Ο 18^ος αι. είναι αιώνας μαζικής μετανάστευσης των Ηπειρωτών. Από την περιοχή των Ιωαννίνων, οι Συρρακιώτες και οι Καλαρρυτινοί μεταναστεύουν στο Λιβόρνο, την Τεργέστη, τη Βενετία και αργότερα στα παράλια της Γαλλίας . Οι Μετσοβίτες περισσότερο προς τη Μολδοβλαχία , την Ουγγαρία ,τη Ρωσία και αργότερα την Αίγυπτο. Οι Ζαγορίσιοι στην περιοχή των Βαλκανίων, τη Ρουμανία και τη Ρωσία. Δημιουργείται μια εμπορική αστική τάξη η οποία γρήγορα  θα αρχίσει να σκέφτεται την πρόοδο της Ελλάδας. Σκοπός της εμπορικής  παροικιακής τάξης, δεν ήταν μόνον η ίδρυση νοσοκομείων, σχολείων, εκκλησιών και άλλων φιλανθρωπικών και κοινωφελών ιδρυμάτων αλλά και η άμεση ανόρθωση του Γένους, δηλαδή η αποτίναξη της οθωμανικής κυριαρχίας.

Α. Ίδρυση Εταιριών

Το 1787 στη Μόσχα ιδρύεται η συνωμοτική πατριωτική εταιρία “Ο Φοίνιξ” από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο τον Φιραρή. Τα σημαντικότερα μέλη αυτής της πατριωτικής εταιρίας υπήρξαν ο Ζώης Ζωσιμάς , ο Νικόλαος Σκουφάς από την Αρτα και ο επίσης Γιαννιώτης γιατρός στο Βουκουρέστι Μιχαήλ Χρησταρής .

“Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο” (1809). Μέλος του “Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου” ήταν και o Αθανάσιος Τσακάλωφ (1788-1851), από τα Γιάννινα, που είχε έρθει στο Παρίσι για να σπουδάσει τις φυσικές επιστήμες. Συμμετείχε στην πενταμελή επιτροπή που συνέταξε το καταστατικό και αποδείχθηκε ιδιαίτερα δραστήριος στη διάδοση των σκοπών της εταιρείας σε κέντρα του ελληνισμού εκτός του Παρισιού, κυρίως δε στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και στη Ρωσία.

“Φιλική εταιρία” (1814).  Δημιούργημα των Ηπειρωτών της Μόσχας, οι οποίοι αποτελούσαν και την πλειοψηφία των μελών της εκεί Ελληνικής κοινότητας.  Ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, καταγωγή από Ιωάννινα, ερχόμενος το 1814 από το Παρίσι  συναντά στη Μόσχα τον Νικόλαο Σκουφά, καταγωγή από την Άρτα, και ιδρύουν μαζί με Εμμανουήλ Ξάνθο τη Φιλική Εταιρία .

‘’Φιλόμουσος Εταιρεία ‘’ που ιδρύθηκε στη Βιέννη το 1815. Γενικά στελέχη της υπήρξαν ο Καποδίστριας , ο μητροπολίτης Αρτας και μετέπειτα Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος, ο Δημήτριος Μόστρας από την Άρτα , ο Γεώργιος Σταύρου και Ζώης Χαραμής Γιαννιώτης στην καταγωγή. Από τα δέκα μέλη αυτής οι τέσσερεις ήταν Ηπειρώτες.

Β. ΕΝΑΡΞΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΥΨΗΛΑΝΤΗ

Στα γεγονότα της Μολδοβλαχίας, δηλαδή στην εκστρατεία του Υψηλάντη και στον Ιερό Λόχο, συμμετείχαν Ηπειρώτες σε μεγάλο αριθμό και σε ηγετικές θέσεις. Αναφέρονται χαρακτηριστικά ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, που υπήρξε υπασπιστής του Δημητρίου Υψηλάντη, ο Μιχαήλ Χρησταρής ,που υπήρξε οικονομικός επιμελητής της εκστρατείας. Οι Κωνσταντίνος Πεντεδέκα, Θεοδόσιος Χριστοδούλου, από Ζαγόρι που αποδεικνύονται από τους πιο δραστήριους αξιωματικούς της εκστρατείας  και πολλοί άλλοι.

Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΓΩΝΑ

Στην οικονομική ενίσχυση του Αγώνα συμμετείχαν ενεργά οι διάφορες παροικίες. Οι έμποροι της Μόσχας, κυρίως με πρωτεύοντες του Ζώη Ζωσιμά, Μάνθο Ριζάρη και Γεώργιο Χατζηκώστα, που χρηματοδότησαν ουσιαστικά μαζί με τον Πελοποννήσιο έμπορο της Κωνσταντινούπολης Παναγιώτη Σέκερη, σχεδόν όλο τον αγώνα μέχρι την έναρξη της Επανάστασης.

Δ. ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ

Με το πέρας του Αγώνα η γενναία προσφορά των εθνικών ευεργετών συνεχίζεται προς τη πατρίδα. Δίνουν τις δωρεές τους  προς την πόλεις καταγωγής και προς την πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους. Επίσης, πολλοί από τους ευεργέτες αυτούς θεωρούνται και εθνικοί ευεργέτες και των χωρών που έζησαν ( πχ Σίμων και Γεώργιος Σίνας, Μιχαήλ Τοσίτσας). Ίδρυση νοσοκομείων, σχολείων, εκκλησιών και άλλων φιλανθρωπικών και κοινωφελών ιδρυμάτων είναι μερικά από τα έργα τους.

 

Ευάγγελος Ζάππας (1800-1865)

 

από το Λάμποβο επαρχίας Τεπελενίου. Υπήρξε πρωτοπαλίκαρο του Μάρκου Μπότσαρη και συμμετείχε σε όλους τους αγώνες των Σουλιωτών κατά του Αλή πασά. Μετά την απελευθέρωση ταξίδεψε στη Βλαχιά. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και ενοικίαση αγροκτημάτων.

Μαζί με τον ανιψιό του Ευάγγελο Ζάππα ανήγειραν το Μέγαρο Ολυμπίων –ΖΑΠΠΕΙΟ. Κάλυπτε οικονομικά την διενέργεια ανά τετραετία των Ολυμπίων εκθέσεων στην Αθήνα, εξέδωσε το λεξικό και τη γραμματική της ρουμανικής γλώσσας. Ενίσχυσε το Πανεπιστήμιο Αθηνών, την Εθνική Βιβλιοθήκη, την Ακαδημία Αθηνών, το Πολυτεχνείο, το Αρσάκειο, τα Μουσεία,το Αμαλίειο Ορφανοτροφείο και έδωσε πολλά χρήματα για την αναμόρφωση των κερκίδων του Παναθηναϊκού Σταδίου. Όταν έγινε γνωστή στη Ρουμανία η διαθήκη του, είχε προκληθεί διπλωματικό επεισόδιο και διακόπηκαν οι διπλωματικές σχέσεις Ρουμανίας – Ελλάδας για πέντε χρόνια  εξαιτίας ακριβώς των όσων άφηνε με τη διαθήκη του στην Ελλάδα.

 

Απόστολος Αρσάκης (1787-1874)

Γεννημένος στην Ήπειρο, ήρθε στη Βλαχία το 1812, εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι μόνιμα όπου ο πατέρας και ο θείος του ασχολούνταν με το εμπόριο. Σπούδασε Ιατρική και ήταν προσωπικός γιατρός του Ι. Καρατζά και έπειτα , ιδιαίτερος γραμματέας του. Αγόρασε αγροτικά κτήματα, σύμβολο εξουσίας, στο Παραϊπάνι (στο νομό Βλάσκα, σήμερα Γιούργεβο). Το 1840 είχε εκμισθώσει τα αλατωρυχεία της Βλαχίας και ήταν εξαγωγέας αλατιού στις Βαλκανικές Χώρες. Το 1848 ήταν ένας επιτυχημένος έμπορος και μεγάλος γαιοκτήμονας, από τους πλουσιότερους άνδρες της Βλαχίας.

