Της Αγγελικής Διατσίντου –  Παπαθανασοπούλου

     Μου ζητήθηκε να γράψω τί πρέπει να λένε οι γονείς ή οι παππούδες και οι  γιαγιάδες στα παιδιά για το 1821. Το ερώτημα μου φάνηκε ιδιαίτερα δύσκολο στην απάντηση. Άρχισα να ψάχνομαι. Ρώτησα διάφορους που ασχολούνται με τα παιδιά. Έμπειρος παιδαγωγός μου είπε  να διηγηθώ ό,τι με φωτίσει ο Θεός, αλλά με ζέση και με πίστη και να είμαι βέβαιη ότι τα παιδιά θα με καταλάβουν… Νηπιαγωγός μου είπε να πω ένα ιστορικό συμβάν σαν παραμύθι, που να παράγει κι ένα ηθικό δίδαγμα και να έχει ευχάριστο τέλος, δηλαδή «εκείνοι ζήσανε καλά κι εμείς καλύτερα»…Δάσκαλος με παρότρυνε να τα πάω να επισκεφθούν το Ιστορικό Μουσείο στην Παλιά Βουλή και δείχνοντας τα εκεί κειμήλια των Αγωνιστών του 1821 να τους μιλήσω γι’ αυτούς…Άλλος δάσκαλος με συμβούλευσε να τους αγοράσω βιβλία με ιστορίες του 21, κατάλληλα για την ηλικία τους…Άλλος μου είπε να πηγαίνουν τα παιδιά στην παρέλαση, να ζουν την ατμόσφαιρα και να τους πω δυο λόγια για την επέτειο…

Συνέχεια ανάγνωσης

«Καλύτερα , αδελφέ μου , να έχεις ελληνικό σχολείο εις την χώρα σου παρά να έχεις βρύσες και ποτάμια , διότι οι βρύσες ποτίζουν το σώμα , τα δε σχολεία ποτίζουν την ψυχή … κι ωσάν μάθεις το παιδί σου γράμματα , τότε λέγεται άνθρωπος … Το σχολείο φωτίζει τους ανθρώπους . Χωρίς το σχολείο περπατάμε στο σκοτάδι … Καλύτερα να αφήνετε τα παιδιά σας φτωχά και γραμματισμένα παρά πλούσια και αγράμματα».

                                                        Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός

300 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓ. ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ  (1714 -2014)

1.2 Οι διάδοχοι του Αυγούστου ( 14-193 μ.Χ)

Τρεις δυναστείες αυτοκρατόρων (με βάση τους συγγενικούς  δεσμούς  μεταξύ των αυτοκρατόρων και την περιοχή της καταγωγής τους) :

• Ιουλιο-κλαυδιανή (14-68 μ.Χ.), συνδέονται με δεσμούς αίματος ή μέσω υιοθεσίας με τον Αύγουστο και κατάγονται από τη Ρώμη.
• Οι  Φλάβιοι (69-96 μ.Χ.), με ιδρυτή τον Βεσπασιανό (οι διάδοχοι του κατάγονται από ιταλικές πόλεις, γι’αυτό και ονομάζονται «αστοί»)
• Οι Αντωνίνοι (96-192 μ.Χ.), με καταγωγή αποτις επαρχίες. Το ρωμαϊκό κράτος οδηγείται τότε στο ανώτατο σημείο της ακμής του.

Η διοίκηση και το δίκαιο. 

 Τον τρόπο διοίκησης τον εγκαινίασε ο Οκταβιανός.

 Η δύναμη της συγκλήτου μειώθηκε.

 ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Ρώμης στο διοικητικό τομέα έναντι των κατακτημένων περιοχών προοδευτικά μειώθηκε λόγω:

 της εισόδου  στη σύγκλητο αξιωματούχων από τις επαρχίες,

της παραχώρησης του δικαιώματος του Ρωμαίου πολίτη σε πολλούς από τους κατοίκους επαρχιακών πόλεων.

  Η ρωμαϊκή διοίκηση στις επαρχίες έγινε αποδεκτή από τους γηγενείς πληθυσμούς. Αίτια:

o   η ίδρυση αποικιών και η εγκατάσταση Ρωμαίων στρατιωτών σε περιοχές που βρίσκονταν σε ημιβάρβαρη κατάσταση.

o   Πολλές από τις ρωμαϊκές αποικίες αλλά και τα ρωμαϊκά στρατόπεδα εξελίχθηκαν σε πολυάνθρωπα κέντρα με την εγκατάσταση γηγενών που είχαν αποκτήσει το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη.

o   Η απόκτηση του δικαιώματος θα γενικευθεί αργότερα, στις αρχές του 3ου αι. μ.Χ. με το διάταγμα τον Καρακάλλα (212 μ.Χ.), οπότε όλοι οι ελεύθεροι κάτοικοι της αυτοκρατορίας θα αναγνωριστούν ως Ρωμαίοι πολίτες.

