1ο Νηπιαγωγείο Παιανίας  

Μυρίζω, τρώω, και πιάνω. Μαντεύω ποιο φρούτο είναι.

Το φθινόπωρο πλησιάζει και η φύση χίλια χρώματα αλλάζει ! Τόσα χρώματα πολλά ποια παλέτα τα χωρά ; Ποιον  λοιπόν να μην εμπνεύσει ;  Ποιο ζωγράφο να μη μαγέψει ;

Πολλοί σημαντικοί ζωγράφοι έχουν δημιουργήσει έργα με θέμα το φθινόπωρο . Ανάμεσά τους ο Vincent Van Gogh και πολλοί άλλοι .Τα νήπια έχουν τη δυνατότητα να τους παρατηρήσουν , να εντοπίσουν ομοιότητες ή διαφορές και να τους περιγράψουν . (ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ)

Ρωτάμε τα  παιδιά , βοηθώντας τα να εκφραστούν .

• Ποια χρώματα χρησιμοποίησε ο κάθε ζωγράφος ;
• Πώς νομίζετε ότι αισθανόταν όταν ζωγράφιζε αυτό τον πίνακα;
• Πώς αισθάνεστε  εσείς βλέποντας τον κάθε πίνακα ;
• Ποιος πίνακας σας αρέσει περισσότερο ;
• Με ποια κριτήρια επιλέξατε  αυτό τον πίνακα ;
• Σας άρεσαν τα χρώματα ή κάτι άλλο ;
• Σε ποιους πίνακες βλέπεις ανθρώπους μέσα στα έργα τέχνης ;
• Τι κάνουν ;
• Εντοπίζετε ίδια στοιχεία σε κάποιους πίνακες ; Ποια είναι αυτά ;

Επίσης τα νήπια παρατηρούν τους πίνακες και απαντούν σε ερωτήσεις , όπως :

• Ποια χρώματα κυριαρχούν  περισσότερο στα έργα τέχνης ;
• Μπορείς να μετρήσεις πόσα δέντρα έχει ο κάθε πίνακας ;
• Πόσα από αυτά είναι φυλλοβόλα και πόσα αειθαλή ;
• Μπορείς να μετρήσεις πόσοι άνθρωποι περπατούν  με ομπρέλες ή χωρίς ,
• πόσοι στέκουν και πόσοι με την άμαξα τριγυρνούν  ;
• Σε πόσα έργα τέχνης υπάρχουν ζώα; Μπορείς να τα μετρήσεις ;
• Σε πόσους πίνακες τα δέντρα είναι σε πάρκο ή σε χωράφι ή στο βουνό ή στην πόλη ;
• Σε πόσους πίνακες βλέπεις γέφυρες ;
• Σε πόσους πίνακες βλέπεις ποτάμια και σε πόσα λίμνες πλάι στα φυλλοβόλα δέντρα ;
• Σε πόσους πίνακες βλέπεις φύλλα  ; (ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ )

Τα νήπια έμαθαν λέξεις που έχουν σχέση με το φθινόπωρο και την πτώση των φύλλων , όπως, φυλλοβόλα , αειθαλή , αείφυλλα , φωτοσύνθεση … , εμπλουτίζοντας έτσι το λεξιλόγιό τους .

Εκφράζουν τα συναισθήματά τους για το κάθε  έργο τέχνης , κλείνουν τα ματάκια τους για λίγο κι ονειρεύονται τι θα έκαναν αν μπορούσαν να μπουν σε έναν πίνακα   και σε ποιον φυσικά πίνακα θα ήθελαν να μπουν

Τα νήπια , παρατηρώντας τους πίνακες ζωγραφικής παλαιότερων εποχών , έμαθαν για τον τρόπο που ντυνόταν οι άνθρωπο σε παλαιότερες εποχές  και τις συνήθειές τους , όπως το να φορούν καπέλα ή μαντίλια .  (ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ – ΙΣΤΟΡΙΑ ).

Επίσης , παρατηρώντας τα δέντρα , έμαθαν ότι υπάρχουν δέντρα που είναι φυλλοβόλα και μάλιστα σε μερικούς πίνακες φαίνεται ξεκάθαρα και το είδος του δέντρου (πλατάνια , ιτιές , λεύκες ) ,ότι κάποια δέντρα όπως τα κωνοφόρα και η ελιά ότι είναι αειθαλή  και δε ρίχνουν τα φύλλα τους , γι’ αυτό και ονομάζονται και αείφυλλα .

Συνάμα , έμαθαν για τις γεωργικές ασχολίες των ανθρώπων κατά τους φθινοπωρινούς μήνες , όπως είναι το μάζεμα των μήλων, ο τρύγος.το μάζεμα της ελιάς  και η σπορά λαχανικών , ότι κάποια πουλιά αποδημούν και φεύγουν για πιο θερμές χώρες , όπως τα χελιδόνια , ενώ κάποια άλλα το φθινόπωρο επισκέπτονται τις εύκρατες χώρες , όπως οι αγριόχηνες και οι αγριόπαπιες .

Οι πίνακες του αυτής της περιόδου ( Παρίσι 1919-1938)χαρακτηρίζονται από το γενικότερο ύφος του νεοπλαστικισμού και αποτελούν αφηρημένες γεωμετρικές συνθέσεις, όπου κυριαρχούν λεπτές, μαύρες, οριζόντιες ή κάθετες γραμμές σχηματίζοντας ένα είδος πλέγματος που διακόπτεται από την παρουσία έγχρωμων γεωμετρικών όγκων, συνήθως παραλληλόγραμμες ή τετραγωνικές επιφάνειες. (Από τη Βικιπαίδεια)

Τα παιδιά χρησιμοποιώντας τον χάρακα, φτιάξανε κάθετες και οριζόντιες γραμμές και προσπάθησαν να αποτυπώσουν τον πίνακα του ζωγράφου βάζοντας χρώμα είτε με μαρκαδόρους είτε με νερομπογιές.

Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τις γραμμές: ευθείες, τεθλασμένες, καμπύλες,  οριζόντιες, κάθετες…

Τα παιδιά ρίχνουν το ζάρι και ανάλογα με το ποια γραμμή θα τους τύχει, θα πρέπει να την ζωγραφίσουν στο χαρτί.

Μετά από συζήτηση με τα παιδιά θέσαμε τους κανόνες τις τάξεις τους οποίους και γράψαμε .

τα παιδιά υπέγραψαν ( το όνομά τους) και δημιουργήσαμε το συμβόλαιο της τάξης

Στη συνέχεια φτιάξαμε τον πίνακα των ημερήσιων βοηθών με τα καθήκοντά τους

Στις γωνιές δραστηριοτήτων έχουν τοποθετηθεί καρτέλες. Κάθε καρτέλα  δείχνει τον αριθμό παιδιών που επιτρέπετε να παίζει. Τα παιδιά για να μπορέσουν να παίξουν παίρνουν εισιτήριο για να μπορούν παίξουν στην γωνιά που θέλουν και εφ όσων υπάρχει ελεύθερος χώρος για να βάλουν το εισιτήριο τους

Οι δημιουργίες στη γωνιά οικοδομικού υλικού

Ξεκινάμε με την εποχή του Φθινοπώρου με ένα ποίημα που το παρουσιάζουμε ως αίνιγμα:

Φύλλα κίτρινα πεσμένα

τα λουλούδια μαραμένα

πότε βρέχει, πότε λιάζει

η διάθεση αλλάζει

η μέρα όλο μικραίνει

κι ο καιρός όλο ψυχραίνει!

Για ποιον μιλά;

Σκαρφιζόμαστε διάφορες γλωσσικές δραστηριότητες 
Φτιάχνουμε προτάσεις εικονογραφημένες από τις οποίες λείπει το ρήμα. Ζητάμε από τα παιδιά να το συμπληρώσουν και μετά παίζουμε με το υποκείμενο και το αντικείμενο…
Πχ. Ο βοριάς ….(σκορπίζει, τινάζει, παίζει με,κλπ) τα κιτρινισμένα φύλλα.
Ποιος σκορπίζει τα κιτρινισμένα φύλλα;
Τι σκορπίζει ο βοριάς;
Παροτρύνουμε τα παιδιά να φτιάξουν τις δικές του προτάσεις με τον ίδιο τρόπο.

Κρυμμένος θησαυρός με τα γράμματα του Φθινοπώρου: Κρύβουμε τα γράμματα στην τάξη και τα παιδιά καλούνται να τα βρουν και να την ανασχηματίσουν. Μπορούμε να το παίξουμε και ανταγωνιστικά χωρίζοντας τα παιδιά σε δυο σε δυο ομάδες και φυσικά τα γράμματα εις διπλούν σε διαφορετικό χρώμα.

Παίζουμε με τα χρώματα του φθινοπώρου…

Μαθηματικά

– Ομαδοποιούμε φύλλα κατά χρώμα. Σκορπίζουμε φύλλα κόκκινα, κίτρινα, πορτοκαλί, καφέ στο πάτωμα.