Διετέλεσε υπουργός εξωτερικών της Ρουμανίας και Πρόεδρος του υπουργικού Συμβουλίου της Ρουμανίας και για λίγο πρωθυπουργός της Ρουμανίας. Δεν πήρε ενεργό μέρος στη Φιλική Εταιρεία και γι’ αυτό δεν εκδιώχθηκε.

Ιδρύθηκε με δωρεά του το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο. Εδωσε 1.200.000 δρχ. για τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία.

Petrescu, 2014:200-202

 

 

 

 

 

 

Βασίλειος Μπίστας

Λήψη αρχείου

 

Ηπειρώτες Ευεργέτες της Τουρκοκρατίας

1. Ιωάννης Γκούρμας (Διπαλίτσα Πωγωνίου, Βλαχία, επιχειρηματίας)
2. Ιωάννης Σιμωτάς (Πογδόριανη Κουρέντων, Μολδαβία, μεγαλέμπορος)
3. Νίκος Πασαράφης (Ιωάννινα, Βουκουρέστι)
4.  Νούτσος Κοντοδήμος (Βραδέτο Ζαγορίου, Βλαχιά, Γενικός Προεστώς Ζαγορίου)
5. Παναγιώτης Χατζηνίκου (Ιωάννινα,1709, Βουκουρέστι, μεγαλοπραματευτάς)
6. Κων/νος Παπάζογλου (Σκαμνέλι Ζαγορίου, Βλαχιά ,έμπορος)
7. Χατζή –Μάνθος Γκίνος (Νεγάδες Ζαγορίου, Μολδαβία, Βλαχία, προμηθευτής προβάτων σουλτανικού στρατού)
8. Δημήτριος Μέγγλας (Δραγάρι Ζαγορίου, Βλαχιά)
9. Νικόλαος και Κων/νος Τσιγαράς (Βραδέτο Ζαγορίου, Βεσσαραβία)
10. Δημήτριος Σαϊτσής (Σκαμνέλι Ζαγορίου, Κισνόβι της Βεσσαραβίας, έμπορος)
11. Χριστόδουλος Κόνιαρης (Μονοδένδρι Ζαγορίου, Ισμαήλι Βλαχιάς, έμπορος)
12. Παναγιώτης Ζιούκας (Ιωάννινα, Βλαχιά, Νίζνα, έμπορος)
13. Απόστολος Πετρινός (Τσεπέλοβο Ζαγορίου, Βλαχιά είχε ιδιόκτητο υποστατικό στην πόλη Τάπουλα)
14. Κων/νος Μπεζεργιάννης (Μπάγια Ζαγορίου, Βλαχιά, έμπορος)
15. Αναστάσιος Καραστάθης (Νεγάδες Ζαγορίου, Μολδαβία, Βεσσαραβία, έμπορος)
16. Γεώργιος Ι. Μετάξος (Ιωάννινα, Βουκουρέστι)
17. Μιχαήλ Νάζος (Μόλιστα Κόνιτσας, Βλαχία, έμπορος)
18. Παναγιώτης Παυλής (Ιωάννινα, Βλαχία, έμπορος)
19. Δημήτριος Αθανασίου ( Βήσσιανη Πωγωνίου, Βλαχία)
20.  Κων/νος Γούναρης ( Τσερβάρι Ζαγορίου, Γαλάτσι Βλαχίας, έμπορος)
21. Χρήστος Χαρισιάδης (Βούρμπιανη Κόνιτσας, Βουκουρέστι)
22. Ελισάβετ Καστρισόγια (Ιωάννινα, 1800, Βλαχία, Βουκουρέστι)
23. Ιωάννης και Δημήτριος Αναγνωστόπουλος (Σοποτσέλι –Δίλοφο Ζαγορίου, Βράϊλα Ρουμανίας)
24. Ευάγγελος Παπαγγέλης (Αλποχώρι –Μαντείο Δωδώνης, Βλαχιά)