 Με εξαίρεση τις περιοχές που είχε διαδοθεί ο ελληνικός πολιτισμός κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, στις υπόλοιπες κτήσεις της αυτοκρατορίας και ιδιαίτερα στη Δύση οι κάτοικοι επηρεάστηκαν από το ρωμαϊκό πολιτισμό και εκλατινίστηκαν.

 Το ρωμαϊκό κράτος, ιδιαίτερα κατά το 2ο αι. μ.Χ., δημιούργησε συνθήκες άνεσης και ευημερίας σε μεγάλο μέρος των υπηκόων του.

 Αυτό οφείλεται:

o   στην οργάνωση της αυτοκρατορίας

o   στο ισχυρό αμυντικό της σύστημα

o    και στο διευρυμένο οδικό δίκτυο, που διευκόλυνε τη μετακίνηση του στρατού και τη μεταφορά αγαθών

  στη ρωμαϊκή οικουμένη επικράτησε ειρήνη (Pax Romana) και για μεγάλο χρονικό διάστημα ευνομία λόγω της παύσης των πολέμων και του ισχυρού στρατού που απέκρουε στις επιθέσεις στα σύνορα.

Η μεγαλύτερη προσφορά του ρωμαϊκού πνεύματος στους υπηκόους του και στη συνέχεια σ’ όλο τον πολιτισμένο κόσμο ήταν η νομοθεσία, το ρωμαϊκό δίκαιο.

 Η νομοθεσία (Δωδεκάδελτος) συμπληρώθηκε και επεκτάθηκε, για να καλύψει τις ανάγκες των κατακτημένων λαών.

 οι Ρωμαίοι έλαβαν υπόψη τους:

o   τα ήθη και τις συνήθειες των υπηκόων τους,

o   τις φιλοσοφικές ιδέες των Ελλήνων,

o   και μετά την εξάπλωση του Χριστιανισμού,  τη χριστιανική ηθική.

 Η Δωδεκάδελτος συμπληρώθηκε και σε πολλά σημεία τροποποιήθηκε στην πορεία από συγκλητικά ψηφίσματα, διατάγματα πραιτώρων και αποφάσεις αυτοκρατόρων.

   Το ρωμαϊκό δίκαιο έγινε πολύπλοκο και για την ερμηνεία του ήταν απαραίτητοι ειδικοί πνευματικοί άνθρωποι, που ονομάζονταν νομοδιδάσκαλοι,  όπως ήταν ο Σάλβιος Ιουλιανός και ο Γάιος.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

ΟΜΑΔΑ Α’

ΚΕΙΜΕΝΟ Α’ :   ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΜΕΝΟΙ ΛΑΟΙ

Ζώντας δίπλα δίπλα μ’ τον απέραντο αναφομοίωτο «βάρβαρο» κόσμο, η άρχουσα τάξη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας δεν υιοθέτησε τις ταπεινωτικές απαγορεύσεις που χαρακτήρισαν τα νεότερα αποικιακά καθεστώτα: φάνηκε ιδιαίτερα ανεκτική σε θέματα φυλής και τοπικής θρησκείας. Το απαιτούμενο όμως τίμημα για να ενταχθεί κανείς στον κόσμο της ήταν η ανεπιφύλακτη αποδοχή του τρόπου ζωής της, των παραδόσεών της, της παιδείας της και άρα των δύο κλασικών γλωσσών της, των λατινικών στη Δύση και των ελληνικών στην Ανατολή. Όσοι δεν ήταν σε θέση να συμμετάσχουν απορρίπτονταν: ήταν αξιοκαταφρόνητοι ως «αγροίκοι» και «βάρβαροι».

 «Ιστορία του Αρχαίου κόσμου, Α’ Λυκείου, Μεταίχμιο»

ΚΕΙΜΕΝΟ Β’ : ΕΝΑΣ ΥΜΝΟΣ ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΙΡΗΝΗ

Ονομάσαμε ρωμαίους πολίτες τους πιο θαρραλέους, τους πιο προικισμένους, τους πιο ριψοκίνδυνους. Όλος ο κόσμος γιορτάζει. Εγκατέλειψε τα όπλα του πολέμου και στράφηκε προς τη χαρά της ζωής. Ανάμεσα στις πόλεις δεν υπάρχει πια άλλη αντιδικία παρά ποια θα γίνει πλουσιότερη σε γυμναστήρια, σε κρήνες, σε στοές, σε ναούς, σε εργαστήρια. Ας δώσουν οι θεοί ώστε η Αυτοκρατορία να διαρκέσει αιώνια.

