ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19^Ο ΑΙΩΝΑ

Γ. Η αποκατάσταση των προσφύγων κατά την περίοδο της μοναρχίας του Όθωνα (1833-1862).

1.      Η πρόνοια για τους πρόσφυγες κατά την Οθωνική περίοδο.

Σοβαρό ενδιαφέρον του κράτους για την αποκατάσταση των προσφύγων → διατάγματα → πρόβλεψη ίδρυσης προσφυγικών συνοικισμών → ενίσχυση εθνικής συνοχής → επάνδρωση κρατικού μηχανισμού με μορφωμένους πρόσφυγες.

Προσπάθειες αποκατάστασης:

•  Χίοι            → Πειραιά
• Ψαριανοί   → Ερέτρια
•  Μακεδόνες → Αταλάντη «Νέα Πέλλα»
•  Κρήτες        → Μήλο, Μεσσηνία, Αργολίδα
•  Σουλιώτες   → Αντίρριο (αναβλήθηκε), Ναύπακτο
•   Ηπειρώτες  → Κυλλήνη, Ναύπακτο
•   Κάσιοι        → Αμοργό
•  Εσωτερική μετανάστευση: ~ Μανιάτες   → Πεταλίδι Μεσσηνίας

~ Υδραίοι      → Πειραιά

~ Καρύστιοι → Εύβοια.

2.      Η διαμάχη αυτοχθόνων και ετεροχθόνων.

• Προσπάθεια αποκατάστασης των προσφύγων σε δημόσιες θέσεις
• διάκρισή τους στη πολιτική ζωή

→δυσφορία στους αυτόχθονες ( παραγκωνίζονται από τους πρόσφυγες ενώ οι ίδιοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία)→ βαθύτερος ανταγωνισμός.

1. Εθνοσυνέλευση του 1844: συζήτηση για τις προϋποθέσεις απόκτησης της ιδιότητας του Έλληνα πολίτη → αίτημα για συνταγματική απαγόρευση κατάληψης  δημοσίων θέσεων από τους ετερόχθονες και για απομάκρυνση αυτών που ήδη υπηρετούσαν στο δημόσιο → άλλοι όμως αντέδρασαν διότι έτσι καθιερώνονταν διακρίσεις μεταξύ Ελλήνων → αναβολή της συζήτησης.
2. Το Β’ ψήφισμα ορίζει ότι δημόσιοι υπάλληλοι μπορεί να είναι:

• οι αυτόχθονες της ελληνικής επικράτειας και όσοι αγωνίσθηκαν σ’ αυτή μέχρι το 1827 ή εγκαταστάθηκαν την ίδια περίοδο,
• οι αγωνιστές της επανάστασης μέχρι το 1829.

3. επίκεντρο της διαφοράς οι όροι εκλογής των ομογενών βουλευτών →

•  ετεροχθονιστές: ιδιαίτερη εκπροσώπησή τους
•  αυτοχθονιστές: εκλογική τους ενσωμάτωση στις επαρχίες τους    συμβιβασμός → δεκτή η χωριστή εκπροσώπηση με την προϋπόθεση ότι είχαν ιδρύσει χωριστό συνοικισμό με επαρκή πληθυσμό.
• Οι συζητήσεις προκάλεσαν λαϊκές αντιδράσεις → έκτροπα → οι ετερόχθονες τελικά αποδέχθηκαν τις ρυθμίσεις (αποκλεισμός από το δημόσιο για μια περίοδο, περιορισμός χωριστής εκπροσώπησης).
• Έντονη επίδραση στην κοινή γνώμη → ενδιαφέρον και από ξένους (ιδιαίτερα από την Οθωμανική αυτοκρατορία για την χωριστή αντιπροσώπευση).

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20^Ο ΑΙΩΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

•  Συγκρούσεις και ανταγωνισμοί στα Βαλκάνια → πρώτοι πρόσφυγες →

→ Έλληνες της Ανατολικής Ρωμυλίας (Μακεδονικός αγώνας)

→ Έλληνες της Ρουμανίας (Κουτσοβλαχικό ζήτημα)

• Μετά τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913)→

→ Έλληνες από περιοχές που δόθηκαν στην Βουλγαρία και Σερβία (Δυτ. Θράκη, Ανατ. Μακεδονία)

→ Έλληνες από τη Ρωσία (Καύκασος) με την ελπίδα παραχώρησης γης στη Μακεδονία. → Συγκράτηση του ρεύματος από την κυβέρνηση.

Α. ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1914-1922

1.      Ο διωγμός του 1914 (πρώτος διωγμός)

• Μακραίωνη και ισχυρή παρουσία του Ελληνισμού στη Μικρασία → μαζικοί εξισλαμισμοί κατά την τουρκοκρατία→ αραίωση του ελληνικού στοιχείου→ ενίσχυση με μεταναστεύσεις τον 18^ο και 19^ο αιώνα→ οικονομική και πνευματική πρόοδος.
• Αφύπνιση του Τουρκικού εθνικισμού → εχθρότητα εναντίον των μειονοτήτων κυρίως Ελλήνων και Αρμενίων λόγω της οικονομικής τους δύναμης και διαφορών με το Ελληνικό κράτος.
•  Μεταναστεύσεις Μουσουλμάνων από Σερβία, Βουλγαρία και Ελλάδα προς Μικρασία
•  Είσοδος της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο   προσχήματα για την εκδίωξη των Ελλήνων→ Ανατολική Θράκη, Δυτική Μικρασία (με την καθοδήγηση των Γερμανών, ανθελληνική προπαγάνδα, καταπίεση, λεηλασίες, δολοφονίες)
• Αντιδράσεις από το Πατριαρχείο (κήρυξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε διωγμό, αναστολή της λειτουργίας των Εκκλησιών και των σχολείων) και την κυβέρνηση (διπλωματικές ενέργειες, σύσταση Μικτής επιτροπής για την ανταλλαγή πληθυσμών).
• Μορφές καταπίεσης:

1.  Έκτατες επιβαρύνσεις και επιτάξεις ειδών για τον πόλεμο
2.  Εμπόδια στις εμπορικές δραστηριότητες
3.  Μετατόπιση Ελλήνων προς το εσωτερικό
4.  Οι άνδρες άνω των 45 ετών επάνδρωσαν τα τάγματα εργασίας (κακουχίες, πείνα, αρρώστιες, θάνατοι). Όσοι ηλικίας 20-45 δεν υπηρετούσαν στον στρατό συλλαμβάνονταν και εκτελούνταν.
5.  Προκλήθηκε μεγάλο κύμα φυγής. Οι διώξεις συνεχίστηκαν και επεκτάθηκαν με μικρότερη ίσως ένταση και σε άλλες περιοχές (Μαρμαράς, Πόντος).

2.      Άλλα προσφυγικά ρεύματα.

• 1916: πρόσφυγες από την ανατολική Μακεδονία που την είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι.→ 1918: επιστροφή με τη μέριμνα της Υπηρεσίας Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας.→ 1919: συνθήκη του Νεϊγύ: παραχωρείται η δυτική Θράκη από τη Βουλγαρία. Με βάση το Σύμφωνο περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας  έφυγαν από την Ελλάδα 50.000 Βούλγαροι, ενώ από τη Βουλγαρία 30.000 Έλληνες.
• 1919-1921: Έλληνες (και αργότερα Αρμένιοι και Ρώσοι) από τη Ρωσία λόγω της Ρωσικής Επανάστασης και της κατάληψης ρωσικών επαρχιών από τους Τούρκους.

• Έλληνες πρόσφυγες από:
• · Τη Βόρειο Ήπειρο (1914)
• · Τη Ρουμανία (1919)
• · Τη νοτιοδυτική Μικρά Ασία (1919)
• · Το Αϊδίνιο και το εσωτερικό της  Μικράς Ασίας (1919)
• · Τα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα (1912 και εξής)
  • · Έως το 1920 ήρθαν στην Ελλάδα 800.000 πρόσφυγες είτε με κρατικά μέσα είτε με δικά τους.
  • Τόποι εγκατάστασης:

➘   στην Αθήνα, Πειραιά

➘  στην Θεσσαλονίκη, γενικότερα στη Μακεδονία    κυρίως

➘  στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου

➘  στην Κρήτη (Χανιά, Ηράκλειο)

➘  στον Βόλο, την Πάτρα, την Καλαμάτα, τα νησιά του Αργοσαρωνικού.

3.      Η περίθαλψη (1914-1921)

• Στην αρχή η περίθαλψη ήταν έργο εθελοντικό (διανομή τροφίμων, ιματισμού, έρανοι).
• 1914→ Οργανισμός→ προσπάθεια μόνιμης εγκατάστασης των προσφύγων στα χωριά των Τούρκων και Βουλγάρων που είχαν φύγει.
• 1916-1917 (Εθνικός Διχασμός)→Ανωτάτη Διοίκηση Περιθάλψεως (ιδρύθηκε από τον Βενιζέλο στη Θεσσαλονίκη).
• 1917 → Υπουργείο Περιθάλψεως.
• 1917-1921→ παρόλη την οικονομική δυσπραγία λόγω πολέμου το κράτος μπόρεσε να περιθάλψει 450.000 πρόσφυγες.
• Περίθαλψη σήμαινε:

1. διανομή χρημάτων
2. διανομή συσσιτίου (Πατριωτικό Ίδρυμα)
3. παροχή ιατρικής περίθαλψης
4. χορήγηση φαρμάκων και νοσηλεία σε νοσοκομεία προσφύγων
5. στέγαση σε προσωρινά καταλύματα
6. παροχή ενδυμάτων και κλινοσκεπασμάτων
7. βοήθεια για εύρεση εργασίας
8. δωρεάν μετακίνηση.

4.      Η παλιννόστηση.

• 1918→ τερματισμός του πολέμου με την Τουρκία→ έναρξη της επιστροφής των προσφύγων στις εστίες τους → σύσταση της Πατριαρχικής Επιτροπής με σκοπό τον επαναπατρισμό των προσφύγων→το Υπουργείο περιθάλψεως μερίμνησε για την τμηματική επιστροφή τους (πρώτα οι ευπορότεροι και αυτοί που προέρχονται από ορισμένες περιοχές της Δυτικής Μ. Ασίας).
• 1919→ ελληνικός στρατός στη Σμύρνη→ 1920→ η πλειονότητα επέστρεψε στην Μ. Ασία και στην Ανατολική Θράκη.
• Η κατάσταση στις πατρίδες τους ήταν άσχημη (καταστροφές σε σπίτια , εκκλησίες , σχολεία ή σε κάποιες περιοχές βρήκαν Μουσουλμάνους πρόσφυγες να έχουν εγκατασταθεί στα σπίτια τους).
• Η Ύπατη αρμοστεία Σμύρνης  ίδρυσε την Υπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως με στόχο την βοήθεια σε αυτούς που επέστρεφαν.