-Ταξινομήσεις-Ομαδοποιήσεις- Μετρήσεις-Συγκρίσεις Μεγεθών με φύλλα. -Τόμπολες με φθινοπωρινά φύλλα
– Memory με φθινοπωρινά φύλλα
-Σειροθετήσεις από το μικρότερο στο μεγαλύτερο και από τα λιγότερα στα περισσότερα.

Ομαδική εργασία και με υλικά από την φύση

  Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχε στο δάσος μια μεγάλη βελανιδιά που είχε τη φωλιά του ένα σκιουράκι. Κάθε πρωί όταν ξυπνούσε τεντωνόταν, έτριβε τα μάτια του και χασμουριόταν δυνατά. Μετά έβγαζε το κεφάλι του από τη φωλιά να δει αν είχε ήλιο ή βροχή. Μια μέρα έκανε καταιγίδα και το σκιουράκι φοβήθηκε και κρύφτηκε στη ντουλάπα. Ύστερα βγήκε ο ήλιος και βγήκε κι ένα ουράνιο τόξο και «τοκ!τοκ!» του χτύπησε την πόρτα. Το σκιουράκι βγήκε από την ντουλάπα και άνοιξε. Είδε το ουράνιο τόξο και χάρηκε.

 «Έλα να κάνεις τσουλήθρα επάνω μου!» του είπε το ουράνιο τόξο γελαστό.

Το σκιουράκι έκανε…του άρεσε πολύ. Ξαφνικά εμφανίστηκε ο άνεμος δυνατός κι έδιωξε το ουράνιο τόξο. Το σκιουράκι τρόμαξε!  «Κρύψου γιατί φέρνω το Φθινόπωρο!» είπε ο άνεμος.Το σκιουράκι κοίταξε γύρω του, είδε τον Πλάτανο που ήταν κοντά στη βελανιδιά του και είδε τον άνεμο να τινάζει και να παίρνει τα φύλλα του. Ο Πλάτανος του είπε: «Κάνε γρήγορα γιατί το φθινόπωρο έρχεται κι εγώ θα μείνω ξερός και γυμνός όλο το χειμώνα. Πάρε μερικά κίτρινα φύλλα για να με θυμάσαι και να σκεπάζεσαι τις κρύες νύχτες». «Πρέπει πρώτα να μαζέψω καρύδια, βελανίδια,κάστανα και φουντούκια για να έχω το χειμώνα».     Εκεί που κουβέντιαζαν ακούστηκε μια λεπτή φωνούλα μέσα στα ξερά φύλλα. Ένα σαλιγκάρι άκουσε το σκιουράκι και του ζήτησε φαϊ.  

«Δεν έχω φαγητό για σένα, αλλά μπορείς να πας πέρα στο γεωργό που σπέρνει να σου δώσει κάτι». Το σαλιγκαράκι τότε είπε: «Δεν έχω δόντια. Δεν μπορώ να φάω σπόρους!». 

«Πήγαινε τότε στον αμπελουργό να σου δώσει σταφύλια!». Κοίταξαν ψηλά στον ουρανό και είδαν πουλιά που έφευγαν να πάνε σε πιο ζεστή χώρα. «Φύγε γρήγορα για να προλάβεις, γιατί βραδιάζει νωρίς  και θα χαθείς και θα σε προλάβει η βροχή! Το Φθινόπωρο έρχεται! Πρέπει κι εγώ να βιαστώ να μαζέψω φουντούκια, καρύδια, βελανίδια να έχω φαγητό και να γεμίσω στη φωλιά μου. Μπες γρήγορα στο καβούκι σου!» Όταν βράδιασε και ο βοριάς φυσούσε δυνατά σκορπίστηκαν τα τελευταία φύλλα του πλάτανου και ο σκιουράκος σκεπασμένος μέσα στη ζεστή φωλιά του είδε το Φθινόπωρο να έρχεται φορτωμένο με γκρίζα σύννεφα που πάνω τους κουβαλούσαν σταφύλια, κυδώνια, ρόδια, μανιτάρια, κολοκύθες, ελιές…

Το Φθινόπωρο, είναι λέξη ελληνική που έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Σημαίνει την εποχή που τελειώνουν τα φρούτα, ή που έρχεται μετά τα φρούτα, «Μετόπωρον». Ο λαός τη λεει και «χειμόπωρο», «χυνόπωρο», «μοθόπωρο», «ψιμόπωρο» ή «στενοκαίρι». Είναι δεμένο άρρηκτα με τον άνθρωπο της υπαίθρου, το γεωργό, τον κτηνοτρόφο… Είναι η εποχή των χρωμάτων, των αρωμάτων και των γεύσεων! Η εποχή της χαράς και της συγκομιδής, μα και της έντασης, της δουλειάς και της προετοιμασίας για τις δύσκολες ημέρες του Χειμώνα που έρχεται…

Πρώτος μήνας του Φθινόπωρου ο Σεπτέμβριος, αλλά και «Πρωτόμηνας» του εκκλησιαστικού χρόνου. «Αρχή της Ινδίκτου», ήτοι του νέου εκκλησιαστικού έτους. Είναι ο έβδομος μήνας στο μηνολόγιο των Ρωμαίων και αντίστοιχος προς τον Αττικό «Βοηδοδρομιώνα». Εκλαϊκευμένα ονοματίζεται «Σεπτέβρης», «Σεπτέμπρης» ή «Θεσέμπρης». Από τις γιορτές που συναντάμε σ’ αυτόν ονοματίζεται «Σταυρός», «Σταυριάτης» ή «Αι Νικήτας». Αλλά «Τρυγητής» και  «Βεντεμάς» (βένδεμα: ο τρύγος και κάθε συγκομιδή) λόγω του τρύγου ή «Σποριάρης» λόγω της προετοιμασίας για τη σπορά.

Στη συνείδηση των ανθρώπων της υπαίθρου είναι ο μήνας του τρύγου, που του δίνει χαρά το ξεφάντωμα στ’ αμπέλια. Που του δίνουν γεύση τα μουστόγλυκα, οι μουσταλευριές, τα μουστοκούλουρα και οι μουστολαμπάδες από μουστόμελο (πετιμέζι) και καρύδια. Που του δίνουν άρωμα τα ώριμα φρούτα, και χρώματα τα φύλα που σιγά – σιγά κιτρινίζουν για να πέσουν.

Όμως στην ψυχή όλων μας ο Σεπτέμβρης, συνδέεται με το πρώτο καρδιοχτύπι από το πρώτο κουδούνισμα ή τη «δασκαλοκαμπάνα» παλιότερα,  της πρώτης ημέρας μας στο σχολείο…

Δεύτερος μήνας του Φθινόπωρου ο Οκτώβριος. «Οκτώβρης Οκτωβράκης, το μικρό καλοκαιράκι» λεει το μικρό καιρικό ρητό, που εξηγεί την καλοκαιριάτικη αναλαμπή του Φθινόπωρου που δίνει χίλιες ευκαιρίες στον άνθρωπο της υπαίθρου να οργώσει, να σπείρει, να μαζέψει ξύλα, να φυτέψει λαχανικά, να κάνει τις προμήθειες για το χειμώνα σε ρούχα και φαγώσιμα, να κατεβάσει τα κοπάδια στα χειμαδιά…

Στην αρχαιότητα ο μήνας Οκτώβριος αντιστοιχούσε στο μήνα «Μαιμακτηριώνα», από την αντίστοιχη γιορτή του Δία Μαιμάκτη (Χειμωνιάτικου) από τον οποίο οι άνθρωποι ζητούσαν τις προσωρινές καλοσύνες του για να σπείρουν. Και σήμερα ο μήνας αυτός είναι συνδεμένος με τη σπορά. «Οκτώβρη και δεν έσπειρες, οκτώ σωρούς δεν έκανες!» Γι αυτό και ο λαός τον ονοματίζει «Σπάρτη». Όμως από τη μεγάλη γιορτή του Αγίου Δημητρίου στις 26, τον ονοματίζει και «Αγιοδημήτρη» ή «Αϊδημητριάτη».

Η εορτή του Αγίου Δημητρίου, πέρα από μεγάλη θρησκευτική εορτή, ήταν πάντα δεμένη και με πολλές συνήθειες της αγροτικής ζωής. Τότε κλείνονταν ή έληγαν οι μισθώσεις, οι «σεμπριές» και οι εμποροοικονομικές κοινοπραξίες για το χειμωνιάτικο εξάμηνο. Απ’ τ’ Αϊδημητριού οι νοικοκυρές άλλαζαν το νοικοκυριό τους με χειμωνιάτικο, κρεμούσαν βαρείες κουρτίνες, έβγαζαν χειμωνιάτικα στρωσίδια, και στις εκκλησιές οι άνθρωποι φορούσαν τα χειμωνιάτικα.

Τη μέρα αυτή ανοίγεται και πρωτοδοκιμάζεται το καινούργιο κρασί, αφού πρώτα πάνε ένα μπουκάλι στην εκκλησία να το ευλογήσει ο παπάς.