Αίλιος Αριστείδης, Ρώμης εγκώμιον. (Μετ. Β.Σ.)

 Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι δεν υπήρχαν ιδιαίτερες αντιδράσεις των κατακτημένων λαών της αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων; (Ερώτηση βιβλίου 4 σελ 228)

ΟΜΑΔΑ Β’

ΚΕΙΜΕΝΟ Α’ : Ένα μεγάλο έργο του Τραϊανού: η γέφυρα του Δούναβη

Ο Τραϊανός κατασκεύασε στο Δούναβη μια λίθινη γέφυρα, για την οποία δεν γνωρίζω πώς μπορώ να εκφράσω το θαυμασμό μου. (Ο ίδιος) και άλλα σημαντικά έργα έχει κάνει αλλά αυτό τα ξεπερνάει όλα. Έχει είκοσι βάσεις οικοδομημένες από τετράγωνες πέτρες, η καθεμία από τις οποίες είναι ψηλή εκατόν πενήντα πόδια εκτός από τα θεμέλια και πλατιά εξήντα πόδια. Απέχουν μεταξύ τους εκατόν εβδομήντα πόδια και ενώνονται με αψίδες.

Πώς είναι δυνατό να μην εντυπωσιαστεί κανείς από τα τεράστια ποσά που δαπανήθηκαν; Πώς να μη θαυμάσει τον τρόπο με τον οποίο οικοδομήθηκε το καθετί μέσα στο βαθύ ποτάμι, στο ταραγμένο ρέμα και το γεμάτο λάσπη βυθό;

Δίων Κάσσίος, Ρωμαϊκή ιστορία, επιτ. LXIII, 13.

Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Χαλκίδας

ΚΕΙΜΕΝΟ Β’ :ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ

Η φυσική διαμόρφωση του τόπου λοιπόν αυτές τις ευκολίες παρέχει στην πόλη, οι Ρωμαίοι όμως πρόσθεσαν σ’ αυτές τα οφέλη τα προερχόμενα από την προνοητικότητα. Επειδή οι Έλληνες φάνηκαν ότι πέτυχαν κυρίως στην ίδρυση των πόλεων, εφόσον λάμβαναν υπόψη τους την ομορφιά, την οχυρότητα, τα λιμάνια και την καταλληλότητα του χώρου, οι Ρωμαίοι προνόησαν για ό,τι εκείνοι αδιαφόρησαν, δηλαδή για την κατασκευή δρόμων, τη μεταφορά του νερού και για υπονόμους, με τους οποίους να μπορούν να καθαρίζουν τα λύματα της πόλης και να τα διοχετεύουν στον Τίβερη. Κατασκεύασαν επίσης δρόμους σ’ όλη τη χώρα, αποκόπτοντας λόφους και επιχωματώνοντας κοιλάδες, ώστε μεγάλες άμαξες να μπορούν να μεταφέρουν τα εμπορεύματα τα οποία μετακινούνταν με πλωτά μέσα. Οι υπόνομοι σκεπάστηκαν με πελεκητές πέτρες και συνετέλεσαν ώστε μερικοί δρόμοι να διευκολύνουν τη διέλευση αμαξών φορτωμένων με χόρτο. Τόσο πολύ εξάλλου είναι το μεταφερόμενο με αγωγούς νερό από τα υδραγωγεία, ώστε να τρέχουν ποτάμια νερού μέσα από την πόλη και στους υπονόμους και να έχει σχεδόν κάθε σπίτι δεξαμενές, σωληνώσεις και αρκετές βρύσες, για τα οποία φρόντισε ιδιαίτερα ο Μάρκος Αγρίππας που στόλισε και με πολλά άλλα αναθήματα την πόλη.

Στράβων, Γεωγραφικά V. 3.8., (μετ. Α. Μαστραπά)

 Αφού μελετήσετε το παράθεμα 4 και παρατηρήσετε το χάρτη της σ. 215, να διατυπώσετε τις απόψεις σας για τη δραστηριότητα του Τραϊανού και τη κατασκευή δημόσιων έργων από τους Ρωμαίους.

