβώς ελπίζει ο Ιπποκράτης να διδαχθεί από αυτόν.
- Εισάγεται το θέμα της συζήτησης: ❶ Ποια η αξία της σοφιστικής; ❷ Μπορούν οι σοφιστές ή κάποιος άλλος να διδάξει την αρετή;
Στο σπίτι του Καλλία:
Παρουσιάζονται τα πρόσωπα του διαλόγου:
- Καλλίας (οικοδεσπότης)
- Αλκιβιάδης- Κριτίας (μαθητές του Σωκράτη)
- Πρόδικος – Ιππίας (σοφιστές à παρουσιάζονται γελοιογραφικά σχεδιασμένοι:
Πρόδικος [μανιακός με τους ορισμούς]/ Ιππίας [μεγαλόστομος και ρητορικός].
- Πρωταγόρας: αλαζονικός και γεμάτος αυτοπεποίθηση, όμως ο Σωκράτης δείχνει ειλικρινή σεβασμό προς τις απόψεις του.
Η αρχή της συζήτησης:
- Ο Σωκράτης ρωτά τον Πρωταγόρα τι ακριβώς θα μάθει ο νεαρός, αν γίνει μαθητής του.
- Ο Πρωταγόρας απαντά: «Θα αποκτήσει την ικανότητα να σκέφτεται και ν’ αποφασίζει σωστά και για τις ιδιωτικές του και δημόσιες υποθέσεις»
- Άρα: 1. Όλοι οι άνθρωποι μπορούν να διδαχθούν την πολιτική αρετή.
2. Υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να τη διδάξουν.
Οι αντιρρήσεις του Σωκράτη:
- Στην εκκλησία του δήμου για θέματα πολιτικής φύσης όλοι μπορούν να μιλήσουν.
- Μεγάλοι πολιτικοί άνδρες δεν μπόρεσαν να διδάξουν στα παιδιά τους την πολιτική αρετή.
- Άρα η πολιτική αρετή δεν διδάσκεται.
Σελ. 51. Η απάντηση του Πρωταγόρα και ο μύθος:
Δύο μέρη
- Μύθος του Προμηθέα à κάθε πολίτης μπορεί να μιλά στη εκκλησία του δήμου για θέματα πολιτικά, αφού το «βουλεύεσθαι» εξαρτάται από τη λογική και τη δικαιοσύνη στα οποία έχει μερίδιο οποιοσδήποτε, αλλιώς δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν ανθρώπινες κοινωνίες.
- Θεωρείται τρελός όποιος λέει ότι δεν έχει τις δύο ιδιότητες.
- Οι ποινές για πράξεις αδικίας πιστοποιούν τη γενική αντίληψη πως η πολιτική αρετή διδάσκεται.
- Λόγος με λογικά επιχειρήματα:
Η αρετή πρέπει να θεωρείται διδακτή, γιατί χωρίς αυτήν δεν μπορούν να υπάρξουν ανθρώπινες κοινωνίες. Οι μεγάλοι πολιτικοί άνδρες όπως όλοι οι άνθρωποι, διδάσκουν στα παιδιά τους όλα τα διδάγματα και τα παραδείγματα που θα τα κάνουν δίκαιους και σώφρονες ανθρώπους, αρχίζοντας από τότε που το παιδί αρχίζει να μιλάει και προχωρούν συνδυάζοντας ηρωική ποίηση, μουσική, γυμναστική, αλλά και οργανωμένη εκπαίδευση.
Β. Η φιλοσοφική σημασία του διαλόγου:
Δύο από τα θέματα του διαλόγου:
- Ποια είναι η φύση της αρετής.
- Ποιος μπορεί να διδάξει την αρετή και αν οι σοφιστές είναι οι κατάλληλοι γι’ αυτό το έργο.
- Είναι αλληλένδετα τα δύο ερωτήματα
- Αντιπαράθεση για τη φύση της αρετής και για τη μέθοδο προσέγγισης της αλήθειας.
Μέθοδος του Σωκράτη: η διαλεκτική
Μέθοδοι του Πρωταγόρα:
- Μύθος: (διήγηση με ποιητικό και συμβολικό χαρακτήρα)
- Όχι αυτόνομη μέθοδος προσέγγισης της επιστημονικής γνώσης και της φιλοσοφικής αλήθειας (μόνο επικουρικό ρόλο μπορεί να παίξει, όπως ακριβώς τον χρησιμοποιεί ο Πλάτων).
- Διάλεξη: την ειρωνεύεται ο Σωκράτης, διότι θεωρεί ότι δεν μπορεί ο ακροατής να εξετάσει όλες τις απόψεις που εκφράζονται σε μία διάλεξη.
- μέθοδος πειθούς όχι αναζήτησης της αλήθειας.
- Σχολιασμός ποιητικών κειμένων: οι σοφιστές μπορούν να θεωρηθούν ως πρωτοπόροι της λογοτεχνικής ανάλυσης της φιλολογίας και της γλωσσολογίας.
- Ο Σωκράτης, επειδή ήταν καχύποπτος προς τον γραπτό λόγο (το γραπτό κείμενο είναι βουβό και δεν μπορεί να απαντά σε ερωτήματα) απορρίπτει αυτή τη μέθοδο ως ασφαλή μέθοδο αναζήτησης της αλήθειας.
- Στόχος: Η σωκρατική διαλεκτική είναι η μοναδική μέθοδος που οδηγεί στην αλήθεια σε αντίθεση με την σοφιστική.
Το τέλος του διαλόγου δεν αποτελεί και το τέλος της αναζήτησης της αλήθειας για τη φύση της αρετής.
- Διαφαίνονται οι δύο απόψεις
- Πρωταγόρας: σχετικότητα και όχι απόλυτη αλήθεια
- Σωκράτης: αναζητεί την απόλυτη αλήθεια.
Μπορεί να σας ενδιαφέρει και αυτό:
Κεφάλαιο 1ο ερώτηση ΚΕΕ:
