Οι πρώτες μαρτυρίες για την εγκατάσταση Ελλήνων στην Τρανσυλβανία εντοπίζονται τον 14ο αιώνα, όταν καταφτάνουν λόγιοι και μοναχοί, ενώ με το πέρασμα των χρόνων και την αύξηση των εμπορικών συναλλαγών μέσω των προνομίων και των κομπανιών, η παρουσία Ελλήνων αυξήθηκε και παγιώθηκε σε πόλεις που αποτελούσαν σπουδαία εμπορικά κέντρα.
“Οι παράγοντες που επέδρασαν καταλυτικά για την ενασχόληση των Ελλήνων με την διεξαγωγή του εμπορίου στην περιοχή του Βανάτου και της Τρανσυλβανίας οφείλονταν στα ηγεμονικά προνόμια, τις αποφάσεις της τρανσυλβανικής Δίαιτας, αλλά και αργότερα στα προνόμια που παραχωρήθηκαν από την Αψβουργική Μοναρχία με την έκδοση διάφορων διαταγμάτων/πατεντών.
Τα αυτοκρατορικά προνόμια απευθύνονταν στους «Greci» ή στους «Greci ne unit», από την εποχή του Leopold I (1657-1705), όπου σύμφωνα με αυτά δινόταν η δυνατότητα στους Έλληνες να συσσωματωθούν οικονομικά. Για αυτό το λόγο κατάφεραν να σχηματίσουν εμπορικές ενώσεις, τις λεγόμενες κομπανίες, οι οποίες τους έδωσαν συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των γηγενών, αλλά και άλλων εμπόρων” (Μήλιου, 2017: 39-40)
1699 Συνθήκη Karlowitz: παραχώρηση της περιοχής της Τρανσυλβανίας στον αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας. Η συνθήκη αυτή ενίσχυσε την παρουσία των Ελλήνων εμπόρων, οι οποίοι έκαναν χρήση των όρων αυτής, αλλά και προηγούμενων διαταγμάτων και προνομίων του αυτοκράτορα Leopold I που διαμόρφωσαν ένα προνομιακό καθεστώς γι’ αυτούς στο διαμετακομιστικό εμπόριο
1718 Συνθήκη Passarowitz: οι Αψβούργοι πέτυχαν την υπογραφή και εφαρμογή ευνοϊκών όρων που επέτρεψαν την οικονομική της διείσδυση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και διευκόλυναν την μετακίνηση και εγκατάσταση ορθόδοξων Oθωμανών υπηκόων στις νεοαποκτηθείσες περιοχές
Κατά την περίοδο βασιλείας της αυτοκράτειρας Maria Theresa (1740-1780): αύξηση των εμπορικών συναλλαγών με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εκχώρηση προνομίων στους Έλληνες εμπόρους που κατάφεραν να διεισδύσουν στις αγορές της Ανατολής και να εκμεταλλευτούν τις ευνοϊκές συνθήκες που επικρατούσαν στη λεκάνη της Μεσογείου
Διάταγμα 1742: Maria Theresa ζήτησε από τους Έλληνες εμπόρους να μεταφέρουν τις οικογένειες τους και να εγκατασταθούν στα εδάφη της αυτοκρατορίας, διαφορετικά ενημέρωνε ότι θα υπήρχαν κυρώσεις στις εμπορικές τους δραστηριότητες
1774: Οι Έλληνες είχαν την δυνατότητα να πολιτογραφηθούν αυστριακοί υπήκοοι με σκοπό την απρόσκοπτη ενασχόλησή τους με εμπορικές ασχολίες, διαφορετικά θα διώκονταν από το φρούριο και θα τους επιβάλλονταν τιμωρίες
Διάταγμα 1777: η Maria Theresa εξαναγκάζει Έλληνες και ξένους εμπόρους να λάβουν την αυστριακή υπηκοότητα και να εγκατασταθούν με τις οικογένειες τους στα εδάφη της, αφού πρώτα δηλώσουν πίστη στην αυτοκρατορία. Επιπλέον, αποφάσισε ότι τα μέλη των κομπανιών μπορούσαν να διεξάγουν χοντρικό και λιανικό εμπόριο οποιονδήποτε προϊόντων εκτός των ανατολικών στις πόλεις τις Τρανσυλβανίας που κατοικούν μόνιμα, ενώ εκτός από τον τόπο κατοικίας τους μπορούσαν να πουλούν μόνο σε εμποροπανηγύρεις (σ. 52)
Διάταγμα 1781: Ο αυτοκράτορας Joseph II έδωσε την άδεια ελεύθερης άσκησης των θρησκευτικών καθηκόντων στους ορθόδοξους. Το προνόμιο αυτό επέτρεψε στους ορθόδοξους να χτίσουν εκκλησίες και σχολεία μέσα στις πόλεις με αποτέλεσμα οι ελληνικές κομπανίες και κοινότητες να ζητήσουν την συνδρομή των μελών τους για την ανέγερση ναών στα μέρη όπου διέμεναν.
Οι Έλληνες έμποροι κατάγονταν από ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Πιο συγκεκριμένα, από την ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας οι τόποι προέλευσης των Ελλήνων που έφτασαν στις περιοχές του στέμματος (Βανάτο και Τρανσυλβανία) ήταν η Κοζάνη, τα Σέρβια, η Σιάτιστα, η Σέλιτσα (Εράτυρα), η Βλάστη, το Βογατσικό, η Καστοριά, η Κλεισούρα, το Πισοδέρι, η Αχρίδα,το Μελένικο, η Μοσχόπολη, το Μοναστήρι, η Κατράνιτσα (Πύργοι), η Νάουσα, η Βέροια, Θεσσαλονίκη, η Δοϊράνη και οι Σέρρες. Από τη Θεσσαλία εμφανίζονται ως τόποι καταγωγής τους τα Τρίκαλα, ο Τύρναβος, τα Αμπελάκια, ενώ από την Ήπειρο βρέθηκαν αναφορές για τα Ιωάννινα, το Μέτσοβο και τα Ζαγοροχώρια.
1. ΚΟΜΠΑΝΙΕΣ ΣΙΜΠΙΟΥ (Sibiu) & ΜΠΡΑΣΟΒ (Brașov)
2.ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΙΜΙΣΟΑΡΑ (Temesvar-Timişoara)
3. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Cluj-Napoca