ΟΜΑΔΑ Γ’ 

ΚΕΙΜΕΝΟ: Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Ο αυτοκράτορας ανέλαβε επίσης τον ρόλο του ευεργέτη της plebs, περιφρουρώντας έτσι τη δημόσια τάξη και την ασφάλεια του καθεστώτος του. Ανάλογα πρέπει να ερμηνευτεί και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του Αυγούστου για το δημαρχιακό αξίωμα, τις προνομίες του οποίου απέκτησε σταδιακά από το 36 μέχρι το 23. Η αίγλη του δημαρχιακού αξιώματος έγκειται στον ιστορικό ρόλο του ως προς την προάσπιση των συμφερόντων του απλού λαού. Το σημαντικότερο, ο Αύγουστος επέδειξε ενδιαφέρον για τις υλικές ανάγκες των μαζών φροντίζοντας τον επισιτισμό τους, την υδροδότηση και τη στέγαση τους, την οργάνωση δημόσιων θεαμάτων και την περιστασιακή διανομή σημαντικών χρηματικών ποσών σ’ όλους τους άρρενες κατοίκους της πόλης. Τα ποσά  που αναφέρονται στις Res Gestae αντιστοιχούσαν τουλάχιστον στο ενοίκιο ενός φτωχού πολίτη γι’ αρκετούς μήνες (15).

«Ιστορία του Αρχαίου κόσμου, Α’ Λυκείου, Μεταίχμιο»

 Πώς η εσωτερική πολιτική του Αυγούστου συνετέλεσε στην σταθερότητα της Αυτοκρατορίας;

ΟΜΑΔΑ Δ’

ΚΕΙΜΕΝΟ: Η ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΡΩΜΑΙΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

Τον δικαίωμα του ρωμαίου πολίτη έγινε τότε πολύτιμο, α)γιατί ήταν πλήρες και β)γιατί αποτελούσε προνόμιο. Αποκτώντας το, έπαιρναν μέρος στις συνελεύσεις της πιο ισχυρής πόλης της Ιταλίας˙ μπορούσαν να γίνουν ύπατοι και να διοικήσουν λεγεώνες. Μπορούσε επίσης να ικανοποιήσει μικρότερες φιλοδοξίες˙ τους έδωσε δικαίωμα γάμου και συγγένειας με μια ρωμαϊκή οικογένεια˙ μπορούσαν να εγκατασταθούν στη Ρώμη, η οποία αποκτούσε ήδη την πρώτη θέση στο διεθνές εμπόριο. Μπορούσαν να συμμετάσχουν στις ομάδες των μισθωτών των δημοσίων προσόδων, δηλαδή να πάρουν μέρος στα τεράστια κέρδη που αποκόμιζαν από τη συλλογή των φόρων και την κερδοσκοπία πάνω στις εδαφικές εκτάσεις του agri puplici. Όπου και να κατοικούσαν, ήσαν απόλυτα προσατευμένοι˙  διέφευγαν από την εξουσία των τοπικών αξιωματούχων και προστατεύονταν από τις ιδιοτροπίες των ίδιων των Ρωμαίων αξιωματούχων. Όντας Ρωμαίοι πολίτες, απολάμβαναν τιμές, πλούτη και ασφάλεια.

«Ιστορία του αρχαίου κόσμου Α’ Λυκείου, βιβλίο του καθηγητή

Γιατί η ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη θεωρούνταν μεγάλο προνόμιο; 

ΟΜΑΔΑ Ε’

ΚΕΙΜΕΝΟ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Κατά τη διάρκεια του 1ου και 2ου μ.Χ αιώνα η αυτοκρατορία ήταν αναμφίβολα πλούσια και, σε σύγκριση με άλλες περιόδους, ευημερούσε. Ποια ήταν η πηγή αυτού του πλούτου; Ποιες οι μορφές της οικονομικής ζωής; Οι υλικοί πόροι του κράτους ήταν αναμφίβολα τεράστιοι. Στην αυτοκρατορία ανήκαν οι πλουσιότερες περιοχές της Ευρώπης, της Αφρικής και της Ασίας, στις οποίες βασίζεται η ευημερία και της σύγχρονης Ευρώπης. Παράλληλα οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της Ασίας και της βόρειας Αφρικής είχαν αξιοποιηθεί σε μεγαλύτερη έκταση από όσο στη σημερινή εποχή. Το κράτος κατείχε εύφορα εδάφη για γεωργικές καλλιέργειες, εκτεταμένα βοσκοτόπια για κτηνοτροφική εκμετάλλευση στη μεγαλύτερη δυνατή κλίμακα, παρθένα δάση, ορυχεία και λατομεία σχεδόν ανεκμετάλλευτα, ποτάμια και θάλασσες με άφθονα ψάρια. Πρέπει να παραδεχθούμε πως τις πηγές αυτές τις ανακάλυψαν οι Ρωμαίοι και κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια να τις αξιοποιήσουν.