25. Δημήτριος Σκλιβανίτης (Σκλίβανη Ιωαννίνων, Βλαχιά, Βουκουρέστι)
26. Αγγελική Τσιολάκη (Νεγάδες Ζαγορίου, Βλαχιά)
27. Βασίλειος Μπίτσας (Γραμμένο Γραμμενοχωρίων, Βλαχία, Ιερολοχίτης, έμπορος)
28. Αναστάσιος Μανάκης –Μιχάλογλου (Ανήλιο Μετσόβου, περί το 1790, Κων/πολη, Ρωσία, Μολδοβλαχία, έμπορος ζώων)
29. Ευάγγελος Ζάππας (Λάμποβο Β. Ηπείρου,1800, αγωνιστής Εθνέγερσης, Βλαχιά,, ενοικίαση μοναστηριακών κτημάτων, έμπορος)
30. Γεώργιος Χατζόπουλος (Φραγκάδες Ζαγορίου, Μολδαβία, έμπορος)
31. Κων/νος Ζώτος (Ιωάννινα, Κισνόβι Βεσσαραβίας, έμπορος)
32. Στέφανος Μπότσιαρης (Μέτσοβο, Βράϊλα Βλαχίας)
33. Αλέξιος Πλακίδας (Κουκούλι Ζαγορίου, Βλαχιά, Οδησσός, Σπαθάριος των Ηγεμόνων Βλαχίας)
34. Αναστάσιος Γουδίνος (Ζίτσα ,Βλαχιά , έμπορος, ενοικίαση μοναστηριακών κτημάτων)
35. Βασίλειος Σελελής (Ζίτσα, Γιούργεβο Βλαχίας)
36. Χριστόδουλος Παπαστυλόπουλος (Δραγάρι Ζαγορίου, Βλαχία, έμπορος)
37. Ευστάθιος Κωτούλης (Γρεβενίτι Ζαγορίου, Βλαχία, έμπορος)
38. Γεώργιος Τζούρογλου (Λισκοβέτσι Ζαγορίου, Βλαχία, κτηματίας)
39. Δημήτριος Φιλίτης (Ζίτσα, Ρουμανία, έμπορος)
40. Ευθύμιος Θωμαϊδης (Αν. Ραβένια Πωγωνίου, 1815, Βλαχία, έμπορος)
41. Ιωάννης Λαμπριάδης ή Δάλλας (Αν. Σουδενά, περί το 1810, Βραϊλα Βλαχίας, έμπορος)
42. Παναγιώτης Γιαννοπλάτης (Μελιγγοί Ιωαννίνων, Ρουμανία)
43.  Κων/νος Ζάππας (Λάμποβο Β. Ηπείρου, 1814 Βλαχία, έμπορος, ενοικίαση αγροκτημάτων)
44.  Κων/νος Βάγιας (Δελβινάκι Πωγωνίου, Φούλγκο Βλαχίας, έμπορος)
45. Αναστάσιος Λιάκτσε Αβραμίδης (Κοριτσά Β. Ηπείρου, Βλαχία, έμπορος)
46. Λουκάς Κότσιος ( Λάμποβο Β. Ηπείρου, 1819, Ρουμανία, έμπορος)
47. Νικόλαος Μαντελόπουλος ( Λοζέτσι-Ελληνικό  Κατσανοχωρίων, Ρουμανία)
48. Ευστάθιος Βανακούλης ( Νεγάδες Ζαγορίου, Βράϊλα Ρουμανίας, αρτοποιός)
49. Σπύρος Π. Πεκλαρίδης ( Τσαραπλανά Πωγωνίου, Βλαχία)
50. Ζήσης Καραπάνος (Ιωάννινα, έμπορος, Βουκουρέστι)
51. Ευάγγελος Ζάππας ( Λάμποβο Β. Ηπείρου,1800, αγωνιστής Εθνέγερσης, Βλαχιά, ενοικίαση μοναστηριακών κτημάτων, έμπορος)
52. Απόστολος Γκέγκης ( Πάπιγκο Ζαγορίου, Βλαχία)
53. Κωνσταντίνος Βάγιας (έμπορος στη Βλαχίακαι ευεργέτης)