Σε πολλά μέρη της Ελλάδας π.χ. στον Έβρο, στο Θεσπρωτικό, στη Φιλιππιάδα, στην Αιτωλία, στη Σπερχειάδα, στον Ορχομενό η θρησκευτική γιορτή πάντα συνταιριαζόταν με εμποροπανήγυρη. Φυσικά δεν πρέπει να ξεχάσουμε τον Άγιο Δημήτριο Θεσσαλονίκης που από τον μεσαίωνα αποτελεί τόπο θρησκευτικής συνάντησης των πιστών απ’ όλα τα Βαλκάνια. Εδώ σε συνδυασμό με τη θρησκευτική γιορτή γίνονταν τα κοσμικά «Δημήτρια», ψυχαγωγική και εμπορική σύναξη, ο πρόδρομος σα να λέμε της σημερινής «Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.»

Τελευταίος μήνας του Φθινόπωρου, ο Νοέμβριος, είναι κι ο βασικός προάγγελος του Χειμώνα. Το Μήνα αυτό, του Αγίου Φιλίππου, αρχίζει το σαραντάημερο και η προετοιμασία των πιστών με νηστεία και προσευχή για τη μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης, τα Χριστούγεννα. Ο μήνας αυτός έχει πολλές δουλειές για τους ανθρώπους της υπαίθρου που πρέπει γρήγορα να τελειώσουν λόγω του επερχόμενου χειμώνα, γι αυτό του έχουν δοθεί και πολλά χαρακτηριστικά ονόματα. Τον λένε «Βροχάρη» για τις πολλές του βροχές, «Νιαστή» για τα τελευταία νεάσματα ή υνάσματα (οργώματα) της γης, «Παχνιαστή» για το κλείσιμο των ζώων στο παχνί, και «Χαμένο» για το λίγο χρόνο δουλειάς που μένει, επειδή η μέρα τώρα είναι πολύ μικρή και πάει χαμένη. Λόγω των γιορτών του, τον λένε και «Αϊστράτηγο» ή «Αϊταξιάρχη», «Αϊφίλιππα» και «Αγιαντριά» ή «Αντριά».

Τον λένε ακόμα και «Μεσοσπορίτη» από τη γιορτή της Παναγίας της Μισοσπορίτισσας στις 21. Την Παναγία αυτή  τη λενε και «Αρχισπειρίστρα» ή «Αποσοδειά».

Τη μέρα αυτή ο γεωργός πάντα έπρεπε να έχει αποσπείρει και να λογαριάζει για το συνολικό του εισόδημα, διαφορετικά… «Μισό ’σπειρα,  μισό ’φαγα, μισό ’χω να περάσω!» Έτσι τελειώνοντας τη σπορά ο αγρότης, την εμπιστευόταν στην Παναγία που την έκανε προστάτρια της παραγωγής, και της πρόσφερε μια ευχαριστήρια πανσπερμία, βρασμένο σιτάρι ανακατεμένο με ροϊδόσπορους, αμύγδαλα και σταφίδες που τα πήγαινε στην εκκλησία να τα ευκογήσει ο παπάς.

Όμως και στο σπίτι εκείνη τη μέρα κάνανε τα «πολυσπόρια» ή «μπούλια» ή «μπουσμπέλια» ή «πολυκούκια». Νοστιμιά από σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι, κουκιά, ρεβίθια, φασόλια, μπιζέλια, φακές κ.λ.π. όλα σοδειά εκείνης της χρονιάς, που τα βράζανε όλα μαζί και τα τρώγανε για το καλό που πέρασε ή για το καλό που πρέπει να συνεχιστεί.

Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, όπου οι Αθηναίοι τον αντίστοιχο μήνα τους «Πυανεψιώνα», έβραζαν κουκιά με σχετική πανσπερμία και τα έτρωγαν για να γιορτάσουν την πρόσφατη συγκομιδή.

Με το αρχίνισμα του ελιομαζέματος που σε πολλές περιοχές κρατάει μέχρι τα μέσα του Χειμώνα, φεύγει ο Νοέμβριος και το Φθινόπωρο, για να το διαδεχθεί ο Δεκέμβριος και ο Χειμώνας με τα κρύα, τα χιόνια και τις μεγαλογιορτάδες…

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα των ζώων ( 4 Οκτωβρίου) τα παιδιά γνωρίσανε τον ζωγράφο Romero Britto  και φτιάξανε τη δική τους εικόνα pop art ζωγραφίζοντας την εικόνα από τον πίνακα του ζωγράφου.