«Ιστορία του αρχαίου κόσμου Α’ Λυκείου, βιβλίο του καθηγητή»

Πού οφείλεται η ευημερία της αυτοκρατορίας;

ΟΜΑΔΑ ΣΤ’

ΚΕΙΜΕΝΟ Α’: Η εργατικότητα ενός φιλοσόφου αυτοκράτορα, του Μάρκου Αυρήλιου

Ο αυτοκράτορας (Μάρκος Αυρήλιος), όταν ο πόλεμος του άφηνε χρόνο ελεύθερο, δίκαζε και άφηνε τους δικανικούς ρήτορες να ρητορεύουν περισσότερη ώρα απ’ όση επιτρεπόταν. Στην εξέταση των μαρτύρων και στις ανακρίσεις αφιέρωνε πολύ χρόνο, ώστε να εξακριβώνει, με πολλούς τρόπους ποιο ήταν το δίκαιο. Γι’ αυτό το λόγο πολλές φορές μία δίκη διαρκούσε και έντεκα και δώδεκα ημέρες, αν και δε σταματούσε συχνά να δικάζει και στη διάρκεια της νύχτας. Ήταν πολύ εργατικός και φρόντιζε να φέρνει σε πέρας όλες τις υποχρεώσεις του με την ίδια φροντίδα. Ούτε έλεγε, ούτε έγραφε, ούτε έκανε κάτι πρόχειρα αλλά συχνά και για την πιο ασήμαντη υπόθεση, αφιέρωνε ολόκληρες μέρες. Πίστευε πως δεν ήταν αντάξιο ενός αυτοκράτορα να ενεργεί με επιπολαιότητα.

Δίων Κάσσιος, Ρωμαϊκή ιστορία, επιτ. LXXII. 6.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β’: Κόμμοδος, ένας παρανοϊκός αυτοκράτορας

Ο αυτοκράτορας έμπαινε στο θέατρο ντυμένος σαν τον Ερμή κι αφού έβγαζε τα άλλα ρούχα κι έμενε με το χιτώνα και ξιπόλυτος, άρχιζε τη δουλεία του. Την πρώτη μέρα σκότωσε ο ίδιος 100 αρκούδες, χτυπώντας τις ψηλά από το κιγκλίδωμα με ακόντιο. [..] Εκείνη τη στιγμή ο κόσμος κι εμείς οι συγκλητικοί  φωνάζαμε όλοι εκείνο που συνηθίζεται στα συμπόσια:  «Να ζήσεις».  Και τις άλλες μέρες άλλοτε κατέβαινε κάτω  στο στίβο και κομμάτιαζε κατοικίδια ζώα κι άλλοτε του έφερναν άγρια ζώα, πολλές φορές μέσα σε δίχτυα, και τα σκότωνε. Ανάμεσα στα άλλα έσφαξε μια τίγρη, έναν ιπποπόταμο κι έναν ελέφαντα…       Όλο αυτό το θέαμα κράτησε 14 ημέρες. Εμείς οι συγκλητικοί μαζί με τους ιππείς  παραβρισκόμασταν υποχρεωτικά… Κι ανάμεσα  στα άλλα συνθήματα που είχαμε εντολή να φωνάζουμε, λέγαμε συνέχεια και τούτο: «Συ είσαι και κύριος και πρώτος και πιο ευτυχισμένος απ’ όλους. Είσαι και θα είσαι νικητής.  Ανέκαθεν είσαι νικητής  Αμαζόνιε.

Λ. Τσάκτσιρα – Ζ. Ορφανουδάκη – Μ. Θεοχάρη, Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή, Β΄ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2002

Σε ποιο συμπέρασμα ως προς την αυτοκρατορική εξουσία σας οδηγεί η σύγκριση των παραπάνω κειμένων;

Δόθηκαν στις 5/3/2014 στη δημοσιότητα οι οδηγίες που αφορούν στις εξετάσεις της Α΄Λυκείου σχετικά με τον τρόπο εξέτασης των μαθημάτων και ποια θέματα θα αντληθούν από την Τράπεζα Θεμάτων. Ειδικά για τα φιλολογικά μαθήματα ισχύουν τα εξής:

• Αρχαία Ελληνικά: από την Τράπεζα θα προέρχεται το κείμενο από το πρωτότυπο και το απόσπασμα του οποίου τη μετάφραση θα κληθούν να γράψουν οι μαθητές(30 μονάδες), η ερώτηση εισαγωγής (10 μον) και η λεξιλογική (10 μον). 
• Νέα Ελληνική Γλώσσα: Το κείμενο ή τα κείμενα από τον έντυπο ή/και τον
  ηλεκτρονικό λόγο (βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, διαδίκτυο), που αναφέρονται σε
  κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά, επιστημονικά ή άλλα θέματα της καθημερινής ζωής ,                                 το πρώτο θέμα: (α) να απαντήσουν σε δύο (2) ερωτήσεις που έχουν σχέση με:i. την κατανόηση του κειμένου (οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγματικότητα,
  στόχοι και επιχειρήματα συγγραφέα, προβληματισμοί που θέτει, θέσεις που υποστηρίζει
  κ.λπ.)·
  ii. την οργάνωση του λόγου (διάρθρωση, δομή, διαίρεση, τίτλοι ενοτήτων, συνοχή,
  αλληλουχία, τρόποι ανάπτυξης, συλλογιστική πορεία κ.λπ.)· και το δεύτερο θέμα (β) να απαντήσουν σε δύο (2) ερωτήσεις που αφορούν:i. σε σημασιολογικά στοιχεία (σημασίες λέξεων, συνώνυμα, αντώνυμα, κατασκευή φράσεων ή παραγράφων με συγκεκριμένες λέξεις, αντικατάσταση λέξεων ή φράσεων με σημασιολογικά ισοδύναμες κ.λπ.)· ii. στην επισήμανση της λειτουργίας μορφοσυντακτικών δομών και υφολογικών στοιχείων του κειμένου που σχετίζονται με τους επικοινωνιακούς στόχους του συγγραφέα (ενεργητική ή παθητική σύνταξη, γλωσσικές ποικιλίες, αναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας [δηλωτική και συνυποδηλωτική χρήση], στοιχεία προφορικού λόγου, χρήση ειδικού λεξιλογίου, είδος κειμένου κ.λπ.). επιλέγονται από την τράπεζα θεμάτων.
• Νέα Ελληνική Λογοτεχνία:  Για την εξέταση του μαθήματος της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας στην Α’ Τάξη
  Ημερησίου ΓΕΛ και στην Α’ Τάξη Εσπερινού ΓΕΛ δίνεται στους μαθητές αδίδακτο κείμενο, 
  ομοειδές ή ομόθεμο με τις διδακτικές ενότητες που έχουν διδαχθεί («Τα φύλα στη 
  λογοτεχνία», «Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση» και «Θέατρο»), το 
  οποίο λαμβάνεται από την τράπεζα θεμάτων.
• Ιστορία: Τα θέματα της ομάδας Α΄ επιλέγονται από την τράπεζα θεμάτων. 

Στην ομάδα Α΄ περιλαμβάνονται δύο (2) θέματα που αναλύονται σε επιμέρους
ερωτήσεις, με τις οποίες ελέγχονται οι ιστορικές γνώσεις των μαθητών (χρονολογίες,
ιστορικές έννοιες, ιστορικά φαινόμενα ή γεγονότα, δράση προσώπων κ.λπ.):
1. Το πρώτο θέμα περιλαμβάνει: α) ερωτήσεις αντικειμενικού τύπου (1.α), που
βαθμολογούνται με δέκα (10) μονάδες· β) εξήγηση δύο ή τριών ιστορικών όρων/εννοιών
(1.β), που βαθμολογείται με δεκαπέντε (15) μονάδες.
2. Το δεύτερο θέμα περιλαμβάνει δύο ερωτήσεις σύντομης απάντησης (2.α.) και (2.β.)
και βαθμολογείται με είκοσι πέντε (25) μονάδες.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ:

odhgies-axiologisis

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ :

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία

Συνέχεια ανάγνωσης

Ο Κ. Καβάφης δια χειρός Ν. Εγγονόπουλου

http://www.kavafis.gr/

Ο Αριστομένης του Μενελάου ήταν ένας “Ελληνίζων” δηλαδή μη Έλληνας κάτοικος του ελληνιστικού βασιλείου της Αιγύπτου, που προσπαθούσε να μιμηθεί τον ελληνικό τρόπο ζωής: γλώσσα, ενδυμασία, μόρφωση, κοινωνικές σχέσεις. Οι Ελληνίζοντες βέβαια υπήρχαν και στα άλλα ελληνιστικά βασίλεια της Ανατολής: Συρίας και Περγάμου.

Γιατί οι γηγενείς κάτοικοι των ελληνιστικών βασιλείων επιδίωκαν να ζουν σαν Έλληνες; 

Τα ελληνιστικά βασίλεια προήλθαν από την διανομή του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου μεταξύ των διαδόχων, των στρατηγών δηλαδή του μεγάλου στρατηλάτη. Η πολιτική εξουσία βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων Βασιλέων, της αυλής τους και ενός επιτελείου αποτελούμενου από Έλληνες και εξελληνισμένους γηγενείς. Όποιος λοιπόν ήθελε να ανέλθει κοινωνικά και καταλάβει αξιώματα, έπρεπε ή να είναι Έλληνας ή να ζει σαν Έλληνας. Αυτό το επεδίωξαν τα μέλη της γηγενούς αριστοκρατίας , που ζούσαν σε όλες τις σατραπείες του πρώην Περσικού κράτους. Επιπλέον, επειδή το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας και κυρίως το εμπόριο και η βιοτεχνία, ασκείτο από Έλληνες, ήταν απαραίτητο για κάποιον να μιλάει ελληνικά. Τέλος οι διασκεδάσεις, τα θεάματα και κάθε καλλιτεχνική και πνευματική δημιουργία προερχόταν από τους Έλληνες ή είχαν ελληνικό χαρακτήρα, και όποιος ήθελε να συμμετέχει σ’αυτά έπρεπε να ξέρει ελληνικά και να έχει ελληνική μόρφωση. Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι η ελληνική γλώσσα έγινε διεθνής γλώσσα.

 Επιπλέον στη δεύτερη στροφή ο ποιητής γράφει πως ο Αριστομένης μιλούσε λίγο, όχι επειδή ήταν βαθυστόχαστος, αλλά επειδή δεν ήξερε καλά τα ελληνικά και φοβόταν “μήπως χαλάσει την καλούτσικην εντύπωσι μιλώντας με βαρβαρισμούς δεινούς τα ελληνικά, κ’ οι Aλεξανδρινοί τον πάρουν στο ψιλό” . Ο ποιητής γνώριζε πολύ καλά ιστορία και ειδικά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο. Αυτή την εποχή η ελληνική γλώσσα υπέστη μεγάλες αλλαγές που οφείλονται στο ότι προσπάθησαν να την μιλήσουν πολλοί αλλοεθνείς. Γι’ αυτό διαμορφώθηκε η Κοινή Ελληνιστική ή Αλεξανδρινή, το σπουδαιότερο γραπτό δείγμα της οποίας είναι η Καινή Διαθήκη, αφού η νέα χριστιανική Εκκλησία για να προσελκύσει πιστούς έπρεπε να μιλήσει στην πιο  διαδεδομένη γλώσσα και στην πιο κατανοητή από όλους μορφή της, αυτή που καταλάβαιναν οι πιο απλοί άνθρωποι της εποχής. 

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

• ελληνιστικός ονομάστηκε o πολιτισμός που προήλθε από τη σύνθεση ελληνικών και ανατολικών στοιχείων κατά τους τρεις τελευταίους προχριστιανικούς αιώνες.
• απέκτησε οικουμενικό χαρακτήρα που οφείλεται
  • στη συνεχή μετακίνηση ανθρώπων, αγαθών και ιδεών στα όρια εξάπλωσης τον Ελληνισμού.
  • στη δημιουργία μεγαλουπόλεων οι οποίες εξελίχθηκαν σε πολιτιστικά κέντρα, όπως η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια, η Πέργαμος.
  • γίνεται φανερή σε όλες τις πολιτιστικές εκφράσεις της καθημερινής ζωής, από τη γλώσσα και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις μέχρι τα γράμματα, τις επιστήμες και τις τέχνες.

2.1 Τα ελληνιστικά πνευματικά κέντρα

Οι πόλεις που ιδρύθηκαν από τον Αλέξανδρο και τους διαδόχους του στην Ανατολή εξελίχθηκαν γρήγορα σε αστικά κέντρα. Κάποιες αναπτύχθηκαν σε μεγάλα οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα. Ιδρύθηκαν με οργανωμένο πολεοδομικό σύστημα, περιβάλλονταν με τείχη, διέθεταν ανάκτορα, αγορές, γυμνάσια, παλαίστρες, στάδια, θέατρα, βιβλιοθήκες και ιερούς χώρους εξωραϊσμένους με αρχιτεκτονικά μνημεία, όπως ναούς, στοές και μεγάλους βωμούς. Οι σπουδαιότερες μεγαλουπόλεις που εξελίχθηκαν σε πνευματικά κέντρα, ήταν η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια και η Πέργαμος.

Αλεξάνδρεια: γραφική αναπαράσταση της πόλης

Γυμνάσιο αρχαίας Μεσσήνης

Παλαίστρα αρχαίας Μεσσήνης

Η Αλεξάνδρεια. Ιδρύθηκε από τον Αλέξανδρο (331 π.Χ.) και γρήγορα εξελίχθηκε σε οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο. Η ανάπτυξή της οφειλόταν κυρίως στο μεγάλο λιμάνι, γνωστό από το νησάκι Φάρο, που βρισκόταν στην είσοδο του και το προστάτευε.

Αλεξάνδρεια: γραφική αναπαράσταση της πόλης

• Φάρος της Αλεξανδρειας: ένα από τα επτά θαύματα, ένας πύργος που είχε στην κορυφή του φανό για να διευκολύνει την είσοδο των πλοίων στο λιμάνι.
•  Το Μουσείο ήταν ένα οικοδομικό συγκρότημα αφιερωμένο στις Μούσες, όπου συγκεντρώνονταν πνευματικοί άνθρωποι. Περιελάμβανε βοτανικό, ζωολογικό κήπο και χώρους για αστρονομικές μελέτες.
• Στη Βιβλιοθήκη εργάζονταν οι γραμματικοί, άνθρωποι με φιλολογική παιδεία, που ασχολήθηκαν με την καταγραφή και το σχολιασμό των κειμένων των αρχαίων συγγραφέων. Η εύκολη παροχή γραφικής ύλης, από την επεξεργασία του φυτού πάπυρος, συνέβαλε στη μεγάλη παραγωγή χειρογράφων. Υπολογισμοί ανεβάζουν τον αριθμό των χειρογράφων της Βιβλιοθήκης σε μισό εκατομμύριο.

Η Αντιόχεια. Ιδρύθηκε από το Σέλευκο (300 π.Χ.), το βασιλιά της Συρίας, στον Ορόντη ποταμό. Ήταν διαιρεμένη σε τέσσερις συνοικισμούς, γι’ αυτό ονομαζόταν και Τετράπολις. Ήταν εξωραϊσμένη με λαμπρά οικοδομήματα και αγάλματα. Την κατοικούσαν  Μακεδόνες, Αθηναίοι, Κρήτες και Κύπριοι και άλλες ασιατικές εθνότητες, με αποτέλεσμα να μεταβληθεί βαθμιαία σε πολυπολιτισμικό κέντρο.

Αντιόχεια: τείχη

Η Πέργαμος. Ήταν η πρωτεύουσα του κράτους των Ατταλιδών στη Μ. Ασία. Η πόλη της Περγάμου ήταν κτισμένη σε οχυρωμένη ακρόπολη και διαρθρωνόταν σε τρεις εξώστες. Ήταν φημισμένη για τη Βιβλιοθήκη της, όπου είχαν συγκεντρωθεί διακόσιες χιλιάδες περίπου χειρόγραφα. Η έλλειψη παπύρου οδήγησε τους Περγαμηνούς στην ανακάλυψη νέας γραφικής ύλης, της περγαμηνής, που προέρχεται από την επεξεργασία του εμβρύου της κατσίκας.
Στους Περγαμηνούς αποδίδεται η ιδέα της δημιουργίας Μουσείου, οικοδομήματος δηλαδή που είχε την ίδια λειτουργία με τα σύγχρονα μουσεία. Η Πέργαμος, ωστόσο, έγινε περισσότερο γνωστή για τον περίφημο βωμό τον Διός. Ήταν μεγάλων διαστάσεων αρχιτεκτονικό έργο που οικοδομήθηκε σε ανάμνηση της απόκρουσης των Γαλατών από τους Περγαμηνούς.

O βωμός του Δία στην Πέργαμο, ένα από τα εφτά θαύματα του κόσμου (αναπαράσταση του βωμού στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο).

«Η Ακρόπολη της Περγάμου». Μακέτα που αναπαριστά την Ακρόπολη κατά τον 2ο αι. μ.Χ.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΝΟΙΞΤΕ ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΡΘΡΟ:

exet_ylh 201314 a’ lukeioy

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία
Στην εξεταστέα ύλη της Α΄ Τάξης του Ημερησίου ΓΕΛ περιλαμβάνεται:

α) η ύλη του Εγχειριδίου Γλωσσικής Διδασκαλίας της Α΄ Λυκείου των Ν. Μήτση, Ειρ. Ζαμάρου, Ι. Παπανδρέου·
β) η παρακάτω ύλη από το εγχειρίδιο Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι (Ξενοφών, Θουκυδίδης) των Κ. Διαλησμά, Α. Δρουκόπουλου, Ε. Κουτρουμπέλη, Γ. Χρυσάφη:
1. Εισαγωγή
α) Κεφάλαια Β΄ (Θουκυδίδης Ολόρου Αλιμούσιος) και Γ΄ (Ξενοφών Γρύλλου Ερχιεύς),
(σελίδες 18-28 και 29-33 αντίστοιχα).

2. Κείμενα
α) Ξενοφών, Ελληνικά, Βιβλίο Β΄
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Ι, 16-32
ΙΙ, 1-4
ΙΙ, 16-23
ΙΙΙ, 11-16 (από μετάφραση)
ΙΙΙ, 50-56
ΙV, 1-17 (από μετάφραση)
ΙV, 18-23
ΙV, 37-43
β) Θουκυδίδης, Βιβλίο Γ΄
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Γ’, 70
Γ’, 71-74
Γ’, 75
Γ’, 76-78
Γ’, 79-80
Γ’, 81
Γ’, 82-83 (από μετάφραση)

Συνέχεια ανάγνωσης